144 najważniejsze niemieckie czasowniki ebook

Wstęp

Czasowniki są duszą języka. Także niemieckiego. KAŻDE niemieckie zdanie zawiera czasownik, co najmniej jeden, a czasami nawet więcej niż jeden. (Oczywiście są nieliczne specyficzne wyjątki, kiedy zdanie może się obejść bez czasownika, ale to rzadkość, więc nie będziemy się tym tu zajmować).

Każdy może uczyć się języka obcego. Ale inteligentni ludzie uczą się go w inteligentny sposób. Co jest nam najbardziej potrzebne w języku obcym? Oczywiście to, co jest w nim najczęściej używane! To taka droga „na skróty”.

Język potoczny wbrew pozorom nie zawiera nieogarnionej, ogromnej liczby wyrazów. Im szybciej i lepiej chcemy się nauczyć niemieckiego, tym bardziej powinniśmy zwracać uwagę na naukę w odpowiedniej KOLEJNOŚCI. Im coś jest używane częściej, tym ważniejsze jest, żebyśmy to jak najszybciej opanowali.

Znajdziesz tu 144 najczęściej używane czasowniki w całym języku niemieckim. Zanim nauczysz się kolejnych, warto dobrze opanować właśnie TE.

Kto ustalił akurat taką kolejność?

Podana w tej książce kolejność opiera się z grubsza na trzech niezależnych od siebie źródłach. Pierwsze z nich to pozycja „A Frequency Dictionary of German. Core vocabulary for lerners”[1], drugie to oficjalne aktualne publikacje Institut für Deutsche Sprache w Mannheim[2], a trzecie to Uniwersytet w Lipsku, zajmujący się badaniami nad niemieckim słownictwem na bardzo szeroką skalę[3] Przeanalizowano miliony niemieckich tekstów i rozmów i po prostu policzono, które słowa występują w niemieckim najczęściej. Poszczególne listy częstotliwości różnią się tylko nieznacznie, więc bez problemu znaleźliśmy „złoty środek” i złożyliśmy je w jedną wspólną nieco zmodyfikowaną listę, którą tu prezentujemy.

Książka adresowana jest do wszystkich uczących się niemieckiego – od samego początku nauki do poziomu ok. B2–C1. Początkujący dowiedzą się dzięki niej, które czasowniki są najważniejsze, najpotrzebniejsze, najczęściej używane, a bardziej zaawansowani doszlifują swój niemiecki i zobaczą te czasowniki „w akcji” także w znacznie bardziej skomplikowanych konstrukcjach.

Wbrew tytułowi nie ograniczamy się tak naprawdę tylko do 144 czasowników (choć te 144 opisujemy rzeczywiście wyjątkowo dokładnie). Nie do uniknięcia były liczne „skoki w bok” i spojrzenie przy okazji na różne inne ważne czasowniki, bo aż szkoda by było przy okazji nie podać jeszcze innych ważnych informacji czy też pomocnych dla czytelnika skojarzeń.

Z drugiej jednak strony niemożliwością było opisanie WSZYSTKIEGO dotyczącego każdego poszczególnego czasownika. Łatwo sobie wyobrazić, że te 144 najczęściej używane niemieckie czasowniki występują w setkach rozmaitych kontekstów i znaczeń. Tak naprawdę o większości z nich można by napisać całą osobną książkę. Dlatego skupiliśmy się na najważniejszych i najciekawszych informacjach z punktu widzenia Polaka uczącego się niemieckiego.

Do książki zostały – dodatkowo i oczywiście opcjonalnie – opracowane różnego rodzaju ćwiczenia. Te ćwiczenia można znaleźć na www.ISJADplus.pl. Zamieszczenie wszystkich opracowanych ćwiczeń tu w książce zwielokrotniłoby jej objętość.

Potraktujcie ten zaprezentowany tu zbiór czasowników jako skrzynię pełną skarbów. To są Wasze osobiste 144 skarby języka niemieckiego. Każdy z nich jest śliczny i wartościowy jak diament. Przyjrzyjcie się każdemu z osobna, zaprzyjaźnijcie się z nimi, polubcie je.

Będą Wam już ZAWSZE towarzyszyły w języku niemieckim.

Powodzenia w nauce życzą autorzy

Agnieszka Drummer

Richard Boehnke

Uwagi techniczne

() W nawiasach umieszczone jest to, co można opuszczać.

/ oznacza, że poprawne są obie formy (przed kreską i po kresce) – użycie wynika tu z konkretnego kontekstu.

→ oznacza, że więcej na ten temat znajdziesz na podanej stronie (niektóre informacje się powtarzają, więc dla oszczędności miejsca zebraliśmy je razem w jednym miejscu)

(P) oznacza potocznie! Staramy się w tej książce pokazać ŻYWY współczesny język niemiecki. A więc także czasem POTOCZNY.

B to biernik (odpowiada na pytania: kogo? co? – np. widzę)

C to celownik (odpowiada na pytania: komu? czemu? – np. opowiadam)

Lista wg częstotliwości użycia

sein

haben

werden

können

müssen

sagen

machen

geben

kommen

sollen

wollen

gehen

wissen

sehen

lassen

stehen

finden

bleiben

liegen

heißen

denken

nehmen

tun

dürfen

glauben

halten

nennen

mögen

zeigen

führen

sprechen

bringen

leben

fahren

meinen

fragen

kennen

gelten

stellen

spielen

arbeiten

brauchen

folgen

lernen

bestehen

verstehen

setzen

bekommen

beginnen

erzählen

versuchen

schreiben

laufen

erklären

entsprechen

sitzen

ziehen

scheinen

fallen

gehören

entstehen

erhalten

treffen

suchen

legen

vorstellen

handeln

erreichen

tragen

schaffen

lesen

verlieren

darstellen

erkennen

entwickeln

reden

aussehen

erscheinen

bilden

anfangen

erwarten

freuen

wählen

wohnen

betreffen

warten

vergehen

helfen

gewinnen

schließen

hören

fühlen

bieten

interessieren

erinnern

ergeben

anbieten

hoffen

studieren

verbinden

ansehen

fehlen

bedeuten

vergleichen

steigen

nutzen

schauen

einsetzen

ändern

wachsen

beschreiben

kriegen

planen

wirken

bezeichnen

befinden

passieren

rufen

bestimmen

gefallen

öffnen

übernehmen

lachen

verwenden

erfolgen

betrachten

entscheiden

gelingen

kaufen

erfahren

vergessen

stattfinden

bewegen

feststellen

verschwinden

dienen

trinken

stimmen

verhalten

berichten

rechnen

beobachten

erleben

holen

Lista alfabetyczna

anbieten

ändern

anfangen

ansehen

arbeiten

aussehen

bedeuten

befinden

beginnen

bekommen

beobachten

berichten

beschreiben

bestehen

bestimmen

betrachten

betreffen

bewegen

bezeichnen

bieten

bilden

bleiben

brauchen

bringen

darstellen

denken

dienen

dürfen

einsetzen

entscheiden

entsprechen

entstehen

entwickeln

erfahren

erfolgen

ergeben

erhalten

erinnern

erkennen

erklären

erleben

erreichen

erscheinen

erwarten

erzählen

fahren

fallen

fehlen

feststellen

finden

folgen

fragen

freuen

fühlen

führen

geben

gefallen

gehen

gehören

gelingen

gelten

gewinnen

glauben

haben

halten

handeln

heißen

helfen

hoffen

holen

hören

interessieren

kaufen

kennen

kommen

können

kriegen

lachen

lassen

laufen

leben

legen

lernen

lesen

liegen

machen

meinen

mögen

müssen

nehmen

nennen

nutzen

öffnen

passieren

planen

rechnen

reden

rufen

sagen

schaffen

schauen

scheinen

schließen

schreiben

sehen

sein

setzen

sitzen

sollen

spielen

sprechen

stattfinden

stehen

steigen

stellen

stimmen

studieren

suchen

tragen

treffen

trinken

tun

übernehmen

verbinden

vergehen

vergessen

vergleichen

verhalten

verlieren

verschwinden

verstehen

versuchen

verwenden

vorstellen

wachsen

wählen

warten

werden

wirken

wissen

wohnen

wollen

zeigen

ziehen

Czasowniki

1 sein – być

Cz. nieregularny (→ link); łączy się z mianownikiem.

Pełna odmiana czasownika „sein” → link.

PROSTE

Ich bin Agnieszka.

Jestem Agnieszka. / Mam na imię Agnieszka. / Nazywam się Agnieszka.

Er ist Arzt.

On jest lekarzem.

Er ist ein guter Arzt.

On jest dobrym lekarzem.

Er ist der beste Arzt in der Stadt.

On jest najlepszym lekarzem w mieście.

Zuzia ist die kleinste Schwester.

Zuzia jest najmniejszą/najmłodszą siostrą.

Uwaga!

Przed określeniami zawodu (bez żadnych dodatków) nie używamy rodzajnika („ein”).

On jest „kto? co?” ein/der Arzt (po polsku często łamiemy sobie głowę, jak ze słowa „lekarz” zrobić słowo „lekarzem”. To zupełnie niepotrzebne, po niemiecku jest znacznie prościej).

TRUDNE

Zdarza się, że „sein (być)” tłumaczymy na polskie „mieć”:

Sie ist 29 Jahre alt.

Ona ma 29 lat.

Er ist 1,80 Meter groß.

On ma 1,80 m wzrostu.

Unsere Wohnung ist 70 m2 groß.

Nasze mieszkanie ma 70 m2.

Wie ist dein Name?

Jak masz na imię?

Wie ist Ihr Name?

Jak Pan/-i ma na nazwisko?

Częsty błąd Polaków: Ich werde krank. – w znaczeniu „będę chory” a nie prawidłowym „staję się chory, rozchorowuję się”. „Werden” oznacza czas przyszły tylko w połączeniu z drugim czasownikiem w bezokoliczniku (nieodmienionej formie), a więc: Ich werde krank sein.

Czasownik „sein” często używany jest do tworzenia czasów przeszłych Perfekt (→ link) oraz Plusquamperfekt (→ link), jest także nieodzowny do budowania strony biernej określającej stan, jak widać w następującej tabeli:

Niemieckie czasy

Strona bierna

Tłumaczenie strony biernej

Strona bierna określająca STAN

Tłumaczenie str. biernej stadialnej

Czas teraźniejszyPräsens

Der Apfel wird (von mir) gegessen.

Jabłko jest (przeze mnie) jedzone.

Der Apfel ist gegessen.

Jabłko jest zjedzone.

Czas przeszły prostyPräteritum

Der Apfel wurde (von mir) gegessen.

Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone.

Der Apfel war gegessen.

Jabłko było zjedzone.

Czas przeszły złożonyPerfekt

Der Apfel ist (von mir) gegessen worden.

Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone.

Der Apfel ist gegessen gewesen.

Jabłko było zjedzone.

Czas zaprzeszłyPlusquamperfekt

Der Apfel war (von mir) gegessen worden.

Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone.

Der Apfel war gegessen gewesen.

Jabłko było zjedzone.

Czas przyszłyFutur I

Der Apfel wird (von mir) gegessen werden.

Jabłko będzie (przeze mnie) (z)jedzone.

Der Apfel wird gegessen sein.

Jabłko będzie zjedzone.

Czas przyszły dokonanyFutur II

Der Apfel wird (von mir) gegessen worden sein.

Jabłko będzie (przeze mnie) (z)jedzone.

Der Apfel wird gegessen gewesen sein.

Jabłko będzie zjedzone.

O dziwo, w czasach przeszłych Perfekt oraz Plusquamperfekt czasownik „sein” łączy się z czasownikiem posiłkowym „sein”. Nie, to nie pomyłka drukarska ;). Czyli np.:

Ich bin zu Hause gewesen. Byłam/-łem w domu. (czas przeszły Perfekt)

Ich war zu Hause gewesen. Byłam/-łem w domu. (czas zaprzeszły Plusquamperfekt)

Typowy błąd:

Ihr seit seid gut. – Dobrzy jesteście.

Błędne użycie „seit” zamiast „seid”. Oba słowa istnieją i przypadkowo brzmią identycznie. „Seit” oznacza jednak „od”, np.: Seit einer Woche lerne ich Deutsch. Od tygodnia uczę się niemieckiego.

Częste połączenia z innymi wyrazami:

zu sein

być zamkniętym

auf sein

być otwartym

Dabei sein ist alles.

Wystarczy być obecnym.

Ich bin zufrieden.

Jestem zadowolona/-y.

Ich bin glücklich.

Jestem szczęśliwa/-y.

Das ist möglich.

To jest możliwe.

Ich bin schon auf.

Już wstałam/-łem.

Es ist 4 Uhr.

Jest godzina czwarta.

Ich bin da.

Jestem (tu).

in der Lage sein

być w stanie

Das ist nicht der Fall.

Nie o to chodzi.

Er ist stolz auf seinen Bruder.

On jest dumny ze swojego brata.

Ich bin schon unterwegs.

Jestem już w drodze / w podróży.

Wir sind erfolgreich.

Odnosimy sukcesy.

Das Buch ist nicht mehr erhältlich.

Ta książka jest już niedostępna.

verfügbar sein

być do dyspozycji

Kann ich Ihnen behilflich sein?

Czy mogę być pomocna/pomocny?

Das ist es nicht wert.

To nie jest tego warte.

Das ist mir bewusst.

Jestem tego świadoma.

Das ist vorbei.

To się skończyło.

Das ist nicht erlaubt.

To jest niedozwolone.

Sie ist vorsichtig.

Ona jest ostrożna.

Sie ist anders.

Ona jest inna.

der Meinung sein

być zdania

Ich bin der Meinung, dass du das machen sollst.

Jestem zdania, że powinnaś/powinieneś to zrobić.

Warum ist das noch nicht gemacht worden?

Dlaczego to jeszcze nie zostało zrobione?

Das hätte nicht gemacht werden dürfen.

To nie powinno było zostać zrobione.

CIEKAWE

Sein oder nicht sein, das ist hier die Frage.

– William Shakespeare

→

Być albo nie być, oto jest pytanie.

Ich denke, also bin ich.

– René Descartes

→

Myślę, więc jestem.

Wir unterschätzen das, was wir haben, und überschätzen das, was wir sind.

– Marie von Ebner-Eschenbach

→

Nie doceniamy tego, co posiadamy, a przeceniamy to, czym jesteśmy.

Was du bist hängt von drei Faktoren ab: Was du geerbt hast, was deine Umgebung aus dir machte und was du in freier Wahl aus deiner Umgebung und deinem Erbe gemacht hast.

– Aldous Huxley

→

To, kim jesteś, zależy od trzech czynników: co odziedziczyłeś, co zrobiło z tobą twoje otoczenie i co z wolnej woli zrobiłeś z twojego otoczenia i twojego dziedzictwa.

2 haben – mieć

Cz. nieregularny (→ link); cz. słaby (→ link); łączy się z B (→ link), cz. pomocniczy (→ link). Pełna odmiana czasownika „haben” → link.

PROSTE

Tomek hat einen Hund.

Tomek ma psa.

Istnieje sporo utartych powiedzeń zawierających czasownik „haben”. Zwróćmy uwagę, że używając tych wyrażeń, omijamy rodzajnik przed rzeczownikiem.

Ich habe Hunger.

Jestem głodna/-y.

Er hat Angst.

On się boi.

Sie hat Fieber.

Ona ma gorączkę.

Wir haben Durst.

Pić nam się chce.

Ihr habt Geduld.

Macie cierpliwość.

Wir haben noch Zeit bis Ende Mai.

Mamy czas jeszcze do końca maja.

Haben Sie Batterien?

Czy są baterie? / Czy mają Państwo baterie?

Ich habe zu tun.

Jestem zajęta/-y. / Mam robotę.

Du hast dort nichts zu sagen.

Nie masz tam nic do powiedzenia.

TRUDNE

Ich habe lieber Tee als Kaffee.

Wolę herbatę niż kawę.

wie gehabt

jak zwykle / bez zmian

ich hab’s!

mam! (rozwiązanie problemu)

Das Buch ist nicht mehr zu haben.

Ta książka jest już niedostępna.

Er hat etwas auf dem Herzen.

Coś mu leży na sercu.

Dein Vorschlag hat etwas für sich.

Twoja propozycja ma pewne zalety / ma coś w sobie.

Du hast noch das ganze Leben vor dir.

Masz przed sobą jeszcze całe życie.

Ich habe die Prüfung schon hinter mir.

Mam (ten) egzamin już za sobą.

„Haben” oznacza „mieć” tylko w prostych zdaniach, w których nie ma drugiego czasownika. Najczęściej bowiem występuje jako czasownik pomocniczy do tworzenia czasu Perfekt (→ link).

A to jeden z najpopularniejszych zwrotów przy okazji zakupów (zwłaszcza żywnościowych):

Ich hätte gern… (zawsze z B!)

Poproszę…

Ich hätte gern(e) 2 kg Äpfel.

Poproszę 2 kg jabłek.

Czasownik „haben” jest nie tylko często używany w znaczeniu „mieć/posiadać”, w zwrotach typu „Hunger haben” („mieć głód”, czyli być głodnym), i w trybie przypuszczającym („hätte” – chciał(a)bym), ale też jako czasownik pomocniczy (→ link) w tworzeniu czasów przeszłych Perfekt (→ link) i Plusquamperfekt (→ link), co dodatkowo zwiększa jego wagę i częstotliwość występowania.

W czasie Perfekt czasownik „haben” łączy się z czasownikiem pomocniczym… „haben”, czyli np.:

Ich habe früher auch einen Hund gehabt. Dawniej też miałam psa.

CIEKAWE

Wir denken selten an das, was wir haben, aber immer an das, was uns fehlt.

– Arthur Schopenhauer

→

Myślimy rzadko o tym, co mamy, ale zawsze o tym, czego nam brakuje.

Glück ist das einzige, was wir anderen geben können, ohne es selbst zu haben.

– Carmen Sylva

→

Szczęście to jedyne, co możemy dać innym, nie mając tego samemu.

Es ist nicht zu wenig Zeit, die wir haben, sondern es ist zu viel Zeit, die wir nicht nutzen.

– Lucius Annaeus Seneca

→

Nie mamy za mało czasu, lecz za dużo czasu, którego nie wykorzystujemy.

Auch wenn alle einer Meinung sind, können alle Unrecht haben.

– Bertrand Russell

→

Nawet jeśli wszyscy są jednego zdania, mogą wszyscy nie mieć racji.

Den größten Fehler, den man im Leben machen kann, ist, immer Angst zu haben, einen Fehler zu machen.

– Dietrich Bonhoeffer

→

Największym błędem, jaki można zrobić w życiu, jest bać się zrobić błąd.

3 werden – stawać się

Cz. nieregularny (→ link); cz. mocny (→ link); cz. pomocniczy (→ link), łączy się z mianownikiem. Pełna odmiana „werden” → link.

To zdecydowanie jeden z trudniejszych (dla nas) niemieckich czasowników. Dlaczego? Z różnych powodów.

Po pierwsze, często zapominamy o jego głównym, podstawowym znaczeniu („stawać się”).

Po drugie, płata nam figle, bo ma kilka różnych trochę dziwnych form: „wurden” i „geworden” jeszcze można jakoś zrozumieć, ale „worden”???

Jest bardzo powszechnym czasownikiem posiłkowym do tworzenia różnych form w różnych trybach, co ogólnie wprowadza (dla nas) pewien chaos.

PROSTE

Es wird kalt.

Robi się zimno.

Sie wird alt.

Ona się starzeje.

Er wird krank.

On się rozchorowuje.

Es wird schlimmer.

Pogarsza się.

Es wird besser.

Polepsza się.

Es wird schon dunkel.

Już się ściemnia.

Sie möchte Lehrerin werden.

Ona chce zostać nauczycielką.

Ich werde es tun.

Zrobię to.

Sie wird das Buch kaufen.

Ona kupi tę książkę.

TRUDNE

Mir wird schwindlig.

Kręci mi się w głowie.

werdende Mutter

kobieta w ciąży, „stająca się” matką

wird’s bald?

długo jeszcze? (niespecjalnie uprzejmie)

Czasownika „werden” używamy do tworzenia obu niemieckich czasów przyszłych – jak widać w poniższej tabeli:

Czas teraźniejszy

Czas przyszły

Czas przyszły dokonany

Ich fahre nach Bonn.

Ich werde nach Bonn fahren.

Ich werde nach Bonn gefahren sein.

Du liest ein Buch.

Du wirst ein Buch lesen.

Du wirst ein Buch gelesen haben.

Er studiert Biologie.

Er wird Biologie studieren.

Er wird Biologie studiert haben.

Sie bäckt einen Kuchen.

Sie wird einen Kuchen backen.

Sie wird einen Kuchen gebacken haben.

Wir gehen ins Kino.

Wir werden ins Kino gehen.

Wir werden ins Kino gegangen sein.

Ihr wohnt dort.

Ihr werdet dort wohnen.

Ihr werdet dort gewohnt haben.

Sie kaufen viel ein.

Sie werden viel einkaufen.

Sie werden viel eingekauft haben.

Czasownik „werden” używany jest jako czasownik pomocniczy również do tworzenia form strony biernej (wyrażającej, że „coś jest robione”). W tym wypadku mamy do czynienia z formami „werden”, „wurden”, a nawet oryginalnym „worden”:

Niemieckie czasy

Strona czynna

Tłumaczenie strony czynnej

Strona bierna

Tłumaczenie strony biernej

Czas teraźniejszy Präsens

Ich esse einen Apfel.

Jem jabłko.

Der Apfel wird (von mir) gegessen.

Jabłko jest (przeze mnie) jedzone.

Czas przeszły prostyPräteritum

Ich aß einen Apfel.

(Z)jadłam/-łem jabłko.

Der Apfel wurde (von mir) gegessen.

Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone.

Czas przeszły złożonyPerfekt

Ich habe einen Apfel gegessen.

(Z)jadłam/-łem jabłko.

Der Apfel ist (von mir) gegessen worden.

Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone.

Czas zaprzeszły Plusquamperfekt

Ich hatte einen Apfel gegessen.

(Z)jadłam/-łem jabłko.

Der Apfel war (von mir) gegessen worden.

Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone.

Czas przyszły Futur I

Ich werde einen Apfel essen.

Będę jeść / Zjem jabłko.

Der Apfel wird (von mir) gegessen werden.

Jabłko będzie (przeze mnie) (z)jedzone.

Czas przyszły dokonanyFutur II

Ich werde einen Apfel gegessen haben.

Zjem jabłko.

Der Apfel wird (von mir) gegessen worden sein.

Jabłko będzie (przeze mnie) zjedzone.

BARDZO często czasownik „werden” używany jest w stronie biernej w połączeniu z czasownikiem modalnym (→ link), warto więc też podać tu schematy zdań w różnych czasach:

Niemieckie czasy

Strona czynna

Tłumaczenie strony czynnej

Strona bierna

Tłumaczenie strony biernej

Czas teraźniejszy Präsens

Du musst das machen.

Musisz to (z)robić.

Das muss (von dir) gemacht werden.

To musi zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas przeszły prostyPräteritum

Du musstest das machen.

Musiałaś/-łeś to (z)robić.

Das musste (von dir) gemacht werden.

To musiało zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas przeszły złożonyPerfekt

Du hast das machen müssen.

Musiałaś/-łeś to (z)robić.

Das hat (von dir) gemacht werden müssen.

To musiało zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas zaprzeszły Plusquamperfekt

Du hattest das machen müssen.

Musiałaś/-łeś to (z)robić.

Das hatte (von dir) gemacht werden müssen.

To musiało zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas przyszły Futur I

Du wirst das machen müssen.

Będziesz musiał/-a to zrobić.

Das wird (von dir) gemacht werden müssen.

To będzie musiało zostać (przez ciebie) zrobione.

Czas przyszły dokonanyFutur II

Du wirst das haben machen müssen. LUB Du wirst das gemacht haben müssen.

Będziesz musiał/-a to mieć zrobione.

Das wird (von dir) haben gemacht werden müssen.

To będzie musiało być (przez ciebie) zrobione.

Form z ostatniego wiersza praktycznie się nie używa, więc wsumie nawet nie warto się ich uczyć. Podaliśmy je wyłącznie dla pełnego obrazu tabeli.

CIEKAWE

Auch aus Steinen, die einem in den Weg gelegt werden, kann man Schönes bauen.

– Johann Wolfgang von Goethe

→

Również z kamieni, które są nam kładzione na drodze, można budować piękne rzeczy.

Gib jedem Tag die Chance, der schönste deines Lebens zu werden.

– Mark Twain

→

Daj każdemu dniu szansę stać się najpiękniejszym dniem twojego życia.

Nur wer seinen eigenen Weg geht, kann von niemandem überholt werden.

– Marlon Brando

→

Tylko ten, kto idzie własną drogą, nie może zostać przez nikogo wyprzedzony.

4 können – móc, umieć, potrafić

Cz. nieregularny (→ link); cz. modalny (→ link).

PROSTE

Ich kann das.

Potrafię to. / Umiem to.

Ich kann das machen.

Mogę to (z)robić. / Potrafię to (z)robić. / Umiem to (z)robić.

Ich kann gut schwimmen.

Umiem dobrze pływać.

Können Sie mir bitte helfen?

Czy może mi Pan/Pani pomóc?

Kann ich Ihnen helfen?

Czy mogę Panu/Pani pomóc?

Wie kann ich Ihnen helfen?

Jak mogę Panu/Pani pomóc?

Kannst du Deutsch?

Znasz niemiecki?

Morgen kann ich nicht.

Jutro nie mogę.

Das kann passieren.

Zdarza się.

TRUDNE

kann sein

być może

das kann nicht sein

(to) niemożliwe

Das hättest du dir sparen können!

To byś sobie mogła darować.

Das können wir abhaken.

O tym możemy zapomnieć. (dosł.: to możemy odhaczyć)

Sie arbeitet so schnell sie kann.

Ona pracuje tak szybko jak może.

Ich kann nichts dafür.

Nic na to nie poradzę. / Nie mam na to wpływu. (P)

Kann ich etwas für Sie tun?

Czy mogę coś dla Pani/Pana zrobić?

Ich kann es nicht ändern.

Nie mogę tego zmienić. / Nic na to nie poradzę.

CIEKAWE

Wer immer tut, was er schon kann, bleibt immer das, was er schon ist.

– Henry Ford

→

Kto zawsze robi to, co już potrafi, zostanie na zawsze tym, kim już jest.

Für das Können gibt es nur einen Beweis: das Tun.

– Marie von Ebner-Eschenbach

→

Na potrafienie jest tylko jeden dowód: robienie.

Es ist schön, mit jemandem schweigen zu können.

– Kurt Tucholsky

→

Przyjemnie jest móc z kimś milczeć.

5 müssen – musieć

Cz. nieregularny (→ link); cz. modalny (→ link).

PROSTE

Ich muss nach Hause gehen.

Muszę iść do domu.

Du musst mir nicht helfen.

Nie musisz mi pomagać.

Muss das sein?

Czy to naprawdę konieczne?

Sie muss um 8 Uhr im Büro sein.

Ona musi być o ósmej w biurze.

Ich muss zum Arzt.

Muszę (iść) do lekarza.

Sie müssen hier warten.

Musi Pan/-i tu zaczekać.

Wie lange muss ich warten?

Jak długo muszę / będę musiał/-a czekać?

TRUDNE

Die E-Mail muss noch heute gesendet werden.

Ten mail musi zostać jeszcze dziś wysłany.

Das muss nicht stimmen.

To nie musi się zgadzać.

Du hättest das nicht machen müssen.

Nie musiałeś był tego robić.

Sie muss krank sein.

Ona prawdopodobnie jest chora.

Eigentlich müsste er schon da sein.

Właściwie on już tu/tam powinien być.

Er muss jeden Moment kommen.

On z pewnością przyjdzie lada moment.

Das muss sein.

To konieczne.

So müsste es immer sein.

Tak powinno być zawsze.

Ich muss damit rechnen, dass ich den Job nicht bekomme.

Muszę się liczyć z tym, że nie dostanę tej pracy.

Nagminnie popełnianym błędem jest zbędne dodawanie końcowego „-t” w formach trzeciej osoby liczby pojedynczej (on/ona/ono, czyli er/sie/es) – np. „er musst” zamiast poprawnie „er muss”. Pamiętajmy więc o tym, że czasownik „müssen” ma – tak jak wszystkie inne czasowniki modalne – identyczną formę „ich” i „er/sie/es”.

CIEKAWE

Ich muss mal. – Muszę (skorzystać z toalety).

Allein sein zu müssen ist das Schwerste, allein sein zu können das Schönste.

– Hans Krailsheimer

→

Musieć być samotnym jest najcięższe, móc być samotnym jest najpiękniejsze.

Die Lösung ist immer einfach, man muss sie nur finden.

– Alexander Solschenizyn

→

Rozwiązanie jest zawsze proste, musi się je tylko znaleźć.

6 sagen – mówić, powiedzieć

Cz. regularny (→ link); cz. słaby (→ link).

Pierwszy „normalny” (a nie w jakiś sposób szczególny) czasownik na naszej liście.

PROSTE

Entschuldigung, was haben Sie gesagt?

Przepraszam, co Pan/-i powiedział/-a?

Das ist (wirklich) schwer zu sagen.

To (naprawdę) trudno/ciężko powiedzieć.

TRUDNE

Das wäre zu viel gesagt.

To by było zbyt mocno powiedziane.

(Das ist) wirklich schwer zu sagen.

(To jest) naprawdę trudno powiedzieć.

Ich will nichts gesagt haben.

Odwołuję to, co powiedziałam/-łem.

Du sagst es!

No właśnie!

(Das ist) einfach gesagt.

Łatwo (to) powiedzieć. (w domyśle: „trudno wykonać”)

Na, wer sagt’s denn!

No proszę! / Wiedziałam/-łem!

Ich habe (dazu) nichts zu sagen.

Nie mam (na ten temat) nic do powiedzenia.

Wem sagst du das!

I komu ty to mówisz!

Das kann jeder sagen!

Tak/To to każdy może powiedzieć!

Was soll man dazu sagen?

I co na to powiedzieć?

Das Sagen haben.

Mieć decydujący głos. / Rządzić. / Szefować.

kurz gesagt

krótko mówiąc

unter uns gesagt

między nami mówiąc

nebenbei gesagt

przy okazji / „poza protokołem”

Wie soll ich es Ihnen sagen?

Jak mam to Panu/Pani powiedzieć?

Ich habe nichts zu sagen.

Nie mam nic do powiedzenia.

Er lässt sich nichts sagen.

On nie da sobie nic powiedzieć.

Ich wollte damit sagen, dass es mir leid tut.

Chciałam przez to powiedzieć, że jest mi przykro.

Er wollte damit sagen, dass er sich freut.

On chciał przez to powiedzieć, że się cieszy.

Dazu sage ich lieber nichts.

Lepiej nic na ten temat nie powiem.

Darauf sagte er, dass er es nicht will.

Na to on odpowiedział, że (tego) nie chce.

Darauf sagten wir, dass wir kommen.

Na to odpowiedzieliśmy, że przyjedziemy/przyjdziemy.

Tomek wollte auch etwas dazu sagen.

Tomek też chciał coś na ten temat powiedzieć.

Ich habe dir das im Vertrauen gesagt.

Powiedziałam ci to w zaufaniu.

Ania, sag mal „Guten Tag“ zu deiner Oma!

Aniu, powiedz „dzień dobry” (do) swojej babci!

sage und schreibe

ni mniej, ni więcej

gesagt, getan

mówisz, masz; postanowione – zrobione

CIEKAWE

Sage nicht alles, was du weißt, aber wisse immer, was du sagst.

– Matthias Claudius

→

Nie mów wszystkiego, co wiesz, ale wiedz zawsze, co mówisz.

Wer viel redet, glaubt am Ende, was er sagt.

– Honore de Balzac

→

Kto dużo mówi, wierzy w końcu w to, co powiedział.

Czasownik „sagen” zbliżony jest znaczeniowo do czasownika „sprechen” (→ link). Czasami uczący się mają trudności w rozróżnieniu, w jakich sytuacjach którego z nich użyć. Otóż:

sprechen

– używamy w przypadku „wielokrotnego mówienia/rozmawiania”

sagen

– używamy w przypadku „jednorazowych wypowiedzi/rozmawiania/mówienia”

„Sagen” bardzo często rozpoczyna mowę zależną, np.:

Ania sagt, sie sei müde.

Ania mówi, że jest zmęczona.

Ania sagte, sie sei müde.

Ania mówiła/powiedziała, że jest zmęczona.

Ania hat gesagt, sie sei müde.

Ania mówiła/powiedziała, że jest zmęczona.

„Was hat denn der Papa gesagt, als ihm der große Stein auf den Fuß gefallen ist?“ „Ach, Mama, wenn ich alles weglasse, was man nicht sagen darf, dann hat er eigentlich gar nichts gesagt.“ „Co powiedział tata, jak mu ten duży kamień spadł na nogę?” „Ach, mamo, jeśli opuszczę wszystko, czego nie wolno mówić, to właściwie nie powiedział zupełnie nic”.

7 machen – robić

Cz. regularny (→ link); cz. słaby (→ link); cz. tworzący cz. pokrewne (→ link).

PROSTE

Wir machen Ordnung.

Robimy porządek.

Was machst du?

Co robisz?

Warum macht er das?

Dlaczego on to robi?

Das macht einen guten Eindruck.

To robi dobre wrażenie.

Du hast (auf meinem Vater) einen guten Eindruck gemacht.

Zrobiłeś/-łaś dobre wrażenie (na moim ojcu).

Er hat mir Platz gemacht.

On mi ustąpił miejsca.

Mach dir keine Hoffnungen.

Nie rób sobie nadziei.

Das Wetter macht mir Sorgen.

(Ta) pogoda mnie niepokoi.

Ich mache jeden Sonntag einen langen Spaziergang.

W każdą niedzielę idę na długi spacer.

Machen Sie es sich bequem!

Proszę się rozgościć!

Hast du schon deine Hausaufgaben gemacht?

Czy już odrobiłaś (swoją) pracę domową?

Du hast einen Fehler gemacht.

Zrobiłaś/-łeś błąd.

TRUDNE

Der Lärm macht mich nervös.

(Ten) hałas mnie denerwuje.

Mach nicht so viel Lärm!

Nie rób tyle hałasu!

Sie macht sich über mich lustig.

Ona mnie wyśmiewa. / Ona sobie ze mnie żarty robi.

Wir machen uns jetzt auf den Weg.

Wyruszamy teraz w drogę. / Zbieramy się.

Ich mache mir nichts daraus.

To jest mi obojętne. / To nie ma dla mnie znaczenia. / Nie przywiązuję do tego wagi.

Ich muss jeden Morgen das Bett machen.

Muszę codziennie rano (po)ścielić łóżko.

Machst du uns einen Kaffee?

Zrobisz nam kawy?

Warum ist das noch nicht gemacht worden?

Dlaczego to jeszcze nie zostało zrobione?

Das hätte nicht gemacht werden dürfen.

To nie powinno było zostać zrobione.

Die Marmelade ist selbst gemacht.

Ta marmolada jest własnoręcznie zrobiona.

Ich würde das mit mir nicht machen lassen.

Nie dał(a)bym się tak (po)traktować.

Częste pytanie: czym się różni „machen” (robić) od „tun” (robić)?

Wyłącznie „machen” używamy, gdy oznacza ono:

Wyłącznie „tun” możemy użyć, gdy oznacza ono:

Wymiennie – „machen” lub „tun”:

spowodować nowy stan, sytuację, zmienić kogoś lub coś

przejąć określoną rolę

wynosić (np. rachunek wynosi…)

przygotować (np. kawę)

Raczej jako samodzielne słowo

określenie czynności

w nierealnych zdaniach porównawczych (np. „robisz tak, jakby…”)

w konstrukcjach z „zu”

w konstrukcjach z innymi wyrazami (

→ link

)

Najczęściej w zwrotach

zajmować się czymś

pracować, dokonywać czegoś

zrobić (uczynić) coś dla lub przeciwko czemuś

robić coś z kimś lub komuś

spowodować coś, wywołać

CIEKAWE

Eine Schwalbe macht noch keinen Sommer.

→

Jedna jaskółka nie czyni wiosny.

Kleider machen Leute.

→

Jak cię widzą, tak cię piszą.

Aus einer Mücke einen Elefanten machen.

→

Czynić z komara słonia („z igły widły”).

Aus der Not eine Tugend machen.

→

Z konieczności uczynić cnotę.

Erfahrungen vererben sich nicht – jeder muss sie allein machen.

– Kurt Tucholsky

→

Doświadczeń nie można odziedziczyć – każdy musi je zrobić (doświadczyć) samemu.

Die Erforschung der Krankheiten hat so große Fortschritte gemacht, dass es immer schwerer wird, einen Menschen zu finden, der völlig gesund ist.

– Aldous Huxley

→

Badanie chorób poczyniło tak wielkie postępy, że coraz trudniej jest znaleźć człowieka, który jest całkowicie zdrowy.

Czasownik „machen” należy do 9 najważniejszych czasowników tworzących czasowniki pokrewne (→ link). Oto jego główne złożenia z przedrostkami:

abmachen – usuwać coś, uzgadniać

anmachen – włączać, przymocować

aufmachen – otwierać, zakładać

ausmachen – wyłączać, uzgadniać z kimś

bereitmachen – przygotowywać

d(a)ranmachen – zabierać się do czegoś

einmachen – wekować

festmachen – przymocowywać coś, cumować

freimachen – rozbierać się

heranmachen – dobierać się do czegoś

losmachen – odwiązywać, uwalniać, urywać

mitmachen – brać udział, robić coś z kimś

nachmachen – naśladować kogoś

vermachen – zapisywać coś komuś, darować

vormachen – pokazywać, wmawiać

wegmachen – usuwać, wychodzić

weitermachen – pracować dalej

zumachen – zamykać, likwidować

zurechtmachen – szykować, słać

Ponadto istnieje bardzo wiele popularnych dwusłownych złożeń („fraz składniowych”) z czasownikiem „machen”, np.:

alt machen

postarzać

arm machen

rujnować

aufmerksam machen

zwrócić czyjąś uwagę na coś

ausfindig machen

wynajdywać; odnaleźć

bekannt machen

obwieszczać; rozgłaszać

bereit machen

przygotować

besser machen

poprawiać, robić lepiej

bewusst machen

uprzytomnić, uzmysławiać, uświadomić

billig machen

uczynić tańszym

deutlich machen

wyjaśniać

dicht machen

uszczelniać, zamykać

dick machen

tuczyć, pogrubiać

eng machen

zwęzić

fein machen

wystroić się

fertig machen

kończyć; zbierać się, wykańczać, „załatwić” kogoś (za/mordować)

frisch machen

odświeżać

ganz machen

składać

Gebrauch machen

robić z czegoś użytek, korzystać z

geltend machen

dochodzić należności

gerade machen

(wy)prostować

gesund machen

przysparzać zdrowia

glatt machen

wygładzać

hart machen

utwardzać

heil machen

reperować

heiß machen

podgrzewać

hell machen

rozjaśniać

kaputt machen

psuć

klar machen

tłumaczyć komuś, klarować, uświadamiać

klein machen

tępić; rozmieniać na drobne; siekać, drobno kroić, zmniejszać

krank machen

wpędzać kogoś w chorobę; doprowadzać kogoś do szału

krumm machen

zaginać

kurz machen

nie rozwodzić się (nad czymś); nie przeciągać; streszczać się

leer machen

opróżniać

leicht machen

ułatwiać

möglich machen

umożliwiać

munter machen

orzeźwiać

nass machen

moczyć

neugierig machen

intrygować; zaciekawiać

publik machen

upubliczniać

rückgängig machen

cofać

satt machen

nasycić

sauber machen

czyścić

scharf machen

ostrzyć

schlank machen

wyszczuplać

schnell machen

robić coś w biegu; spieszyć się

schön machen

upiększać

schwer machen

utrudniać

sicher machen

czynić bezpiecznym

sichtbar machen

uwidaczniać

(sich) Sorgen machen

martwić się, niepokoić się

Spaß machen

sprawiać przyjemność, bawić, żartować

stark machen

umacniać

traurig machen

zasmucać

überflüssig machen

czynić zbędnym

unbrauchbar machen

niszczyć

unmöglich machen

uniemożliwiać

verantwortlich machen

obarczać kogoś odpowiedzialnością, pociągnąć kogoś do odpowiedzialności

verständlich machen

wytłumaczyć

wahr machen

urzeczywistniać coś, spełniać coś

warm machen

grzać

weich machen

zmiękczać

wütend machen

rozzłościć

zart machen

uczynić delikatnym

zugänglich machen

udostępnić, uczynić dostępnym

Proszę zwrócić uwagę, że w języku polskim mamy dużo „specjalnych” czasowników do opisywania danych czynności, a po niemiecku niewiarygodnie dużo możemy wyrazić właśnie samym „machen” z jakimś odpowiednim logicznym dodatkiem.

8 geben – dawać

Cz. nieregularny (→ link); cz. mocny (→ link); cz. tworzący cz. pokrewne (→ link); łączy się z C i/lub B (→ link).

PROSTE

Das gibt keinen Sinn.

To nie ma sensu.

Kühe geben Milch.

Krowy dają mleko.

Sie gibt ihm Recht.

Ona mu przyznaje rację.

Er gibt mir Nachhilfestunden.

On mi udziela korepetycji.

Was gibt’s?

Co słychać?

Sie hat ihm ihre Telefonnummer gegeben.

Ona dała mu swój numer telefonu.

Ich gebe Ihnen 2.000 Euro für das Auto.

Dam Panu/Pani 2000 euro za ten samochód.

TRUDNE

Zdarza się, że w zdaniu mamy dwa tzw. dopełnienia – jedno w bierniku, a drugie w celowniku. W jakiej kolejności wkleić je poprawnie do niemieckiego zdania? To zależy! Najlepiej trzymać się takiego schematu, jaki prezentujemy w poniższej tabeli:

Konstrukcja

Przykład

Tłumaczenie

Wyjaśnienie/ reguła

Komentarz

2 „zwykłe” rzeczowniki, np. „der Mann” + „der Computer”

Ich gebe dem Mann den Computer.

Daję (temu) panu (ten) komputer.

NAJPIERW celownik, POTEM biernik

od tej reguły zdarzają się wyjątki, zwłaszcza jeśli rzeczownik w celowniku połączony jest z rodzajnikiem nieokreślonym, np.: Ich gebe den Computer einem Lehrer. (Daję/dam (ten) komputer – jakiemuś – nauczycielowi) lub z zaimkiem dzierżawczym, np.: Ich gebe den Computer meinem Lehrer.

1 zaimek, np. „ihm” + 1 rzeczownik, np. „der Computer”

Ich gebe ihm den Computer.

Daję mu (ten) komputer.

NAJPIERW zaimek, POTEM rzeczownik

1 zaimek, np. „ihn” + 1 rzeczownik, np. „der Mann”

Ich gebe ihn dem Mann.

Daję go (temu) panu.

NAJPIERW zaimek, POTEM rzeczownik

2 zaimki, np. „ihn” + „ihm”

Ich gebe ihn ihm.

Daję go (je)mu.

NAJPIERW biernik, POTEM celownik

Was darf ich Ihnen geben?

Co (mogę) Panu/Pani podać?

Darf ich Ihnen sonst noch etwas geben?

Czy podać Pani/Panu/Państwu coś jeszcze?

Er hat sich die Karte geben lassen.

Kazał sobie dać mapę.

Geben Sie mir bitte Herrn Kramer!

Poproszę z panem Kramerem! (potocznie, w rozmowie telefonicznej)

Er hat sein Kind in ein Internat gegeben.

Oddał swoje dziecko do internatu.

CIEKAWE

Istnieje w niemieckim zwrot, który nam, Polakom uczącym się niemieckiego, sprawia zawsze wyjątkowy kłopot. Może już ktoś się domyślił – chodzi oczywiście o „es gibt”. Z „es gibt” mamy cztery zasadnicze trudności:

nie ma takiego wyrażenia po polsku, więc trudno nam je przejąć do aktywnego języka, po prostu brakuje nam w mózgu podobnego wzorca po polsku;

trudno nam rozróżniać, kiedy „es gibt” można zastąpić zwykłym „ist”, a kiedy nie;

plącze nam się liczba mnoga, bo jej wzorzec też całkiem odbiega od polskiego wzorca;

trudno nam zapamiętać raz a dobrze, że zwrot „es gibt” ZAWSZE łączy się z BIERNIKIEM.

Jak na JEDEN niemiecki zwrot to całkiem dużo trudności, prawda? Z drugiej strony nie da się udawać, że „es gibt” nie istnieje. Z pewnością w ogóle czasownik „geben” dostał się na tę listę m.in. z powodu bardzo częstego występowania zwrotu „es gibt”.

Dlatego pochylmy się nad „es gibt” i postarajmy się je oswoić, a nawet z nim zaprzyjaźnić.

Wo gibt es Briefmarken?

Gdzie można dostać znaczki?

Gibt es noch Eintrittskarten?

Czy są jeszcze bilety (wstępu)?

Damals gab es noch keine Computer.

Wtedy nie istniały jeszcze komputery.

Das hat es noch nie gegeben!

Tego jeszcze (nigdy) nie było!

Es gibt keine grünen Pferde.

Nie istnieją zielone konie.

Wann gibt es Essen?

Kiedy będzie jedzenie?

Was gibt es zum Frühstück?

Co jest na śniadanie?

Entwarnung geben

odwoływać alarm

Liebe ist nicht das was man erwartet zu bekommen, sondern das was man bereit ist zu geben.

– Katharine Hepburn

→

Miłość to nie to, co oczekujemy dostać, lecz to, co jesteśmy gotowi dać.

Die größten Menschen sind jene, die anderen Hoffnung geben können.

– Jean Jaur`es

→

Najwięksi są ci, którzy potrafią innym dać nadzieję.

Es gibt eine Zeit für die Arbeit. Und es gibt eine Zeit für die Liebe. Mehr Zeit braucht man nicht.

– Coco Chanel

→

Jest czas na pracę. I jest czas na miłość. Więcej czasu nie potrzeba.

Najważniejsze czasowniki pokrewne:

abgeben – odstępować, oddawać

angeben – podawać, udawać, chwalić się

aufgeben – porzucać, nadawać przesyłkę, zadawać

ausgeben – wydawać, podawać się za

begeben – udawać się do

durchgeben – podawać do wiadomości, zawiadamiać

eingeben – podawać coś komuś, wprowadzać dane

ergeben – wynikać, wykazywać (→ link)

hingeben – oddawać się czemuś, ofiarowywać, poświęcać się czemuś

herausgeben – wydawać

mitgeben – dawać komuś

nachgeben – ustępować

übergeben – przekazywać, wydawać

umgeben – otaczać

vergeben – wybaczać

vorgeben – twierdzić, podawać do wiadomości

weggeben – oddawać

weitergeben – przekazywać

wiedergeben – oddawać, odtwarzać, przedstawiać

zufriedengeben – zadowolić się, obchodzić się

zugeben – przyznawać, dodawać

zurückgeben – oddawać, reklamować

Footnotes