Kaszuby Północne na 4 pory roku. Przewodnik ebook

Spis

treści

Przyroda Kaszub Północnych 9

Obszary chronione –

rezerwaty, ostoje przyrody i geostanowiska 25

Odkrywanie Nordy 51

Historia i kultura 67

Informacje praktyczne 73

ZAPROSZENIE

NA KASZUBY PÓŁNOCNE

Smagane surowymi północnymi wiatrami brzegi Bałtyku oraz najbardziej nasłoneczniona zatoka w Polsce – Zatoka Pucka. Latem najdłuższe dni i najpiękniejsze plaże na najdłuższym polskim półwyspie, a zimą najdłuższe noce, podczas których można obserwować zorzę polarną. Zmiany pór roku zwiastują tu dalecy ptasi przybysze, zatrzymujący się jesienią i wiosną w drodze między Arktyką a cieplejszymi krajami. Wciąż młody –

z perspektywy geologicznej – krajobraz wybrzeża podlega nieustannym zmianom: morze pożera miejscami wysokie wzniesienia, uchylając karty minionych rozdziałów z dziejów Ziemi, gdzie indziej zaś fale wraz z wiatrem i roślinnością budują wały wydm, które tworzą najmłodsze skrawki lądu. Zachowały się tu gatunki roślin pochodzące z czasów, gdy okoliczne tereny porastała tundra. Choć to nie pojezierze, znajdują się tu najczyst-sze z polskich jezior. Ten wyjątkowy obszar ukształtował tożsamość Kaszubów, którzy od kilkunastu wieków zamieszkują rejon Pomorza, zwany dzisiaj Kaszubami Północnymi, a przez nich samych po prostu Nordą.

Zapraszamy Państwa do odkrywania niezwykłych krajobrazów, zjawisk przyrodniczych oraz roślin i zwierząt, których próżno szukać w innych regionach Polski. Przyjazd na Nordę latem nie wystarczy, by poznać jej bogactwo. Wiele osobliwości przyrodniczych można obserwować wyłącznie zimą, jesienią lub wiosną, gdy przyroda najszybciej się zmienia.

Chcąc ułatwić to odkrywanie, skonstruowaliśmy nawigator turystyczny, wskazujący miejsca, w których można obserwować sezonowe zjawiska przyrodnicze. W części opisowej przewodnika przybliżamy tajemnice natury ożywionej i nieożywionej, które stanowią o wyjątkowości tej krainy.

Opisujemy ostoje przyrody i obszary chronione, często o szczególnych walorach w skali Polski, a także prowadzące przez nie ścieżki edukacyjne. Proponujemy również trasy turystyczne dla pieszych, rowerzystów i zmotoryzowanych.

O tej części Pomorza nie da się w pełni opowiedzieć bez uwzględnienia jej autochtonicznej ludności, czyli Kaszubów. O ich kulturze i zwyczajach oraz regionalnym folklorze prezentowanym podczas cyklicznych wydarzeń w wielkim skrócie opowiada ostatnia część przewodnika.

Życzymy udanych spotkań z przyrodą i wielu zachwytów!

ZAPLANUJ WYPOCZYNEK

NA NORDZIE

Wybierając się na Półwysep Helski, nad Zatokę Pucką lub na plażę w Dębkach, jedną z najpiękniejszych na polskim wybrzeżu, warto zastanowić się nad odpowiednim terminem. Podczas letnich wakacji miejsca te są tak licznie odwiedzane, że niejednokrotnie cierpi na tym tutejsza przyroda.

Nadmorskie wydmy są wydeptywane, zaś chronione ptaki i ssaki morskie bywają płoszone ze swoich siedlisk. Turyści wciąż pozostawiają na plażach wiele śmieci, a organizowane głośne imprezy płoszą przedstawicieli żyjących tam gatunków.

Korzystając z wypoczynku na wodzie, pomyślmy o morskich zwierzę-tach. Zamiast hałaśliwego skutera wodnego wybierzmy np. kajak. Z jego pokładu będziemy mogli obserwować chronione ptaki czy ssaki bez ich płoszenia. Jeśli chcemy skorzystać z uroków wind- lub kitesurfingu, unikaj-my podpływania do Ryfu Mew. Miejsce to stanowi unikatowe na Bałtyku siedlisko. Można tu obserwować nawet kilkadziesiąt gatunków ptaków lub trafić na odpoczywające foki. Jeśli chcemy powędkować, pamiętaj-my o wykupieniu stosownych zezwoleń i o zapoznaniu się z przepisami obowiązującymi na wodach morskich. Stworzono je, aby racjonalnie wykorzystywać zasoby ryb.

Przyrodzie możemy sprzyjać nawet poprzez wybór odpowiedniego miejsca noclegowego. Rezygnując z nadzatokowych kempingów i wybie-rając kwaterę na terenie zurbanizowanym lub pole namiotowe oddalone od plaży, przyczyniamy się do zmniejszenia presji wywieranej na brzeg Zatoki Puckiej. Rosnące przy nim naturalne trzcinowiska, stanowiące dom dla wielu chronionych gatunków ptaków i ryb, są niszczone przez sztucznie usypywane plaże.

Im więcej świadomych decyzji podejmiemy, tym bardziej skorzysta na tym nie tylko natura, ale i my sami. Aby mieć możliwość wypoczynku wraz z przyrodą, warto rozważyć przyjazd na Kaszuby Północne wiosną, jesienią lub zimą. Każda z tych pór roku obfituje w niezwykłe atrakcje przyrodnicze. Dla miłośników ciepłych dni dobrym terminem będzie wrzesień, gdy przyroda po hałaśliwym sezonie wraca do naturalnego rytmu, wieczory są nadal długie, morze cieplejsze niż w czerwcu, a po-goda dopisuje.

Wypoczywaj na łonie przyrody! Wypoczywaj razem z przyrodą!

8

Przyroda Kaszub Północnych

Przyrodnicze zróżnicowanie Kaszub

Północnych to rezultat nieustan-

nego ścierania się morza z lądem.

W niektórych miejscach wygrywa

Bałtyk, „połykając” w czasie zimo-

wych sztormów zwały glin z klifów,

a gdzie indziej wpływające do niego

rzeki i przybrzeżne prądy tworzą

najmłodsze skrawki europejskie-

go kontynentu. Oddziaływanie sił

wiatru i wody sprawia, że tutejsze

krajobrazy, flora i fauna są niepowta-

Wybrzeże klifowe w Chłapowie, fot. W. Podolak

rzalne w skali całego kraju; cechuje

je także duża zmienność. Skrajnie

północne położenie w pasie polskich pobrzeży i łagodzący klimat wpływ morza powodują, że występują tu gatunki roślin i zwierząt charakterystyczne zarówno dla wybrzeża Atlantyku, jak i obszarów arktycznych Europy, zaś stada migrujących ptaków znajdują tu wytchnienie podczas corocznych wędrówek.

Mewa srebrzysta, fot. M. Hadwiczak

KLIFY – NIEUSTANNIE MŁODY

KRAJOBRAZ WYBRZEZA

Jedna piąta polskiego wybrzeża Bałtyku (145 km) znajduje się na Kaszubach Północnych. Styk morza i lądu to miejsce nieustannie zachodzących, dynamicznych zmian krajobrazu. Najłatwiej zaobserwować je na klifach.

Wybrzeża klifowe powstały w miejscach, w których fale morskie natrafiły Klif Chłapowski, fot. M. Hadwiczak

na wzniesienia terenu – wysoczyzny morenowe. Pod wpływem działania wody tworzyły się w nich urwiska podmywane przez morze, które zabie-

„Żarłoczny” Bałtyk

rało osady spod ich podnóży. Wskutek tego procesu w dolnych partiach stromych zboczy powstawały nisze, które powodowały kolejne osuwiska Polskie wybrzeże Bałtyku cofa

się ze średnią prędkością

i spływanie wyżej położonych warstw piasków i glin.

ok. 0,7–0,9 m na rok. W trakcie

Przemiany zachodzące w klifach najlepiej obserwować silnego sztormu w niektórych

podczas zimowych sztormów, kiedy procesy te przybierają na sile, a fale miejscach fale morskie mogą

morskie są w stanie „połknąć” plażę i uderzyć z impetem w urwisko. Jeśli pochłonąć nawet 5–10 m klifu

lub wydm.

morze co roku zabiera jakiś kawałek lądu, oznacza to, że klif jest aktywny.

Klify aktywne warto obejrzeć przede wszystkim nad otwartym Bałtykiem, w Chłapowie i Jastrzębiej Górze – są one drugie co do wysokości w Polsce po Klifie Wolińskim. Nad Zatoką Pucką krótkie odcinki aktywnych 10

Przyroda Kaszub Północnych

klifów znajdują się na północ od Osłonina i na południe od Mechelinek.

Pozostałe klify są martwe, co oznacza, że obecnie fale nie dosięgają ich podczas sztormowych wezbrań. Do klifów martwych zaliczają się m.in.

Klif Swarzewski, Pucki i Rzucewski oraz klif przy rezerwacie Rozewie.

JAK POWSTAŁ PÓŁWYSEP HELSKI? Cypel Rewski, fot. K. Kazanowski By zrozumieć proces powstawania mierzei, musimy cofnąć się w wyobraźni Cypel Rewski (kasz. Szpërk) do czasów, kiedy wysokość wód była o 30 m mniejsza niż obecnie, a Wisła uchodziła do Bałtyku na wschód od Juraty. Poziom ówczesnego morza szyb-Na południowy wschód od

Władysławowa, między Rewą

ko wzrastał, a jego fale zalewały i niszczyły kolejne partie lądu, które stały a Kuźnicą, na naszych oczach

się źródłem osadów tworzących zaczątek półwyspu. Podwodną mieliznę trwa proces formowania się

budowały (i budują do dziś) dwa prądy morskie, płynące od strony Kępy Swa-wyjątkowego półwyspu, który

powoli zamyka wewnętrzną

rzewskiej (Władysławowa) i Kępy Oksywskiej (Gdyni). Najmłodsza, formująca część Zatoki Puckiej. Gdy po-się od „zaledwie” 3 tys. lat, jest część Mierzei Helskiej na zachód od Juraty.

ziom wód się obniża, z zatoki

Z tego samego okresu pochodzi też niewielka Mierzeja Rewska w Rewie.

wyłania się piaszczysta ławica

o długości sięgającej kilome-

tra, tworzona przez te same

KIDZINA PRZYNOSI SKARBY

prądy morskie, które budują

Mierzeję Helską. Stanowi ona

część mielizny – Mewiej Rewy,

zwanej także Ryfem Mew lub

Rybitwią Mielizną, ciągnącej

Silniejsze fale oraz sztormowe wezbrania wyrzucają na brzeg szczątki się pod powierzchnią wody

roślinne i zwierzęce, które tworzą szybko porastający specyficzną roślin-aż po Kuźnicę, a gdzienie-

gdzie wyłaniającej się ponad

nością wał, zwany kidziną (kasz. czidzëna). Przy najpopular-jej taflę.

niejszych kąpieliskach kidzina jest usuwana, można jednak przyjrzeć się jej w bardziej ustronnych miejscach. Warto to zrobić, ponieważ znajdujące się w niej szczątki mówią wiele o organizmach żyjących na dnie przybrzeżnych morskich wód.

W sezonie letnim na wybrzeżu otwartego Bałtyku łatwo rozpoznamy morszczyn pęcherzykowaty – największy bałtycki gatunek glonów z grupy brunatnic, z charakterystycznymi pęcherzami wypełnionymi powietrzem, a także widlik zaostrzony – niewielki krasnorost o czerwonobrunatnej, miotełkowatej plesze. W polskiej części Bałtyku oba gatunki zostały mocno przetrzebione i są zagrożone wyginięciem. Znajdowane na naszych pla-Kidzina, fot. M. Hadwiczak

żach szczątki morszczynu i krasnorostu pochodzą najczęściej z wybrzeży Danii i Szwecji.

W kidzinie, wśród plażowego piasku, odnajdziemy również muszle mał-ży. Czasem pojawiają się one w dużych ilościach. Najczęściej można wśród nich zobaczyć muszle rogowca bałtyckiego. Gatunek ten stanowi jedno z głównych źródeł pożywienia ryb flądrowatych. Największe (6–8 cm) 11

Przyroda Kaszub Północnych

spośród bałtyckich muszli należą do małgwi piaskołaza. Charakterystyczne są także muszle sercówek, które mają liczne żeberka na powierzchni.

Po silnych wezbraniach sztormowych w kidzinie można znaleźć ka-wałki bursztynu – bałtyckiego złota, zwanego po kaszubsku jantarem, a na Półwyspie Helskim bùrsztinem. Pochodzi on sprzed ok. 35 mln lat, kiedy to w rejonie dzisiejszego Bałtyku rosły potężne lasy iglaste. Spły-wającą z drzew żywicę, która przybierała skamieniałą postać, wynosiła Morszczyn pęcherzykowaty, fot. M. Hadwiczak

na południe rzeka Eridanus, a później, w trakcie zlodowaceń, strumienie lodowe. Złoża żywicy, które zostały zalane wodami Bałtyku, są do dzisiaj poddawane działaniu fal i wyrzucane na brzeg w postaci bursztynu.

Piasek literacki

Czasem na plaży tworzą się niewielkie laguny. Oprócz drobnych skoru-Oprócz jasnego piasku, na

piaków – kiełży, pojawiają się w nich chełbie modre. Ich dorosłe osobniki plaży spotkamy także piasek

przybierają postać meduzy. Te składające się w 98% z wody parzydeł-ciemny, w którym przeważają

ziarna minerałów o ciemnych

kowce żywią się planktonem. Na lądzie nie przeżyją, chyba że fala zmyje barwach, takich jak granat

je z powrotem do morza. Nie należy się ich obawiać – mimo że chełbie i cyrkon. Są to tzw. minerały

mają parzydełka, nie są groźne dla człowieka.

ciężkie, których gęstość prze-

kracza 3 g/cm3. W przeszłości

na Półwyspie Helskim dziew-

czyny zbierały ciemny piasek

i sprzedawały. Był on nazywa-

ny piaskiem literackim, po-

NARODZINY WYDMY

nieważ służył do posypywa-

nia zapisanych atramentem

Wydmy są nieodłącznym elementem wybrzeża mierzejowego. Fale, które stron, zastępując przykłada-w sezonie letnim uderzają o brzeg i odpływają, pozostawiają po sobie nie bibuły.

cienką smugę piasku. Formują w ten sposób wał brzegowy, równoległy do linii wody. Gdy jego najwyższa część przeschnie, silny wiatr może przenieść ziarna piasku w stronę lądu.

Śpiewające piaski

Pierwszą przeszkodą, którą ulatujący z wiatrem piasek napotyka na Na wybrzeżu Bałtyku nie ma

swojej drodze, są rośliny rosnące na plaży zimowej, u podnóża pierw-prawdziwych śpiewających

wydm, jeśli jednak na plaży

szego wału wydmowego. Wśród nich warto zwrócić uwagę na honkenię piasek jest dobrze wysor-piaskową, która świetnie znosi przysypywanie piaskiem. Co ciekawe, towany (tzn. zawiera ziarna

o podobnej wielkości) i suchy,

możemy posłuchać namiast-

Roślinność wydmowa na Wydmie Lubiatowskiej,

ki tego „śpiewu”. Wystarczy

stąpać tak, by piętami trzeć

fot. K. Stępniewska

o podłoże. Wówczas ziar-

na piasku, pocierając jed-

no o drugie, trzeszczą lub

piszczą.

12

Przyroda Kaszub Północnych

gatunek ten najczęściej zapylają ziarna piasku, co jest wielką rzadkością w świecie roślin. Honkenii piaskowej towarzyszy często rukwiel nadmorska, roślina o mięsistych liściach i liliowo-fioletowych kwiatach.

Do powstania pierwszego wału wydmowego (pierwszej linii wydm, tzw. wydmy przedniej) przyczyniają się przede wszystkim trawy: piaskownica zwyczajna, wydmuchrzyca piaskowa oraz kostrzewa kosmata, która pojawia się na tzw. przedwydmiu od strony morza. Ta pierwsza rośnie w kępach osiągających wysokość jednego metra, które stabilizują Turzyca piaskowa, fot. M. Hadwiczak podłoże i zabezpieczają je przed silnymi podmuchami wiatru. Pod ich osłoną tworzą się nowe i powiększają istniejące wydmy. Zatrzymany przez kostrzewę i piaskownicę piasek jest stabilizowany przez wydmu-Plaża letnia – plaża zalewana

przez zimowe sztormy, w se-

chrzycę, która wytwarza wiele podziemnych, przecinających się pędów.

zonie letnim nie docierają do

Jej liście są szerokie, sztywne i grubo pokryte woskiem, co nadaje im niej fale

niebieskawy odcień.

Plaża zimowa – plaża pozo-

stająca poza zasięgiem więk-

Plaża zimowa oraz pas wydm białych i szarych stanowią siedliska miko-szości wezbrań sztormowych

łajka nadmorskiego (kasz. òstropùs), który w Polsce występuje wyłącznie na wybrzeżu. Jego nasiona przez ponad miesiąc mogą być zalane morską wodą, a mimo to nie tracą zdolności kiełkowania. Mikołajka od dawna Etapy powstawania wydm chętnie zbierali letnicy, co przyczyniło się do znacznego zaniku tej rośliny.

Obecnie jest to gatunek ściśle chroniony, zagrożony wyginięciem. Najwięk-Przedwydmie – początkowe

stadium rozwoju wydmy białej

sze lokalne skupiska mikołajka występują w rezerwacie Mechelińskie Łąki.

Wydma biała – pierwszy etap

Warto też zwrócić uwagę na inne cenne gatunki roślin, które kwitną rozwoju wydmy, z ubogą ro-latem: lnicę wonną i groszek nadmorski.

ślinnością; wydma nie jest jesz-

cze ustabilizowana i podlega

silnemu oddziaływaniu wiatru

Wydma szara – powstaje

BOGACTWO SŁOŃCA I WIATRU – z wydmy białej na skutek pro-cesów glebotwórczych, jest

KLIMAT KASZUB PÓŁNOCNYCH

porośnięta bogatszą roślin-

nością i w znacznym stopniu

ustabilizowana

Wydma brunatna – ustabili-

zowana, porośnięta gęstą ro-

Najdalej na północ wysunięty region Polski leży na szlaku niżów przemiesz-ślinnością: zaroślami lub bo-

czających się znad Atlantyku na wschód, które niosą zmienną pogodę.

rem sosnowym (bażynowym)

Jednak klimat Kaszub Północnych jest kształtowany przede wszystkim przez Bałtyk – wielki zbiornik wodny, który wolno się nagrzewa i wolno wychładza.

Wiosna dociera na Nordę późno, średnio trzy tygodnie później niż do centralnej Polski. Świadczy o tym przesunięty w czasie okres kwitnienia roślin. Latem dzień trwa tu najdłużej w Polsce, a operujące słońce nagrzewa stopniowo wody Bałtyku. Amatorzy morskich kąpieli powinni wybrać się tutaj między lipcem a wrześniem, bo w czerwcu woda nie będzie jeszcze tak ciepła, jak w kolejnych letnich miesiącach. Najwyższą tempe-raturę morze osiąga w sierpniu, a do końca października Bałtyk działa Rukwiel nadmorska, fot. M. Hadwiczak jak termofor, łagodząc jesienne chłody. Na morskim wybrzeżu możemy 13

Przyroda Kaszub Północnych

Dlaczego nie możemy

Legenda o mikołajku nadmorskim

wejść na plażę wszędzie

Przed laty nad brzegiem morza

mieszkał chłopiec o imieniu Mi-

tam, gdzie chcemy?

kołajek. Mimo że był cudnej uro-

dy, to jego psoty uprzykrzały życie

Już niewielkie zniszczenia ro-

wszystkim okolicznym mieszkań-

ślinności na piaszczystym wy-

com. Któregoś dnia miarka się

brzeżu mierzejowym pozwa-

przebrała. Gdy żona Goska, boga

lają wiatrowi unosić piasek,

– władcy Bałtyku, przybyła na

który zasypuje kolejne rośliny.

brzeg ze swoimi towarzyszkami,

Może to spowodować powsta-

by wygrzać się w promieniach

nie wydm ruchomych, narażo-

słońca, Mikołajek schował im

nych na niszczące działanie fal

Mikołajek nadmorski, fot. M. Hadwiczak

szaty. Kiedy Gosk usłyszał o tym

w okresie jesienno-zimowym,

zdarzeniu, kazał zamienić Mikołaj-

kiedy sztormy powodują okre-

ka w wydmową roślinę. Czar ten ma władzę nad chłopcem do czasu, sowe zanikanie plaży. Dlatego

kiedy przez całe lato nikt nie uszczknie choćby jej kawałka.

na plażę wchodźmy wyłącznie

oznaczonymi wejściami. Nie

korzystajmy z dzikich przejść,

cieszyć się najdłuższym okresem termicznej jesieni (ok. 60–70 dni). Od ponieważ w ten sposób

niszczymy pośrednie stadia

listopada do lutego dni są najbardziej pochmurne. Niże wędrujące znad utrwalania wydm, tworzone

Atlantyku przynoszą ze sobą sztormy, czasem bardzo silne. Styczeń i luty również przez rzadkie gatun-to najbardziej śnieżne miesiące w roku, jednak na samej plaży śnieg jest ki roślin. Zwróćmy uwagę na

płotki z chrustu u podstawy

rzadkością. Łatwiej znaleźć go na wysoko wyniesionych kępach Pobrzeża wydm, nasadzenia wierzb,

Kaszubskiego i w głębi lądu.

sosen, traw i róży pomarsz-

Wiatr powoduje, że zimą powietrze w nadmorskich miejscowościach czonej. Służą one zabezpie-ma najlepszą jakość w Polsce, a w sezonie wegetacyjnym jest tu zde-czeniu pasa nadmorskiego

i wspomagają tworzenie się

cydowanie mniej alergenów, co przynosi ulgę osobom uczulonym na wydm. Pamiętajmy, że wy-pyłki roślin. Wiatr i fale uderzające o brzeg sprawiają, że do powietrza dmy, klify i kidzina objęte są

przenika sól zawarta w wodzie morskiej. Jej wdychanie wpływa korzyst-w Polsce ochroną.

nie na pracę układu oddechowego i dostarcza ważnych pierwiastków, przede wszystkim jodu, którego szczególnie potrzebują osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy.

NIEBO NA NORDZIE –

ZORZA POLARNA I BIAŁE NOCE

Plaża zimą, fot. M. Hadwiczak

Zimowe nocne niebo na północy Kaszub przy bezchmurnej pogodzie może nam zaoferować niesamowite spektakle. Gdy wiatr słoneczny zderza się z atomami w górnych warstwach atmosfery Ziemi, zaczynają one świecić, co można zaobserwować na niebie jako plamy, pasma, łuki i inne formy, najczęściej w odcieniach zieleni, czerwieni, błękitu i fioletu.

Brzeg otwartego Bałtyku to najlepsze miejsce do obserwacji zorzy14

Przyroda Kaszub Północnych

Zorza polarna nad Nordą, fot. M. Staszewski

polarnej i innych zjawisk astronomicznych, ponieważ północna strona Upał na plaży i lodowate nieba nie jest zanieczyszczona sztucznym światłem pochodzącym z lądu.

Wiosną dzień bardzo szybko się wydłuża i już od 9 maja zaczynają morze – upwelling się na Kaszubach

białe noce astronomiczne, które trwają do

Zdarza się, że w ciepłe letnie

końca lipca. Słońce nie schodzi wówczas niżej niż 18° pod linię horyzon-dni woda w Bałtyku ma 10ºC.

tu, a zorza wieczorna zostaje przez całą noc na niebie, niepostrzeżenie Jak to się dzieje? Pod wpływem

przechodząc w zorzę poranną. Białym nocom towarzyszy czasem ruchu Ziemi wokół własnej osi

powstaje siła Coriolisa, która

zjawisko obłoków srebrzystych, które występują wyżej niż jakiekolwiek na półkuli północnej odchyla

inne chmury, na wysokości 76–85 km nad powierzchnią Ziemi. Mogą one w prawo wiejące wiatry. Jej

przez całą noc rozświetlać północne niebo iryzującą (tęczową) poświatą, działanie można zaobserwo-odbijającą światło słoneczne. Proces ich powstawania nie jest do końca wać, przyglądając się wirom,

które powstają np. podczas

znany. Przypuszczalnie tworzą się one wokół drobnego pyłu, pozostałego spuszczania wody ze zlewu lub

po przelotach mikrometeorów i wybuchach wulkanów oraz wokół spalin wanny. Gdy wiatr na Bałtyku

statków kosmicznych.

wieje z kierunków wschod-

nich, siła Coriolisa odchyla go

nieco na północ. Powoduje

to odpychanie od brzegu cie-

JEZIORO ŻARNOWIECKIE

płych, przybrzeżnych wód. Na

ich miejsce napływają chłodne

wody z głębszych warstw. Zja-

wisko to nazywamy upwellin-

Mimo że obszar Kaszub Północnych nie zalicza się już do pojezierzy, giem. Na Kaszubach zachodzi

ono najczęściej na Półwyspie

na Pobrzeżu Kaszubskim znajduje się sześć większych jezior – wśród Helskim, od strony otwartego

nich Jezioro Żarnowieckie, które ma 1432 ha powierzchni i jest 20. pod morza, oraz w rejonie Łeby.

względem wielkości w Polsce. Akwen oddzielają od morza wydmowe 15

Przyroda Kaszub Północnych

wały i torfowiska. Jeszcze do 1973 r., kiedy rozpoczęto budowę elektrow-Najcenniejsze jeziora

ni szczytowo-pompowej Żarnowiec w Czymanowie, w czasie wezbrań Kaszub Północnych

sztormowych wody morskie podchodziły tu przez koryto przepływającej przez zbiornik rzeki Piaśnicy. Obecnie jezioro jest odcięte od morza jazem Jeziora Choczewskie, Dąbrze

i Czarne w okolicach Cho-

umiejscowionym przy odpływie rzeki. Dzięki temu jego wody są stale czewa i Gniewina zachowały

słodkie. Dno zbiornika położone jest na głębokości 19,4–18 m poniżej charakter

jezior lobelio-

poziomu morza, czyli w kryptodepresji, drugiej najniższej w Polsce – po wych – z ubogą w składniki

jeziorze Miedwie na Pomorzu Zachodnim.

odżywcze, czystą i przejrzystą

wodą. Należą one do naj-

Nocą część zasobów wodnych Jeziora Żarnowieckiego jest wypompo-czystszych w Polsce. Szacuje

wywana do zbiornika położonego 126 m wyżej. W ciągu dnia wody te się, że w naszym kraju jest ok.

są spuszczane w dół. Napędzają w ten sposób turbiny elektrowni, która 150–170 takich jezior – prawie

wszystkie znajdują się na Po-

zasila sieć energetyczną. Powoduje to, że poziom jeziora waha się w cią-morzu. Na ich dnie zachowały

gu doby o metr. Jeśli z północy wieje silny wiatr, na jego tafli tworzą się się pozostałości specyficznych

wysokie i niebezpieczne fale. Rozległe obszary podwodnych łąk akwenu dla tego typu akwenów zespo-łów roślin. Tworzą je przede

sprzyjają występowaniu licznych gatunków ryb, przede wszystkim płoci, wszystkim widłaki różnoza-okoni, leszczy, linów i szczupaków. To raj dla wędkarzy – najlepsze łowi-rodnikowe, zwane poryblina-

sko w północnej Polsce, przede wszystkim ze względu na spotykane tu mi (jeziorny i kolczasty, bardzo

rzadki w Polsce) oraz lobelia

okazy szczupaka, przekraczające metr długości, oraz dorodne okonie.

jeziorna, która latem kwitnie

na biało ponad lustrem wody