Ono ebook

Ta po­wie­ść nie po­wsta­ła­by, gdy­by nie po­my­sł na sce­na­riusz mo­jej cór­ki, Ma­łgo­si Szu­mow­skiej. Po­ży­czy­łam go za jej zgo­dą – dzi­ęku­ję. Jaki po­my­sł? Ono sły­szy. Ka­żda z nas ro­zu­mie to za­rów­no po­dob­nie – tak jak po­dob­ne są do sie­bie mat­ki i cór­ki, jak i od­mien­nie – tak jak od­mien­ne by­wa­ją mat­ki i cór­ki

– Nie patrz te­raz. Ona upy­cha gwiazd­ko­we pre­zen­ty pod cho­in­ką. Pod­ró­ba Bar­bie dla cie­bie i raj­sto­py dla mnie. Wie­rzy, że to nie­spo­dzian­ka – szep­cze Ewa do sio­stry.

Przy­tu­lo­ne do sie­bie, sto­ją w oknie, przy­sło­ni­ętym fi­ran­ką.

Fi­ran­ka:

ma pi­ęt­na­ście lat i prze­tar­te dziu­ry, ze­szy­te na okręt­kę; jest brud­no­be­żo­wa, w ba­nal­ny, brązo­wy wzo­rek. Wisi nie­rów­no na rdze­wie­jącej alu­mi­nio­wej szy­nie, gdyż wi­ęk­szo­ść ża­bek utra­ci­ła spręży­sto­ść, a nikt nie wy­mie­nił ich na nowe. Fi­ran­ka pach­nie chło­dem i ku­rzem.

– Gdy­by nie ty, wci­ąż wie­rzy­ła­bym w świ­ęte­go Mi­ko­ła­ja. I w anio­łka – mówi Złot­ko i trud­no do­ciec, czy w jej gło­sie brzmi żal, czy też triumf z tej zbyt ła­two zdo­by­tej wie­dzy.

– Gdy by­łam tak mała jak ty, to tato prze­bie­rał się dla mnie za Mi­ko­ła­ja – chwa­li się Ewa to­nem nie­pew­nej wy­ższo­ści.

– I jak wy­glądał? – za­cie­ka­wia się Złot­ko.

– Jak tata prze­bra­ny za Mi­ko­ła­ja.

Mil­cząc, pa­trzą na pu­stą uli­cę i mi­go­czące w oknach wszędzie ta­kie same, ru­skie świa­te­łka sztucz­nych cho­inek. W tym roku mod­ne są sza­fi­ro­we; już w li­sto­pa­dzie mo­żna je było ku­pić na ka­żdym ba­za­rze.

„Żeby cho­ciaż cho­in­ka była praw­dzi­wa”, my­śli Ewa.

Cho­in­ka:

sztucz­na. Kie­dyś na­zy­wa­na „eko­lo­gicz­ną”. Jej zie­leń daw­no spło­wia­ła i przy­po­mi­na spa­lo­ną sło­ńcem tra­wę. Cały rok leży na stry­chu, zło­żo­na w pu­dle, w dwóch ka­le­kich, nie pa­su­jących do sie­bie częściach; trze­cia się zła­ma­ła. Te­raz stoi w rogu po­ko­ju. Po­win­na wy­glądać ra­do­śnie, ale wy­bla­kła zie­leń i zim­ny sza­fir świa­te­łek spra­wia­ją upior­ne wra­że­nie. „Obca isto­ta w ob­cym domu”, my­śli Ewa.

– No to kie­dy będzie pierw­sza gwiazd­ka? – pyta Złot­ko nie­cier­pli­wie.

– Głu­pia je­steś. Daw­no już była. Ni­g­dy jej nie wi­dać zza tych brud­nych chmur. Mama krzy­czy „Pierw­sza gwiazd­ka!” wte­dy, gdy barszcz jest go­to­wy.

Od nie­szczel­nych okien ci­ągnie ku nim chłód gru­dnio­wej, bez­śnie­żnej nocy. Fi­ran­ka dła­wi je ku­rzem, a ze szpar koło okna wy­ła­zi brud­na wata, któ­rą mat­ka upcha­ła tu w pa­ździer­ni­ku i za­pew­ne wyj­mie wio­sną. Lub nie wyj­mie. Sama wy­pad­nie i od­ku­rzacz będzie ją łap­czy­wie po­chła­niać, za­py­cha­jąc się i rzężąc.

– Gdy­by śnieg za­krył to wszyst­ko, by­ło­by ład­niej – szep­cze Ewa.

– Co wszyst­ko? – pyta Złot­ko.

– Wszyst­ko. Cie­bie i mnie. Mamę i tatę. Ten po­kój, nasz dom. Cały świat.

– Dziew­czyn­ki! Pierw­sza gwiazd­ka! Wno­si­my barszcz! – krzy­czy mama za ich ple­ca­mi.

Nie­bo jest sza­re, po­nu­re, bez­gwiezd­ne.

Tata, czła­pi­ąc w sta­rych pan­to­flach, scho­dzi po­wo­li po scho­dach.

– Wi­gi­lia? – pyta nie­pew­nie, ści­szo­nym gło­sem.

– Będzie­my so­bie cze­goś ży­czyć?! – woła Złot­ko nie­cier­pli­wie.

– Będzie­my so­bie ży­czyć tego sa­me­go co w ze­szłym roku – mru­czy pod no­sem Ewa.

Mat­ka bie­rze opła­tek i od­wra­ca się ku nim. Opła­tek z su­chym trza­skiem pęka na czte­ry nie­rów­ne części.

– Zdro­wia, szczęścia...

– Zdro­wia, szczęścia... pie­ni­ędzy...

– Wy­gra­nej w tot­ka...

Mat­ka za­trzy­mu­je się przy Złot­ku.

– ...i żeby cho­ciaż to­bie się uda­ło.

– Co? – pyta Złot­ko.

– Wszyst­ko to, co... – mat­ka po­ci­ąga no­sem i ury­wa.

– ...to co jej nie wy­szło – pod­po­wia­da Ewa.

– Co mó­wisz? – pyta mat­ka.

– Jedz­my, bo wy­sty­gnie – mówi Ewa.

Barszcz jest kwa­śny i bru­nat­ny od dłu­gie­go go­to­wa­nia. Mro­żo­ne uszka („go­tow­ce” ze skle­pu) roz­pu­ści­ły się w garn­ku. Ryba przy­pa­lo­na. Byle jak za­pa­ko­wa­ne pre­zen­ty leżą pod sztucz­ną cho­in­ką, nie bu­dząc emo­cji.

– Apasz­ka... ślicz­na – mat­ka pró­bu­je się uśmiech­nąć.

– Kra­wat. Aku­rat po­trze­bo­wa­łem – mam­ro­cze bez prze­ko­na­nia oj­ciec.

– Dzi­ęku­ję, mamo... i tato – do­da­je po krót­kim na­my­śle Ewa („Tata na pew­no nie wy­bie­rał tych raj­stop. Gdy­by cho­ciaż były z Trium­pha...”)

– O, jaka ślicz­na Bar­bie – mówi nie­pew­nie Złot­ko.

– Po­każ – żąda Ewa.

– Mu­rzyn­ka – ob­wiesz­cza Złot­ko.

– Afro­ame­ry­kan­ka – po­pra­wia ją sio­stra.

– Dla­cze­go? – dzi­wi się Złot­ko.

– Że­byś nie brzy­dzi­ła się Mu­rzy­na­mi.

– Ja się nie brzy­dzę Mu­rzy­na­mi.

– Skąd wiesz? – pyta Ewa. – Nie wi­dzia­łaś z bli­ska ani jed­ne­go, naj­wy­żej w ki­nie albo w te­le­wi­zo­rze.

– Wi­dzia­łam! – oznaj­mia Złot­ko. – Je­chał au­to­bu­sem!

– Nie kłó­ćcie się. W świ­ęta nie wy­pa­da się kłó­cić. I już mamy jed­ne­go Mu­rzy­na-Po­la­ka, chy­ba gra w pi­łkę – mówi mat­ka ma­chi­nal­nie.

Złot­ko po­wo­li roz­bie­ra Bar­bie ze zło­ci­ste­go stro­ju. Bar­bie ku­pu­je się po to, żeby ją ro­ze­brać i po­now­nie ubrać. Dziew­czyn­ka, na­wet nie pa­trząc, ści­ąga jej błysz­czącą blu­zecz­kę, sze­lesz­czącą spód­nicz­kę, bia­łe bu­ci­ki na bar­dzo wy­so­kich ob­ca­sach – i po­dejrz­li­wie zer­ka w stro­nę cho­in­ki. Od­su­wa się od niej.

– Czy da­lej się jej bo­isz? – pyta szep­tem Ewy, ko­rzy­sta­jąc z tego, że mat­ka już zmie­rza do kuch­ni, a tata po­grążył się w zwy­kłym za­my­śle­niu.

– Nie – od­po­wia­da szep­tem Ewa. – TO było w dzie­ci­ństwie. Daw­no temu.

– Jak daw­no? – pyta Złot­ko.

– Nie wi­dzisz, o ile je­stem od cie­bie star­sza? Mam dzie­wi­ęt­na­ście lat, a ty tyl­ko osiem. Chy­ba w ogó­le nie mia­łaś się uro­dzić, pew­nie oni za­po­mnie­li cię usu­nąć. To było tak daw­no temu...

– Ale od kie­dy mi TO opo­wie­dzia­łaś, ja też boję się cho­in­ki – szep­cze Złot­ko z wy­rzu­tem.

– Och, tam­ta cho­in­ka była praw­dzi­wa, idiot­ko – od­po­wia­da Ewa tak, by oj­ciec nie sły­szał. – Sztucz­ne nie mają tej siły. Do­tknij... Patrz, jaka jest głu­pia, śli­ska i mar­twa. A praw­dzi­we żyły. Krót­ko, ale moc­no, bo wie­dzia­ły, że mają czas tyl­ko do Trzech Kró­li. Więc nie lu­bi­ły nas i kłu­ły. TO też było praw­dzi­we i żyło.

TO:

– Po­baw się ze mną – po­wie­dzia­ła cho­in­ka, pa­trząc na ma­lut­ką Ewę czer­wo­ny­mi ocza­mi szkla­nych ba­niek. Ich spoj­rze­nie było zim­ne, a jed­nak pa­rzy­ło.

Za oknem było sza­ro i je­sien­nie; sztucz­ny śnieg na świ­ątecz­nym drzew­ku nie­udol­nie po­pra­wiał nie­do­mo­gi na­tu­ry.

– Po­baw się ze mną – po­wtó­rzy­ła na­tar­czy­wie cho­in­ka, a jej czer­wo­ne oczy zło­wiesz­czo roz­bły­sły i mi­go­ta­ły w świe­tle ko­lo­ro­wych lam­pek.

– Nie chcę. Kie­dy ba­wisz się ze mną, ro­bisz mi krzyw­dę – szep­nęła dziew­czyn­ka, ale cho­in­ka już wy­ci­ąga­ła w jej stro­nę ostre, kłu­jące ga­łęzie. Ka­żda z nich za­ko­ńczo­na była sta­lo­wą szpi­lecz­ką, któ­ra na­gle wy­chy­nęła z zie­lo­nych czub­ków.

Ewa, sztyw­na ze stra­chu, po­de­szła bli­żej. Cze­ka­ła, co się sta­nie.

– Nie, pro­szę... nie... – szep­ta­ła, czu­jąc, że sze­lesz­czący, cyn­fo­lio­wy ła­ńcuch, opa­su­jący drzew­ko od góry do dołu, na­gle ożył i zim­ny, gro­źny wsu­wa się jej pod su­kien­kę. – Nie, nie... – szep­ta­ła, bo­jąc się, że po­mi­mo za­ka­zu cho­in­ki za­cznie hi­ste­rycz­nie krzy­czeć. Choć drzew­ko ni­g­dy tego nie mó­wi­ło, mała Ewa wie­dzia­ła, że TO musi zo­stać mi­ędzy nimi.

I zo­sta­ło. Aż do na­ro­dzin Złot­ka.

– Dla­cze­go się jej ba­łaś? – na­le­ga te­raz Złot­ko.

– Nie wiem. Chy­ba za­częło się od bab­ci? – za­sta­na­wia się Ewa. – Nie zna­łaś jej. Uma­rła, za­nim się uro­dzi­łaś. Wiesz, na­sza bab­cia oży­wia­ła mar­twe przed­mio­ty...

Złot­ko pa­trzy na sio­strę nie­spo­koj­nie.

– Co oży­wi­ła poza cho­in­ką?

– Nie pa­mi­ętam. Te­le­wi­zor? – mówi Ewa z wa­ha­niem.

– Prze­cież te­le­wi­zor jest żywy! – woła Złot­ko.

Ewa nie ma cza­su od­po­wie­dzieć, gdyż z kuch­ni do­bie­ga głos mat­ki:

– Sprzątaj ze sto­łu!

– Już – mówi i nie­chęt­nie od­wra­ca się, by za­nie­ść do kuch­ni ocie­ka­jący tłusz­czem pó­łmi­sek. – Te, hra­bian­ka, na­uczy­ła­byś się po­ma­gać – rzu­ca gniew­nie w stro­nę Złot­ka.

– Ja umiem, to mama nie chce, bo mi się tłu­cze – Złot­ko od­po­wia­da po­kręt­nie. Kuch­nia wi­bru­je od gło­su Pre­sleya, pły­nące­go z ra­dia pusz­czo­ne­go na pe­łny re­gu­la­tor.

– Ścisz tego ćpu­na – mówi gniew­nie Ewa.

– On nie był ćpu­nem! – za­pe­rza się mat­ka. – On był... był...

– ...był wstręt­nym gru­ba­sem! – drze się na­gle Ewa, pa­trząc na stos brud­nych ta­le­rzy. Czu­je obrzy­dze­nie do zmy­wa­nia i wy­cie­ra­nia na­czyń. „Gdy do­ro­bię się for­sy, będę je wy­rzu­cać”, po­sta­na­wia.

Złot­ko sia­da na ku­chen­nym ta­bo­re­cie i nie zwra­ca uwa­gi na ich prze­krzy­ki­wa­nia. Są co­dzien­ne i zwy­kłe; sta­no­wią gwa­ran­cję nor­mal­no­ści.

– Cie­ka­we, kto cię tak wy­cho­wał, bo nie ja! – woła mat­ka.

– Nie! Nie ty! Wy­cho­wa­ła mnie bab­cia! – krzy­czy Ewa.

– ...świeć Pa­nie nad jej du­szą – mówi od­ru­cho­wo mat­ka i nie­chluj­nie wy­ko­nu­je znak krzy­ża, upusz­cza­jąc ta­lerz, któ­ry roz­pry­sku­je się na ka­wa­łki. – Zno­wu za­po­mnia­łam po­sta­wić dla niej na­kry­cie i te­raz się mści – do­da­je, pa­trząc po­nu­ro na sko­ru­py.

– Będzie szczęście na nowy rok – cie­szy się Złot­ko.

Ta­śma z Elvi­sem milk­nie i te­raz ra­dio sączy świ­ątecz­ny ser­wis in­for­ma­cyj­ny: „Bom­ba podło­żo­na w Je­ro­zo­li­mie wy­bu­chła w dziel­ni­cy han­dlo­wej w po­rze na­si­lo­ne­go ru­chu, ra­ni­ąc dwa­na­ście osób i za­bi­ja­jąc dwie. Zwło­ki za­mor­do­wa­nej sie­kie­rą sze­śćdzie­si­ęcio­ośmio­let­niej eme­ryt­ki od­na­le­zio­no w wo­je­wódz­twie ma­ło­pol­skim. Jed­na z die­ce­zji w wo­je­wódz­twie lu­bu­skim przy­dzie­li­ła ochro­nę ksi­ężom cho­dzącym po ko­lędzie, z po­wo­du na­pa­dów ra­bun­ko­wych, któ­re zda­rza­ły się w okre­sie świ­ątecz­nym”.

– Zmień to na ja­kąś mu­zy­kę – mówi gniew­nie mat­ka.

Tłuszcz z ta­le­rzy spły­wa gęstą stru­gą i za­sty­ga w zle­wie, mie­sza­jąc się z reszt­ka­mi nie­do­je­dzo­nych po­traw. Pa­trząc na bla­de ości, Ewa od­ru­cho­wo my­śli o kar­piu, któ­ry jesz­cze wczo­raj, żywy, pły­wał w nie do­my­tej wan­nie, da­rem­nie szu­ka­jąc wy­jścia z pu­łap­ki.

– Może ju­tro po­sprząta­my kuch­nię? A te­raz obej­rzy­my te­le­wi­zję – krzy­wi się mat­ka, zer­ka­jąc na zlew z taką samą nie­chęcią jak cór­ka.

– Prze­cież co­dzien­nie ogląda­my te­le­wi­zję. A te­raz są świ­ęta. Nie mo­że­my ro­bić cze­goś in­ne­go? – pyta Złot­ko.

– Ale co? – dzi­wi się mat­ka.

– Nie ma nic prócz te­le­wi­zji. A bab­cia i tak ma w no­sie na­sze ta­le­rze i gdy­by żyła, też wo­la­ła­by te­le­wi­zję – mru­czy Ewa.

Bab­cia Ma­ria:

bab­cia jest sta­ra i po­marsz­czo­na, a mama mło­da i pi­ęk­na. A jed­nak to bab­cia jest swoj­ska i bli­ska, bab­cię trzy­ma się za rękę, a mama jest jak ob­ra­zek z ko­lo­ro­wych pism. Bab­cia za­wsze ma w ręce parę dru­tów i nie pa­trząc, robi ko­lej­ny swe­ter, szal, ręka­wicz­ki. Mama, za­nim wyj­dzie – a wy­cho­dzi co­dzien­nie – dużo cza­su spędza przed lu­strem i te­raz też prze­gląda się z przo­du, z boku, z tyłu. Zer­ka na cór­kę z bez­wied­ną ko­kie­te­rią.

– Jaka je­stem szczu­pła! Na­resz­cie! Jak ja wy­gląda­łam z tym strasz­nym brzu­chem! Cha! Cha! Ale nie masz po­jęcia, jak do­brze ci w nim było! Nie masz po­jęcia! – za­śmie­wa się, a jej rude wło­sy roz­sy­pu­ją się na ra­mio­nach i fa­lu­ją, lśni­ąc kasz­ta­no­wo.

– W two­im brzu­chu było ciem­no i cia­sno – mówi mała Ewa, wy­si­la­jąc pa­mi­ęć.

Przy­po­mi­na so­bie. Wil­got­ny mrok. Mi­ęk­kie, żywe, fa­lu­jące z ka­żdym od­de­chem po­wło­ki w ko­lo­rze pur­pu­ry. Ślu­zo­wa­ta ciecz, któ­ra chro­ni­ła ją le­piej niż ścia­ny domu. Ła­god­ne dźwi­ęki do­cie­ra­jące z ze­wnątrz, z TAM­TE­GO świa­ta, wy­ci­szo­ne i har­mo­nij­ne, nie za­po­wia­da­jące ni­cze­go, co było po­tem.

– Nie. Bzdu­ra. Nie mo­żesz pa­mi­ętać! – za­śmia­ła się mama i zno­wu po­trząsnęła gło­wą, ogląda­jąc w lu­strze swo­je wło­sy.

Ewa wie­dzia­ła, skąd po­cho­dzi ich kasz­ta­no­wy, żywy ko­lor: z wąskiej, dłu­giej tub­ki, wy­ci­ska­nej na wło­sy w ła­zien­ce przed lu­strem. Mama mru­ży­ła wte­dy oczy i ob­ra­ca­ła gło­wą na wszyst­kie stro­ny, ła­pi­ąc smu­kły­mi pal­ca­mi po­je­dyn­cze pa­sem­ka wło­sów i przy­gry­za­jąc z na­pi­ęciem war­gi. Po­ły­skli­wy wąż rdza­wej far­by omi­jał czo­ło, oczy, po­licz­ki i wił się ni­sko ku szyi.

„Też będę tak ro­bić, gdy będę do­ro­sła”, my­śli dziew­czyn­ka. „Ale wo­la­ła­bym ko­lor zie­lo­ny”.

– Po co opo­wia­dasz ta­kie głu­po­ty? – wtrąca chłod­no bab­cia. – Za mo­ich cza­sów nie mó­wi­ło się przy dzie­ciach o brzu­chach ani o in­nych obrzy­dli­stwach.

– Bo­cian albo ka­pu­sta! – śmie­je się mama i okręca się przed lu­strem, pa­trząc, jak czer­wo­na su­kien­ka pod­fru­wa, ob­na­ża­jąc jej smu­kłe nogi.

– Po co dziec­ku wie­dzieć wi­ęcej? Czy nie lep­sza ta­jem­ni­ca od tych wa­szych świ­ńskich ja­je­czek i plem­ni­ków? – mru­czy bab­cia i ury­wa, aby po­li­czyć oczka na spa­da­jącej z dru­tów ro­bót­ce.

„Było cia­sno i ciem­no”, my­śli z upo­rem mała Ewa. „Pa­mi­ętam. I były dźwi­ęki. Nie­kie­dy ko­ły­sa­ły, a cza­sem kłu­ły. Było cia­sno i ciem­no, i w pew­nej chwi­li wie­dzia­łam, że je­śli stam­tąd nie wyj­dę, to się udu­szę. To było wte­dy, gdy na ze­wnątrz ktoś okrop­nie krzy­czał. Mama. To mama krzy­cza­ła. Dała mi znać, że mam już wy­jść, bo się nie miesz­czę w jej brzu­chu, roz­sa­dzam go, że już mnie w nim nie chce. Jaka szko­da. Mo­gła­bym tam so­bie zro­bić do­mek. Ma­lut­ki. Tyl­ko dla mnie”.

– Nie mów przy dziec­ku ta­kich głu­pot – po­wta­rza z upo­rem bab­cia, ro­bi­ąc ko­lej­ny, okrop­nie gry­zący swe­te­rek, któ­ry wkrót­ce sko­ńczy i wci­śnie na małą Ewę, nie py­ta­jąc jej o zda­nie. – A jak do­ro­śnie i za­cznie ro­zu­mieć, to nie opo­wia­daj jej o tym, jak za­szłaś w ci­ążę.

– Jak za­szłam? Jak? – pyta mama za­czep­nym to­nem, za­trzy­mu­jąc się w pół ob­ro­tu przed lu­strem.

– Po co py­tasz, sko­ro wiesz? Przed ślu­bem. I by­łaś pi­ja­na. I zła­pa­łaś tego faj­tła­pę z moją po­mo­cą. Ale jak mu­sia­łaś się za­ci­ążyć, to mo­głaś zna­le­źć so­bie lep­sze­go – mam­ro­cze bab­cia, nie od­ry­wa­jąc oczu od ro­bót­ki.

– Bzdu­ry! Je­steś głu­pią, sta­rą wie­dźmą! On był naj­lep­szy! I nic nie ro­zu­miesz. My się ko­cha­my!

– Jak­by on był do ko­cha­nia! – śmie­je się bab­cia iro­nicz­nym śmie­chem, któ­ry wy­krzy­wia jej twarz i prze­su­wa sztucz­ną szczękę. Szyb­ko po­pra­wia ją języ­kiem i sku­pia się na li­cze­niu oczek.

– Rób so­bie ten ohyd­ny swe­te­rek, rób... I oglądaj hor­ro­ry w te­le­wi­zo­rze – mówi mama, a w jej gło­sie brzmi wy­so­ki ton, któ­ry pod­wy­ższa ją jak ob­ca­sy pan­to­fli.

Bab­cia kuli się i Ewa do­strze­ga, że nie­bie­skie żyły na jej dło­niach na­brzmie­wa­ją w wy­pu­kłe, sztyw­ne po­stron­ki.

Mała Ewa czu­je się szczęśli­wa, słu­cha­jąc tych dziw­nych roz­mów mamy i bab­ci. Wie, że do­pó­ki się po­wta­rza­ją, za­wsze będzie ten dom, a w nim mama, tato, bab­cia. Chcia­ła­by mieć psa, ale wy­tłu­ma­czy­li jej, że nie mia­łby go kto wy­pro­wa­dzać. Mama nie ma cza­su, bab­cię bolą nogi, tato nie ma nic do ga­da­nia, a ona jest za mała.

„Będę wi­ęk­sza i wte­dy do­sta­nę psa”, my­śli z prze­ko­na­niem.

Te­raz ho­du­je mu­chę. To już trze­cia mu­cha, gdyż dwie po­przed­nie udu­si­ły się w szkla­nym sło­iku z na­kręt­ką. Przed nimi zde­chł pa­jąk, a naj­szyb­ciej uma­rł mo­tyl. Trze­po­tał skrzy­de­łka­mi tak moc­no, że jed­no z nich trze­ba było obe­rwać, aby się nie męczył. „Och...”, po­wie­dzia­ła mama, za­gląda­jąc do sło­ika i krzy­wi­ąc usta: „Wy­rzuć to świ­ństwo, kot­ku”.

Żyły na rękach bab­ci zno­wu stward­nia­ły i dziew­czyn­ka od­ga­dła, co na­stąpi. Jed­no z TYCH zdań, któ­re już zna­ła.

– Wzi­ął z tobą ślub dla­te­go, że po­szłam do jego ro­dzi­ców. On sam nie wie­dział, cze­go chce. I nikt by nie chciał ta­kiej, co przed ślu­bem... – za­czy­na bab­cia, za­ci­ska­jąc wąskie war­gi tak, że wy­gląda­ją jak cien­ki sznu­re­czek. Mama sy­czy gniew­nie:

– Dziec­ko słu­cha.

– Więc ono może słu­chać świ­ństw o plem­ni­kach, a nie może sły­szeć praw­dy? – pyta bab­cia agre­syw­nie, lecz za­raz ury­wa.

Tata wcho­dzi do po­ko­ju, z wła­ści­wą so­bie nie­pew­no­ścią.

– Mu­si­my tam iść? – pyta mamę.

– Mu­si­my – mama od­po­wia­da z na­ci­skiem. – Nie ma­ru­dź.

– Ewa... moja ślicz­na... moja ko­cha­na! – nuci tata zna­ną dziew­czyn­ce me­lo­dię i po­ry­wa ją na ręce. Sa­dza ją na ba­ra­na i ga­lo­pu­je po po­ko­ju. Ewa pisz­czy z emo­cji, któ­re są mie­sza­ni­ną stra­chu i cze­goś cu­dow­ne­go. Na ra­mio­nach taty jest wspa­nia­le. Z wy­so­ko­ści bab­cia wy­da­je się ma­lut­ka, a mama jest czer­wo­ną pla­mą na lśni­ącej drew­nia­nej podło­dze. Tata śmie­je się tyl­ko wte­dy, gdy bawi się z nią lub nosi ją na ra­mio­nach.

– Dziec­ko ude­rzy gło­wą w lam­pę – stro­fu­je bab­cia.

– Zo­staw ją. Zro­bi się jej nie­do­brze i zno­wu będzie wy­mio­to­wać. Wiesz, że ona rzy­ga byle kie­dy. Za­bru­dzi ci ubra­nie – ostrze­ga nie­cier­pli­wie mama.

– Wo­la­łbym zo­stać w domu – mówi tata, sta­wia­jąc Ewę ostro­żnie na podło­dze.

– A ja nie. Wszy­scy tam będą. Co so­bie po­my­ślą, gdy nie przyj­dzie­my?

Wy­cho­dzi­li pra­wie co wie­czór – tata nie­chęt­nie, mama z en­tu­zja­zmem, a Ewa zo­sta­wa­ła z bab­cią.

– Co te­raz zro­bi­my? – pyta jak za­wsze bab­cia, jak­by da­wa­ła ja­kiś wy­bór. – Ko­la­cję? Bo po­tem będzie film w te­le­wi­zji, ale nie dla ma­łych dziew­czy­nek. Ja będę oglądać, a ty co wo­lisz? Uśniesz na ka­na­pie i po­tem cię prze­nio­sę, czy zo­sta­niesz sama w ciem­nym po­ko­ju? Bo mu­szę ga­sić świa­tło. Świa­tło kosz­tu­je.

– Zo­sta­nę, bab­ciu – od­po­wia­da Ewa.

Nie chcia­ła być sama w ciem­nym po­ko­ju. Wo­la­ła za­snąć na ka­na­pie i do­cze­kać mo­men­tu, gdy jak zwy­kle bab­cia prze­pro­wa­dzi ją ro­ze­spa­ną do łó­żka. A ona na­wet nie będzie tego pa­mi­ętać. Ale pa­mi­ęta bab­ci­ne ręce, któ­re jesz­cze dwa, trzy lata temu bra­ły ją z ka­na­py i uno­si­ły w górę, i na­dal żywa jest przy­jem­no­ść, jaką od­czu­wa­ła, to­nąc w mi­ęk­kich ob­jęciach. Ale ośmio­let­nia Ewa jest za ci­ężka, by ją no­sić, a ra­mio­na bab­ci zro­bi­ły się dziw­nie kan­cia­ste. Tyl­ko tata wci­ąż wy­da­je się wy­star­cza­jąco sil­ny.

Dzi­siaj taty nie było, wy­sze­dł z mamą, ale to było do­bre. Do­bre było wszyst­ko, co prze­wi­dy­wal­ne i pew­ne.

Naj­pierw bab­cia dała jej ko­la­cję w kuch­ni.

– Zo­staw ten nóż, Ew­cia, je­steś za mała, żeby kro­ić chleb. Chleb kroi ten, kto na nie­go za­ra­bia – mó­wi­ła sta­ra ko­bie­ta.

– Ty nie za­ra­biasz, tyl­ko tata – prze­ko­ma­rza­ła się Ewa, z góry wie­dząc, co bab­cia od­po­wie:

– Gdy­by mógł, toby nic nie ro­bił, dar­mo­zjad je­den, tyl­ko słu­chał tych swo­ich płyt. A ja mam eme­ry­tu­rę – mru­cza­ła bab­cia i do­da­wa­ła: – Nie może kro­ić chle­ba ten, kogo ni­g­dy nie ma w domu.

– Bo on pra­cu­je – mówi mała Ewa.

– Taka tam pra­ca... Dom kul­tu­ry, lek­cje mu­zy­ki z tymi nie­uka­mi i te­le­tur­nie­je w te­le­wi­zji – mru­czy bab­cia.

– Bo tata jest mądry, tata wszyst­ko wie, dla­te­go wy­gry­wa te­le­tur­nie­je – mówi Ewa z dumą.

Tata jest sław­ny dzi­ęki te­le­tur­nie­jom. Gdy­by pra­co­wał tyl­ko jako in­struk­tor w ogni­sku mu­zycz­nym, nikt by go nie znał („Dla­cze­go to się na­zy­wa ogni­sko? Czy mu­zy­ka się pali?”, my­śli prze­lot­nie mała Ewa).

– Jest in­te­li­gent­ny. I głu­pi. To są dwie ró­żne rze­czy, in­te­li­gen­cja i ro­zum, kie­dyś to poj­miesz. No cho­dź, weź tę ka­nap­kę do ręki, za­raz za­czy­na się film. Nie lu­bię oglądać od środ­ka – mru­czy bab­cia.

...i prze­cho­dzą do sa­lo­nu. Tak na­zy­wa ten po­kój mama. Dla taty jest to ja­dal­nia. A dla Ewy po­kój z te­le­wi­zo­rem. Bab­cia kła­dzie na ka­na­pie po­dusz­kę i roz­ście­la koc, a sama sia­da obok. Gasi gór­ną lam­pę, za­pa­la ma­lut­ką, bocz­ną, na sto­li­ku obok – i sa­lon to­nie w pó­łm­ro­ku. A po­tem nie­biesz­cze­je w chłod­nej, nie­po­ko­jącej po­świa­cie bi­jącej od te­le­wi­zo­ra.

– Zga­si­my lamp­kę, ob­raz będzie lep­szy – mówi po na­my­śle bab­cia, tak jak­by nu­ci­ła re­fren po­wta­rza­jącej się pio­sen­ki, i wkrót­ce duży po­kój roz­świe­tla­ją tyl­ko bły­ski szkla­ne­go ekra­nu. („Nie ga­ście lam­py, oczy się psu­ją”, mówi tata, a bab­cia mru­czy pod no­sem: „Ja­sne, ja­sne, ty wszyst­ko wiesz naj­le­piej”. Ewa czu­je wte­dy, że ra­cję musi mieć bab­cia. Bab­cia na pew­no le­piej wie, gdyż ogląda te­le­wi­zję co­dzien­nie, a tata rzad­ko, tyl­ko w po­rze dzien­ni­ków i te­le­tur­nie­jów).

– Za­raz będzie hor­ror. Jak po­wiem „kryj się”, scho­wasz gło­wę pod koc, ina­czej zo­ba­czysz coś okrop­ne­go – mówi bab­cia, po­pra­wia­jąc się na ka­na­pie i wzdy­cha­jąc z za­do­wo­le­niem.

Dziew­czyn­ka boi się hor­ro­rów, na­wet wte­dy, gdy na ekra­nie nie dzie­je się nic okrop­ne­go. Okrop­ne do­pie­ro się zbli­ża; za­po­wia­da­ją to mrocz­ne tony mu­zy­ki, skra­da­jące się kro­ki ko­goś nie­wi­docz­ne­go... w ka­żdej chwi­li mogą prze­kro­czyć ramy ekra­nu i we­jść do ich po­ko­ju.

– Ach, ach... za­bi­je ją, pew­nie udu­si, albo i go­rzej... zgwa­łci. Jak ją będzie gwa­łcił, nie wol­no ci pa­trzyć – szep­cze bab­cia z emo­cją. I za­raz po­tem nad­cho­dzi mo­ment, na któ­ry Ewa cze­ka z ogrom­nym na­pi­ęciem:

– Cho­waj gło­wę! – krzy­czy bab­cia i jej ci­ężka dłoń spa­da na dziew­czyn­kę, wpy­cha­jąc ją pod koc.

Pod ko­cem jest ciem­no i jesz­cze strasz­niej, niż gdy pa­trzy się w ekran. Sły­chać ka­żdy dźwi­ęk z te­le­wi­zo­ra, dziw­nie zwie­lo­krot­nio­ny, nie­po­ko­jący – i mo­żna wy­obra­żać so­bie nie wia­do­mo co. Nie­wia­do­mo­co na pew­no jest strasz­niej­sze niż to coś na ekra­nie. Nie­wia­do­mo­co wy­czo­łgu­je się spod ka­na­py, na któ­rej sie­dzą z bab­cią, i po­wo­lut­ku wpe­łza pod koc, gdzie ukry­wa się Ewa. Cia­ło dziew­czyn­ki robi się ci­ężkie, bez­sil­ne, bez­bron­ne i lo­do­wa­cie­je w ocze­ki­wa­niu.

– Już. Mo­żesz pa­trzyć – mówi bab­cia do­kład­nie w tym mo­men­cie i Nie­wia­do­mo­co wy­co­fu­je się, a Ewa z wes­tchnie­niem ulgi wy­sta­wia gło­wę spod koca.

– Za­wsze tak się ko­ńczy, gdy ko­bie­ta za­da­je się Bóg wie z kim – do­ga­du­je bab­cia, a na ekra­nie wi­dać, jak po­li­cjan­ci wy­no­szą za­krwa­wio­ne cia­ło. Ewa naj­bar­dziej boi się pa­trzeć na twarz le­żące­go z sze­ro­ko otwar­ty­mi nie­ru­cho­my­mi ocza­mi.

Te­raz bab­cia za­pa­da w zwy­kłą drzem­kę, więc Ewa sama ob­ser­wu­je fil­mo­wy kosz­mar.

– Bab­ciu, śpisz? – szep­cze ci­chut­ko, a bab­cia po­trząsa gło­wą tak, jak­by od­ga­nia­ła nie­wi­dzial­ną mu­chę. Chra­pie. Ewa też w ko­ńcu za­sy­pia. Nie­kie­dy śpią tak obie, przed włączo­nym te­le­wi­zo­rem, do­pó­ki nie wró­cą ro­dzi­ce.

– Ko­cha­łaś bab­cię? – pyta Złot­ko, a jej ręce ma­chi­nal­nie roz­bie­ra­ją i ubie­ra­ją Bar­bie.

– Tak, tak – mówi Ewa i my­śli, że ni­g­dy, prze­nig­dy nie opo­wie sio­strze o tym, że bab­cia przez wie­le lat po śmier­ci od­wie­dza­ła ją w po­ko­ju. Wy­star­czy­ło zga­sić świa­tło i już było sły­chać czła­pi­ące kro­ki.

Naj­pierw grze­cho­ta­ła sztucz­na szczęka, wkła­da­na do szklan­ki z wodą, któ­rą mama sta­wia­ła na noc­nym sto­li­ku koło łó­żka cór­ki.

– A mó­wi­łam, że wró­cę, gdy będziesz nie­grzecz­na... A mó­wi­łam, że nie­grzecz­ne dzie­ci spo­ty­ka kara bo­ska, za­nim umrą. Po­wie­dzia­łam ci kie­dyś, że zła­piesz wil­ka, gdy si­ądziesz na zie­mi, a po­tem wilk uro­śnie w to­bie i wy­żre ci wnętrz­no­ści. I czu­jesz go tam te­raz, praw­da? A mó­wi­łam... – szep­ta­ła zja­wa bab­ci bez­zęb­nym, mlasz­czącym szep­tem i Ewa ku­li­ła się pod ko­łdrą, po­wta­rza­jąc bła­gal­nie, choć tyl­ko w my­ślach: „Bab­ciu, idź so­bie...Wróć pod tę ka­mien­ną pły­tę. Bab­ciu, ja już nie będę... bab­ciu...”

Nogi bab­ci, szu­ra­jąc pan­to­fla­mi, to od­da­la­ły się od jej łó­żka, to zbli­ża­ły do nie­go. Wraz z nimi zbli­żał się i od­da­lał ten nie­przy­jem­ny, tru­pi za­pach, któ­rym bab­cia pach­nia­ła nie tyl­ko te­raz, ale i tuż przed śmier­cią.

Ewa wtu­la­ła się w ko­łdrę, kro­ki jed­nak nie­uchron­nie zbli­ża­ły się, były co­raz bli­żej, przy­sta­wa­ły przy jej łó­żku; bab­cia znów wkła­da­ła z plu­skiem sztucz­ną szczękę do szklan­ki z wodą.

„Otwo­rzę oczy i szczęka będzie tam na­praw­dę”, my­śla­ła ze zgro­zą Ewa, bo­jąc się wy­su­nąć gło­wę spod ko­łdry.

– Cho­waj się, cho­waj, za­raz będzie coś okrop­ne­go

– Ewa sły­sza­ła drew­nia­ny, se­ple­ni­ący głos. „Bab­ciu... Idź so­bie... Bła­gam”, szep­ta­ła.

– Nie wy­sta­wiaj gło­wy... Jesz­cze nie. A naj­le­piej wca­le jej nie wy­sta­wiaj – po­wta­rza­ła bab­cia.

Zno­wu plusk w szklan­ce i od­da­la­jące się kro­ki. Dwu­na­sto­let­nia Ewa cze­ka, aż kro­ki ca­łkiem umilk­ną, wy­ska­ku­je z łó­żka, po­ry­wa szklan­kę i wy­le­wa wodę za okno. Bab­cia zni­ka.

„Mo­głam po pro­stu nie trzy­mać tej szklan­ki na sto­li­ku. Może by wte­dy nie przy­cho­dzi­ła?”, my­śli dzie­wi­ęt­na­sto­let­nia Ewa, lecz za­raz od­po­wia­da so­bie: „Przy­cho­dzi­ła­by. Na pew­no. Prze­cież ko­cha­ła mnie na swój spo­sób”.

– Cho­dź, po­ba­wi­my się. We­źmie­my wszyst­kie Bar­bie na bal – pro­po­nu­je Złot­ko bez prze­ko­na­nia, ale mama woła:

– Ewa! Sprząt­nij reszt­ki ze sto­łu i strzep­nij ob­rus, żeby star­czył na ju­tro!

Tata kie­ru­je się do swo­je­go po­ko­ju. Przy­sta­je na pó­łpi­ętrze i pa­trzy na obie cór­ki, roz­kła­da­jąc ręce w nie­wy­ra­źnym ge­ście.

– Faj­na wi­gi­lia, praw­da? – mówi Ewa, czu­jąc nie­okre­ślo­ne wspó­łczu­cie.

– No – mówi tata i czym prędzej od­cho­dzi.

Z kuch­ni zno­wu sły­chać Pre­sleya. Jego głos za­głu­sza Ba­cha, któ­ry ci­cho sączy się spo­za drzwi ga­bi­ne­tu taty.