Stracony rok ebook

Dla mo­jej babci, Na­ta­shy, i jej oj­czy­zny

Moż­liwe, że nie od­zy­ska­łeś jesz­cze ca­łej swo­jej mocy i wszyst­kich wspo­mnień. Ale od­wagi nie trzeba przy­po­mi­nać: ni­gdy nie zo­staje za­po­mniana.

The Le­gend of Ze­lda: Bre­ath of the Wild

1

MAT­THEW

Le­onia, New Jer­sey, Stany Zjed­no­czone2020

Mroczna be­stia Ga­non ata­ko­wał. Wy­ce­lo­wa­łem Łuk Świa­tła w ja­rzące się serce po­twora i sko­czy­łem. Wy­pu­ści­łem jedną strzałę, po­tem drugą.

– Jest, jest! – do­pin­go­wała mnie Ze­lda. – Moc Ga­nona ma­leje!

Bra­ko­wało je­dy­nie kilku tra­fień Łu­kiem Świa­tła i mógł­bym za­ła­twić naj­więk­szego, naj­sil­niej­szego bossa w grze i od­blo­ko­wać za­koń­cze­nie. Ale zo­stała mi tylko po­łowa ży­cia. Po­trze­bo­wa­łem po­ży­wie­nia. I to szybko! Za­nim brak­nie mi punk­tów ży­cia do dal­szej walki!

– Mat­thew?

Zaj­rza­łem do ekwi­punku. Zja­dłem już wszyst­kie steki i pra­wie całe je­dze­nie.

– Mat­thew! – krzyk­nęła mama. Stała tuż nade mną.

– Już idę – od­par­łem, nie ru­sza­jąc się z ka­napy, gdzie le­ża­łem zwi­nięty w kłę­bek z moim Swit­chem.

– Czas wyjść na dwór – oświad­czyła mama.

Jest! Zo­stał mi jesz­cze szasz­łyk grzy­bowy.

– Grasz w Ze­ldę już od pię­ciu go­dzin – upo­mniała mnie.

Wy­bra­łem szasz­łyk z menu.

– Wiem! – krzyk­ną­łem. – Lek­cje od­ro­bi­łem dziś rano.

Na­wet nie kła­ma­łem. Już od mie­siąca, od­kąd za­częła się pan­de­mia, bra­łem udział w lek­cjach on­line z wła­snej sy­pialni, ale za­zwy­czaj roz­pra­wia­łem się z pra­cami do­mo­wymi w cza­sie, gdy na­uczy­ciele war­czeli na po­zo­sta­łych uczniów, pro­sząc ich, by włą­czyli ka­merki albo prze­stali wy­głu­piać się na cza­cie. Wszy­scy by­li­śmy uzie­mieni – szkoła, za­ję­cia spor­towe i im­prezy uro­dzi­nowe zo­stały od­wo­łane – ale moi przy­ja­ciele mo­gli przy­naj­mniej sie­dzieć na po­dwór­kach do­mów swo­ich ko­le­gów i przez ja­kąś go­dzinę dzien­nie czuli się nor­mal­nie. Mnie na­wet to ode­brano, bo kilka ty­go­dni wcze­śniej mama za­de­cy­do­wała o za­bra­niu mo­jej pra­babci z domu opieki i prze­nie­sie­niu jej do nas. Miała na imię Nadia i sto lat, więc nie mo­gli­śmy po­zwo­lić so­bie na naj­mniej­sze ry­zyko, je­śli cho­dzi o ko­ro­na­wi­rusa, włą­cza­jąc w to za­pro­sze­nie zna­jo­mych do ogródka za do­mem.

– Nie to mam na my­śli – oświad­czyła mama. – Czas wró­cić na pla­netę Zie­mia.

– Nie, dzię­kuję – od­par­łem.

Pla­neta Zie­mia była ostat­nim miej­scem, gdzie chcia­łem te­raz być. Sie­dzia­łem w aresz­cie do­mo­wym z mamą i pra­bab­cią. Nie zro­zum­cie mnie źle – ko­cha­łem pra­bab­cię. Kiedy mama i ja od­wie­dza­li­śmy ją w domu opieki, za­wsze wsu­wała mi ukrad­kiem w rękę ba­to­niki 3 Mu­ske­te­ers. Na­wet przed uda­rem nie była szcze­gól­nie roz­mowna, ale nie prze­szka­dzało mi to: uśmie­cha­li­śmy się do sie­bie, a mama za­da­wała pie­lę­gniar­kom i opie­ku­nom z domu opieki mi­liony iry­tu­ją­cych py­tań, aby upew­nić się, że do­brze trak­tują pra­bab­cię. Gdy ta wpro­wa­dziła się do nas, nie zro­biła się na­gle bar­dziej roz­mowna, cho­ciaż już mniej się uśmie­chała. Więk­szość czasu spę­dzała w łóżku, oglą­da­jąc te­le­wi­zję, albo pa­trząc przed sie­bie z po­nu­rym wy­ra­zem twa­rzy. Gdy mama miała w pracy kon­fe­ren­cje na Zoo­mie, cza­sami pro­siła mnie, że­bym za­no­sił pra­babci jej po­siłki – oso­bliwe mik­stury, jak owsianka z su­szo­nymi śliw­kami na pa­rze. Czu­łem ulgę, wra­ca­jąc na ka­napę do Ze­ldy. Link, moja po­stać, obu­dził się ze stu­let­niego snu i wy­ru­szył ku utra­co­nym wspo­mnie­niom, by uwol­nić kró­le­stwo Hy­rule spod wła­da­nia mrocz­nej be­stii Ga­nona. Cią­gle był w po­dróży, prze­mie­rza­jąc Hy­rule w po­szu­ki­wa­niu ma­gicz­nych przed­mio­tów i wal­czył z po­two­rami, za­miast cią­gle na nowo prze­ży­wać ten sam nudny pan­de­miczny dzień.

Po­żar­łem szasz­łyk grzy­bowy i po­ziom ener­gii Linka wzrósł. Mo­głem wra­cać do ak­cji. Nad­cho­dzę, Ze­ldo!

Pod­nio­słem Łuk Świa­tła, wy­ce­lo­wa­łem... i wtedy mama wy­rwała mi kon­solę z rąk.

Wrza­sną­łem i sko­czy­łem na równe nogi. Ale po­nie­waż długo le­ża­łem w jed­nej po­zy­cji, zdrę­twiała mi noga i po­tkną­łem się. Mama wes­tchnęła.

– Wi­dzisz? To za­nik mię­śni.

– Nie! Nie! Nie! Nie mo­żesz mi tego zro­bić! Pra­wie prze­sze­dłem całą grę!

Jej twarz na­wet nie drgnęła. Dla­czego po­my­śla­łem, że zro­zu­mie, o czym mó­wię? To tata grał ze mną u sie­bie w domu – ale to było, za­nim wy­je­chał do swo­jej strasz­nie waż­nej pracy w Pa­ryżu.

Mama wska­zała mi drzwi.

– Marsz na ze­wnątrz – po­wie­działa.

Gdy wra­cało mi czu­cie w no­gach, prze­mknęło mi przez myśl, że mógł­bym zła­pać mo­jego Swit­cha i uciec. Jed­nak mama wy­da­wała się bar­dziej go­towa do walki niż sama mroczna be­stia Ga­non.

– Po­zwól mi cho­ciaż za­sej­wo­wać – po­wie­dzia­łem bła­gal­nym to­nem.

Ale mama nie za­mie­rzała da­wać mi kon­soli do ręki.

– Po­wiedz, co mam na­ci­snąć – za­żą­dała.

Nie ma nic bar­dziej stre­su­ją­cego niż pa­trze­nie, jak mama pró­buje ogar­nąć moją elek­tro­nikę. Z prze­ra­że­niem my­śla­łem, że przez przy­pa­dek ska­suje cały do­tych­cza­sowy prze­bieg gry. Po­pro­si­łem ją, żeby po­ka­zała mi ekran, bym mógł upew­nić się, że robi wszystko do­brze.

– Jak długo mu­szę zo­stać na dwo­rze? – za­py­ta­łem. My­śla­łem, że po­wie „pół go­dziny” i zdo­łam prze­ko­nać ją do pięt­na­stu mi­nut, ale mama już wszystko prze­wi­działa.

– Mu­szę szybko wy­sko­czyć po za­kupy, za­nim Jack za­dzwoni, żeby cze­piać się szcze­gó­łów w moim ar­ty­kule. – Mama była re­dak­torką w ty­go­dniku kie­ro­wa­nym przez tego ca­łego Jacka, na któ­rego nie­ustan­nie na­rze­kała. – Pra­bab­cia ucięła so­bie drzemkę, więc masz zo­stać na ze­wnątrz, do­póki nie wrócę.

– A nie mógł­bym zo­stać w domu z Ze­ldą? Obie­cuję, że będę ci­cho! – bła­ga­łem.

– Jesz­cze czego. – Mama pod­nio­sła moją kon­solę do góry. – Za­bie­ram to ze sobą.

– To prze­moc wo­bec dzieci! – za­wo­ła­łem. Nie do końca żar­to­wa­łem. Co niby mia­łem ro­bić poza do­mem zu­peł­nie sam? Wy­cią­gną­łem te­le­fon, żeby wy­słać do mo­jego przy­ja­ciela Jo­sha wia­do­mość z prośbą o wspar­cie. „SOS! Mama za­brała mo­jego Swit­cha”.

– I żad­nych te­le­fo­nów na po­dwórku. – Mama wy­cią­gnęła rękę, żeby go skon­fi­sko­wać. – To ma być prze­rwa od elek­tro­niki na świe­żym po­wie­trzu.

Mama za­ło­żyła ma­seczkę, przy­łbicę i rę­ka­wiczki, po czym wy­pro­wa­dziła mnie, po­zba­wio­nego elek­tro­niki, za drzwi. Na­prawdę jej w tam­tej chwili nie­na­wi­dzi­łem. Ale nie mo­głem prze­cież uciec i za­miesz­kać z tatą. Przy­jął ofertę pracy ko­re­spon­denta w Pa­ryżu, a po­tem przez dur­nego ko­ro­na­wi­rusa za­mknęli gra­nice. Nie mia­łem jak go od­wie­dzić, a on mu­siał tam zo­stać, o ile nie chciał stra­cić pracy – gdyby wy­je­chał, nie wpusz­czono by go po­now­nie do Fran­cji.

Mie­li­śmy cał­kiem spore po­dwórko z ta­ra­sem od­cho­dzą­cym od po­koju pra­babci, parą bra­mek do gry w piłkę nożną i huś­tawką za­wie­szoną na drze­wie. Ale rany! Mia­łem trzy­na­ście lat, nie sie­dem. Do tego ko­pa­nie piłki do nogi zu­peł­nie sa­memu szybko ro­biło się nudne. Ru­szy­łem w stronę ga­rażu w po­szu­ki­wa­niu cze­goś do zro­bie­nia. Wtedy za­uwa­ży­łem pu­dło, które tata dał mi, za­nim ze­szłej je­sieni wy­pro­wa­dził się do Pa­ryża. Po­wie­dział, że to rze­czy z jego miesz­ka­nia w Bro­okly­nie i sprzęt spor­towy, któ­rego nie mógł za­brać do sa­mo­lotu.

Jako pierw­sze wpa­dły mi w oko rę­ka­wice do bejs­bola. Mniej­szą, moją, obej­mo­wała więk­sza – taty. Ich wi­dok przy­po­mniał mi tam­ten dzień ze­szłej je­sieni. Tata i ja by­li­śmy w parku Pro­spect, ra­zem z mnó­stwem lu­dzi, któ­rzy nie no­sili ma­se­czek ani przy­łbic ani nie wska­ki­wali nie­mal w krzaki, żeby tylko nie przejść zbyt bli­sko osoby nad­cho­dzą­cej z na­prze­ciwka. Wszy­scy urzą­dzali pik­niki i do­pin­go­wali małe dzieci, gra­jące w piłkę nożną, albo przy­sta­wali, by się przy­wi­tać i po­zwo­lić swoim psom na­wza­jem się ob­wą­chać. Tata i ja rzu­ca­li­śmy so­bie piłkę, spo­koj­nie i bez żad­nej spiny, na­wet ze sobą nie roz­ma­wia­jąc. Cie­szy­li­śmy się każ­dym mla­śnię­ciem piłki o rę­ka­wice, bla­skiem słońca i je­sien­nym za­pa­chem wy­sy­cha­ją­cych li­ści. Po­tem po­szli­śmy do Pep­pino’s, na­szej ulu­bio­nej piz­ze­rii, obej­rze­li­śmy na ich te­le­wi­zo­rze, jak jan­kesi po­wa­lają na ło­patki red sok­sów, i zje­dli­śmy ca­lu­teńką pizzę pep­pe­roni XL.

Na samo wspo­mnie­nie tego dnia za­kłuło mnie w klatce pier­sio­wej. Pod­nio­słem rę­ka­wice i roz­dzie­li­łem je. Wtedy za­uwa­ży­łem, co le­żało pod nimi: Łuk Świa­tła.

No do­bra, nie był to praw­dziwy Łuk Świa­tła, ale praw­dziwy łuk, a pod nim le­żało w nie­ła­dzie kilka strzał. Ich groty były tępe, ale mo­gły spo­wo­do­wać znacz­nie więk­sze znisz­cze­nia niż zwy­czajne za­bawki z przy­ssaw­kami na czubku, przy­naj­mniej wnio­sku­jąc z ostrze­że­nia wy­dru­ko­wa­nego na sa­mym łuku czer­wo­nymi li­te­rami: „WY­MAGA NAD­ZORU OSOBY DO­RO­SŁEJ”.

Za­czą­łem bu­szo­wać w ko­szu do re­cyc­lingu w po­szu­ki­wa­niu pu­stych pu­szek, z któ­rych mógł­bym zbu­do­wać moją wła­sną mroczną be­stię Ga­nona – albo mroczną be­stię Pu­szona, jak go na­zwa­łem, bo, sami prze­cież wie­cie, miał być zro­biony z pu­szek. Ale mama cho­mi­ko­wała puszki z zu­pami i fa­solką na wy­pa­dek apo­ka­lipsy, jak wszy­scy, któ­rzy przez ko­ro­na­wi­rusa wpa­dli w pa­nikę, więc nie zna­la­złem ich wiele. Mu­sia­łem wy­ko­rzy­stać pu­ste opa­ko­wa­nia po nu­tri­drin­kach – nie ma nic bar­dziej prze­ra­ża­ją­cego niż po­twór zbu­do­wany z pre­pa­ra­tów od­żyw­czych dla sta­rych lu­dzi – ale na­wet one nie po­zwo­liły mi osią­gnąć szcze­gól­nie im­po­nu­ją­cego roz­miaru. Aby uczy­nić mroczną be­stię Pu­szona nieco wyż­szą, prze­cią­gną­łem me­ta­lowy sto­lik ka­wowy do kra­wę­dzi ta­rasu i usta­wi­łem pusz­kowy ka­dłub na bla­cie. Na­stęp­nie uklą­kłem z Łu­kiem Świa­tła za wiel­kim krza­kiem aza­lii na ty­łach po­dwó­rza i za­czą­łem uda­wać, że je­stem Lin­kiem, a Ze­lda do­pin­guje mnie do walki.

– Da­waj, Link! Ce­luj w ża­rzące punkty! – wy­krzyk­ną­łem wy­so­kim, ze­ldo­wa­tym gło­sem.

Głu­pawe, wiem. Ale ba­wi­łem się cał­kiem nie­źle, szcze­gól­nie gdy wy­sko­czy­łem zza krzaka, na­cią­gną­łem strzałę i wy­pu­ści­łem ją. Mroczna be­stia Pu­szon ru­nęła na zie­mię z cu­dow­nie gło­śnym gru­cho­tem, a puszki po­to­czyły się po ta­ra­sie.

Te­raz do­my­ślam się, że to ten ha­łas mu­siał obu­dzić pra­bab­cię. Jed­nak w tam­tym mo­men­cie w ogóle o niej nie my­śla­łem. Nie my­śla­łem o ni­czym – ani o ta­cie, ani o pan­de­mii, ani o tym, że mama za­brała mo­jego Swit­cha. Uwol­ni­łem się od tego wszyst­kiego i by­łem bo­ha­te­rem z mi­sją do wy­peł­nie­nia, a los kró­le­stwa spo­czy­wał na mo­ich bar­kach. Wsko­czy­łem na ta­ras, ze­bra­łem puszki i zbu­do­wa­łem po­twora na nowo. Znowu wy­co­fa­łem się za krzak aza­lii, gdzie ode­gra­łem długą roz­mowę Ze­ldy z Lin­kiem. Tak się na­krę­ci­łem, że gdy wy­sko­czy­łem zza krzaka, wy­strze­li­łem z łuku, nie pa­trząc, gdzie ce­luję. Na po­czątku nie są­dzi­łem, że to coś zmie­nia – w naj­gor­szym ra­zie od­jął­bym so­bie po­łowę serca za kiep­ski strzał. W miarę jak po­dą­ża­łem wzro­kiem za le­cącą strzałą, uświa­da­mia­łem so­bie, że mija mroczną be­stię Pu­szona i kie­ruje się pro­sto na sto­jącą w otwar­tych drzwiach pra­bab­cię.

– Pra­bab­ciu! – krzyk­ną­łem.

Ale było już za późno. Roz­brzmiało gło­śne brzdęk­nię­cie, a po chwili do­strze­głem, że jej spodnie po­krył brą­zowy płyn. W chwili cał­ko­wi­tej pa­niki po­my­śla­łem, że ustrze­li­łem z łuku wła­sną pra­bab­cię, aż zda­łem so­bie sprawę, że krew jest prze­cież czer­wona, a nie brą­zowa. Wtedy zo­ba­czy­łem po­jem­ni­czek le­żący u jej stóp. Nie tra­fi­łem pra­babci, tylko cze­ko­la­dowy nu­tri­drink, który trzy­mała w ręku.

Pra­bab­cia pod­nio­sła wzrok znad prze­siąk­nię­tych nu­tri­drin­kiem spodni i za­śmiała się krótko i dziw­nie. To spło­szyło mnie nie­mal tak bar­dzo jak fakt, że w nią strze­li­łem. Pra­wie ni­gdy się nie śmiała.

– Prze­pra­szam! Tak strasz­nie prze­pra­szam! – wy­krzyk­ną­łem. – Za­cze­kaj, za­raz przy­niosę ręcz­nik.

W tym sa­mym mo­men­cie sa­mo­chód mamy pod­je­chał pod dom. Dał się sły­szeć trzask za­my­ka­nych drzwi. Od­głos kro­ków zbli­żał się w moją stronę. Rzu­ci­łem Łuk Świa­tła w krzaki. A przy­naj­mniej tam ce­lo­wa­łem, ale on wy­lą­do­wał u stóp mo­jej mamy.

Ja­kieś dwie se­kundy upły­nęły, za­nim zro­zu­miała, co za­szło, i ka­zała mi iść do mo­jego po­koju. Sły­sza­łem, jak po­maga pra­babci się prze­brać i jak gniew­nie stąpa do piw­nicy, żeby wrzu­cić jej spodnie do pra­nia. Po­tem wpa­dła do mo­jego po­koju na Roz­mowę.

– Spro­wa­dzi­li­śmy tu pra­bab­cię, żeby była bez­pieczna, a nie po to, że­byś mógł trak­to­wać ją jak żywy cel! – krzyk­nęła.

Prawdę mó­wiąc, cały ten in­cy­dent wstrzą­snął mną do ży­wego, a tym­cza­sem mama ujęła to tak, jak­bym pla­no­wał zo­stać plu­to­nem eg­ze­ku­cyj­nym pra­babci.

– Na­prawdę prze­pra­szam – po­wie­dzia­łem. – Ale nie ce­lo­wa­łem w nią. Nie za­uwa­ży­łem na­wet, że tam jest!

Mama spoj­rzała na mnie krzywo.

– A pa­trzy­łeś w ogóle, gdzie strze­lasz?

Mój we­wnętrzny ad­wo­kat pod­po­wia­dał mi, żeby tego nie ro­bić, ale mimo wszystko wy­pa­li­łem:

– Wy­sko­czyła zu­peł­nie znie­nacka.

– Ja­sne – po­wie­działa mama. – Twoja pra­bab­cia to praw­dziwy ninja.

– To był wy­pa­dek, okej? Od razu ją prze­pro­si­łem. Nic jej nie było. Na­wet się za­śmiała.

Gdyby mama nie chciała za wszelką cenę spra­wić, bym czuł się jak kom­pletny buc, mógł­bym ją za­py­tać, czemu jej zda­niem pra­bab­cia się za­śmiała – zu­peł­nie jakby zna­le­zie­nie się na ce­low­niku po­pra­wiło jej hu­mor. Ale mama naj­wy­raź­niej mnie nie słu­chała.

– Ona ma sto lat, Mat­thew. Mo­głeś tra­fić ją w oko albo spra­wić, że straci rów­no­wagę!

– Prze­cież prze­pro­si­łem – wy­mam­ro­ta­łem pod no­sem.

Tego mama też naj­wy­raź­niej nie usły­szała.

– Nie po­wi­nie­neś w ogóle ba­wić się łu­kiem i strza­łami – cią­gnęła. – Wy­sła­łam wia­do­mość two­jemu ta­cie. Nie ro­zu­miem, czemu w ogóle zo­sta­wił ten...

– To nie jego wina!

– Nie – zgo­dziła się. – Wina jest twoja.

– Okej, prze­pra­szam. Na­prawdę prze­pra­szam. Zro­bi­łem coś głu­piego. – Od­cze­ka­łem chwilę, żeby po­ka­zać, że mó­wię po­waż­nie. Po­tem do­da­łem: – Mogę te­raz do­stać z po­wro­tem moją kon­solę?

– Nie!

– Ale wy­sze­dłem na dwór! I prze­pro­si­łem!

– Przy­kro mi, Mat­thew, ale po­trze­bu­jesz prze­rwy od elek­tro­niki. Praw­dzi­wej prze­rwy.

Co?! By­łem tak bli­sko przej­ścia Ze­ldy do końca! Spo­koj­nie, tylko spo­koj­nie, po­wie­dzia­łem so­bie.

– Jak długo?

Mógł­bym przy­siąc, że uśmiech­nęła się jak ja­kiś prze­bie­gły czarny cha­rak­ter.

– Dwa ty­go­dnie – po­wie­działa.

Zgią­łem się wpół, jakby ugo­dziła mnie strzała.

– Tata ni­gdy by mi tego nie zro­bił!

Mama wzru­szyła ra­mio­nami.

– Jego dom, jego za­sady. Mój dom, moje za­sady.

– Ale ja nie mogę na­wet iść do jego domu! – wy­krzyk­ną­łem. – Tata jest na in­nym kon­ty­nen­cie!

– Przy­kro mi, że je­steś z nami uwię­ziony – po­wie­działa mama. – Jed­nak zde­cy­do­wa­nie za dużo czasu spę­dzasz przy­kle­jony do ekranu. Po­trzebny ci de­toks. A skoro tak lu­bisz grze­bać w cu­dzych pu­dłach, chcia­ła­bym, że­byś spę­dził tro­chę two­jego no­wego wol­nego czasu, po­ma­ga­jąc pra­babci upo­rząd­ko­wać jej rze­czy.

– Masz na my­śli pu­dła w jej po­koju?

– Tak.

Pra­wie każ­dego ranka mama ogła­szała, że dziś wresz­cie nad­szedł dzień, by przej­rzeć pu­dła, które pra­bab­cia trzy­mała wcze­śniej w ma­ga­zy­nie domu opieki. Ale każ­dego wie­czora o wpół do dzie­sią­tej mama pa­dała na ka­napę i oświad­czała, że jest zbyt zmę­czona, by się za to za­brać.

– To dla cie­bie ide­alne za­ję­cie – do­dała.

Spró­bo­wa­łem so­bie wy­obra­zić, co może w nich być. Sztuczne zęby, nie­ważne ku­pony pro­mo­cyjne, przed­wieczna bie­li­zna. Te­raz na­prawdę ża­ło­wa­łem mo­jego ze­ldo­wego larpa. Nie chcia­łem tkwić w za­ku­rzo­nym, kwa­śno pach­ną­cym po­koju i py­tać pra­bab­cię o jej rze­czy. Chcia­łem zo­ba­czyć mo­ich przy­ja­ciół. Chcia­łem zo­ba­czyć tatę. Chcia­łem na­wet wró­cić do gim­na­zjum (kto by przy­pusz­czał, że kie­dy­kol­wiek to po­wiem?). Jed­nak nie mo­głem nic zro­bić.

Mama mu­siała do­strzec wy­raz pa­niki na mo­jej twa­rzy, bo na­gle zła­god­niała.

– Jak tylko skoń­czysz po­ma­gać pra­babci po­rząd­ko­wać pu­dła, po­roz­ma­wiamy o tym, kiedy do­sta­niesz kon­solę, do­brze?

2

MILA

Ki­jów, Ukra­ina, Zwią­zek Ra­dziecki1932

Scho­dzi­łam wła­śnie po scho­dach, tu­piąc jak słoń, jak ma­wiała Da­sza, kiedy za­uwa­ży­łam wy­sta­jący spod wej­ścio­wych drzwi róg ko­perty.

– Po­woli, Mi­leczko! – za­wo­łała z kuchni moja opie­kunka. – Skrę­cisz so­bie kark!

Świat był we­dług niej groź­nym miej­scem. Nie­ustan­nie przed czymś mnie ostrze­gała – przed prze­cią­gami, ko­tami, drza­zgami, że­laz­kami, wan­nami. Opo­wia­dała tra­giczne hi­sto­rie: o przy­ja­ciółce, która nie spięła war­ko­czy, gdy sma­żyła ko­tlety, po czym sta­nęła w pło­mie­niach, o ku­zy­nie, który roz­dra­pał miej­sce po uką­sze­niu ko­mara, po czym wdało się za­ka­że­nie i go za­biło, o męż­czyź­nie z jej wio­ski, który tak się za­śmie­wał z wła­snego żartu, że za­dła­wił się ki­szo­nym ogór­kiem i umarł. Znała wię­cej osób, które zgi­nęły dziwną śmier­cią, niż wy­da­wało się to moż­liwe. Do­szłam do wnio­sku, że praw­dzi­wym ry­zy­kiem była zna­jo­mość z Da­szą. (Po­wie­dzia­łam jej to kie­dyś, ale nie wi­działa w tym nic za­baw­nego).

Je­dy­nym nie­bez­pie­czeń­stwem, przed któ­rym Da­sza ni­gdy nie mu­siała mnie ostrze­gać, był po­ród. Mama zmarła pod­czas mo­ich na­ro­dzin. Zda­rzyło się to tak dawno temu – mi­nęło już dwa­na­ście lat – że wła­ści­wie mnie to nie tra­piło. Papa dał mi na imię Lud­myła (zdrob­niale Mila), co ozna­cza „ko­chana przez lu­dzi”, i rze­czy­wi­ście tak było. Mia­łam Da­szę, która dbała o prak­tyczną stronę mo­jego ży­cia, i papę, który ko­chał mnie za dwoje ro­dzi­ców. On sam był sie­rotą, lecz mimo to mia­łam ro­dzinę – Ba­tiuszkę Sta­lina, wo­dza Związku Ra­dziec­kiego, który ko­chał wszyst­kie dzieci, i ko­le­żanki z Mło­dych Pio­nie­rów, zwłasz­cza moją naj­lep­szą przy­ja­ciółkę Ka­tię.

Tam­tej je­sieni osza­la­łam na punk­cie przy­jęć. Wszy­scy szó­sto­kla­si­ści je urzą­dzali; za­pra­szano chłop­ców i dziew­czynki, grano w ka­lam­bury i or­ga­ni­zo­wano lo­te­rie, po­ja­wiał się też ma­gik, a przy­naj­mniej ktoś, kto grał na akor­de­onie lub pia­ni­nie. Do­sta­wa­łam mnó­stwo za­pro­szeń, ale papa po­zwa­lał mi by­wać tylko w do­mach naj­bar­dziej za­ufa­nych to­wa­rzy­szy, więc moja obec­ność zda­wała się zna­kiem, że sam Sta­lin po­chwa­lał tę za­bawę. Wo­la­łam jed­nak my­śleć, że po­zy­cja papy nie była je­dy­nym po­wo­dem, dla któ­rego by­łam gwiazdą Ki­jowa – a przy­naj­mniej ulicy Lip­skiej. Umia­łam też świet­nie tań­czyć.

Ko­lejne za­pro­sze­nie! Na­tu­ral­nie tak wła­śnie po­my­śla­łam, gdy zo­ba­czy­łam biały ko­niu­szek ko­perty pod drzwiami. Był nie­dzielny po­ra­nek, do­sko­nała pora, żeby coś ta­kiego pod­rzu­cić. Na­tych­miast ogar­nęło mnie pod­eks­cy­to­wa­nie: Kto? Co? Kiedy? Gdzie? Ka­tia mó­wiła, że urzą­dzi w stycz­niu przy­ję­cie no­wo­roczne, je­śli jej oj­ciec po­zwoli. Pod­ko­chi­wała się w Wani Bojko, który mnie także się po­do­bał, do­póki z nim nie za­tań­czy­łam, a on nie po­de­ptał mi pal­ców stóp. A może to za­pro­sze­nie od Niny Kra­wiec, ogni­wo­wej w na­szej gru­pie pio­nie­rek? A może od Dimy Dem­czaka, bo prze­pro­wa­dził się we wrze­śniu, po tym jak jego ojca aresz­to­wano za ukry­wa­nie po­cho­dze­nia (oka­zało się, że jego dzia­dek był za­moż­nym po­sia­da­czem ziem­skim!). Dima dał mi kie­dyś cze­ko­ladki z Miszką Ko­so­ła­pym – pro­du­kują je w fa­bryce Czer­wony Paź­dzier­nik, która robi naj­lep­sze sło­dy­cze – ale papa po­wie­dział, że to­wa­rzysz Dem­czak jest wro­giem kla­so­wym i po­win­nam uwa­żać, od kogo przyj­muję pre­zenty.

Przy­kuc­nę­łam i wy­cią­gnę­łam ko­pertę – uwal­nia­jąc zimny po­dmuch gru­dnio­wego po­wie­trza – a gdy się jej przyj­rza­łam, zo­ba­czy­łam na­gry­zmo­lone na niej moje na­zwi­sko: Ło­ma­czenko. Już sam nie­dbały cha­rak­ter pi­sma po­wi­nien mi pod­po­wie­dzieć, że wia­do­mość w środku nie po­cho­dziła od ni­kogo ze szkoły nu­mer 6, ale tak mnie za­śle­piła ra­dość, że nie za­uwa­ży­łam tego szcze­gółu. Otwo­rzy­łam ko­pertę i onie­mia­łam. Była pu­sta. Czyżby nadawca za­po­mniał o za­pro­sze­niu?

Ro­ze­rwa­łam ko­pertę. Po chwili mój wzrok sku­pił się na sza­rym pa­pro­chu w środku. Do­tknę­łam go, a on prze­mknął na mój pa­lec. Wrza­snę­łam – bar­dziej z za­sko­cze­nia niż ze stra­chu. Da­sza ru­szyła pę­dem do holu, ale papa był szyb­szy. Tylko zer­k­nął na pu­stą ko­pertę, po czym strą­cił z mo­jej dłoni wesz i zgniótł ją ob­ca­sem buta. Wy­rwał mi ko­pertę, gdy ko­lejne dwie wszy wy­pa­dły z niej na pod­łogę.

– Zbierz je! – krzyk­nął do Da­szy.

Ska­kali po holu, tu­piąc za­wzię­cie ni­czym para ko­zac­kich tan­ce­rzy. Wi­dok był ko­miczny. Do­pin­go­wa­łam ich, uśmie­cha­jąc się od ucha do ucha, aż okrzyk: „Mam cię, zdrajco!”, po­łą­czony z pac­nię­ciem kap­cia papy, za­sy­gna­li­zo­wał zwy­cię­stwo. Na­gro­dzi­łam trupę hoj­nym aplau­zem, ale tego nie do­ce­nili. Papa pod­biegł i chwy­cił mnie za rękę, po czym uważ­nie przyj­rzał się miej­scu, na które prze­sko­czyła wesz.

– Ani śladu – po­wie­dział i z czu­ło­ścią uca­ło­wał moją dłoń. – Nie zdą­żyła się wbić. – Po­tem od­wró­cił się na pię­cie i wbił wzrok w pur­pu­rową twarz Da­szy.

– Ty głu­pia babo! – ryk­nął. – Ni­gdy nie po­zwa­laj jej otwie­rać ko­re­spon­den­cji!

Da­sza skrzy­wiła się, jakby ją ude­rzył.

– Da­sza nic nie za­wi­niła, papo – po­wie­dzia­łam. – My­śla­łam, że to do mnie.

Uśmiech­nę­łam się, żeby mu po­ka­zać, że nic się nie stało, ale papa wpa­try­wał się we mnie w mil­cze­niu.

– Je­steś zbyt ufna – stwier­dził w końcu.

– Nie, papo. To ty je­steś zbyt po­ważny. Spójrz, prze­stra­szy­łeś biedną Da­szę.

Ko­bieta była biała jak ściana. Tylko jej sza­ro­zie­lone oczy pły­wały w tę i z po­wro­tem ni­czym para ner­wo­wych ryb. Papa wła­śnie tak dzia­łał na lu­dzi – nikt nie chciał go draż­nić. Ale te­raz na­wet nie spoj­rzał na moją opie­kunkę. Nie od­ry­wał wzroku ode mnie.

– Wiesz, dla­czego przy­słano nam te wszy?

– To ja­kiś żart?

Papa spoj­rzał na mnie groź­nie.

– To nie czas na żarty! Wszy prze­no­szą ty­fus. To wróg pró­bo­wał nas za­ra­zić.

Szybko zer­k­nę­łam na swoją dłoń. Ty­fus to straszna cho­roba – Da­sza opo­wia­dała mi o epi­de­mii, która w cza­sie wojny za­biła po­łowę jej wio­ski. Naj­pierw do­staje się okrop­nej go­rączki, po­tem po­ja­wiają się wy­mioty, a na końcu całe ciało po­kry­wają plamy.

– Je­steś pe­wien?

Papa kiw­nął głową z po­ważną miną.

– Wi­dzia­łaś tych lu­dzi cią­gną­cych do mia­sta?

– Ku­ła­ków?

– Tak – po­twier­dził po­sęp­nie papa. – Wła­śnie ich.

Od wcze­snej je­sieni do Ki­jowa na­pły­wali lu­dzie ze wsi, twier­dzący, że bra­kuje tam żyw­no­ści. Papa po­wie­dział mi, żeby nie wie­rzyć w ich kłam­stwa. To byli ku­łacy, bo­gaci chłopi, któ­rzy, wraz z du­chow­nymi, ary­sto­kra­cją i zwo­len­ni­kami cara, na­le­żeli do na­szych wro­gów kla­so­wych. W pio­nie­rach uczy­li­śmy się o tym, jak ważne jest po­zby­cie się ku­ła­ków ze spo­łe­czeń­stwa. Nie chcieli od­dać swo­jej ziemi ani do­łą­czyć do ko­lek­tyw­nych go­spo­darstw i ukry­wali zboże, żeby nie mu­sieć się nim dzie­lić. Papa ma­wiał, że wo­le­liby że­brać na uli­cach, niż pra­co­wać ra­zem dla wspól­nego do­bra. Je­dy­nym po­wo­dem ra­cjo­no­wa­nia żyw­no­ści w mia­stach byli ku­łacy, ich za­chłan­ność i le­ni­stwo.

– Po­li­cja zła­pała zgraję dzie­cia­ków, które pró­bo­wały wsu­nąć wła­śnie taką ko­pertę pod drzwi to­wa­rzy­sza Haw­ry­luka. Pod­czas prze­słu­cha­nia przy­znały, że zdej­mo­wały wszy z osób cho­rych na ty­fus i wpusz­czały je pod drzwi człon­ków par­tii, żeby nas po­za­ra­żać.

– Co za nie­go­dzi­wość!

Ciem­no­nie­bie­skie oczy papy zła­god­niały.

– Dziwi cię to? Samo to, że je­steś dziec­kiem, Mi­leczko, nie ozna­cza, że nie mo­żesz swoim dzia­ła­niem wspie­rać zła... albo do­bra. Po­myśl o bied­nym Paw­liku Mo­ro­zo­wie...

Trzy­na­sto­letni Paw­lik Mo­ro­zow był or­ga­ni­za­to­rem od­działu pio­nie­rów, który we wrze­śniu do­niósł na swo­jego ojca do władz za nie­le­galne udzie­la­nie po­mocy ku­ła­kom. Kilka dni póź­niej ro­dzina Paw­lika bru­tal­nie za­mor­do­wała chłopca. Dużo o nim my­śla­łam, od kiedy prze­czy­ta­łam jego hi­sto­rię w paź­dzier­ni­ko­wym nu­me­rze „Pio­nier­skiej Prawdy”. Nie mia­łam żad­nych wąt­pli­wo­ści, że był bo­ha­te­rem, i zga­dza­łam się z resztą swo­jego od­działu pio­nie­rek, które na­pi­sały na­wet list do sę­dziego, że za­bójcy nie po­winni li­czyć na żadne mi­ło­sier­dzie. Nie by­łam jed­nak pewna, czy po­tra­fi­ła­bym zro­bić to, co Paw­lik. Oczy­wi­ście ni­komu o tym nie po­wie­dzia­łam. Tylko za­pew­ni­łam samą sie­bie, że papa ni­gdy nie do­pu­ściłby się zdrady.

– I tak nie po­wi­nie­neś się tak zło­ścić na Da­szę – od­par­łam. – Prze­cież nie wie­działa o tym spi­sku ku­ła­ków.

Da­sza po­chy­liła głowę.

– Prze­bacz­cie mi, to­wa­rzy­szu.

Papa przy­cią­gnął mnie do sie­bie i przy­tu­lił. Gu­ziki jego sta­linki, ta­kiej sa­mej woj­sko­wej ko­szuli, jaką no­sił sam Ba­tiuszka Sta­lin, wci­skały się we mnie. Ale po­zy­cja jego pod­bródka wska­zy­wała, że pa­trzył nad moją głową na Da­szę.

– Wy­ba­czam, Da­rio Pie­trowno. Wiesz, że mój gniew wy­nika z mi­ło­ści. Mila to moje je­dyne dziecko, moja du­szyczka... Gdyby stała się jej ja­kaś krzywda...

– Nie sta­nie się jej żadna krzywda – za­pew­niła go Da­sza.

– Papo – wtrą­ci­łam i od­su­nę­łam się od niego. – To nie­po­trzebne! Nic mi nie jest. Da­szo, zo­stało ci wy­ba­czone. Czy mogę do­stać coś słod­kiego?

Rano od­kry­łam w spi­żarni se­kretny za­pas pra­lin z Miszką Ko­so­ła­pym. Da­sza spoj­rzała py­ta­jąco na papę, który kiw­nął głową. Zmru­żył ciem­no­nie­bie­skie oczy, a ja wie­dzia­łam, że Da­sza z pa­ru­ją­cymi kub­kami her­baty przy­nie­sie też cze­ko­ladki.

Papa spoj­rzał na mnie z uśmie­chem, do któ­rego by­łam przy­zwy­cza­jona, ła­go­dzą­cym bruzdy na jego twa­rzy.

– Czego je­steś taka pewna, li­siczko?

– Że do­stanę sma­ko­łyk, na który za­słu­guję!

Papa ro­ze­śmiał się na tę moją zu­chwa­łość.

– I pew­nie masz ochotę na ja­kąś hi­sto­rię, co?

– Tak!

W nie­dzielę papa czę­sto pra­co­wał, ale kiedy nie mu­siał, roz­pa­lał w ko­minku w po­koju, który za cza­sów car­skich był ele­ganc­kim sa­lo­nem, i po­pi­ja­jąc her­batę, opo­wia­dał mi różne hi­sto­rie. Gdy by­łam mała – mia­łam może cztery czy pięć lat – oznaj­mił, że nie bę­dzie mi na­bi­jał głowy opo­wie­ściami, któ­rych sam słu­chał jako dziecko: o księż­nicz­kach i cza­row­ni­cach, ga­da­ją­cych zwie­rzę­tach i wróż­kach. Wy­ja­śnił, że to wszystko kłam­stwa, a on chce trak­to­wać mnie jak in­te­li­gentną istotę, którą je­stem. To, jak zmie­niał się świat, było o wiele bar­dziej cu­downe niż te zmy­ślone hi­sto­rie. Papa opo­wia­dał mi o ro­bot­ni­kach, któ­rzy w nie­całe pięć lat zbu­do­wali hy­dro­elek­trow­nię w Woł­cho­wie, z tur­biną o mocy ośmiu ty­sięcy koni me­cha­nicz­nych, i o ba­da­czach po­lar­nych, dziel­nie zma­ga­ją­cych się z su­ro­wymi ark­tycz­nymi wa­run­kami dla chwały Związku Ra­dziec­kiego, o pio­nie­rze, nie­wiele star­szym od niego sa­mego, który po­mógł Ar­mii Czer­wo­nej po­ko­nać bun­tow­ni­ków w Ta­dży­ki­sta­nie, i o naj­szyb­szym ope­ra­to­rze wcią­garki w ko­pal­niach wę­gla w Don­ba­sie.

Cho­ciaż by­łam już na to o wiele za duża, to gdy tylko za­pło­nął ogień, usia­dłam na ko­la­nach papy. Da­sza przy­nio­sła cze­ko­ladki i her­batę, a on opo­wie­dział mi o śmia­łej wy­pra­wie „A. Si­bi­ria­kowa”, ra­dziec­kiego lo­do­ła­ma­cza, który wy­ru­szył la­tem, aby pod­jąć pierw­szą – udaną – próbę prze­pły­nię­cia Mo­rza Ark­tycz­nego w ciągu jed­nego se­zonu. We wrze­śniu ze­psuł się wał na­pę­dowy i sta­tek dry­fo­wał przez je­de­na­ście dni, za­nim za­łoga wcią­gnęła za­im­pro­wi­zo­wane ża­gle i wpły­nęła na Mo­rze Be­ringa, a stam­tąd da­lej do osta­tecz­nego celu, usta­na­wia­jąc re­kord świata. Po po­wro­cie ma­ry­na­rze zo­stali uho­no­ro­wani wie­loma od­zna­cze­niami przez Ba­tiuszkę Sta­lina. Och, była to piękna opo­wieść, a co naj­lep­sze – tata lu­bił mi o tym przy­po­mi­nać – praw­dziwa.

Ale nie mo­głam się po­wstrzy­mać i co rusz zer­ka­łam na swoją rękę. Na­dal czu­łam mro­wie­nie w miej­scu, gdzie wy­lą­do­wała wesz. Dzieci ku­ła­ków, które ją przy­słały, były mo­imi wro­gami, a jed­nak czu­łam się do­tknięta ich nie­na­wi­ścią, jakby to było zwy­kłe nie­po­ro­zu­mie­nie. Wy­obra­ża­łam so­bie, jak opo­wia­dam im o „A. Si­bi­ria­ko­wie”, o na­szej przy­szło­ści peł­nej chwały. Ni­gdy nie przy­szło mi do głowy, że to ja źle zro­zu­mia­łam.

3

MAT­THEW

Le­onia, New Jer­sey, Stany Zjed­no­czone2020

Po dwu­dzie­stu czte­rech go­dzi­nach bez mo­jego Swit­cha chcia­łem już tylko paść na ka­napę jak Link z po­łową ży­cia. Ale na­stęp­nego po­po­łu­dnia, jak tylko wy­lo­go­wa­łem się ze szkol­nego Zooma i zja­dłem obiad, mama wy­słała mnie do po­koju pra­babci, gdzie mia­łem roz­po­cząć wy­peł­nia­nie swo­ich obo­wiąz­ków.

Pra­bab­cia sie­działa pod­parta na łóżku. Miała na so­bie fio­le­tową po­domkę, a na gło­wie tur­ban i wy­glą­dała jak ja­kaś kró­lowa.

– Hej! – wy­krzyk­ną­łem, by spra­wić wra­że­nie bar­dziej pod­eks­cy­to­wa­nego, niż by­łem w isto­cie. – Mama chce, że­bym po­mógł ci przej­rzeć twoje pu­dła.

– Nie dzi­siaj – od­parła pra­bab­cia.

– Ale mama chce...

– Nie – ucięła.

Na­gle przy­szło mi do głowy, że może mama od po­czątku wie­działa, że pra­bab­cia bę­dzie sta­wać oko­niem. Mama i ona znały się w końcu le­piej niż zwy­czajna bab­cia i wnuczka: pra­bab­cia opie­ko­wała się mamą, gdy jej wła­sna mama – córka pra­babci – za­cho­ro­wała na raka. Szkoda tylko, że mama mnie nie uprze­dziła. Ten upór nie był w stylu pra­babci.

– No weź – po­wie­dzia­łem. – Im wcze­śniej z tym skoń­czymy, tym szyb­ciej wró­cisz do... – Ale nie umia­łem so­bie wy­obra­zić, do czego pra­bab­cia mia­łaby wró­cić. Zro­biło mi się tro­chę smutno. – Yyy, oglą­da­nia te­le­wi­zji – za­koń­czy­łem wresz­cie.

Pra­bab­cia rzu­ciła ner­wowe spoj­rze­nie na pu­dła, jakby per­spek­tywa, że będę prze­dzie­rał się przez jej sztuczne szczęki i góry sta­rej bie­li­zny, nie­szcze­gól­nie ją cie­szyła – zu­peł­nie jak mnie.

– Od któ­rego mam za­cząć? – za­py­ta­łem.

Pięć z nich stało rzę­dem wzdłuż ściany. Pra­bab­cia nie­chęt­nie wska­zała pal­cem na śred­niej wiel­ko­ści pu­dło na końcu rzędu.

Gdy prze­nio­słem je bli­żej, a po­tem roz­cią­łem no­życz­kami ta­śmę, którą było za­kle­jone, przy­po­mniał mi się ten pro­gram w te­le­wi­zji pu­blicz­nej, gdzie lu­dzie po­ka­zują eks­per­tom różne stare bi­be­loty ze stry­chu, a po­tem oka­zuje się, że były one warte mi­liony do­la­rów. Mama opo­wie­działa mi kie­dyś, że pra­bab­cia uro­dziła się w Ukra­inie[1] pod­czas re­wo­lu­cji. Co, je­śli pra­bab­cia na­dal prze­cho­wy­wała ja­kieś przed­mioty z tam­tych cza­sów, może na­wet za­gi­niony skarb ca­rów? W czwar­tej kla­sie uczy­li­śmy się, że ca­ro­wie byli bo­ga­tymi ro­syj­skimi kró­lami i że pod­czas re­wo­lu­cji paź­dzier­ni­ko­wej bol­sze­wicy za­mor­do­wali ostat­niego z nich, ra­zem z całą jego ro­dziną. Per­spek­tywa, że w mgnie­niu oka stanę się sławny i bo­gaty, wzbu­dziła we mnie odro­binę en­tu­zja­zmu wo­bec cze­ka­ją­cego mnie za­da­nia.

Jed­nak gdy tylko pod­nio­słem klapy pu­dła, moje fan­ta­zje o in­kru­sto­wa­nych klej­no­tami jaj­kach i zło­tych sza­blach do­bie­gły końca. W pu­dle znaj­do­wała się sterta al­bu­mów z pły­tami. Wie­dzia­łem, co to ta­kiego, bo tata czę­sto mó­wił o „wi­ny­lach” i o tym, że mają lep­szy dźwięk. Przej­rza­łem płyty pra­babci, ale były to tylko nudne na­gra­nia mu­zyki kla­sycz­nej – głów­nie kon­certy for­te­pia­nowe.

– Nie mamy do nich ad­ap­tera – po­wie­dzia­łem.

Cho­ciaż nie in­te­re­so­wała mnie jej mu­zyka, przy­kro mi było przy­no­sić złą wia­do­mość. Mu­siała lu­bić te płyty, skoro ni­gdy ich nie wy­rzu­ciła.

– Może mama mo­głaby ja­kiś ku­pić? – za­pro­po­no­wa­łem. – Usta­wi­li­by­śmy go dla cie­bie tu­taj.

– Nie trzeba – od­parła. Ale zo­ba­czy­łem, że ob­rzuca płyty szyb­kim spoj­rze­niem.

– Gra­mo­fony pew­nie nie są dro­gie. Mama mo­głaby za­mó­wić ja­kiś z Ama­zona. Nie mu­sia­łaby na­wet wy­cho­dzić z domu. Mogę z nią po­roz­ma­wiać...

– Nie – prze­rwała mi pra­bab­cia. Mó­wiła ci­cho, pra­wie szep­tem, lecz w jej gło­sie sły­chać było pew­ność. – Chcę tylko ci­szy.

Nie do końca jej wie­rzy­łem, ale co mo­głem zro­bić? Wy­rów­na­łem stertę płyt, żeby wy­glą­dała po­rząd­nie, gdyby mama ze­chciała spraw­dzić. Wtedy do­strze­głem na dnie pu­dła ja­kieś pa­piery i brą­zową przy­pinkę. Na jej awer­sie wy­gra­we­ro­wana była ko­bieta w spód­nicy do ko­lan, rzu­ca­jąca kulę do krę­gli. „Liga ko­bieca – naj­wyż­szy z trzech” brzmiał na­pis na gó­rze, a obok znaj­do­wała się data – 1958 rok. Pod­nio­słem przy­pinkę, żeby pra­bab­cia mo­gła ją zo­ba­czyć.

– Gra­łaś w krę­gle? – za­py­ta­łem.

Nie umia­łem so­bie wy­obra­zić, żeby te­raz mo­gła pod­nieść kulę. Ale ona uśmiech­nęła się do mnie sze­roko.

– Tak – po­wie­działa.

Tym­cza­sem zdą­ży­łem już zaj­rzeć do pa­pie­rów. Były w nich punkty z imie­niem pra­babci, Nadia John­son, za­no­to­wa­nym na gó­rze strony, pod­czas gdy na­zwa jej ze­społu, The Knoc­ko­uts, wid­niała na dole. Strasz­nie kiep­sko gram w krę­gle – gdy wy­pusz­czam kulę, za­wsze lą­duje w ryn­nie, chyba że pusz­czam ją spo­mię­dzy nóg, jak małe dziecko – ale pra­bab­cia za­li­czała ude­rze­nia przy­naj­mniej przy po­ło­wie rzu­tów.

– Je­steś na­prawdę do­bra – stwier­dzi­łem.

– By­łam – po­pra­wiła mnie.

– Za­czę­łaś grać jako dziecko?

Pra­bab­cia za­śmiała się tylko, a ja przy­po­mnia­łem so­bie, że miesz­kała w Ukra­inie. Naj­wy­raź­niej nie mieli tam gry w krę­gle.

– Po woj­nie – po­wie­działa. – Tom nas tam za­brał. Do Sa­int Paul.

Tom był moim pra­dziad­kiem. Wie­dzia­łem o nim w su­mie tylko tyle, że wal­czył pod­czas dru­giej wojny świa­to­wej i brał udział w Ofen­sy­wie Ar­deń­skiej.

– Wy­gra­łaś ja­kieś tur­nieje? – za­py­ta­łem.

– Kilka.

Ale po ta­be­lach z punk­ta­cją mo­głem po­znać, że była to fał­szywa skrom­ność. Kto by po­my­ślał, że pra­bab­cia była prak­tycz­nie pro­fe­sjo­nalną za­wod­niczką!

– Po­win­naś dać mi ja­kieś wska­zówki – po­wie­dzia­łem. – Ktoś za­wsze ma uro­dziny w krę­gielni, a ja za każ­dym ra­zem sro­mot­nie prze­gry­wam. Mo­gli­by­śmy na­wet pójść...

Wtedy przy­po­mnia­łem so­bie, że nie mo­gli­śmy ni­g­dzie iść i że nie było już żad­nych im­prez uro­dzi­no­wych, a już na pewno nie w ro­ją­cej się od wi­ru­sów krę­gielni, gdzie każdy wty­kał swoje ska­żone łap­ska w otwory tej sa­mej kuli, a po­tem jadł neo­nowe na­chosy z cu­dow­nie kle­istym so­sem se­ro­wym ze wspól­nej mi­ski w barku.

– W każ­dym ra­zie kie­dyś.

Nie mo­głem się po­wstrzy­mać – wes­tchną­łem ciężko.

– Te­raz – za­żą­dała pra­bab­cia. – Po­każ mi.

Przez uła­mek se­kundy mia­łem wra­że­nie, że ona też za­po­mniała, co działo się na ze­wnątrz, i do­ma­gała się, że­bym za­brał ją do krę­gielni. Ale po chwili zda­łem so­bie sprawę, że po pro­stu chciała, bym po­ka­zał jej moją tech­nikę te­raz, w jej po­koju. Wsta­łem więc i za­de­mon­stro­wa­łem, jak wy­pu­ścił­bym kulę na nie­ist­nie­ją­cym to­rze. Czu­łem się strasz­nie głu­pio, ale pra­bab­cia na­wet się nie za­śmiała.

– Ra­miona – po­wie­działa. – Wy­pro­stuj je.

Spró­bo­wa­łem po­now­nie, tym ra­zem z ra­mio­nami skie­ro­wa­nymi w stronę wy­obra­żo­nego toru.

– Ugnij ko­lana – po­in­stru­owała.

Dała mi jesz­cze kilka wska­zó­wek, a ja wpro­wa­dzi­łem je w ży­cie. W końcu wy­pu­ściła z sie­bie gło­śny dźwięk, jak­bym tra­fił strike’a. Było to tro­chę ob­cia­chowe, ale nie mo­głem po­wstrzy­mać ra­do­snego uśmie­chu.

– Moja przy­pinka – za­żą­dała, ma­cha­jąc do mnie ręką.

Przy­nio­słem jej ją. Ręce pra­babci trzę­sły się, gdy od­pi­nała za­trzask z tyłu. Wpięła od­znakę w moją bluzę z kap­tu­rem.

– Mistrz! – oświad­czyła.

– Dzię­kuję – po­wie­dzia­łem. – Ale na­leży do cie­bie.

– Za­trzy­maj ją – roz­ka­zała, za­my­ka­jąc od­znakę swoją dło­nią w mo­jej.

– Je­steś pewna? – za­py­ta­łem.

Ski­nęła głową, więc z po­wro­tem przy­pią­łem od­znakę do mo­jej bluzy z kap­tu­rem.

– To na­prawdę su­per. Dzięki.

Wy­star­czyło, że do­tkną­łem od­znaki pal­cem, a mo­głem z ła­two­ścią wy­obra­zić so­bie, jak rzuca kulą i zdo­bywa dla Knoc­ko­uts zwy­cię­stwo w tur­nieju. Mu­siała się wtedy czuć tak samo jak ja, kiedy po­ko­na­łem bossa w Ze­ldzie. Może po­wi­nie­nem jej to po­ka­zać, kiedy do­stanę z po­wro­tem Swit­cha?

– Za­ła­twmy jesz­cze jedno – za­pro­po­no­wa­łem. Pod­sze­dłem do pu­deł. Te­raz, gdy już wie­dzia­łem, że grała w krę­gle jak mało kto, mia­łem na­dzieję, że od­kryję jesz­cze inne jej ta­lenty – może była też bie­gaczką olim­pij­ską czy coś w tym stylu?

Chwy­ci­łem sto­jące po­środku pu­dło z za­pa­da­ją­cymi się do środka ścian­kami, które wy­da­wało mi się szcze­gól­nie stare.

– Co po­wiesz na to? – za­pro­po­no­wa­łem.

Ale pra­bab­cia za­marła, jakby ktoś rzu­cił na nią za­klę­cie.

– Wszystko w po­rządku? – za­py­ta­łem.

– Wy­rzuć to. – Wró­ciła do ży­cia.

Wy­rzu­ce­nie pu­dła tylko uła­twi­łoby mi pracę: osta­tecz­nie miał­bym jedno mniej do przej­rze­nia. Ogar­nęła mnie jed­nak cie­ka­wość. Pra­bab­cia przez tyle lat nie po­zbyła się ta­jem­ni­czej za­war­to­ści pu­dła. Czemu te­raz chce ją wy­rzu­cić?

– Tylko szybko zaj­rzę – po­wie­dzia­łem. – Na wy­pa­dek, gdyby była tam inna od­znaka.

Roz­cią­łem ta­śmę kle­jącą i po­cią­gną­łem ją z obu koń­ców. Ale to, co zna­la­złem w pu­dle, oka­zało się w naj­wyż­szym stop­niu nie­in­te­re­su­jące. Była tam sterta po­żół­kłych pa­pie­rów, te­czek i ze­szy­tów. Przy­po­mi­nało to tro­chę stertę śmieci, jaką na ko­niec roku szkol­nego wy­no­si­łem z mo­jej szafki. Wsu­ną­łem ręce w głąb, żeby upew­nić się, czy pod spodem nic wię­cej nie ma. Ale zna­la­złem wy­łącz­nie – pod kil­koma war­stwami pa­pie­rów – wy­pło­wiałe czarno-białe zdję­cie dwóch dziew­czy­nek z wiel­kimi oczami, sto­ją­cych na tle de­ko­ra­cji przed­sta­wia­ją­cej las. Wy­glą­dało, jakby zo­stało zro­bione ze dwie­ście lat temu, tak sta­ro­modne mi się wy­da­wały, z ostro za­zna­czo­nymi po­licz­kami i nie­ru­cho­mymi, po­waż­nymi twa­rzami. By­łem jed­nak za­do­wo­lony, że je zna­la­złem. Nie umia­łem so­bie wy­obra­zić, że pra­bab­cia chciała wy­rzu­cić to zdję­cie. Pew­nie po pro­stu o nim za­po­mniała.

Przy­nio­słem je do jej łóżka i pod­sta­wi­łem jej pod nos.

– Kto to? – za­py­ta­łem.

Pra­bab­cia wzięła zdję­cie i de­li­kat­nie mu­snęła dło­nią twa­rze obu dziew­czy­nek. Nic nie po­wie­działa, więc spoj­rza­łem na tył fo­to­gra­fii. Wtedy za­uwa­ży­łem, że ktoś na­pi­sał tam: Nadia i He­len.

– Ej – za­czą­łem. – Kim jest He­len?

Jej nie­bie­sko­szare oczy po­wil­got­niały. Za­częła szybko mru­gać, ale nie mo­gła po­wstrzy­mać łzy, która w końcu po­pły­nęła po jej po­liczku. Przy­po­mi­nała mi w tam­tym mo­men­cie tatę, który roz­pła­kał się, kiedy kom­plet­nie wpa­dłem w hi­ste­rię po tym, jak po­wie­dział mi, że przy­jął ofertę pracy w Pa­ryżu. Gdyby ktoś chciał znać moje zda­nie: uwa­żam, że płacz do­ro­słego to coś znacz­nie gor­szego niż kom­pletna hi­ste­ria u dziecka. Nie wie­dzia­łem, co po­wie­dzieć, ale jed­no­cze­śnie czu­łem, że coś po­wie­dzieć mu­szę.

– Wszystko w po­rządku? – za­py­ta­łem i na­tych­miast po­czu­łem się głu­pio, bo ewi­dent­nie nie było w po­rządku.

Pra­bab­cia po­tarła oczy, ale łzy upar­cie le­ciały jej po po­licz­kach. We­pchnęła mi zdję­cie do ręki.

– Za­bierz to – po­wie­działa.

– Ale...

– Rób, co mó­wię! – W jej gło­sie sły­chać było nutę pa­niki, więc odło­ży­łem fo­to­gra­fię do pu­dełka.

– Pro­szę – wy­du­siła – idź już.

Sta­ną­łem bez ru­chu. By­łem w szoku. Ale jed­no­cze­śnie na­prawdę chcia­łem wie­dzieć, co ją tak wy­pro­wa­dziło z rów­no­wagi.

– Czy to z cza­sów, kiedy miesz­ka­łaś w Ukra­inie?

Ge­stem wska­zała mi drzwi. Ni­czego nie za­mie­rzała mi mó­wić. Jed­nak nie chcia­łem odejść, kiedy była taka po­ru­szona. Ale wła­śnie wtedy za­dzwo­nił – mo­ty­wem prze­wod­nim z Lost Wo­ods z Ze­ldy – mój te­le­fon. Nu­mer za­czy­nał się od +33, co ozna­czało tatę. We Fran­cji za­pa­dła już noc, więc gdy­bym te­raz nie ode­brał, tata po­szedłby spać i nie uda­łoby mi się z nim po­roz­ma­wiać. Po­słu­cha­łem więc po­le­ce­nia pra­babci i opu­ści­łem jej po­kój.

– Cześć, tato – po­wie­dzia­łem, truch­ta­jąc do mo­jego po­koju.

– Mat­tie! Co u cie­bie?

Na dźwięk jego głosu ogar­nęła mnie ulga, ale jed­no­cze­śnie czu­łem się, jakby ktoś na­dep­nął mi na pierś.

– Nic ta­kiego – od­par­łem.

Tak na­prawdę na­wet przez ostat­nią go­dzinę mnó­stwo się wy­da­rzyło. Tamte chwile z pra­bab­cią i zdję­ciem były wy­jąt­kowo dziwne. Ale mia­łem wra­że­nie, że to jej pry­watna sprawa, więc nie chcia­łem od razu się wy­ga­dać.

– Ano­ni­mowe źró­dła do­no­szą, że zna­la­złeś mój łuk i strzały – oświad­czył tata.

„Ano­ni­mowe źró­dła” – tak tata mó­wił o ma­mie. Uwa­żał, że to bar­dzo za­bawne, bo był prze­cież re­por­te­rem. Zwy­kle się z nim zga­dza­łem, ale nie mia­łem dziś ochoty na ko­lejne ka­za­nie, zwłasz­cza że pra­bab­cia wy­da­wała się o wiele bar­dziej po­ru­szona sprawą ze zdję­ciem niż tym, że przy­pad­kiem tra­fi­łem ją strzałą.

– Mama za­brała mo­jego Swit­cha – po­wie­dzia­łem. – I mu­szę po­móc pra­babci upo­rząd­ko­wać jej rze­czy.

– Spra­wie­dliwa kara dla łucz­nika, który zszedł z wła­ści­wej ścieżki.

Tata znowu pró­bo­wał żar­to­wać, ale ja nie by­łem w na­stroju. Wspią­łem się na moje pię­trowe łóżko i po­ło­ży­łem, czu­jąc, jak opa­no­wuje mnie gniew.

– Mo­jego Swit­cha?! No na­prawdę. Ja umie­ram z nu­dów! Tu jest okrop­nie!

– Przy­kro mi, Mat­tie. Wiem, że nie jest ci ła­two sie­dzieć w domu bez przy­ja­ciół i bez szkoły.

I bez cie­bie, po­my­śla­łem. Ale nie chcia­łem tego po­wie­dzieć. Ba­łem się, że za­chce mi się pła­kać, jak pra­babci. Na­gle za­czą­łem się za­sta­na­wiać, czy ta cała He­len, kim­kol­wiek była, też ją zo­sta­wiła.

– Masz dużo pracy? – za­py­ta­łem.

Mu­sia­łem zmie­nić te­mat. Na szczę­ście tata za­wsze chęt­nie roz­ma­wiał o pracy.

– I to jak! Wczo­raj ob­je­cha­łem wszyst­kie naj­bar­dziej za­tło­czone od­działy co­vi­dowe w mie­ście. To był na­prawdę po­tworny wi­dok... – cią­gnął da­lej o prze­pra­co­wa­nych le­ka­rzach i le­kar­kach, i o pa­cjen­tach, któ­rych trzeba było kłaść na łóż­kach w ko­ry­ta­rzu. Mimo prze­ra­ża­ją­cej sy­tu­acji wy­da­wało mi się, że jest dumny, bo może stać na li­nii frontu.

– Czy to bez­pieczne? – prze­rwa­łem mu, zda­jąc so­bie sprawę, że pew­nie mó­wię jak mama.

– Oczy­wi­ście. Mu­sia­łem na­ło­żyć pe­łen strój ochrony... czu­łem się jak w ska­fan­drze astro­nauty!

Wma­wia­łem so­bie, że ta od­po­wiedź mnie uspo­ko­iła.

– Słu­chaj, Mat­tie, dużo my­śla­łem – cią­gnął tata. – Ży­jemy w praw­dzi­wym hi­sto­rycz­nym mo­men­cie z tą pan­de­mią. Twoje wnuki będą cię kie­dyś o to py­tać. My­śla­łeś może, żeby pi­sać pa­mięt­nik?

– Nie bar­dzo.

Cały tata: wszystko było dla niego ma­te­ria­łem do wie­czor­nych wia­do­mo­ści. Tylko że ja nie chcia­łem być re­por­te­rem. Chcia­łem za­po­mnieć o tej kom­plet­nej po­rażce.

– Ale po­je­dziemy ra­zem w Alpy, prawda? – upew­ni­łem się.

Za­nim tata wy­je­chał, ku­pił mi na li­piec bi­let do Pa­ryża. Mie­li­śmy zo­ba­czyć mia­sto, a po­tem spę­dzić dwa ty­go­dnie, cho­dząc po gó­rach.

– Na pewno – po­twier­dził tata. – Wzią­łem już wolne w pracy. Ale w mię­dzy­cza­sie wy­świadcz mi przy­sługę. Po­myśl o tym pi­sa­niu dzien­nika. W ogóle wy­ślę ci ta­kiego ład­nego mo­le­skine’a. To marka no­tat­ni­ków pro­jek­to­wa­nych na wzór tych uży­wa­nych daw­niej przez zna­nych pi­sa­rzy w Pa­ryżu. Bę­dziesz mógł w nim za­pi­sać wszystko, co się dzieje, wszyst­kie swoje uczu­cia.

Mia­łem wra­że­nie, że tata za­po­mniał, że nie zno­si­łem pi­sać, szcze­gól­nie o mo­ich uczu­ciach. Ale nie po­wie­dzia­łem mu tego.

My­śla­łem, że mama bę­dzie chciała wie­dzieć, jak mi po­szło z pu­dłami, lecz wie­czo­rem w cza­sie ko­la­cji na­wet mnie o to nie za­py­tała. Po­sta­wiła tace w po­koju te­le­wi­zyj­nym, że­by­śmy mo­gli oglą­dać w cza­sie je­dze­nia wie­czorne wia­do­mo­ści. To nie było w jej stylu – za­zwy­czaj pro­te­sto­wała prze­ciwko ga­pie­niu się w ekran w trak­cie po­sił­ków – ale o ko­ro­na­wi­ru­sie opo­wia­dano co­raz strasz­niej­sze hi­sto­rie i mama pew­nie chciała być na bie­żąco. Wszy­scy się oba­wiali, że po­cho­rują się le­ka­rze, a w na­stęp­nej ko­lej­no­ści osoby ze scho­rze­niami współ­ist­nie­ją­cymi – wnio­sku­jąc z re­klam le­ków na re­ceptę, le­cą­cych mię­dzy ko­lej­nymi czę­ściami pro­gramu, do tej dru­giej grupy na­le­żeli pra­wie wszy­scy. W hrab­stwie Ber­gen, gdzie miesz­ka­li­śmy, od­no­to­wano naj­wię­cej za­cho­ro­wań w ca­łym New Jer­sey. „To tylko kwe­stia czasu” – ostrze­gał pra­cow­nik ochrony zdro­wia – „za­nim miej­sco­wym szpi­ta­lom skoń­czą się łóżka”.

Mama cią­gle wzdy­chała, od­kła­dała wi­de­lec i po­trzą­sała głową.

– Ab­so­lut­nie nie mo­żemy się za­ra­zić – oświad­czyła.

Spoj­rzała w kie­runku po­koju pra­babci. Wie­dzia­łem do­sko­nale, co so­bie po­my­ślała: że ktoś tak stary jak ona nie ma szans prze­trwać tej cho­roby.

– Nie martw się – po­wie­dzia­łem. – Tu­taj jest bez­pieczna.

Nie by­łem pe­wien, czy kto­kol­wiek był bez­pieczny, szcze­gól­nie te­raz, po obej­rze­niu tych okrop­nych wia­do­mo­ści, ale mia­łem wra­że­nie, że mama po­trze­bo­wała, żeby ktoś do­dał jej otu­chy.

– Ona na­wet nie chciała tu­taj przy­jeż­dżać – po­wie­działa mama, zer­ka­jąc na drzwi do po­koju pra­babci.

– Jak to? – My­śla­łem, że mama po pro­stu po­wie­działa pra­babci, że za­biera ją ze sobą, na co ta od­po­wie­działa: „Su­per, wy­no­śmy się stąd!”. Sun­set Acres nie było wcale ta­kim cu­dow­nym miej­scem – co prawda wy­pra­wili na cześć pra­babci cał­kiem przy­zwo­ite przy­ję­cie, kiedy skoń­czyła w stycz­niu sto lat, ale wszy­scy tam cią­gle krzy­czeli, bo po­łowa miesz­kań­ców była głu­cha, a ko­ry­ta­rze śmier­działy mo­czem.

– Oświad­czyła, że jak do­sta­nie co­vida, to do­sta­nie. I tak żyła dłu­żej, niż po­winna. Że chce już umrzeć. I że nie chce być dla mnie cię­ża­rem.

Mama chwy­ciła swój ta­lerz i na­gle wstała.

– Po­wie­dzia­łam jej, że chyba zwa­rio­wała, je­śli my­śli, że zo­sta­wię ją tam na pewną śmierć.

Po­ma­sze­ro­wała do kuchni. Wy­da­wała się zła na pra­bab­cię, ale mia­łem wra­że­nie, że cho­dziło o coś bar­dziej skom­pli­ko­wa­nego. Ni­komu nie jest przy­jem­nie sły­szeć, jak bli­ska mu osoba mówi, że chce umrzeć, na­wet je­śli ta osoba skoń­czyła już sto lat.

Po­mo­głem ma­mie za­ła­do­wać ta­le­rze do zmy­warki, za­nim zdą­żyła mnie o to po­pro­sić, ale ona na­wet tego nie za­uwa­żyła. Gdy skoń­czy­li­śmy, po­wie­działa, że boli ją głowa i że musi się po­ło­żyć w sy­pialni. Nor­mal­nie by mnie to nie ob­cho­dziło, bo mógł­bym dzięki temu po­grać w spo­koju na Swit­chu. Jed­nak te­raz sie­dze­nie sa­memu w sa­lo­nie wy­dało mi się ja­kieś do­łu­jące.

Mama od­dała mi przy­naj­mniej te­le­fon, więc na­pi­sa­łem do Jo­sha: „Nu­dzi mi się. Co ro­bisz?” – lecz on nie od­po­wie­dział. Pew­nie jadł ko­la­cję z ro­dziną – jego ro­dzice nie byli roz­wie­dzeni, a do tego miał brata i sio­strę. Na­rze­kał, że jest uwię­ziony z nimi w domu i cią­gle się kłócą, ale grali też całą piątką w FIF-ę i Mo­no­pol, a do tego mieli je­den wie­czór, pod­czas któ­rego to dzieci go­to­wały dla do­ro­słych i mo­gły usma­żyć na ko­la­cję na­le­śniki. Spró­bo­wa­łem jesz­cze na­pi­sać do Adama, dru­giego chło­paka, z któ­rym cał­kiem nie­źle się ro­zu­miem, ale on też nie od­po­wie­dział.

Gra­łem w Ro­bloxa na te­le­fo­nie, póki nie pa­dła mi ba­te­ria. Zro­bi­łem się ner­wowy: chcia­łem mo­jego Swit­cha z po­wro­tem. Gdy­bym po­ko­nał mroczną be­stię Ga­nona – a by­łem już tak bli­sko! – Ze­lda po­ka­za­łaby ostat­nie ważne wspo­mnie­nie o ży­ciu w Hy­rule, za­nim wszystko zmie­niło się na gor­sze i Ga­non prze­jął wła­dzę nad kró­le­stwem. Wy­ko­rzy­stu­jąc in­for­ma­cje z prze­szło­ści, mógł­bym przy­wró­cić bez­pie­czeń­stwo i po­rzą­dek i od­zy­skać na­leżny Ze­ldzie tron.

Wró­cił­bym do gry znacz­nie szyb­ciej, gdy­bym wy­rzu­cił tamto pu­dło i ni­gdy wię­cej nie wspo­mniał pra­babci o zdję­ciu, które od­kry­łem w środku. Ale po­tem do­tkną­łem jej od­znaki i przy­po­mnia­łem so­bie, jak pa­trzyła na fo­to­gra­fię, pró­bu­jąc po­wstrzy­mać płacz. Mu­sia­łem za­py­tać ją jesz­cze raz.

4

HE­LEN

Bro­oklyn, Nowy Jork, Stany Zjed­no­czone1932

Tatko sie­dział po jed­nej stro­nie ku­chen­nego stołu, ja po dru­giej, i ły­pa­li­śmy na sie­bie jak prze­ciw­nicy pod­czas sza­cho­wej roz­grywki. Mię­dzy nami jed­nak nie było sza­chow­nicy, tylko ta­lerz go­łąb­ków.

– Jedz – po­wie­dział po ukra­iń­sku.

Pa­trzy­łam na bla­do­zie­lo­no­szarą bez­kształtną bryłkę w za­sty­głej ka­łuży po­ma­rań­czo­wego płynu. Na­wet gdyby ten go­łą­bek był go­rący, ni­czego by to nie zmie­niło. Nie zno­si­łam smaku przy­wię­dłych li­ści ka­pu­sty, z ich wo­nią potu, bre­jo­wa­tym ry­żem i far­szem z mie­lo­nego mięsa. Do­cho­dziła dzie­wiąta wie­czo­rem – od ko­la­cji mi­nęły po­nad dwie go­dziny – i go­łą­bek zdą­żył już wy­sty­gnąć.

– Nie.

Tatko mógłby mnie prze­ko­nać do za­koń­cze­nia na­szego star­cia – po­wie­dzieć, że „mama spę­dziła cały dzień na go­to­wa­niu” albo „tylko kilka kę­sów, ko­cha­nie”. To jed­nak do niego nie pa­so­wało. Ude­rzył pię­ścią w stół, aż ta­lerz brzęk­nął.

– Jedz!

– Nie – po­wtó­rzy­łam, tym ra­zem po an­giel­sku. Był to ję­zyk wol­no­ści, a ja nie za­mie­rza­łam po­zwo­lić, żeby kto­kol­wiek mi roz­ka­zy­wał.

Tatko zro­bił się czer­wony, ale ani drgnął. Nie­ważne, jak się zło­ścił, ni­gdy nie ude­rzył ani mnie, ani Pe­tera. Przy­naj­mniej to mu­sia­łam mu przy­znać. Wie­dzia­łam jed­nak, że prze­sie­dzimy tu całą noc, aż wresz­cie we­zmę wi­de­lec do ręki i za­cznę jeść.

Sły­sza­łam, jak mama wzdy­cha w sy­pialni. Gdyby to za­le­żało od niej, ze­skro­ba­łaby je­dze­nie z mo­jego ta­le­rza i po­słała mnie do łóżka go­dzinę temu. Nie wtrą­cała się jed­nak – z sza­cunku dla au­to­ry­tetu taty.

– Masz szczę­ście – ma­wiała, gdy tylko skar­ży­łam się na niego. – Tatko ma do­brą pracę. Może nas utrzy­mać.