Traktat Sztuka wojny ebook

Rozdział VMoc1

shi 勢

Rzekł Mistrz Sun:

Podział właściwy i liczebność2 dozwoli [wielką] rzeszą dowodzić takim samym [łatwym] sposobem, jak grupą nieliczną. Wieść do boju grupę ogromną i oddział mały jednako jest łatwo. Rang [dowodzenia] i rozkazów przekazywania właściwy porządek możliwym to czyni3.

O tym, iż rzesza armii czoło przeciwnikowi stawić potrafi Wybieg4 i Działanie jawne decydują. Przyczyną zaś, dla której wojska w starciu wroga miażdżą jak potężny głaz jajko, Pustka jest i Pełnia5.

W walce Działanie jawne do zwarcia z przeciwnikiem wiedzie, przez Wybieg zaś zwycięstwo się osiąga. Mistrz Wybiegów jest w ich obmyślaniu jako Niebo i Ziemia bezkresny, jako wody rzeki Jangcy i morza niewyczerpany. Na słońca i księżyca podobieństwo kresu drogi dochodzi i od nowa bieg swój rozpoczyna; niczym cztery pory roku umiera, by zrodzić się znowu.

Gamy muzycznej ledwie pięć jest tonów6, wszelako ich przemiany więcej melodii tworzą niźli ktokolwiek wysłuchać by zdołał. Barw prostych więcej pięciu nie ma, wszelako łączenia ich bogatsze dają odcienie, aniżeli ktokolwiek dostrzec by potrafił. Ledwie pięć smaków jest prostych, zmieszanie ich wszak więcej smaków rodzi, niż ktokolwiek rozróżnić by umiał7.

Moc bitewna8 jedynie w Wybiegu i w Działaniu jawnym objawiać się może, lecz przemiany ich są niewyczerpane. Wybiegi i Działania jawne jedne z drugich się rodzą na podobieństwo koła, co się bez końca obraca. Któż ich bogactwo wyczerpać by zdołał?

Moc tym jest, co sprawia, iż nurt rzeki górskiej potężne głazy nieść potrafi9. Tym, co orłowi ofiarę swą dopaść dozwala, jest Miara10 jego dokładna.

Moc mistrza wojowania wzbiera gwałtownie, a jego Miara zawsze jest krótką11. Mocy gromadzenie napinaniu kuszy jest podobne, a właściwej Miary użycie jest niczym spustu onego zwolnienie.

Choć w boju wojska i chorągwie się mieszają, mistrz wojowania celu z oczu nie traci12. W zamieszaniu i tumulcie Forma armii zanika, do klęski to wszelako [wodza] nie wiedzie.

Chaos z ładu się rodzi, tchórzostwo – ze śmiałości, a słabość – z siły13. O chaosie i porządku w równej mierze odpowiednia liczebność14 przesądza. Odwagę jako i tchórzliwość żołnierza Moc armii określa. Siła lub słabość armii z jej Formy wynika.

Gdy mistrz, co wedle własnej woli przeciwnika zwodzi, ledwie pozorną mu Formę objawi, tamten zaś z pewnością podług niej działania podejmie; gdy ten nęcić go będzie, przeciwnik niechybnie pokusie ulegnie. Podsunie tamtemu korzyści pozorne, co wroga do przedsięwzięć pobudzą, a samemu z wojskami w zasadzce wyczekiwać będzie.

Przeto mistrz wojowania do mistrzostwa swego dochodzi, Moc budując15, a nie przez rozkazów wydawanie. Bez żołnierzy starań się on obywa, a na kształtowaniu i powodowaniu Mocą16 polega.

A kto na Mocy polega, ludzi pcha do walki, aż na podobieństwo bali i kamieni się toczą. Naturą onych nieporuszoność jest, gdy na płaskiej ziemi leżą, pędu zaś na pochyłości nabierają17. Kanciaste nieruchomo trwają, a okrągłe w dół się toczą. Z tego mistrza wojowania Moc płynie – do walki ludzi posyłanie podobnym jest toczeniu kamieni krągłych z wysokiej góry. Różnica poziomów, co w ruch wprawia – tym właśnie jest Moc.

1 W różnych wersjach traktatu tytuł tego rozdziału składa się z jednego lub dwóch znaków chińskich. Tłumaczenie Jarka Zawadzkiego jun shi 軍勢 to „moc bitewna”, inne możliwe tłumaczenia: „przemożna siła” (w tekście A. Zapałowskiego), „Moc”. Zob. też opis znaczenia znaku w aneksie →. To ten znak pisma chińskiego znalazł się na grzbiecie niniejszego tomu.

2 Organizacja, struktura armii ma swoje optymalne wzorce, które są skalowalne, tj. dają się zastosować do dowalnego zbiorowiska ludzi. Sun Zi zaleca tym stwierdzeniem, aby poszukiwać uniwersalnych wzorców i prawidłowości. Można je nazwać „dao wojowania” lub „dao prowadzenia wojen” .

3 In. sygnałów, sztandarów.

4Qi 奇siły specjalne, wybieg; zheng 正 (działanie bezpośrednie, siły jawne. Ich znaczenie omówione w tekście Teoria królowej →, a ich pierwotne rozumienie w wyciągu z traktatu Pytania i odpowiedzi… →.

5Pustka (xu 虛) to niski lub radykalnie niższy poziom gotowości bojowej czy też zdolności bojowej – poziom „przemożnej siły”. Pełnia (shi 實) to maksimum tej siły. Oba stany zależą zarówno od Formy armii (morale, liczebność itp.), jak i okoliczności i warunków, w których przebiega starcie (pogoda, ukształtowanie terenu). Czynniki te działają na uczestników rozgrywki w niejednakowy sposób. Wyczerpujące objaśnienie na przykładach tych kluczowych dla całego traktatu pojęć w tekście Teoria królowej….

6 Kosmologia wykształcona w chińskiej starożytności to fascynująco odmienne spojrzenia na istotę tego, co jest harmonią praw natury. Wiele heterogeniczności zjawisk starożytni filozofowie dzielili na pięcioskładnikowe domeny: pięć podstawowych tonów (my mamy siedem), pięć smaków, pięć metali itp.

7 W chińskiej tradycji definiowano pięć jakości w wielu domenach świata: pięć podstawowych smaków, pięć czynników (żywiołów), pięć barw itp. Te piątki są głęboko wbudowane w chiński kod kulturowy. We współczesnych Chinach sklep metalowo-budowlany to po chińsku wu jin 五金 – pięć metali, czyli „wszystko, co z metalu”.

8Zhan shi 戰勢 – tu: dosł. moc bitewna, Moc.

9 W sedno natury tak rozumianej Mocy trafia dopisek w przekładzie K. Gawlikowskiego: „siła ta jest zrodzona przez otoczenie”. To przewaga wysokości (energii potencjalnej) przy powietrznym starciu myśliwców, to przewaga ludnościowa rolniczych kolonii brytyjskich nad francuskimi, która zdeterminowała rezultat wojen o dominację w Ameryce Północnej. Można tak wyliczać bez końca.

10Jie 節; zdolność precyzyjnego wymierzenia czasu i dystansu.

11 Arch. precyzyjną. Mistrz wojowania osiąga zamierzony efekt działania, uderzając całą swą mocą i działając błyskawicznie. Ten przepis na skuteczny atak widzimy i w filozofii użycia formacji elitarnych.

12 Lub: „nie może to prowadzić do rzeczywistego chaosu”. Potocznie, chodzi o konfuzję lub utratę orientacji niezbędnej do skutecznego wpływania na bieg zdarzeń.

13 Słowa te odnoszą się do pozorowania słabości i operowania formą swojej armii tak, aby sprowokować przeciwnika do podjęcia decyzji na podstawie zafałszowanego obrazu sytuacji. Przykładem może być epizod bitwy pod Grunwaldem, w którym część wojsk litewskich uciekła z wiru bitwy, by potem powrócić i ponownie stawić czoła przeciwnikowi. Przedmiotem debat miłośników historii jest to, czy był to manewr celowy, czy faktyczna rejterada.

Ze słów traktatu wynika też pośrednio, że mistrz wojowania może sobie pozwolić na faktyczne rozbicie własnej formy, a nie tylko pozorne. Skoro jest mistrzem i potrafi kontrolować przemiany jednego w drugie, tym skuteczniej przekona przeciwnika do działania na podstawie zaprezentowanego mu obrazu sytuacji.

14Shu 數. Chodzi o porządek, system podziału armii na jednostki o optymalnej liczebności.

15 Trudno było wybrać słowo języka polskiego, które w moim rozumieniu oddaje myśl autora traktatu. Użyjmy metafory. Najtrafniejszą wydaje się boska zdolność ciskania gromów, ale poprzedzona aktem stworzenia potężnej burzowej chmury, której nagromadzona energia (ładunek elektrostatyczny) jest tym większa, im potężniejsza chmura. Ta energia kondensuje się w postaci wyładowania kierowanego ręką wodza. Gdyby Sun Zi był Grekiem, z pewnością wspomniałby tu moc ciskającego gromami Zeusa.

16 W tym miejscu Roger Ames nazywa Moc „strategiczną przewagą” (ang. strategic advantage), co celnie identyfikuje źródło zwycięstwa jako efekt mozolnych przygotowań na długo przed bitwą lub wojną. Inne tłumaczenie proponuje Sawyer: „strategiczna konfiguracja siły” (ang. strategic configuration of power), co uważam za równie celne, choć polski przekład D. Bakalarza (za Sawyerem) „strategiczna siła wojskowa” zdaje się być w tym głuchym telefonie przekładów o jeden krok za daleko i zupełnie rozmija się z wizją autora traktatu.

17 Jak podsuwa K. Gawlikowski, zdanie jest grą słów – fascynującą. W języku chińskim znajdowanie się na pochyłości wiąże się z niebezpieczeństwem. „Płaski teren” (an 安) to nie tyle dosłownie płaski teren, co sytuacja, w której to, co na nim jest znajduje się w stanie równowagi, w stanie spoczynku – jest osadzone w miejscu, w którym bez przyłożenia siły nie stanie się aktywne. Inny znak chińskiego pisma, ping 平, to równowaga, poziomy, płaski – wchodzi w skład m.in. słowa „pokój” (heping 和平) oraz „bezpieczny, stabilny” (ping'an 平安). Ten obraz mentalny jest głęboko osadzony w filozoficznej koncepcji znanej jako kroczenie Drogą Środka, czyli z dala od skrajności, które wymuszają zmianę i są przyczyną utraty zdolności przewidywania.

Ponadczasowe maksymy i spostrzeżenia o konfliktach oraz naturze ludzkiej. Wyciąg z dorobku zachodniego

Znaczenie kaligrafii

Trudno znaleźć jakieś jedno kryterium doboru poniższych maksym i spostrzeżeń. Może oprócz tego, że idee i wizje, które w sobie niosą, każą zatrzymać się na chwilę... pomyśleć, jak odnoszą się do świata, do natury człowieka, wojen... i dopiero potem powiedzieć: „Hmm... dobre”.

Odnoszą się one do percepcji świata, jakie w sobie żywimy... które nas pobudzają do działania. Do sposobu, w jaki wpływamy na świat i sposobu, w jaki świat wpływa na nas. Współautorzy, którzy wzbogacili poniższy zbiór perełkami ze swoich zbiorów mogą mieć tylko nadzieję, że w każdej znajdziemy jakąś nieśmiertelną prawidłowość, czy wytyczną dla kreślenia planów czy kroczenia ku obranym w młodości celom.

Oprócz spostrzeżeń znajdą się tu też słowa w jakiś sposób budujące wolę działania. A jak wiąże się ta wola z naszą wizją świata i rządzących nim prawideł, mówi niejedno z poniższych spostrzeżeń.

Niektóre myśli zostały z tego rozdziału bezwstydnie ukradzione – zabrane, by wzbogacić przesłanie tekstów w całym niniejszym tomie. W tej zbieraninie tylko kazałyby czytelnikowi zatrzymać się i zadumać. Tam – wyróżnione graficznie ku wygodzie poszukiwaczy maksym – zaprzęgnięte do autorskiego zamiaru, wzbogacją jego wywód.

Od broni ważniejsza jest gotowość do jej użycia.

(bez rodowodu)

Jak wywiady dobrze pracują, to wojny są niepotrzebne.

Vincent V. Severski, Nieśmiertelni

Wojna to kolektywne zabijanie dla kolektywnych celów.

John Keegan, The Face of Battle

Obawiam się, że właśnie obudziliśmy śpiącego olbrzyma i napełniliśmy go straszliwą determinacją.

Isoroku Yamamoto (przypisywany)

Dominacja to przetrwanie.

John. J. Mearsheimer, Tragizm polityki mocarstw

Życie nie jest nieustanną walką, ale drogą w świecie zagrożeń, gdzie myśl a nie oręż jest mieczem dającym przetrwanie.

Andrzej Zapałowski

Nie ma lepszej inwestycji dla narodu niż napełnianie dzieci mlekiem.

Winston Churchill

Są tylko dwie siły na świecie: miecz i rozum; na dłuższą metę miecz zawsze ulega rozumowi.

Napoleon Bonaparte

Dopóki nie uczynisz nieświadomego świadomym, będzie ono kierowało twoim życiem, a ty będziesz nazywał to przeznaczeniem.

Carl G. Jung

Zaproponowała Lidia D. Czarkowska

Dowódca ma mieć wizję!

gen. Jarosław Kraszewski

Kolory blakną, świątynie obracają się w gruzy, imperia upadają, ale słowa mądrości są wieczne.

Colours fade, temples crumble, empires fall, but wise words endure.

Edward Thorndike

Daj mi właściwe słowo i odpowiedni akcent, a poruszę świat.

Joseph Conrad

Nigdy nie zasilaj porażki.

Never reinforce failure.

John Keegan, The Face of Battle

Słać posiłki do wsparcia żołnierzy, którym nie powiódł się atak i czują się przez to pobici, i umykają z pola bitwy, jest marnotrawieniem energii nowoprzybyłych. […] i niesie ryzyko zarażenia ich utratą nadziei.

To właśnie to, co czytasz, kiedy nie musisz, decyduje o tym, kim będziesz, kiedy nie będziesz miał wpływu na okoliczności.

Charles Francis Potter

Cuda nie są sprzeczne z naturą, ale tylko z tym, co wiemy o naturze.

Augustyn z Hippony

Ten prawdziwie wolnym, kto lęki swe pokonał.

Arystoteles

Wielkie czyny są zazwyczaj wykute z wielkiego ryzyka.

Herodot

W momencie, gdy porzucasz swoje zasady i wartości, jesteś martwy, twoja kultura jest martwa, twoja cywilizacja jest martwa. Kropka.

Oriana Fallaci

Uważaj na spokojnego człowieka. Bo gdy inni mówią, on patrzy. A podczas gdy inni działają, on planuje. A kiedy w końcu inni odpoczywają... on uderza.

(motto filmu Vice, 2019)

Kiedy mówią czyny, słowa są niczym.

Pierre-Joseph Proudhon

Dyktatura to państwo, w którym wszyscy boją się jednego, a jeden wszystkich.

Alberto Moravia

Książki mogą być niebezpieczne. Najlepsze z nich powinny być oznaczone ostrzeżeniem: „To może zmienić twoje życie”.

Helen Exley

W wojnie nie chodzi o to, kto wygra. Chodzi o to, kto mniej straci.

War isn't about who wins. Its about who loses less.

(bez rodowodu)

Gdy tyran umiera, jego panowanie się kończy. Gdy umiera męczennik, jego rządy dopiero się rozpoczynają.

Søren Aabye Kierkegaard

Historia to nauczanie filozofii na przykładach.

Dionizjusz z Halikarnasu

Odwaga jest niemalże sprzecznością. Oznacza silne pragnienie życia przyjmujące formę gotowości na śmierć.

Gilbert Keith Chesterton

To nie to, co wiesz. To to, co zauważasz.

Henry David Thoreau (parafraza)

Dobrze zadane pytanie jest już w połowie odpowiedziane.

Charles Kettering

Najczęstszym kłamstwem jest to, w którym kłamie się samemu sobie; kłamanie innym jest stosunkowo wyjątkiem.

Friedrich Wilhelm Nietzsche

Przemierzałem świat w poszukiwaniu wyjaśnień zjawisk, których nie rozumiałem. Skąd brały się muszle na szczytach gór? Dlaczego kamień rzucony na wodę tworzy okręgi fal, i dlaczego ptak utrzymuje się w powietrzu? Te pytania wypełniały moje myśli przez całe życie.

Leonardo Da Vinci

Jesteśmy w stanie wojny, a wróg nasz wie, że podświadomość wchłonie wszystko.

Wayne Gerard Trotman

Będziemy żołnierzami, by nasi synowie mogli być rolnikami, a ich synowie artystami.

Thomas Jefferson

Toast za szalonych. Odstających. Buntowników. Wichrzycieli. Okrągłe kołki w kwadratowych otworach. Ci, którzy inaczej widzą. Nie lubią zasad. I nie uznają status quo. Można ich cytować, nie zgadzać się z nimi, gloryfikować lub szkalować. Jedyną rzeczą, której nie możesz zrobić, jest ignorowanie ich. Bo to oni zmieniają rzeczy. Pchają rasę ludzką do przodu. I chociaż niektórzy mogą ich postrzegać jako szalonych, my widzimy geniusz. Ponieważ ludzie, którzy są wystarczająco szaleni, by myśleć, że mogą zmienić świat, są tymi, którzy to robią.

Rob Siltanen

Ludzie śpią spokojnie w łóżkach w nocy tylko dlatego, że twardzi mężczyźni stoją w gotowości do użycia przemocy w ich imieniu.

Richard Grenier

Gatunkiem, który przetrwa, nie jest ani ten najsilniejszy, ani najinteligentniejszy. Przetrwa ten, który potrafi się zmieniać.

Karol Darwin

Najtrudniejszą rzeczą jest decyzja by działać, reszta to jedynie wytrwałość.

Amelia Earhart

Trzeba tylko pobyć w otoczeniu chorych i przygnębionych i zadać sobie pytanie, czy wymowne skargi i żałosne jęki, popisywanie się nieszczęściem nie mają w istocie na celu zadawania bólu obecnym […] litość […] im uświadamia, że pomimo całej swojej słabości mają wciąż jedną przynajmniej władzę, władzę zadawania bólu.

Friedrich Wilhelm Nietzsche

Bajki są czymś więcej niż tylko prawdą. Nie dlatego, że mówią nam, że smoki istnieją, ale dlatego, że mówią nam, że smoki mogą być pokonane.

Neil Gaiman

Nigdy nie wątp, że mała grupa świadomych celu i zaangażowanych obywateli może zmienić świat. W rzeczy samej jest to jedyna droga, jaka kiedykolwiek przyniosła sukces.

Margaret Mead

Jeśli człowiek nie odkrył czegoś, za co umrze, nie nadaje się do życia.

Martin Luther King, Jr.

Ludzie będą zawsze dla ciebie źli, jeżeli konieczność nie zmusi ich do tego, by byli dobrzy.

(bez rodowodu)

To, co człowiek widzi, zależy zarówno od tego, na co patrzy, jak i od tego, co nauczył się dostrzegać w swym dotychczasowym doświadczeniu wizualnym i pojęciowym.

Thomas Kuhn

Nie możemy pozwolić, aby nas definiowało ograniczone postrzeganie innych ludzi.

We must not allow other people’s limited perceptions to define us.

Virginia Satir

Słowa potrafią rozniecać ogień w umysłach ludzi.

Patrick Rothfuss, The Wise Man's Fear

Świat pełen jest magicznych zjawisk, które czekają cierpliwie, aż nasze zmysły się wyostrzą.

The world is full of magic things, patiently waiting for our senses to grow sharper.

William Butler Yeats

Rewolucje nie toczą się o drobiazgi. Rewolucje wszczyna się o drobiazgi.

Arystoteles

Każda prawda przechodzi przez trzy etapy, zanim zostanie rozpoznana. W pierwszym etapie jest wyśmiewana. W drugim – jest zwalczana. W trzecim – jest uważana za oczywistość.

Arthur Schopenhauer

Siła to nie tylko to, co masz, ale też to, co przeciwnik myśli, że masz.

Power is not only what you have, but what the enemy thinks you have.

Saul Alinsky

Ludzie prędzej puszczają w niepamięć śmierć ojca niż stratę ojcowizny.

Niccolo Machiavelli

Jedna osoba, która w coś święcie wierzy, jest równa 99, które mają tylko interesy.

One person with a belief is equal to 99 who have only interests.

John Stuart Mill

W każdej bitwie pojawia się moment, w którym dowódcy obu stron sądzą, że przegrali. Wtedy ten, który kontynuuje atak – wygrywa.

Ulysses S. Grant

Boże, strzeż nas przed poglądami naszych ojców.

Hans Helmut Kirst

Człowieka bezbronnym wobec manipulacji czyni bałagan w myśleniu.

(bez rodowodu)

Jeśli sprawią, że będziesz zadawać niewłaściwe pytania, nie będą musieli kłopotać się z odpowiedziami.

(bez rodowodu)

Polityk dzieli ludzi na wrogów i narzędzia.

(bez rodowodu)

Najlepszą sztuczką [retoryczną] jest po prostu mieć rację.

Jerzy Bralczyk

Rewolucji nie można kupić. Rewolucji nie można wywołać. Rewolucją można się tylko stać. Jest w waszych duszach –albo nie ma jej wcale.

Ursula K. LeGuin

Zobaczenie tego, co znajduje się tuż przed naszym nosem, wymaga ciągłej walki.

George Orwell

Narody, które upadną walcząc, powstaną ponownie. Ale te, które pokornie skapitulują, są skończone. Jeśli długa historia naszej wyspy ma się skończyć, niech więc tak się stanie, tylko gdy już będziemy leżeć, dławiąc się własną krwią.

Winston Churchill

Im dalej wstecz możesz spojrzeć, tym dalej wprzód masz szansę zobaczyć.

The farther back you can look, the farther forward you are likely to see.

Winston Churchill

Każda wielka Sprawa zaczyna się jako ruch, staje się biznesem, a w końcu degeneruje się w jazgot.

Eric Hoffer

Bastion wiedzy opiera się na trzech filarach: historii, językach i matematyce. Wyposażony w te trzy rzeczy możesz nauczyć się czegokolwiek chcesz. Lecz jeśli któregoś ci brakuje, jesteś kolejnym ciemnym prostakiem w zagnojonych gumofilcach.

Robert A. Heinlein

Wolność oznacza prawo do mówienia, że 2 i 2 jest 4. Z tego wynika reszta.

George Orwell

Rozumowanie nigdy nie sprawi, że Człowiek poprawi błędną Opinię, której nie nabył wcześniej przez Rozumowanie...

Reasoning will never make a Man correct an ill Opinion, which by Reasoning he never acquired...

Jonathan Swift

Pragnienie bezpieczeństwa stoi na drodze każdego szlachetnego przedsięwzięcia.

Tacyt

Ten kto prawdę sprzedaje, bliski jest sprzedawania ludzi.

ks. Jerzy Popiełuszko

Prawdziwe badanie świata nie polega na poszukiwaniu nowych lądów, ale na patrzeniu w nowy sposób.

Marcel Proust

To najpowszedniejszy z błędów uważać, że granice naszej percepcji to także granice tego, co da się spostrzec.

C. W. Leadbeater

Dyktatura to państwo, w którym wszyscy boją się jednego, a jeden wszystkich.

(bez rodowodu)

Prawda w nauce może być zdefiniowana jako hipoteza najlepiej predysponowana do tego, aby otworzyć drogę lepszej.

Konrad Lorentz

Źle, gdy prawdę wolno mówić tylko dzieciom i wariatom.

Jan Czarny

Jeśli myślisz, że edukacja jest kosztowna, spróbuj ignorancji.

If you think education is expensive, try ignorance.

(bez rodowodu, przypisywane rektorowi Harvardu)

Prawa istnieją po to, by przekazywać nakazy rozumu tym, którzy nie mogą ich otrzymywać bezpośrednio.

Platon

Uważaj na swoje myśli, stają się słowami. Uważaj na słowa, stają się czynami. Obserwuj swoje działania, stają się nawykami. Obserwuj swoje nawyki, stają się twoją postacią. Obserwuj swoją postać, staje się twoim przeznaczeniem.

Frank Outlaw

Cudze poglądy bierzemy za własne. By udowodnić, że są nasze, dajemy się za nie zabić.

Krzysztof Kąkolewski

Wolność to produkt uboczny nadwyżki ekonomicznej.

Freedom is the by-product of economic surplus.

Aneurin Bevan

Ci, którzy czynią pokojową rewolucję niemożliwą, uczynią krwawą rewolucję nieuniknioną.

John Fitzgerald Kennedy

Nadzieja, jak wiara, jest niczym, jeśli nie jest odważna; jest niczym, jeśli nie jest śmieszna.

Thornton Wilder

Na całym świecie nie ma wystarczająco wiele ciemności, aby zdławić światło tej malutkiej świeczki.

Robery Alden

Słowa, jak powszechnie wiadomo, są wielkimi wrogami rzeczywistości.

Words, as is well known, are great foes of reality.

Joseph Conrad

Przeciwieństwem wolności - słabość.

Piotr Plebaniak

Tradycje – to głupstwa, które dziadkowie przekazują wnukom za naszym pośrednictwem.

Pitigrilli

Talent trafia w coś, w co inni nie mogą trafić, geniusz trafia w to, czego inni nie mogą zobaczyć.

(bez rodowodu)

Uważaj na technologię. To często zaledwie udoskonalone środki dla nieudoskonalonych celów.

Henry David Thoreau

Ludzkość od chaosu dzieli dziewięć niezjedzonych posiłków

There are only nine meals between mankind and anarchy

A. H. Lewis

By przejąć kontrolę nad ośrodkiem decyzyjnym przeciwnika, nie zawsze najskuteczniejszym jest celowanie wprost w punkt centralny. Czasem lepszą taktyką jest opanowanie obręczy, która go otacza. Logika wystarczy – jeśli chcielibyśmy do czegoś przekonać króla, przydatnym będzie uzyskanie wpływu na tych, którzy mają dostęp do jego ucha.

Fuji Nakamura, 100 maksym o dezinformacji

Nie wierzę w niezdementowane informacje.

Aleksander Michajłowicz Gorczakow

Są dwa składniki wpływu. Pierwszy to przemożność, a drugi to subtelność. Nie pozwoliłbyś komuś, by zepchnął cię z kursu, ale mógłbyś przeoczyć, gdy ktoś sprawia, że lekko cię z kursu znosi, tak że nawet tego nie zauwazyłeś.

Jim Rohn

Natura nie dopuszcza kłamstw. (Natura nie kłamie.)

Nature admits no lie.

(bez rodowodu)

Nie ma innej porażki poza tą, że zaprzestaje się prób.

There is no failure except in no longer trying.

Elbert Hubbard

Nie ma słabości, nie ma siły. Jest tylko wyćwiczony i niećwiczony.

There is no weakness, there's no tough. There is trained, or untrained.

(film Człowiek w ogniu, 2004)

Są myśli, są słowa nawet, które trzeba głośno wypowiedzieć, aby nas straszyć przestały.

Wacław Berent

Idei nie da się zdławić uciskiem. Zdławić je można, ignorując je. Odmawiając myślenia. Odmawiając zmiany.

Ursula K. LeGuin

Nic nie marnuje się na wojnie – oprócz życia i własności.

Notihng was wasted, in war, except for lives and property.

Piers Anthony, Chaining the Lady

Dwa tysiące funtów edukacji pada od dżazila25 za dziesięć rupii.

Two thousand pounds of education drops to a ten rupee...

Rudyard Kipling, Arithmetic on the Frontier

Nasza władza pochodzi z percepcji naszej władzy.

Our power comes from the perception of our power.

(Serial telewizyjny Czarnobyl, 2019)

Zaraz po bitwie przegranej, najsmutniejszą rzeczą jest bitwa wygrana.

(film Waterloo, 1970)

Przecież strategia to po prostu stoso-wanie zdrowego rozsądku, a tego nikogo nie można nauczyć.

Strategy is the application of sound human sense to the conduct of war; its teachings go little beyond the first requirements of common sense.

Helmuth von Moltke starszy

Nie pozwól, aby twoje zasady moralne odwiodły cię od zrobienia tego, co słuszne.

Salvor Hardin, Fundacja

Przyszła wojna będzie wojną niewidzialną. Dopiero, gdy dany kraj zauważy, że plony uległy zniszczeniu, jego przemysł jest sparaliżowany, a jego siły zbrojne niezdolne do działania, zrozumie nagle, że brał udział w wojnie i że tę wojnę przegrywa.

Fryderyk Joliot Curie

Nie oddać głosu to nie jest bunt, to kapitulacja.

(bez rodowodu)

Pieniądze, które mamy, dają nam wolność. Pieniądze, których nie mamy, dają nam niewolę.

Roseau

Siła to nie tylko to, co masz, ale też to, co przeciwnik myśli, że masz.

Saul Alinsky

Sekretem władzy jest wiedzieć, że inni są bardziej tchórzliwi od ciebie.

Ludwig Börne

Nie wiem, czego bardziej bać się należy, ulic pełnych przyzwyczajonego do grabieży żołdactwa czy strychów pełnych pisarzy nawykłych do łgania.

I know not whether more is to be dreaded from streets filled with soldiers accustomed to plunder or from garrets filled with scribblers accustomed to lie.

Samuel Johnson

Każdy, kto ma władzę sprawić by ktoś uwierzył w absurd, ma też władzę, aby nakłonić go do popełnienia niesprawiedliwości.

Wolter

To, co [chrześcijańscy królowie] nazywają pokojem, to krótki czas spędzony na konie-czności przeładowywania broni.

Robert G. Ingersoll

Kluczowy atrybut i siła władzy nad ludźmi to zdolność narzucania własnego prawodawstwa26.

Piotr Plebaniak

Wojna to proces dostosowania rzeczywistości traktatowej do aktualnego układu sił.

(bez rodowodu)

Człowiek, który nie wierzy w Boga, uwierzy w byle co.

Chesterton

Za kupcami idą żołnierze.

(bez rodowodu)

Bez znajomości siły słów nie sposób poznać ludzi.

Konfucjusz

Ręka, która buja kołyskę, rządzi światem.

William Ross Wallace

Kto o wojnie myśli ze wstrętem w czasie pokoju, nie będzie się nim cieszyć długo, a nawet wcale.

Andrzej Maksymilian Fredro

Esencja wojny to przemoc. Łagodzenie tego to kretynizm.

Jackie Fisher

Wojna nie jest przekleństwem wpisanym w ludzką naturę: jest przekleństwem wpisanym w życie. Nie ucieknie się od wojny, ponieważ wojna jest częścią życia.

Oriana Fallaci

Powyższy pakiet maksym i spostrzeżeń po opatrzeniu komentarzami stanie się częścią zbioru maksym pt. Głębie, do których trzeba się wspiąć.

Aneksy

Słowo o znaczeniu kaligrafii zamieszczonych w tomie

Kaligrafia na grzbiecie okładki

Znak shi 勢. Według słowników to siła, wpływ, trend, okoliczność, konfiguracja zdarzeń i oczywiście Moc – centralny koncept traktatu Sztuka wojny. No i oczywiście sprawczość – zdolność do realizowania swojej woli. Pole semantyczne słów zawierających ten znak jest arcy-fascynujące. Guoshi 國勢 to siła narodowa, shoushi 手勢 – gest ręką (oddziaływanie?); shi to potocznie męskie genitalia (np. słowo qushi 去勢 to dokonać kastracji, ale też „końcowy stan spraw”, moment zaprzestania oddziaływania).

Kaligrafia w nagłówku częsci I (eseje)

讀此則為王者師矣 (du ci ze wei wangzhe shi yi).

„Przeczytaj tą księgę, a zostaniesz nauczycielem królów”. To fraza ze starożytnej opowiastki o starcu, który testował pokorę młodzieńca, trzy razy każąc stawić się mu o świcie w wyzaczonym miejscu. Dopiero za trzecim razem młody człowiek, po prostu nocując przy wskazanym mostku, zdołał zameldować się przed nadejściem starca. Otrzymał wtedy od niego pochwałę, traktat militarny Reguły wojowania księcia Tai i wyjaśnienie ważkości zawartej w księdze wiedzy.

Kaligrafia na karcie tytułowej traktatu

作戰之道 (zuozhan zhi dao).

„Dao toczenia wojen”. To alternatywny tytuł traktatu Sun Zi, ukuty na podstawie natury wiedzy w nim przekazywanej.

Kaligrafia w nagłówku części III

„Młóto starożytnych” 古人之糟 (guren zhi zao).

To kluczowa fraza ze starożytnej opowiastki dydaktycznej. Kołodziej pracujący przy swoim zagłębionym w starożytnych traktatach suwerenie stwierdził, że zawartość szacownych ksiąg to młóto starożytnych. Zapytany przez rozzłoszczonego tym stwierdzeniem króla kołodziej wyjaśnił:

Sprawność ręki zyskuję pogrążony w pracy. Ma ręka wie, jak mocno ciosać i przykrawać, gdyż wiedzata płynie z mojego serca. Słowami ta zdolność wyrażona być nie może. Memu synowi jednako przekazać jej nie mogę. Talenty starożytnych umarły wraz z nimi. Dlatego właśnie dzieła ich, które raczysz czytać, są jedynie niespłukanymi resztkami, które pozostawili.

Ta słynna opowiastka poucza, że wiedza to coś innego, niż zdolność jej spożytkowania. Nie ten mądry, kto wie, jak czynić, ale ten, kto zdolnym wiedzę w czyn przekuć. A do tego trzeba uruchomić pamięć mięśniową, rozpoznać sprzyjające okoliczności i wychować się w środowisku społecznym umożliwiającym realizację samodoskonalenia. Morał opowiastki można zamknąć w słowach gen. Kraszewskiego, który stwierdził na kartach tej publikacji, że dowódca ma mieć wizję.

Kaligrafia w sekcji maksym z dorobku zachodniego

百家爭鳴 (bai jia zheng ming).

„Niechaj debatuje Sto Szkół!”. To pean na cześć synergii cywilizacyjnej, która nastąpiła w czasie apogeum chaosu Okresu Walczących Królestw. Dziesięciolecia wojen toczonych pod szyldem „dominacja to przetrwanie” zrodziły gwałtowne przyspieszenie rozwoju cywilizacji. Kluczową częścią tego zjawiska było powstanie rozmaitych szkół, z których każda wypracowała koncepcję lub filozofię na zarządzanie państwem i jego wysiłkiem wojennym.

Starożytni reprezentanci rozmaitych szkół myśli wpływali na siebie i swoje idee, wspomagając wysiłek wojenny swoich ojczyzn własnym zestawem narzędzi koncepcyjnych. Sun Zi był reprezentantem szkoły militarystów (bingjia 兵家, Szkoła Strategów), Konfucjusz – Szkoły Konfucjańskiej (rujia 儒家). Sito ewolucyjne ciągłych wojen z zabójczą bezstronnością usuwało pomysły kontrproduktywne. Liczyła się skuteczność i zdolność danego rozwiązania do zapewnienia państwu przetrwania.

Nie wszyscy starożytni mistrzowie i uczniowie tych szkół żyli w jednym pokoleniu i w jednym miejscu. Koltektywnym, trwającym stulecia wysiłkiem stworzyli zjawisko intelektualne pod nazwą Sto Szkół. Tak jak współcześni współautorzy tego tomu, stworzyli kolektywnym wysiłkiem niniejszy podręcznik oddzialywania na bieg rzeczy.

Niech Moc będzie z tobą.