Zly ebook

Co­py­ri­ght © 2011, Mary El­len Tyr­mand

Wszel­kie pra­wa za­strze­żo­ne. Re­pro­du­ko­wa­nie, ko­pio­wa­nie w urzą­dze­niach prze­twa­rza­nia da­nych, od­twa­rza­nie w ja­kiej­kol­wiek for­mie oraz wy­ko­rzy­sty­wa­nie w wy­stą­pie­niach pu­blicz­nych – rów­nież czę­ścio­we – tyl­ko za wy­łącz­nym ze­zwo­le­niem wła­ści­cie­la praw

ISBN: 978-83-7779-091-5

Ko­rek­ta: Bal­ta­zar

Pro­jekt okład­ki: Elż­bie­ta Choj­na

Skład i ła­ma­nie: Ja­cek An­to­niuk

www.wy­daw­nic­twomg.pl

kon­takt@wy­daw­nic­twomg.pl

Skład wersji elektronicznej:

Virtualo Sp. z o.o.

Mo­je­mu ro­dzin­ne­mu mia­stu– War­sza­wie

AU­TOR

Wszyst­kie po­sta­cie, zda­rze­nia, sy­tu­acje oraz dia­lo­gi wy­stę­pu­ją­ce na kar­tach po­niż­szej opo­wie­ści są fik­cyj­ne i nie mają żad­nych kon­kret­nych od­po­wied­ni­ków w re­al­nym ży­ciu. Są zwy­kłym two­rem ima­gi­na­cji.

Le­opold Tyr­mand

Oso­by, któ­re sty­ka­ły się bez­po­śred­nio lub po­śred­nio ze ZŁYM w po­cią­gach pod­miej­skich, tram­wa­jach, au­to­bu­sach, tro­lej­bu­sach, ba­rach mlecz­nych, knaj­pach, noc­nych lo­ka­lach, na dan­sin­gach, w re­stau­ra­cjach, za­kła­dach zbio­ro­we­go ży­wie­nia, bu­fe­tach sta­cyj­nych, ka­wiar­niach, na uli­cach War­sza­wy, pla­cach, skwer­kach, mo­stach, dwor­cach ko­le­jo­wych, przy­stan­kach tram­wa­jo­wych, tar­go­wi­skach, ba­za­rach, Ko­szy­kach, „ciu­chach”, przed ki­na­mi, sta­dio­na­mi spor­to­wy­mi, ap­te­ka­mi, śli­zgaw­ka­mi, w skle­pach, w do­mach to­wa­ro­wych, w warsz­ta­tach sa­mo­cho­do­wych, w ga­ra­żach i reszt­kach ruin, i wszę­dzie in­dziej:

Mar­ta Ma­jew­ska – se­kre­tar­ka

Wi­told Hal­ski – le­karz

Edwin Ko­lan­ko – dzien­ni­karz

Ju­liusz Ka­lo­dont – kio­skarz

Eu­ge­niusz Śmi­gło – szo­fer MPK

Fry­de­ryk Kom­pot – cu­kier­nik

Mi­chał Dziar­ski – po­rucz­nik MO

Jo­nasz Drob­niak – bu­chal­ter

Fi­lip Me­ry­nos – pre­zes spół­dziel­ni „Wo­re­czek”

Anie­la – słu­żą­ca

Ro­bert Kru­szy­na – były bok­ser

Al­bert Wil­ga – in­ży­nier

Je­rzy Me­te­or – hochsz­ta­pler

Oby­wa­tel Ku­dła­ty – herszt

Ku­buś Wi­rus – re­por­ter

Wie­sław Mech­ciń­ski – ło­buz

Lowa Zyl­bersz­tajn – dzia­łacz spor­to­wy

Olim­pia Szu­war – ko­bie­ta do­rod­na przed czter­dziest­ką

Jó­zef Siup­ka – ko­le­jarz

Ha­waj­ka – bu­fe­to­wa

Fran­ci­szek Życz­li­wy – ogrod­nik

An­to­ni Pa­jąk – li­sto­nosz

Sza­ja – drań

Me­fi­sto­fe­les Dziu­ra – fry­zjer

Roma Le­opard – par­kie­cia­ra, czy­li ko­ciak

Ze­non – ho­ke­ista

Edward Łom – bi­le­ter

Zo­fia Chwa­ła – sę­dzia

Jan Wcze­śniak – urzęd­nik

Ju­suf Ali Chas­sar – Egip­cja­nin

Ki­twa­szew­ski – me­cha­nik

Ma­cie­jak – star­szy sier­żant MO

Meto – ban­dzior

Izy­dor Tka­czyk – kra­wiec

Klu­siń­ski – wy­wia­dow­ca

Dok­tor Dzi­dzia­szew­ski – gi­ne­ko­log

Sio­stra Le­oka­dia – pie­lę­gniar­ka

Pa­ciuk – maj­ster

i wie­lu, wie­lu in­nych.

CZĘŚĆ PIERWSZA

1

Je­stem ład­na – po­my­śla­ła Mar­ta Ma­jew­ska, uj­rzaw­szy się w lu­strze. Ap­te­ka mia­ła sta­re, wy­peł­nio­ne me­blo­wą po­li­tu­rą wnę­trze. Szu­flad­ki, wie­życz­ki z rżnię­te­go w bej­co­wa­nym drew­nie go­ty­ku, zma­to­wia­łe ze sta­ro­ści bo­aze­rie. I lu­stra; tro­chę wy­szczer­bio­ne, tro­chę zżół­kłe, za szkłem ga­blot w łu­ko­wych, niby ro­mań­skich opra­wach – wszę­dzie lu­stra. Chy­ba je­stem ład­na? – za­sta­na­wia­ła się Mar­ta, gdy skrę­co­ny w śli­mak, na­bi­ty ludź­mi ogo­nek wy­pchnął ją tuż przed ladę, za któ­rą były lu­stra. – To bzdu­ra – po­wie­dzia­ła nie­mal szep­tem – jaka tam ład­na? Przy­jem­na i tyle. Zno­śna. W lu­strze wi­dać było nie­wy­so­ką po­stać, szczu­płą twarz z za­dar­tym no­skiem, ciem­no­blond wło­sy, któ­rych nie­re­gu­lar­nie a mod­nie roz­rzu­co­ne ko­smy­ki wy­my­ka­ły się spod zgrab­ne­go czar­ne­go be­re­tu. Mam za duże usta i za ja­sne brwi. Głu­pia! O czym my­śli. Mimo woli uśmiech­nę­ła się, uka­zu­jąc rów­ne, bia­łe zęby, i wte­dy twarz jej na­bra­ła ja­kiejś ja­snej, tkli­wej we­so­ło­ści, ja­kie­goś uj­mu­ją­ce­go cie­pła. Ory­gi­nal­na – oto wła­ści­we – sło­wo – za­kon­klu­do­wa­ła z sa­tys­fak­cją – nie ład­na, żad­na tam pięk­ność, ale ory­gi­nal­na… – Za­raz też do­da­ła: – Nie­wiel­ka sztu­ka być ory­gi­nal­ną w tym tłu­mie za­gry­pio­nych, kasz­lą­cych, za­ka­ta­rzo­nych, oku­ta­nych w chust­ki i sza­li­ki klien­tów ap­te­ki.

Ko­lej­ka przed­sta­wia­ła wi­dok przy­gnę­bia­ją­cy. Ta po­go­da… – my­śla­ła Mar­ta z naj­wyż­szą nie­chę­cią. Za okna­mi za­ci­nał deszcz ze śnie­giem, plac Trzech Krzy­ży to­nął w bło­cie, w mi­go­tli­wym, męt­nym świe­tle roz­chy­bo­ta­nych wy­so­ko lamp, otu­lo­nych brud­nym we­lo­nem sło­ty. Co chwi­la ktoś mo­kry, pa­ru­ją­cy wil­go­cią i zim­nem, wci­skał się do cie­płej, prze­peł­nio­nej ap­te­ki. Por­ce­la­no­we sło­iki z czar­ny­mi skró­ta­mi ła­ciń­skich nazw, rów­ne ema­lio­wa­ne ta­blicz­ki na szu­flad­kach bu­dzi­ły sym­pa­tię i za­ufa­nie. Tu była po­moc prze­ciw wi­chrom i gry­pom, prze­ciw doj­mu­ją­ce­mu zim­nu i przej­mu­ją­cej dresz­czem wil­go­ci. – Her­ba ru­tae… – prze­czy­ta­ła ci­chut­ko Mar­ta. Znów się uśmiech­nę­ła. – Ma­gia ap­te­ki… Ta­jem­ni­cze ła­ciń­skie sło­wa, ozna­cza­ją­ce zwy­kłą tra­wę… Za­czę­ła czy­tać przy­szpi­lo­ne plu­skiew­ka­mi na­pi­sy: „Ci­ba­sol tyl­ko na re­cep­ty le­kar­skie” – ogła­sza­ła Na­czel­na Izba Ap­te­kar­ska; „Tu sprze­daż od­ręcz­na”. Za­pra­co­wa­na far­ma­ceut­ka po dru­giej stro­nie lady li­czy­ła bły­ska­wicz­nie ko­lu­mien­ki ma­łych cy­fe­rek na re­cep­tach. My­śli Mar­ty po­wę­dro­wa­ły do domu. Bied­na mama, tak ją w nocy bo­la­ło… – To wy­cze­ki­wa­nie w nie­koń­czą­cym się ogon­ku nu­ży­ło. – Tyle dziś do ro­bo­ty, a chcia­ła­bym się spo­tkać jesz­cze z Ze­no­nem.

Za­pra­co­wa­na far­ma­ceut­ka au­to­ma­tycz­nym ru­chem wy­ję­ła Mar­cie re­cep­tę z ręki. – Bi­la­mi­du nie ma. Eks­trakt z czar­nej rzod­kwi wy­co­fa­ny z le­ko­spi­su… – po­wie­dzia­ła szyb­ko, po czym otwo­rzy­ła ja­kiś sko­ro­widz i cze­goś szu­ka­ła. – To… może jest coś za­stęp­cze­go? – bąk­nę­ła Mar­ta za­sko­czo­na. – Jest. Iso­chol za­miast bi­la­mi­du. I sok z dziu­raw­ca albo cho­le­sol. Ale musi pani przy­nieść nową re­cep­tę albo za­pła­cić peł­ną cenę. – Co za pech! – rze­kła ci­cho Mar­ta. – Ci le­ka­rze – sark­nę­ła ja­kaś ko­bie­ta w opa­tu­lo­nym sza­li­kiem ka­pe­lu­szu, tuż za Mar­tą – za­pi­su­ją le­kar­stwa, któ­rych nie ma w ap­te­kach… – Pro­szę pani… – za­czę­ła Mar­ta, ale nie wie­dzia­ła, co po­wie­dzieć. Sta­nął jej w gło­wie cały ko­ło­wrót od nowa: zwol­nie­nie z pra­cy dla mat­ki, skie­ro­wa­nie do ośrod­ka zdro­wia, cze­ka­nie go­dzi­na­mi na le­ka­rza re­jo­no­we­go, nie­uda­na rand­ka z Ze­no­nem. Na wy­kup spe­cy­fi­ków bez re­cep­ty nie star­czy mi z pew­no­ścią pie­nię­dzy. – Tyle za­cho­du… – szep­nę­ła zno­wu, po czym do­da­ła gło­śniej:

– Ile to bę­dzie kosz­to­wać bez re­cep­ty, pro­szę pani? – Far­ma­ceut­ka wy­mie­ni­ła cenę. Z tyłu ko­lej­ki ktoś po­wie­dział cał­kiem gło­śno: – Co tak dłu­go? Nie moż­na tak dłu­go za­ła­twiać jed­nej oso­by… – Pro­szę pani, mama… – za­czę­ła Mar­ta. Ze zmę­czo­nej twa­rzy, spod si­wych, schlud­nie upię­tych wło­sów spoj­rza­ły na nią prze­lot­nie by­stre oczy far­ma­ceut­ki. – To dla pani? – spy­ta­ła. – Nie – rze­kła szyb­ko Mar­ta – dla mo­jej mat­ki. Wą­tro­ba i wo­re­czek żół­cio­wy. – Far­ma­ceut­ka zde­cy­do­wa­nym ru­chem ołów­ka prze­kre­śli­ła na­zwy le­ków na re­cep­cie i wpi­sa­ła nowe, po czym wy­pi­sa­ła kwit ka­so­wy. Mar­ta uśmiech­nę­ła się z wdzięcz­no­ścią. Coś na kształt uśmie­chu roz­luź­ni­ło sku­pio­ną twarz far­ma­ceut­ki. Po­wie­dzia­ła: – Kto na­stęp­ny, pro­szę… – Tak już było, że uśmiech Mar­ty bu­dził uśmiech na twa­rzach in­nych lu­dzi na za­sa­dzie ja­kie­goś cza­ro­dziej­skie­go me­cha­ni­zmu.

Za­mknę­ła za sobą drzwi ap­te­ki i sta­ła przez chwi­lę na pro­gu. Wi­cher, śnieg, deszcz, bło­to, mżą­ce, nie­pew­ne świa­tło, gę­sta maź lu­to­we­go wie­czo­ru, w któ­rej lu­dzie bie­gną szyb­ko, ucie­ka­jąc przed tym, co jest w po­wie­trzu, tło­czą się do tram­wa­jów, spie­szą się, nie pa­trząc na ni­ko­go. Dłu­gi rząd sku­lo­nych po­sta­ci drep­tał w błot­ni­stej pap­ce tro­tu­aru, cze­ka­jąc na 113, nie­co da­lej taki sam sze­reg wy­pa­try­wał nie­cier­pli­wie żo­li­bor­skie­go au­to­bu­su. Mar­ta szyb­kim kro­kiem, prze­cho­dzą­cym nie­mal w bieg, ru­szy­ła w stro­nę Wiej­skiej.

Kie­dy i jak to się sta­ło, tego nie po­tra­fi­ła­by w pierw­szej chwi­li po­wie­dzieć. W tej sa­mej se­kun­dzie oczy wy­peł­ni­ły jej się łza­mi i gry­zą­cy żal za­lał jej ser­ce. Tyle tru­du, tyle sta­rań, ta­kie po­trzeb­ne, ta­kie strasz­nie po­trzeb­ne… – kłu­ły szpil­ki bez­sil­nej go­ry­czy. Oby­dwa fla­ko­ny le­ża­ły roz­bi­te na bru­ku; z jed­ne­go są­czył się płyn, z dru­gie­go wy­sy­pa­ły się i zmie­sza­ły z bło­tem ta­blet­ki.

To była pierw­sza re­ak­cja. Na­stęp­ną była wście­kłość, a chwi­lę po­tem prze­ra­że­nie.

– Spo­koj­nie, ko­cha­na… Złość pięk­no­ści szko­dzi… – se­ple­nił wy­so­ki wy­ro­stek, za­ta­cza­ją­cy się z lek­ka. Miał tłu­ste blond wło­sy, spo­co­ną twarz i roz­pię­tą na szyi bar­cha­no­wą ko­szu­lę. To on gwał­tow­nym ru­chem wy­trą­cił jej fla­ko­ny z ręki. Przy­pa­dek, za­czep­ka czy nie­uwa­ga, któ­rej win­na jest po­go­da, bło­to, po­śpiech? Jed­no nie ule­ga­ło wąt­pli­wo­ści – fa­cet był pi­ja­ny. I nie był sam. Obok za­śmie­wał się ni­ski, gru­zło­wa­ty chło­pak w let­nim płasz­czu.

– Zwa­rio­wał pan!… Jak pan cho­dzi?… Pro­szę się od­su­nąć!… – za­wo­ła­ła Mar­ta. Wy­so­ki usi­ło­wał ją ob­jąć.

– Po co ten krzyk, ko­le­żan­ko?… Po­zbie­ra się, oczy­ści… he, he, he! – za­śmie­wał się gru­zło­wa­ty, wgnia­ta­jąc bu­tem ta­blet­ki w brud­no­czar­ną maź.

Z po­bli­skie­go ogon­ka do 116 za­czę­li się od­wra­cać lu­dzie. Paru prze­chod­niów przy­sta­nę­ło w pew­nej od­le­gło­ści.

– Co pan zro­bił z le­kar­stwem?!… Mi­li­cja!… – za­czę­ła krzy­czeć Mar­ta. Żal, złość i oba­wa dy­go­ta­ły w jej gło­sie. Czu­ła woń nie­my­te­go cia­ła i brud­ne­go ubra­nia na­pie­ra­ją­ce­go na nią wy­rost­ka.

Od od­da­lo­ne­go za­le­d­wie o trzy kro­ki kio­sku „Ru­chu” ode­rwa­ła się ja­kaś po­stać. Był bez czap­ki, no­sił wel­we­to­wą, roz­pię­tą kurt­kę. Jed­nym sko­kiem do­padł do wy­so­kie­go i Mar­ty. Wo­kół nich na­ra­stał tłum nie­pew­ny, ciem­ny, nie­wy­raź­ny jak po­go­da.

– Mie­tek! Gub się! Po co ten ha­łas… – Pchnął wy­so­kie­go w bok, po czym szyb­kim, bez­czel­nym ge­stem ujął Mar­tę za pod­bró­dek i bru­tal­nie po­de­rwał jej gło­wę do góry.

– Sio­stro! – rzu­cił przez zęby. – Sio­strzycz­ko… Uwa­żaj, jak cho­dzisz… Sły­szysz!… Nie ła­duj się na spo­koj­nych lu­dzi, bo bę­dziesz pła­kać!… A te­raz…

– No, tak… – do­dał szyb­ko ni­ski gru­zło­wa­ty – wpa­ko­wa­ła się na ko­le­gę jak tor­pe­da i ma żal…

– Sam wi­dzia­łem – rzu­cił ktoś z tłu­mu, zbie­ra­ją­ce­go się bli­żej wo­ko­ło – ta pani bie­gła jak sza­lo­na…

– Wia­do­mo – tłum oży­wił się – mło­dy chło­pak za­ba­wił się… trze­ba mu dać dro­gę…

– Nie­praw­da! – za­grzmia­ło na­raz z boku.

Z kio­sku wy­chy­la­ła się czer­stwa twarz, zdob­na w siwy, su­mia­sty wąs i uwień­czo­na pięk­ną ma­cie­jów­ką z lśnią­cym dasz­kiem.

– Nie­praw­da, pro­szę pań­stwa! Ten ło­buz wi­nien! Wszyst­ko do­brze wi­dzia­łem! Za­cze­piał, szcze­niak, wy­trą­cił tej pani!… Ja bym cie­bie, dra­niu… – Z okien­ka wy­nu­rzy­ła się su­cha, ko­ści­sta pięść, gro­żą­ca wy­so­kie­mu wy­rost­ko­wi.

– Dzia­dziu – rzekł ni­ski, opie­ra­ją­cy się łok­cia­mi o kiosk – za­mknij japę, do­brze?…

– Co te­raz bę­dzie?! – za­wo­ła­ła Mar­ta.

Głos się jej ła­mał, nie mo­gła ode­rwać oczu od spo­nie­wie­ra­nych le­karstw.

– Oje­jej… Żeby tacy chłop­cy! Jak to moż­na… – po­wie­dzia­ła nie­śmia­ło ja­kaś ko­bie­ci­na w chu­st­ce.

– A pani co? – szarp­nął się ku niej ten w wel­we­to­wej kurt­ce. – Do domu! Ka­le­so­ny prać! Już…

Na­gle zwi­nął się nie­ocze­ki­wa­nie, gwizd­nął prze­szy­wa­ją­co przez zęby, pchnął z ca­łej siły Mar­tę na kiosk, roz­trą­cił pierw­szych z brze­gu i krzyk­nął:

– Chło­pa­ki! Cho­du!…

To, co na­stą­pi­ło te­raz, było ro­dza­jem snu, sen ten prze­śni­ło kil­ka­na­ście osób w cią­gu ułam­ka se­kun­dy. Kie­dy prze­tar­li oczy – było już po wszyst­kim. W bło­cie tro­tu­aru le­żał wy­ro­stek w wel­we­to­wej kurt­ce, krwa­wiąc ob­fi­cie. Mały gru­zło­wa­ty klę­czał pod kio­skiem, trzy­ma­jąc się obu­rącz za gło­wę. Pod­no­sił się po­wo­li, spoj­rzał błęd­nym wzro­kiem cięż­ko po­bi­te­go czło­wie­ka, za­to­czył się, spiął wszyst­kie siły i za­czął ucie­kać w stro­nę ko­ścio­ła św. Alek­san­dra. Pi­ja­ny znikł gdzieś bez śla­du. Tłum ock­nął się, za­ko­ły­sał, za­czę­to wo­łać ze wszyst­kich stron: – Po­go­to­wie! Mi­li­cja! Czło­wiek ran­ny!… – Ktoś po­mógł pod­nieść się Mar­cie, któ­ra od­dy­cha­ła cięż­ko. Od stro­ny Wiej­skiej bie­gło dwóch mi­li­cjan­tów.

W dy­żur­ce po­go­to­wia za­brzmiał te­le­fon. Sio­stra pod­nio­sła słu­chaw­kę.

– Tak. Po­go­to­wie. Któ­ry ko­mi­sa­riat? Trzy­nast­ka. Do­brze. Za­raz spraw­dzę, pro­szę po­ło­żyć słu­chaw­kę.

Roz­łą­czy­ła się, spoj­rza­ła na ta­bli­cę z wy­ka­zem ko­mi­sa­ria­tów i wy­krę­ci­ła nu­mer. Po­ło­ży­ła słu­chaw­kę, pod­nio­sła dru­gą.

– Am­bu­la­to­rium? Tu dy­żur. Wzy­wa trzy­na­sty ko­mi­sa­riat. Ma u sie­bie ran­ne­go czło­wie­ka. Kto je­dzie? Dok­tor Hal­ski. Do­sko­na­le.

Z oszklo­nej ka­bi­ny dy­żur­ki wi­dać było hol i ko­ry­ta­rze. Sio­stra dy­żur­na na­ci­snę­ła dzwo­nek. Z po­ko­ju szo­fe­rów wy­sko­czył ktoś i wy­padł na dzie­dzi­niec, po czym roz­legł się szum za­pusz­cza­ne­go mo­to­ru. W głę­bi ko­ry­ta­rza uka­za­ła się wy­so­ka, szczu­pła po­stać w bia­łym ki­tlu pod samą szy­ję i w na­rzu­co­nym na ra­mio­na płasz­czu. Obok szła otu­lo­na w ko­żuch pie­lę­gniar­ka. Le­karz uśmiech­nął się do sio­stry dy­żur­nej. – Psia po­go­da – po­wie­dział i do­dał: – Sio­stro, pro­szę mnie szyb­ko po­łą­czyć z re­dak­cją „Expres­su Wie­czor­ne­go”. – Sio­stra dy­żur­na wy­krę­ci­ła nu­mer i po­da­ła le­ka­rzo­wi słu­chaw­kę.

– Re­dak­cja „Expres­su”? Czy mógł­bym mó­wić z re­dak­to­rem Ko­lan­ko? Dzię­ku­ję.

Krót­ką chwi­lę cze­kał, bęb­niąc smu­kły­mi pal­ca­mi po szy­bie. W słu­chaw­ce ode­zwał się sym­pa­tycz­ny mę­ski głos:

– Tu Ko­lan­ko. Słu­cham.

– Dok­tor Hal­ski. Do­bry wie­czór, pa­nie re­dak­to­rze. Dzwo­nię zgod­nie z przy­rze­cze­niem. Pro­szę za­raz przy­je­chać do trzy­na­ste­go ko­mi­sa­ria­tu. Na Wiej­ską.

– Wspa­nia­le. A więc są­dzi pan, że… znów?

– Nie wiem nic na pew­no. W każ­dym ra­zie ja­kaś bój­ka ulicz­na i bar­dzo cięż­kie po­bi­cie czy na­wet go­rzej, już tam jadę.

– Dzię­ku­ję. Je­stem za dzie­sięć mi­nut na miej­scu.

Dok­tor Hal­ski po­ło­żył słu­chaw­kę. Uśmiech­nął się raz jesz­cze do sio­stry dy­żur­nej. – Może coś sio­strze przy­wieźć z mia­sta? – spy­tał. – Mamy jesz­cze całą noc przed sobą… – Miał miłą, mło­dą twarz i spo­koj­ne oczy. – Dzię­ku­ję – od­par­ła sio­stra dy­żur­na – ni­cze­go nie po­trze­bu­ję. Po­wo­dze­nia. – Dok­tor Hal­ski spoj­rzał na wiel­ki, elek­trycz­ny ze­gar: była siód­ma dwa­dzie­ścia.

Wsiadł szyb­ko do ni­skiej, sza­rej sko­dy z żół­tym krzy­żem na drzwicz­kach. Mały wóz wy­pry­snął w za­snu­tą desz­czo­wą za­mie­cią Hożą, prze­ciął Mar­szał­kow­ską. Szo­fer włą­czył sy­re­nę, prze­chod­nie za­czę­li przy­sta­wać, oglą­dać się.

Na­wet naj­sło­necz­niej­szy opty­mi­sta nie na­zwa­ła­by trzy­na­ste­go ko­mi­sa­ria­tu miej­scem ra­do­snym. Spra­wiał ra­czej wra­że­nie po­nu­re, na co skła­da się tak­że fakt, że mie­ścił się na par­te­rze sta­rej, moc­no nad­szarp­nię­tej przez woj­nę ka­mie­ni­cy, w po­ko­jach wy­so­kich i ciem­nych, któ­rym na­wet co­dzien­ne ma­lo­wa­nie nie ode­bra­ło­by brud­no­sza­rej at­mos­fe­ry wie­ją­cej z odra­pa­nych ścian.

Dok­tor Hal­ski wszedł pew­nym kro­kiem i od razu skie­ro­wał się do smut­nej ław­ki, na któ­rej spo­czy­wał kształt ludz­ki na­kry­ty wel­we­to­wą kurt­ką. To samo – po­my­ślał szyb­ko – iden­tycz­nie to samo. Spraw­nie od­gar­nął zmię­ty, mo­kry sza­lik, nie­chluj­ną, lep­ką od krwi chust­kę do nosa i pro­wi­zo­rycz­nie za­ło­żo­ny opa­tru­nek z waty. Szyb­ki­mi pal­ca­mi ob­szu­kał kość szczę­ko­wą: była nie­na­ru­szo­na. Przy drzwiach po­wstał szmer, sto­ją­cy przy nich mi­li­cjant usi­ło­wał za­trzy­mać ja­kie­goś pana w zsu­nię­tym na tył gło­wy ka­pe­lu­szu. Pan ten po­wie­dział: – Pra­sa… – i oka­zał coś mi­li­cjan­to­wi, któ­ry usu­nął się z przej­ścia. Dok­tor Hal­ski po­wie­dział: – Sio­stro, su­ro­wi­cę prze­ciw­tęż­co­wą. Gazę, ban­da­że… – Pie­lę­gniar­ka już mia­ła w ręku wy­go­to­wa­ną strzy­kaw­kę, nie­zmier­nie szyb­ko i ce­lo­wo wyj­mo­wa­ła przy­bo­ry z tor­by. Gdy Hal­ski pod­niósł peł­ną strzy­kaw­kę, wzrok jego padł na twarz le­żą­ce­go. Wśród smug wy­tar­tej krwi i si­nia­ków tkwi­ły czuj­ne, przy­tom­ne oczy. Hal­ski po­chy­lił się nad ob­na­żo­nym ra­mie­niem i po­czuł wy­raź­ną woń al­ko­ho­lu w od­de­chu ran­ne­go. Wszyst­ko tak samo, wszyst­ko się zga­dza… – po­my­ślał i wbił igłę. Pie­lę­gniar­ka prze­my­wa­ła dol­ną szczę­kę wodą utle­nio­ną. Hal­ski szyb­ko i bez­li­to­śnie zde­zyn­fe­ko­wał ranę, ran­ny skur­czył się z bólu i za­wo­łał: – Auuu!… – Pie­lę­gniar­ka po­sy­pa­ła so­wi­cie su­lia­mi­don, krew zmie­sza­ła się z żół­tym prosz­kiem.

Do Hal­skie­go pod­szedł mło­dy sier­żant mi­li­cji o twar­dej, nie­ogo­lo­nej twa­rzy, w na­rzu­co­nym na ple­cy sza­ro­nie­bie­skim wa­cia­ku, i dzien­ni­karz. Dzien­ni­karz był moc­no zbu­do­wa­ny, za­gię­te w dół ron­do mod­ne­go ka­pe­lu­sza wi­sia­ło mu nad czo­łem. Po­wie­dział:

– No i co?

– To samo – rzekł Hal­ski.

– Co… To samo? – spy­tał sier­żant.

– Nie­zwy­kle sil­ne ude­rze­nie w szczę­kę, tak zwa­ny up­per-cut w ję­zy­ku pię­ściar­skim, cios pod­bród­ko­wy. W do­dat­ku wzmoc­nio­ny czymś me­ta­lo­wym, ma­łym ka­ste­tem albo du­żym pier­ścion­kiem. Oczy­wi­ście, po­szar­pa­ne żyły w po­bli­żu tęt­ni­cy szyj­nej i prze­ły­ku, oko­li­ca bar­dzo de­li­kat­na, ukrwio­na, stąd bar­dzo ob­fi­ty krwo­tok. Ale nic groź­ne­go; w grun­cie rze­czy kość cała, prze­łyk nie uszko­dzo­ny.

– A więc to samo? – spy­tał raz jesz­cze dzien­ni­karz.

– Bez wąt­pie­nia – rzekł Hal­ski. – Co pan na to?

– Nic nie ro­zu­miem – ob­ru­szył się sier­żant. – O czym pa­no­wie mó­wią?

– Za­raz – rzekł dzien­ni­karz, nie zwra­ca­jąc uwa­gi na sier­żan­ta. – Za­raz, niech pan po­my­śli….

– Pa­nie – prze­rwał sier­żant. – Kto pan w ogó­le jest?

– Oto moja le­gi­ty­ma­cja – po­dał mu dzien­ni­karz. – Pa­nie dok­to­rze, to wte­dy…

– Re­dak­tor Edwin Ko­lan­ko – czy­tał sier­żant. – Kie­row­nik dzia­łu miej­skie­go „Expres­su Wie­czor­ne­go”… – Ze służ­bo­we­go na­wy­ku spoj­rzał na fo­to­gra­fię, po czym prze­niósł wzrok na żywą oso­bę. Ta sama mę­ska, ener­gicz­na twarz, ja­sne oczy i ja­kiś cień po­błaż­li­wej iro­nii w ką­ci­ku ust, co mo­gło zna­mio­no­wać do­broć, tro­chę nie­prze­wi­dzia­ne­go nie­do­łę­stwa lub nie­co bier­ny scep­ty­cyzm.

– Oczy­wi­ście. I to jest naj­bar­dziej zdu­mie­wa­ją­ce. – Dok­tor za­pa­lił pa­pie­ro­sa.

– A więc ta­kie samo ude­rze­nie, taka sama rana? – Dzien­ni­karz spoj­rzał na ran­ne­go. Skądś znam tę twarz… – po­my­ślał.

– Na­le­ży stąd wno­sić, że fa­cet ma świet­ną zna­jo­mość bok­su i coś twar­de­go w ręku. Czyż nie? – Hal­ski uśmiech­nął się z lek­ką drwi­ną.

– Jaki fa­cet? Co za fa­cet? Więc to, że biła za każ­dym ra­zem ta sama ręka, przyj­mu­je pan jako pew­nik? – Dzien­ni­karz szu­kał po kie­sze­niach. Wy­cią­gnął men­to­lo­we, po­czę­sto­wał sier­żan­ta i we­tknął pa­pie­ro­sa w usta ran­ne­go. – Chy­ba mu nie za­szko­dzi? To te zdro­wot­ne… – rzekł do Hal­skie­go. Le­karz ski­nął przy­zwa­la­ją­co i przy­tknął za­pał­kę. Ran­ny za­cią­gnął się chci­wie.

– Tak jest – po­wie­dział Hal­ski.

– Idź­my da­lej. Twier­dzi pan, że ranę po­wo­du­je ro­dzaj ka­ste­tu, a może pier­ścio­nek. Sko­ro wie­my, że pier­ścion­ki nosi się na le­wym ręku…

– …wte­dy bio­rąc pod uwa­gę siłę cio­su – uśmiech­nął się Hal­ski – doj­dzie­my do wnio­sku, że fa­cet jest albo mań­ku­tem, albo żo­na­ty, czy­li nosi pier­ścio­nek na pra­wej dło­ni. Ko­cha­ny re­dak­to­rze, nie tędy dro­ga. Wy­da­je mi się, że me­to­da in­duk­cyj­na w sty­lu nie­za­po­mnia­ne­go Sher­loc­ka Hol­me­sa na nic tu się nie przy­da. To jest war­szaw­ska spra­wa, jak są­dzę: tu na­le­ży szu­kać wy­ja­śnień w pro­ble­mach i tra­dy­cjach na­sze­go mia­sta, w jego na­stro­jach i ko­lo­ry­cie. Sta­ra, kla­sycz­na, de­tek­tyw­na szko­ła za­wo­dzi w ta­kich wy­pad­kach, gubi się w ja­skra­wo­ściach war­szaw­skich sy­tu­acji i war­szaw­skich tem­pe­ra­men­tów.

– O czym pa­no­wie mó­wią, jak pra­gnę zdro­wia? – zde­ner­wo­wał się na do­bre sier­żant. Oczy ran­ne­go bie­ga­ły nie­spo­koj­nie, z naj­wyż­szą uwa­gą.

– Bar­dzo oby­wa­te­la ka­pi­ta­na prze­pra­szam – ode­zwał się ja­kiś głos. Hal­ski, dzien­ni­karz i sier­żant od­wró­ci­li się. Przy ba­rie­rze prze­ci­na­ją­cej po­kój na dwie czę­ści sta­ło trzech męż­czyzn, obok sie­dzia­ła na krze­śle dziew­czy­na. Kil­ku mi­li­cjan­tów tkwi­ło pod ścia­na­mi. – Niech oby­wa­tel ka­pi­tan ze­chce mnie zwol­nić – mó­wił do sier­żan­ta je­den z męż­czyzn, krę­py, w pal­cie z wą­ziut­kim, fu­trza­nym koł­nie­rzem, z tecz­ką pod pa­chą. Sier­żant prze­szedł na dru­gą stro­nę ba­rie­ry i przy­brał po­sta­wę urzę­do­wą. – Za­raz spo­rzą­dzę pro­to­kół – po­wie­dział, sia­da­jąc za biur­kiem. – Oby­wa­te­lu dok­to­rze – zwró­cił się do Hal­skie­go – czy po­szko­do­wa­ny może ze­zna­wać? – Oczy­wi­ście – rzekł Hal­ski. – No, wstań pan. – Ujął ran­ne­go de­li­kat­nie, lecz sta­now­czo za ra­mię. – Nic już panu nie jest, praw­da? – Jaki tam po­szko­do­wa­ny? – mruk­nął gło­śno sta­ry czło­wiek z si­wym wą­sem, w ma­cie­jów­ce, sto­ją­cy przy ba­rie­rze.

Ran­ny dźwi­gnął się, usiadł, pod­trzy­my­wa­ny przez pie­lę­gniar­kę, nie­pew­nie wstał. Był wy­so­ki i sil­ny, miał na so­bie ta­nią, zmię­tą, gra­na­to­wą dwu­rzę­dów­kę, pod nią brud­ny, zie­lo­ny pu­lo­wer pod szy­ję, z wy­ło­żo­ny­mi ro­ga­mi koł­nie­rzy­ka nie­mi­ło­sier­nie brud­nej, on­giś nie­bie­skiej ko­szu­li. Wy­glą­dał naj­wy­żej na dwa­dzie­ścia lat. Po­chy­lił się ku za­bło­co­ne­mu bu­to­wi z tan­det­nej na­miast­ki za­mszu, z prze­sad­nym ran­tem na no­sku, za­wią­zał sznu­ro­wa­dło. Skąd ja znam tę twarz? – po­my­ślał znów dzien­ni­karz. – Gdzie mi mi­gnę­ła? Ma ład­ne zie­lo­ne oczy, ale ja­kieś krzy­we, złe. Ile ta­kich twa­rzy prze­su­wa się co­dzien­nie przez dwor­ce pod­miej­skie, domy to­wa­ro­we, czwar­to­rzęd­ne ja­dło­daj­nie… – Po­zwo­li­cie, oby­wa­te­lu sier­żan­cie – rzekł dzien­ni­karz – że zo­sta­nie­my z dok­to­rem przy prze­słu­cha­niu? – Pro­szę bar­dzo – rzekł sier­żant, ale nie spra­wiał wra­że­nia zbyt­nio za­do­wo­lo­ne­go.

– Ja nic nie wi­dzia­łem – mó­wił po po­da­niu na­zwi­ska i ad­re­su krę­py z koł­nie­rzem, na któ­ry nie star­czy­ło fu­tra – ja mam żonę i dzie­ci i je­stem strasz­nie zmę­czo­ny. Wie pan, oby­wa­te­lu sier­żan­cie, cały dzień w biu­rze. Sta­łem w ko­lej­ce do au­to­bu­su, ci pań­stwo za­czę­li się kłó­cić, pod­sze­dłem bli­żej. A po­tem się wszyst­ko ja­koś skłę­bi­ło, ten deszcz ze śnie­giem, pro­sto w oczy… i już ten pan le­żał na zie­mi. Zda­je się, że go ktoś kop­nął jesz­cze kil­ka razy, ale kto, to nie wiem, nie wi­dzia­łem… – Mo­że­cie iść do domu, oby­wa­te­lu – rzekł sier­żant, pi­sząc szyb­ko. – Na­stęp­ny. Kto na­stęp­ny?

– To było olśnie­wa­ją­ce – za­czął mło­dy czło­wiek w oku­la­rach, zbli­ża­jąc się do ba­rie­ry. – Na­zy­wam się Mar­czak Ana­tol, je­stem stu­den­tem po­li­tech­ni­ki, miesz­kam na Żo­li­bo­rzu. Sta­łem w ko­lej­ce do au­to­bu­su. Wi­dzia­łem, jak ta pani zo­sta­ła za­cze­pio­na w or­dy­nar­ny spo­sób przez trzech dra­bów. Wy­glą­da­li na pi­ja­nych, jed­nym z nich jest ten oto, dwaj ucie­kli. Gdy ten prze­szedł do rę­ko­czy­nów, na­gle w sam śro­dek ktoś wsko­czył, ja­kiś cień, nie­uchwyt­ny, nie­okre­ślo­ny – wszyst­ko sko­tło­wa­ło się bły­ska­wicz­nie i po chwi­li ten drab le­żał na bru­ku, a dru­gi klę­czał na zie­mi, trzy­ma­jąc się obu­rącz, o tak… za gło­wę. Cio­sów nie zdo­ła­łem za­uwa­żyć, wszyst­ko sta­ło się tak na­gle, wy­da­je mi się tyl­ko, że ów cień był nie­wy­so­kie­go wzro­stu i za­nim roz­pły­nął się w ciem­no­ściach, kop­nął jesz­cze kil­ka razy le­żą­ce­go w gło­wę i w brzuch. Wte­dy pod­niósł się strasz­ny krzyk. To wszyst­ko. Olśnie­wa­ją­ce, czyż nie? Z ta­ki­mi nie moż­na in­a­czej… – Dzię­ku­ję – po­wie­dział sier­żant – jest pan wol­ny. – Pro­szę pani – zwró­cił się mło­dzie­niec w oku­la­rach do Mar­ty – pro­szę so­bie za­pi­sać moje na­zwi­sko. Je­stem za­wsze go­tów świad­czyć na pani rzecz w są­dzie. Mar­czak Ana­tol, Ko­zie­tul­skie­go czte­ry. Trze­ba raz na za­wsze skoń­czyć z tym ło­bu­zer­stwem.

Do ba­rie­ry pod­szedł sta­ry czło­wiek w ma­cie­jów­ce. Była to wspa­nia­ła ma­cie­jów­ka, czy­ściut­ka, ciem­no­nie­bie­ska, z ma­łym, lśnią­cym la­kie­rem dasz­kiem. Ta ma­cie­jów­ka do­sko­na­le pa­so­wa­ła do ru­mia­nej, usia­nej drob­niut­ki­mi żył­ka­mi krwi­sto­ści twa­rzy z si­wym, su­mia­stym wą­sem. Sta­rzec trzy­mał się pro­sto, la­ską, któ­rą miał w ręku, ra­czej wy­ma­chi­wał, niż się pod­pie­rał.

– Na­zwi­sko i imię? – spy­tał sier­żant.

– Ka­lo­dont Ju­liusz.

– Jak?

Dzien­ni­karz, Hal­ski i sier­żant jak na ko­men­dę spoj­rze­li na star­ca.

– Prze­cież mó­wię: Ju­liusz Ka­lo­dont.

– Oby­wa­te­lu… – twarz sier­żan­ta zła­god­nia­ła w zma­ga­niu z roz­ba­wie­niem. Za­raz jed­nak spo­waż­nia­ła aż do opry­skli­wo­ści. – Nie żar­tu­je­cie chy­ba z tym?… – Uczy­nił gest, jak­by so­bie czy­ścił zęby.

– Jak pan może, pa­nie re­wi­ro­wy… – rzekł sta­rzec z wy­rzu­tem, roz­pi­na­jąc zno­szo­ny, lecz czy­ściut­ki pal­tot. – Oto mój do­wód.

Hal­ski i dzien­ni­karz nie wy­trzy­ma­li i prze­chy­li­li się przez ba­rie­rę. W do­wo­dzie wid­nia­ło czar­no na bia­łym: Ju­liusz Ka­lo­dont.

– Zgo­da, oby­wa­te­lu Ka­lo­dont – rzekł sier­żant z re­zy­gna­cją. – Co da­lej?

– Da­lej to, że ja bym z nich pasy darł, z tych chu­li­ga­nów, ło­trów, włó­czy­ki­jów!… Do tego do­szło, że ko­bie­ta nie może przejść uli­cą o siód­mej wie­czór, pa­nie re­wi­ro­wy. I to gdzie? Na pla­cu Trzech Krzy­ży. Ja je­stem ko­mi­san­tem „Ru­chu”, mam kiosk koło In­sty­tu­tu Głu­cho­nie­mych. Ten drań… – Ka­lo­dont wska­zał trzę­są­cą się la­ską na fa­ce­ta w wel­we­to­wej kurt­ce, któ­ry znów usiadł, oparł się cięż­ko o ścia­nę i pa­lił reszt­kę sta­re­go spor­ta – ten pod­szedł do mnie po pa­pie­ro­sy, a jego ko­leż­ka rzu­cił się na tę pa­nią. Wy­trą­cił jej le­kar­stwa z ręki, wszyst­ko po­szło w bło­to… Ja wi­dzia­łem, wszyst­ko wi­dzia­łem… Ten tu sko­czył do tej pani i ude­rzył ją, o tak, ude­rzył, pchnął z ca­łej siły, aż ścia­na w kio­sku jęk­nę­ła. A po­tem…

– Co po­tem?! – za­wo­łał Hal­ski.

– Po­tem z tłu­mu wy­stą­pił ogrom­ny, pięk­ny pan, sam wi­dzia­łem, jak Boga ko­cham, wspa­nia­ły czło­wiek, z grzy­wą jak u lwa… Jed­nym za­ma­chem ra­mie­nia po­wa­lił tych wszyst­kich gów­nia­rzy i…

– Niech ja do­sta­nę tego lwa w ręce… – mruk­nął sier­żant ze zło­ścią.

– I co! Wła­śnie, co?… – rzu­cił Hal­ski.

– Tego to ja nie wiem. Znikł tak, jak się zja­wił. Nie wiem, gdzie znikł. Ale do­brze im tak, tym śmie­cia­rzom, chu­li­ga­ni, psia ich mać!… – Tu sta­ru­szek wy­ko­nał gest la­ską, zna­mio­nu­ją­cy na­ra­sta­ją­ce­go w nim du­cha boju.

– Spo­kój – rzekł sier­żant. – Może pan już iść. To, co pan mówi, nie wno­si nic no­we­go.

– Jak to… nic no­we­go?… Ze­chce pan przy­jąć do wia­do­mo­ści, pa­nie re­wi­ro­wy, ja zo­sta­ję. Ta pani może mnie jesz­cze po­trze­bo­wać… – Ka­lo­dont skło­nił się ry­cer­sko w stro­nę Mar­ty.

– Po­zwo­li pani – rzekł sier­żant grzecz­nie do Mar­ty. Mar­ta wsta­ła i po­de­szła. Wy­glą­da­ła smut­no i źle, zmę­czo­na i zde­ner­wo­wa­na. Jaka świet­na!… – po­my­ślał szyb­ko dzien­ni­karz i zdjął ka­pe­lusz. Bied­na… – za­sta­no­wił się dok­tor Hal­ski. Uśmiech­nął się do Mar­ty i nie­ocze­ki­wa­nie dla sie­bie po­stą­pił krok na­przód w jej stro­nę.

– Pro­szę pana – rze­kła Mar­ta do sier­żan­ta – mnie się to wszyst­ko wy­da­je ja­kimś nie­po­ro­zu­mie­niem. Rze­czy­wi­ście, ci mło­dzi lu­dzie za­cho­wa­li się w sto­sun­ku do mnie agre­syw­nie, wręcz or­dy­nar­nie. Ale ja nie wiem… może to ten deszcz ze śnie­giem, ta wi­chu­ra, być może, że bie­głam zbyt szyb­ko i po­trą­ci­łam ko­goś nie­umyśl­nie. Je­stem go­to­wa przy­znać się i prze­pro­sić, ale nie w tym rzecz. Bie­głam do domu, do cho­rej mat­ki, nio­sąc le­kar­stwa, któ­rych zdo­by­cie kosz­to­wa­ło mnie mnó­stwo tru­du. Rzecz w tym, że utra­ci­łam te le­kar­stwa, ja do­praw­dy nie wiem, z czy­jej winy, może z mo­jej…

– Z czy­jej winy?! – huk­nął Ka­lo­dont. – Z winy tych par­szyw­ców, pa­nie re­wi­ro­wy! Za­cze­piać się za­chcia­ło, ła­pać za… Ja bym ich na rok cza­su każ­de­go!…

– Pani na­zwi­sko? – spy­tał su­cho, lecz uprzej­mie sier­żant.

– Ma­jew­ska, Mar­ta Ma­jew­ska. Lat dwa­dzie­ścia czte­ry. Je­stem se­kre­tar­ką w dy­rek­cji Mu­zeum Na­ro­do­we­go.

– No, tak – rzekł sier­żant – to są dla mnie spra­wy dru­go­rzęd­ne. W za­sa­dzie była pani świad­kiem po­ra­nie­nia tego czło­wie­ka. Co pani może o tym po­wie­dzieć?

– Nie­wie­le. Ra­czej nic. Ten pan pchnął mnie sil­nie na kiosk, stra­ci­łam na chwi­lę od­dech i wte­dy to wszyst­ko się roz­pę­ta­ło. Gdy po se­kun­dzie wró­ci­łam do sie­bie, było już po wszyst­kim i ten pan le­żał na tro­tu­arze. Może… tyl­ko…

– Co ta­kie­go? Pro­szę mó­wić.

– Nie wiem, to mo­gło być przy­wi­dze­nie, efekt na­pię­tych ner­wów, ta po­go­da… Nie chcę się wy­dać dzie­cin­na, śmiesz­na…

– Niech pani po­wie – rzekł ła­god­nie Hal­ski. Mar­ta od­wró­ci­ła się do nie­go i uj­rza­ła szczu­płą, chło­pię­cą twarz i błę­kit­ne, spo­koj­ne oczy.

– Wie pan – rze­kła Mar­ta do Hal­skie­go – w pew­nym mo­men­cie wy­da­ło mi się, jak­by z tego błot­ni­ste­go, bu­re­go pół­mro­ku, z desz­czu, mgły, śnie­gu, z tej ko­tło­wa­ni­ny sza­rych po­sta­ci wpi­ły się we mnie ja­kieś oczy. Te­raz przy­po­mi­nam je so­bie do­kład­niej… Były prze­raź­li­wie ja­sne, ja­rzą­ce się, jak­by same biał­ka bez źre­nic, a tak in­ten­syw­nie, aż do bólu, wbi­te we mnie, prze­świe­tlo­ne ja­kąś nie­ludz­ką mocą i pa­sją… Strasz­ne!…

Pie­lę­gniar­ka po­ru­szy­ła się nie­spo­koj­nie, mi­li­cjan­ci zbli­ży­li się do Mar­ty, po ple­cach dzien­ni­ka­rza prze­biegł dreszcz, Ka­lo­dont po­czuł się dziw­nie nie­swo­jo, wy­ro­stek w wel­we­to­wej kurt­ce za­marł z pa­pie­ro­sem na wpół wznie­sio­nym do ust. Sier­żant chrząk­nął, Mar­ta ukry­ła twarz w dło­niach. Hal­ski pod­szedł do Mar­ty i rzekł:

– Pro­szę się uspo­ko­ić… Co to jest?… – do­dał z lek­ką oba­wą. Na skro­ni Mar­ty wid­nia­ło cie­niut­kie pa­sem­ko krwi. Hal­ski zde­cy­do­wa­nym ru­chem zdjął jej be­ret z gło­wy i od­gar­nął wło­sy ze skro­ni. Świe­ża woń tych wło­sów prze­nik­nę­ła mu do świa­do­mo­ści. Ślicz­na jest… – po­my­ślał wła­śnie te­raz, taka zmę­czo­na, zde­ner­wo­wa­na, a prze­cież ślicz­na… – Sio­stro – po­wie­dział – pro­szę o ja­kiś an­ty­sep­tyk i pla­ster. – Ska­le­czy­ła się pani – po­wie­dział do Mar­ty. – To głup­stwo – rze­kła Mar­ta – na­wet nie czu­ję. – Na pew­no o kant kio­sku – za­wo­łał Ka­lo­dont – ach, ty dra­niu!… – Pod­su­nął się z la­ską ku wy­rost­ko­wi. – Czy ja mogę już iść? – spy­ta­ła Mar­ta sier­żan­ta. – Oczy­wi­ście – od­parł – pro­to­kół mam spo­rzą­dzo­ny. Gdy­by ze­chcia­ła pani zło­żyć skar­gę do Ko­mi­sji Orze­ka­ją­cej Sto­łecz­nej Rady Na­ro­do­wej, to pro­szę się do nas zgło­sić.

Mar­ta, Ka­lo­dont, Hal­ski i dzien­ni­karz za­czę­li się zbie­rać ku wyj­ściu. Sier­żant rzekł:

– Pa­nie dok­to­rze, pro­sił­bym pana o po­zo­sta­nie jesz­cze przez parę mi­nut.

Dzien­ni­karz po­wie­dział do Mar­ty: – Czy po­zwo­li się pani od­wieźć do domu? – Dzię­ku­ję – od­par­ła Mar­ta – miesz­kam o trzy kro­ki stąd, na Ko­nop­nic­kiej. – A może na­pi­ła­by się pani fi­li­żan­kę go­rą­cej kawy po tych przej­ściach? – Dzię­ku­ję rów­nież. Mu­szę być za­raz w domu. Moja mama cze­ka na mnie, cho­ra i z pew­no­ścią bar­dzo już nie­spo­koj­na. – Hal­ski uśmiech­nął się. – Co jest ma­mie? – spy­tał. – Wą­tro­ba i wo­re­czek żół­cio­wy – od­par­ła Mar­ta. – Pro­szę mi po­dać swój ad­res. Nie mam przy so­bie re­cept, ale jesz­cze dziś wie­czo­rem do­star­czę pani ich tyle, ile środ­ków prze­ciw do­le­gli­wo­ściom wą­tro­by zna współ­cze­sna me­dy­cy­na, łącz­nie z ho­me­opa­tią, zie­lar­stwem i lecz­nic­twem ty­be­tań­skim – rzekł Hal­ski. Mar­ta uśmiech­nę­ła się po raz pierw­szy, co spo­wo­do­wa­ło, że w po­ko­ju uśmiech­nę­li się wszy­scy. – Dzię­ku­ję – rze­kła z pro­sto­tą i po­da­ła ad­res. Blon­dy­ni o zło­ci­stym od­cie­niu wło­sów i skó­ry, jak dok­tor, mają na­tu­ral­ną prze­wa­gę nad ru­da­wy­mi blon­dy­na­mi, do ja­kich na­le­żę. Po­nad­to na mej twa­rzy z pew­no­ścią znać skłon­no­ści do al­ko­ho­lo­we­go obrzę­ku; cze­go w żad­nej mie­rze nie moż­na rzec o ob­li­czu dok­to­ra… – za­sę­pił się w du­chu dzien­ni­karz i z go­ry­czą po­pa­trzył na Mar­tę. Ale za­raz po jej wyj­ściu prze­stał o niej my­śleć.

– No, a te­raz ty, sy­necz­ku… – rzekł sier­żant, wsta­jąc, i po­pra­wił pas – co po­wiesz? Wy­ro­stek zbli­żył się do ba­rie­ry. Przez chwi­lę pa­trzył zim­no i lek­ce­wa­żą­co na sier­żan­ta, po czym rzekł, wol­no ce­dząc sło­wa:

– Nic… Do­sta­łem w mor­dę i je­stem po­szko­do­wa­ny. To wy­star­czy. Sier­żant po­czer­wie­niał lek­ko. Opa­no­wał się i spy­tał:

– Imię i na­zwi­sko?

– Mech­ciń­ski Wie­sław.

– Ad­res?

– Mie­dzia­na dwa.

– Pra­cu­je­cie gdzie?

– W warsz­ta­tach na Ka­rol­ko­wej.

– Do­wo­dy.

– Za­po­mnia­łem w domu.

– Do­wo­dy. Le­gi­ty­ma­cję z pra­cy – po­wtó­rzył fleg­ma­tycz­nie sier­żant. Wy­ro­stek za­czął grze­bać po kie­sze­niach i wy­cią­gnął ja­kiś strzęp pa­pie­ru.

– Co wy mi tu da­je­cie! – głos sier­żan­ta za­drgał pa­sją, twarz mu spur­pu­ro­wia­ła – świa­dec­two szcze­pie­nia ty­fu­su sprzed dwóch lat?… Słu­chaj­cie, jak mi na­tych­miast nie oka­że­cie cze­goś, to przez trzy ty­go­dnie się stąd nie ru­szy­cie! Aż do roz­pra­wy za włó­czę­go­stwo…

Wy­ro­stek wzru­szył ra­mio­na­mi i wy­jął po­strzę­pio­ny, ce­ra­to­wy port­fel, z któ­re­go do­był po­świad­cze­nie za­mel­do­wa­nia. Sier­żant spoj­rzał i rzekł ze złym uśmie­chem:

– Ach ty… Ma­cie szczę­ście, że… Dla­cze­go kła­mie­cie? Prze­cież miesz­ka­cie na Pra­dze, na Ka­wę­czyń­skiej?

– To te­raz… – uśmiech­nął się krzy­wo wy­ro­stek – ale przed­tem na Mie­dzia­nej… Sier­żant pi­sał coś, po chwi­li rzekł:

– Je­śli chce­cie zło­żyć skar­gę o po­bi­cie, to tu, do nas. Was, za za­cho­wa­nie się na uli­cy i usi­ło­wa­nie wpro­wa­dze­nia wła­dzy w błąd, po­cią­gnie­my do od­po­wie­dzial­no­ści. A te­raz… wy­no­sić się, ty… po­szko­do­wa­ny…

Wy­ro­stek na­rzu­cił kurt­kę i wy­szedł. Sto­ją­ce­mu przy drzwiach mi­li­cjan­to­wi zło­wro­go za­bły­sły oczy i za­trzę­sły się ręce. – Po­szko­do­wa­ny… – syk­nął – ja bym cię po­szko­do­wał, gdy­by nie moje ubran­ko… mnie nie wol­no…

Sier­żant zwró­cił się do Hal­skie­go i dzien­ni­ka­rza: – Może pa­no­wie ze mną po­zwo­lą. – Prze­pro­wa­dził ich do ma­łe­go po­ko­ju. Sta­nę­li wo­kół biur­ka. – No więc, pa­nie dok­to­rze – za­czął sier­żant – o czym pa­no­wie tak za­gad­ko­wo roz­ma­wia­li? – Hal­ski za­pa­lił pa­pie­ro­sa i otu­lił się płasz­czem. – Wi­dzi pan, pa­nie sier­żan­cie – rzekł – ja cały ty­dzień je­stem na noc­nym dy­żu­rze. Za cho­re­go ko­le­gę. I jeż­dżę. Po raz pierw­szy do Rem­ber­to­wa, przed trze­ma dnia­mi na Gro­chów, przed dwo­ma do kina „Ocho­ta”, przed­wczo­raj na dwo­rzec w Pod­ko­wie Le­śnej, wczo­raj do domu to­wa­ro­we­go na Słu­żew­cu. Za każ­dym ra­zem za­sta­ję ko­goś po­wa­lo­ne­go pio­ru­nu­ją­cym up­per-cu­tem w szczę­kę, ze zma­sa­kro­wa­nym pod­bród­kiem, sko­pa­ne­go bez­li­to­śnie. Za każ­dym ra­zem nikt ze świad­ków zaj­ścia nie po­tra­fi wy­tłu­ma­czyć, co się sta­ło, kie­dy i jak, kto był spraw­cą. Wszy­scy bre­dzą o ja­kimś cie­niu, szyb­kim jak bły­ska­wi­ca, nie­uchwyt­nym jak mgnie­nie oka, o bły­sku cio­su, pię­ści, o ja­kimś kształ­cie za­ma­za­nym, nie­wy­raź­nym, pie­kiel­nie zwin­nym. Raz mó­wią o mo­car­nej po­sta­ci, in­nym ra­zem o kimś nie­wiel­kie­go wzro­stu, nic nie moż­na z tego po­jąć, uchwy­cić, ująć, spre­cy­zo­wać, kto to jest, ja­kim cho­ciaż może być?… Nie wie się nic, nic i nic… Jed­no jest tyl­ko pew­ne: za każ­dym ra­zem na zie­mi po­zo­sta­je cia­ło po­szko­do­wa­ne­go, a tym po­szko­do­wa­nym jest nie­zmien­nie ktoś w sty­lu pań­skie­go dzi­siej­sze­go klien­ta. A więc za­wsze na­past­nik, za­wsze pro­wo­ku­ją­cy, za­wsze ło­buz po­zo­sta­je na pla­cu jako bez­wład­na, nie­przy­tom­na, ska­to­wa­na ofia­ra. A kto wie, czy z cza­sem nie za­czną zo­sta­wać zwło­ki… – Hal­ski za­cią­gnął się moc­no pa­pie­ro­sem. Sier­żant tarł czo­ło. – Po­ra­chun­ki? – po­wie­dział. – Na to naj­bar­dziej wy­glą­da, krwa­we sądy mę­tów wiel­ko­miej­skich… – Czyż­by? – rzekł scep­tycz­nie dzien­ni­karz. – Pro­szę się za­sta­no­wić, sier­żan­cie, że tu nie wcho­dzi w grę ja­kiś je­den, kon­kret­nie umiej­sco­wio­ny wy­pa­dek, lecz se­ria czy­nów, złą­czo­nych ze sobą oko­licz­no­ścia­mi i me­to­dą. Sze­ro­kość ska­li i wa­run­ki, w któ­rych się to wszyst­ko dzie­je, wska­zu­ją ra­czej… – Dzien­ni­karz za­wa­hał się. – Na co wska­zu­ją? – rzekł ostro sier­żant. – Ja nie chcę ni­cze­go su­ge­ro­wać – po­wie­dział wol­no Hal­ski. – Mamy za­le­d­wie pew­ne dane, ob­ser­wa­cje, przy­pusz­cze­nia, ale mnie wy­da­je się, że mamy do czy­nie­nia z… ja­kąś zor­ga­ni­zo­wa­ną ak­cją… Zresz­tą, nie wiem… To, co po­wie­dzia­łem, może być nie­zwy­kle myl­ne, po­cho­dzą­ce z mych upodo­bań do spraw cie­ka­wych i nie­co­dzien­nych… Wie pan, ta­kie fan­ta­zje… – Sier­żant wy­da­wał się to­nąć w my­ślach. – A dzi­siaj? Co było dzi­siaj? – rzekł jak­by sam do sie­bie. – Wła­śnie, co wie­my po dzi­siej­szym? – pod­chwy­cił dzien­ni­karz. – Stu­dent po­li­tech­ni­ki mó­wił o kimś ma­łe­go wzro­stu, pan Ka­lo­dont – o kimś ogrom­nym. Po­nad­to, że ma grzy­wę lwa. No i oczy. Świe­tli­ste, ja­rzą­ce się, bia­łe oczy, prze­ra­ża­ją­ce oczy – oczy mor­der­cy lub świę­te­go, czyż nie? A więc coś no­we­go – rzekł Hal­ski – oczy, wzrost, lwia grzy­wa, to wszyst­ko są nowe ele­men­ty. – Nic no­we­go – uśmiech­nął się kpią­co dzien­ni­karz – w grun­cie rze­czy nic no­we­go, bo jaki wzrost? Ja­kie oczy, a zwłasz­cza czy­je? Już od ty­go­dnia, gdy dok­tor Hal­ski opo­wie­dział mi przy ka­wiar­nia­nym sto­li­ku o swych pierw­szych spo­strze­że­niach i my­ślach, wie­my cią­gle to samo, czy­li pra­wie tyle co nic… – W po­rząd­ku – rzekł sier­żant. – Dzię­ku­ję pa­nom.

Gdy wy­szli, pod­niósł słu­chaw­kę te­le­fo­nu i na­krę­cił nu­mer Ko­men­dy Głów­nej MO.

– Ja­kiś list do cie­bie, Mar­to.

Szczu­pła, star­sza pani po­de­szła do ozdob­nej ko­mo­dy i wy­ję­ła spod wa­zo­ni­ka pro­sto­ką­cik ko­per­ty. Mar­ta zdej­mo­wa­ła płaszcz. Jak zwy­kle pierw­sze ru­chy Mar­ty w miesz­ka­niu mia­ły głę­bo­ki sens go­spo­dar­ski – tu coś po­pra­wić, tam coś prze­su­nąć, ów­dzie coś prze­sta­wić. Ta­kie ge­sty są naj­czę­ściej dzie­dzicz­ne, z cze­go moż­na wno­sić, że ob­da­rzy­ła ją nimi pani Ma­jew­ska, zaś samą teo­rię po­twier­dza­ła­by w tym wy­pad­ku pro­sta ob­ser­wa­cja: małe, jed­no­po­ko­jo­we miesz­kan­ko lśni­ło schlud­no­ścią i uro­kiem. Było tu dużo sprzę­tów stło­czo­nych przy­mu­so­wo na cia­snej prze­strze­ni, lecz z pie­czo­ło­wi­tym na­my­słem, okra­szo­nych ze sma­kiem do­bra­ny­mi przed­mio­ta­mi.

Mar­ta otwo­rzy­ła ko­per­tę i prze­czy­ta­ła:

Sza­now­na Pani!

Uprzej­mie dzię­ku­ję za po­dzię­ko­wa­nia. Je­stem nie­zmier­nie cie­kaw Pani sa­mo­po­czu­cia, my­ślę jed­nak, że nie jest ono aż tak po­trze­bu­ją­ce po­mo­cy, aby te­le­fo­no­wać do Po­go­to­wia. Sam nie wiem, czy się z tego cie­szyć, czy smu­cić? Pra­gnę Pani tak­że do­nieść, że zo­sta­ły od­kry­te re­we­la­cyj­ne środ­ki na do­le­gli­wo­ści wą­tro­by.

Łą­czę ser­decz­ny uścisk dło­ni – Wi­told Hal­ski

Mar­ta zmru­ży­ła oczy. Cie­szy­ła ją po­wścią­gli­wość i tak­tow­ny hu­mor tych zdań, ma­sku­ją­cy z za­mie­rzo­ną na­iw­no­ścią coś, co po­do­ba­ło się Mar­cie naj­wię­cej. Od spre­cy­zo­wa­nia owe­go cze­goś była w tej chwi­li jak naj­da­lej, nie­mniej tak bli­sko, jak każ­da ko­bie­ta w ta­kiej sy­tu­acji. Lek­ki po­wiew nie­po­ko­ju prze­pły­nął obok jej ser­ca. Wie­dzia­ła przez chwi­lę z nie­omyl­ną pew­no­ścią, że za mo­ment po­wie ja­kieś sło­wa, od któ­rych się wszyst­ko za­cznie, że nie jest w sta­nie wy­po­wie­dzieć tych słów, że nie może się przed nimi bro­nić ani ucie­kać, gdyż nie wie, ja­kie one są. Po­my­śla­ła o Ze­no­nie, chcia­ła spy­tać, czy nie zo­sta­wił dla niej żad­nej kart­ki. Już for­mu­ło­wa­ła myśl, gdy na­raz, sama nie wie­dząc dla­cze­go, naj­zu­peł­niej mi­mo­wol­nie rze­kła:

– Jak się dziś czu­jesz, mamo?

I na­tych­miast za­gry­zła war­gi. Zro­zu­mia­ła. Te­raz było to nie­od­wra­cal­ne. Jak prze­zna­cze­nie w grec­kich tra­ge­diach… – pró­bo­wa­ła za­kpić z wła­snych my­śli. Prze­zna­cze­nie zwa­li­ło się po­mię­dzy sto­ją­cą na sto­le fi­li­żan­kę her­ba­ty i roz­ło­żo­ny nu­mer „Prze­kro­ju”, wprost w miły, żół­ta­wy krąg sto­ją­cej na pół­ce lam­py. Prze­zna­cze­nie ki­wa­ło na nią ko­lo­ro­wym jak neon pal­cem za okien­ną fi­ran­ką.

– A wiesz, że nie naj­le­piej – pani Ma­jew­ska zdję­ła oku­la­ry i odło­ży­ła ro­bót­kę – przez parę dni mia­łam względ­ny spo­kój po tych le­kar­stwach, dzi­siaj w biu­rze znów ćmi­ło…

– Po­dob­no zo­sta­ło wy­na­le­zio­ne nowe le­kar­stwo na cier­pie­nia wą­tro­by – Mar­ta w za­my­śle­niu po­de­szła do okna – boję się tyl­ko, czy nie ma ono przy­pad­kiem ubocz­ne­go dzia­ła­nia… Do­wie­dzia­łam się o nim do­pie­ro dziś…

– Co tam le­kar­stwa… Lu­dziom w moim wie­ku na­le­ży po pro­stu zmie­niać wą­tro­bę na nową, a sta­rą od­da­wać do ka­pi­tal­ne­go re­mon­tu, jak mó­wią szo­fe­rzy.

– A gdy­by jed­nak?… Coś no­we­go… Wie mama, dzi­siej­sza me­dy­cy­na…

– Ko­cha­nie, ja za­ży­ję wszyst­ko, co mi przy­nie­siesz. Nie wiem, czy zda­jesz so­bie spra­wę z do­kucz­li­wo­ści tego ćmie­nia. Je­stem go­to­wa na wszel­kie dzia­ła­nia ubocz­ne, byle tyl­ko po­mo­gło.

Ale ja nie je­stem go­to­wa – szep­nę­ła do sie­bie Mar­ta i od­wró­ci­ła się do mat­ki. Sta­ła tak, smu­kła, zgrab­na, drob­na na tle kre­to­no­wej fi­ran­ki. – Sęk w tym, iż to dzia­ła­nie ubocz­ne do­ty­czy nie bez­po­śred­nio cho­re­go, ma­tecz­ko… Ale nie zwra­caj na mnie uwa­gi.

Wie­czór był zim­ny, lecz przy­jem­ny. Przy­jem­nie było iść do­brze zna­ny­mi, lu­bia­ny­mi uli­ca­mi, Mar­ta lu­bi­ła nie­re­gu­lar­nie roz­rzu­co­ne wil­le na Fra­sca­ti, sze­ro­ki frag­ment skar­py nad Cen­tral­nym Par­kiem, sta­ry, bie­lo­ny bu­dy­nek daw­ne­go se­na­tu, wresz­cie hoj­ną, bo­ga­tą pro­sto­tę za­ło­że­nia sej­mo­we­go po­śród roz­le­głych traw­ni­ków i kunsz­tow­nych la­tarń. Zna­ła tu­tej­sze za­ka­mar­ki i przej­ścia. Było tu czy­sto, spo­koj­nie, za­cisz­nie. Skrę­ci­ła z Wiej­skiej w prze­świ­ty gma­chu Sej­mu, mi­nę­ła Mi­ni­ster­stwo Go­spo­dar­ki Ko­mu­nal­nej i ze­szła Ła­zien­kow­ską w dół. Wy­twor­na za­cisz­ność dziel­ni­cy sej­mo­wej zmie­nia­ła swój cha­rak­ter – ze­wsząd roz­cią­ga­ły się te­re­ny obiek­tów spor­to­wych, po­prze­ci­na­ne że­la­zny­mi ogro­dze­nia­mi, siat­ko­wy­mi lub z gru­bych prę­tów. Park So­bie­skie­go, w głę­bi My­śli­wiec­kiej – try­bu­ny kor­tów te­ni­so­wych, bo­iska i spię­trzo­ny han­gar kry­tych try­bun sta­dio­nu Woj­ska Pol­skie­go, da­lej ciem­ny ma­syw pły­wal­ni – wszyst­ko to, sło­necz­ne i zie­lo­ne la­tem, czy­ni­ło ra­czej od­strę­cza­ją­ce wra­że­nie w zi­mo­wy wie­czór. Pu­ste, ciem­ne prze­strze­nie, roz­pły­wa­ją­ce się w pół­mro­ku kon­tu­ry, sze­ro­kie, nie­oży­wio­ne uli­ce i jezd­nie, ci­sza sła­bo uczęsz­cza­nej pe­ry­fe­rii, roz­ry­wa­na od cza­su do cza­su po­szu­mem prze­jeż­dża­ją­cych tro­lej­bu­sów – wszyst­ko to nie wzbu­dza­ło za­ufa­nia. W sa­mym środ­ku tego kra­jo­bra­zu tkwi­ły ru­iny ogrom­ne­go ko­ścio­ła.

Mi­ja­jąc ru­iny, Mar­ta po­my­śla­ła już zu­peł­nie kon­kret­nie, że jest tu cał­kiem nie­przy­jem­nie. Ner­wy – do­da­ła w my­śli – po pro­stu po­zo­sta­ło­ści zaj­ścia sprzed paru dni. Ten ko­ściół za dnia nie wzbu­dzał w niej, jak w każ­dym oswo­jo­nym z ru­ina­mi war­sza­wia­ku, żad­nych re­flek­sji. Te­raz wy­glą­dał groź­nie. Przy­sta­nę­ła mimo woli, za­fa­scy­no­wa­na. Spoj­rza­ła w górę: z wzno­szą­cych się do wy­so­ko­ści pół­pię­tra stop­ni le­cia­ły w ciem­ność ol­brzy­mie, joń­skie ko­lum­ny, pod­trzy­mu­ją­ce po­tęż­ny, cięż­ki tym­pa­non. Ta upior­na ko­lum­na­da nie mia­ła żad­ne­go opar­cia, żad­ne­go za­ple­cza; roz­łu­pa­na przed dzie­się­ciu laty bom­bą świą­ty­nia le­ża­ła w gru­zach. Nic, tyl­ko żło­bio­ne, gi­gan­tycz­ne słu­py i strzę­py ścian. Jak to się trzy­ma przez tyle lat? Taki war­szaw­ski Par­te­non, bez dal­sze­go cią­gu za ko­lum­na­dą fa­sa­dy. Nie dar­mo w ze­szłym roku ukoń­czy­ła hi­sto­rię sztu­ki.

Za ko­ścio­łem cią­gnę­ła się re­mi­za tro­lej­bu­so­wa. Ci­che, ciem­ne tro­lej­bu­sy sta­ły w rów­nych rzę­dach jak śpią­ce hi­po­po­ta­my. Za­raz za re­mi­zą roz­bły­sły ko­ły­szą­ce się świa­tła, z głę­bi du­że­go pla­cu do­bie­ga­ły dźwię­ki wal­ca Łyż­wia­rze, roz­sie­wa­ne przez we­so­ły, choć schry­pły ad­ap­ter. Przed du­żym pło­tem z de­sek sta­ły grup­ki mło­dzie­ży. Mar­ta ode­tchnę­ła z ulgą.

W War­sza­wie ła­pie się ży­cie na go­rą­co. Pręż­ność tego mia­sta zdu­mie­wa, w pew­nych wy­pad­kach de­mo­lu­je, w in­nych jest uciąż­li­wa i dez­or­ga­ni­zu­ją­ca, jesz­cze w in­nych uszczę­śli­wia swą dy­na­mi­ką i każe opty­mi­stycz­nie wie­rzyć w przy­szłość. W War­sza­wie na­wet lo­do­wi­sko chwy­ta się na go­rą­co, jesz­cze nie­osty­głe z prac przy­go­to­waw­czych, jesz­cze nie­do­pie­czo­ne, pro­sto z rąk ro­bot­ni­ków i tech­ni­ków. Cóż z tego, że nie ma try­bun, że ban­dy toru są pro­wi­zo­rycz­ne, a szat­nie z dyk­ty i tek­tu­ry? Jest lód, wi­szą ni­sko lam­py, roz­le­ga się walc Łyż­wia­rze, jest więc i mło­dzież. Tłu­my mło­dzie­ży na róż­nych ro­dza­jach ły­żew, na przy­krę­ca­nych, przy­pi­na­nych pa­ska­mi i przy­twier­dzo­nych do spe­cjal­nych bu­tów. Na tur­fach, śnie­gór­kach, ha­li­fak­sach, ho­ke­jach, pan­cze­nach. Jest ra­dość, krzyk, śmiech, są gwiz­dy, awan­tu­ry, go­ni­twy, prze­chwał­ki, flir­ty, po­pi­sy, sprzecz­ki. Otwar­te zo­sta­ło nowe sztucz­ne lo­do­wi­sko – a więc je­ste­śmy i my, łyż­wia­rze, i jest nas mnó­stwo! Spe­cjal­ne urzą­dze­nia jesz­cze nie są go­to­we, jesz­cze się je wy­kań­cza, to do­pie­ro po­czą­tek ro­bót – nie szko­dzi, to nic nie prze­szka­dza, wy­koń­czy się, a my się tym­cza­sem po­śli­zga­my! Skoń­czył się walc Łyż­wia­rze, da­wać Róże po­łu­dnia! Od nie­pa­mięt­nych lat te dwa wal­ce sta­no­wią o war­szaw­skiej śli­zgaw­ce, są jej hym­nem. Strzeż­cie się nie mieć tych płyt na no­wym lo­do­wi­sku!…

– Maj­ka! – za­wo­łał mło­dy czło­wiek, otu­lo­ny płasz­czem, pod któ­rym wid­niał zie­lo­no-czar­ny dres ho­ke­jo­wy z em­ble­ma­tem war­szaw­skie­go AZS. – Co się z tobą dzie­je? Nie mogę się cie­bie do­cze­kać…

– Jak się masz, Ze­non!… – Mar­ta wspię­ła się na pal­ce i po­ca­ło­wa­ła Ze­no­na w po­li­czek. – Mój chłop­cze, nie­któ­rzy lu­dzie cięż­ko pra­cu­ją, nie mó­wiąc już o obo­wiąz­kach do­mo­wych wzo­ro­wej cór­ki.

– Żad­na pra­ca nie hań­bi. – Ze­non uśmiech­nął się. – Chodź, za­grze­jesz się nie­co w na­szej szat­ni. Jak się czu­je mama?

Był to bar­dzo ład­ny chło­piec, ten Ze­non. Ho­ke­jo­wy, nie­kształt­ny rynsz­tu­nek nie mógł za­trzeć sil­nej gib­ko­ści jego po­sta­ci, sze­ro­ko­ści klat­ki pier­sio­wej, dłu­go­ści nóg. Na mo­car­nie skle­pio­nej, śnia­dej szyi osa­dzo­na była pięk­na gło­wa mło­de­go gla­dia­to­ra o czar­nych, jak­by rzeź­bio­nych wło­sach i ciem­nych oczach. Był bar­dzo wy­so­ki, be­ret Mar­ty się­gał mu za­le­d­wie do ra­mie­nia.

– Z tre­nin­gu chy­ba nici – po­wie­dział. – Ba­ła­gan na tym no­wym lo­do­wi­sku… Znów wpu­ści­li pu­blicz­ność. Nie­po­trzeb­nie że­śmy się roz­bie­ra­li.

– Prze­bierz się. Pój­dzie­my tro­chę „Pod Ku­ran­ty”. Od wie­ków nie sie­dzia­łam w ka­wiar­ni.

– To znów nie jest ta­kie pro­ste. Jest cały pierw­szy i dru­gi skład i ci z kie­row­nic­twa sek­cji. Ma być ja­kaś od­pra­wa. Nie mogę. Maj­ka, zro­zum, chcę już w tym roku za­ła­twić raz na za­wsze dy­plom. Że­byś ty wie­dzia­ła, jak oni te­raz na AWF-ie pa­trzą na udział w ży­ciu sek­cji… Aż strach…

– Daj spo­kój. Taka gwiaz­da jak ty, że­byś się z tym li­czył – rze­kła Mar­ta z le­ciut­ką iro­nią.

– Wiesz… na eg­za­mi­nie nie­trud­no zga­sić naj­więk­szą gwiaz­dę – rzekł Ze­non, lecz wi­dać było, że nie za­mie­rza pro­te­sto­wać prze­ciw swej war­to­ści.

Prze­szli szat­nię ogól­ną, peł­ną dzie­ciar­ni i wa­la­ją­cych się ga­zet, brud­nych od ob­cie­ra­nia ły­żew. Ze­non otwo­rzył drzwicz­ki prze­pie­rze­nia dzie­lą­ce­go ba­rak na pół. Sta­ły tu szaf­ki na sprzęt opa­trzo­ne ty­sią­cem na­pi­sów, czę­sto­kroć moc­no nie­przy­stoj­nych. Cia­sna prze­strzeń mię­dzy szaf­ka­mi wy­peł­nio­na była róż­no­ko­lo­ro­wy­mi dre­sa­mi za­wod­ni­ków, sztu­ca­mi, na­go­len­ni­ka­mi, pan­ce­rza­mi ze skó­ry, bu­ta­mi, łyż­wa­mi, ki­ja­mi ho­ke­jo­wy­mi. W tym ga­li­ma­tia­sie przed­mio­tów śmia­ły się, ga­da­ły, ły­ska­ły zdro­wy­mi zę­ba­mi mło­de, zu­chwa­łe twa­rze. Mar­ta nie była tu nie­zna­na.

– Ser­wus, Maj­ka! – za­wo­łał ja­kiś mło­dy ol­brzym o bar­dzo opa­lo­nej twa­rzy. – Czo­łem, An­tek! – rzu­ci­ła Mar­ta – ja­kiś ty opa­lo­ny! – A co? W de­chę, nie? Wczo­raj wró­ci­łem z Za­ko­pa­ne­go… Mó­wię ci, po­go­da typu baj­ka, na me­dal. – Cześć, Mar­ta, jak się masz? – sły­sza­ła z tyłu i z bo­ków. – Przyjdź w nie­dzie­lę splu­nąć na krą­żek… Gra­my z ja­ki­miś ła­cha­mi z Kra­ko­wa. Wsta­wi­my im bań­ki, zo­ba­czysz. Ze­non gra jak sza­tan, jak ty je­steś. – Będę! – śmia­ła się Mar­ta – ale to nie­wie­le wam po­mo­że. – Są­dzisz, że nam do­su­ną, blon­dy­necz­ko?… Wy­rzuć te my­śli, mel­du­ję ci, za­ła­twi­my ich sześć koło. – Ze­non usiadł i sznu­ro­wał buty, gdy wstał na łyż­wach, był ogrom­ny. – Maj­ka – spy­tał An­tek – jaka jest róż­ni­ca po­mię­dzy ko­niem a ko­nia­kiem? – Nie wiem. – Taka jak mię­dzy ru­mem a ru­ma­kiem! Do­bre, co? – Mar­ta ro­ze­śmia­ła się, wszy­scy się śmia­li, trud­no tu było nie śmiać się, ja­kiś kult śmie­chu wi­siał w gę­stym od dymu pa­pie­ro­so­we­go po­wie­trzu. Dow­cip był re­li­gią tych mło­dych lu­dzi, nade wszyst­ko w świe­cie ce­ni­li dow­cip, dla dow­ci­pu go­to­wi byli uczy­nić wszyst­ko, na­wet krzyw­dę, na­wet głup­stwo. Jak­że Ze­non tu przy­na­le­ży… Du­szą i cia­łem – po­my­śla­ła Mar­ta. We wzro­ku Mar­ty, spo­glą­da­ją­cej na po­pra­wia­ją­ce­go bo­dicz­ki Ze­no­na, mi­go­ta­ła tkli­wość, to praw­da, ale taka tkli­wość, ja­kiej męż­czyź­ni bar­dzo nie lu­bią, czu­łość ko­bie­ty, któ­ra jesz­cze ko­cha, ale już wie, że są rze­czy, o ja­kich jej chło­piec nie ma i nie może mieć po­ję­cia.

Do szat­ni wszedł bar­czy­sty męż­czy­zna w ko­żu­chu. – Pa­no­wie – po­wie­dział – skocz­cie któ­ry na lo­do­wi­sko, bo tam ja­kieś hi­sto­rie. Zno­wu roz­ra­bia­ją. Ze­non, je­steś na łyż­wach. – Ze­non pod­niósł się, wło­żył płaszcz na ekwi­pu­nek i rzekł: – Chodź, Maj­ka, po­sto­imy tro­chę na po­wie­trzu. Nie jest za zim­no.

Mar­ta lu­bi­ła wi­dok roz­jeż­dżo­ne­go, su­ną­ce­go tłu­mu. Chrzęst ły­żew, ko­lo­ro­we zyg­za­ki, usmar­ka­ne z wy­sił­ku, mro­zu i ra­do­ści twa­rzycz­ki dzie­ci – mo­gła na to pa­trzeć go­dzi­na­mi. I ro­zu­mia­ła się na rze­czy, trzy zimy spę­dzo­ne z Ze­no­nem dały jej wie­dzę o pra­wach, za­sadz­kach i ta­jem­nych zna­kach tego świat­ka, o tym, co się dzie­je na lo­go­gry­fie – prze­su­wan­ce lo­do­wi­ska. Umia­ła do­strzec bu­tel­kę po wód­ce pod ław­ką i błysk łyż­wy przy ło­bu­zer­skim pod­ci­na­niu ja­dą­cych spo­koj­nie dziew­cząt, orien­to­wa­ła się w tech­ni­ce ho­ke­jo­we­go fau­lu, w na­stro­jach śli­zgaw­ki o każ­dej po­rze dnia. Od razu też do­strze­gła, co wią­że po­zor­nie nie­zwią­za­ne ze sobą po­sta­cie uwi­ja­ją­ce się wśród tłu­mu. Gru­pa kil­ku­na­stu wy­rost­ków, co naj­wy­żej szes­na­sto­let­nich, łą­czy­ła się w po­tęż­ne­go węża, któ­re­go dy­na­mi­ka pędu roz­trą­ca­ła łyż­wia­rzy, prze­wra­ca­ła, za­gar­nia­ła w swą or­bi­tę usu­wa­ją­ce się nie­zręcz­nie dziew­czę­ta. Na cze­le je­chał nie­du­ży, lecz krę­py fa­cet w dwu­rzę­do­wym, ciem­nym gar­ni­tu­rze o kan­cia­stych, wy­pcha­nych ra­mio­nach; na szyi miał brud­no­bia­ły sza­lik z ta­niut­kie­go je­dwa­biu, na gło­wie – okrą­głą, kra­cia­stą cy­kli­stów­kę, ster­czą­cą wy­so­ko, z prze­sad­nym fa­so­nem na cie­mie­niu. Je­chał szyb­ko i pew­nie, z rę­ka­mi w kie­sze­niach, prze­kła­dał z wpra­wą, kie­dy zbli­żył się, wi­dać było kro­sto­wa­tą twarz o gru­bym, za­dar­tym no­sie. – Te opry­chów­ki to oni wy­py­cha­ją ga­ze­ta­mi – rzekł Ze­non z uśmie­chem, wska­zu­jąc na kra­cia­stą czap­kę – daje to ulu­bio­ny fa­son, a za­ra­zem sta­no­wi pew­ną ochro­nę przed ude­rze­niem. – W uśmie­chu Ze­no­na była wzgar­dli­wa apro­ba­ta dla chło­pa­ka, wi­dział w nim coś za­baw­ne­go. – Strój od­po­wied­ni na nie­dziel­ne imie­ni­ny u szwa­gra – rze­kła Mar­ta, lecz nie po­par­ła słów uśmie­chem. W pew­nej chwi­li roz­pę­dzo­ny wąż przy­siadł w tak zwa­nym pi­sto­le­cie i pruł z wiel­ką szyb­ko­ścią, na­je­żo­ny wy­sta­wio­ny­mi do przo­du łyż­wa­mi, przez lo­do­wi­sko, gwał­cąc wszel­kie pra­wi­dła ru­chu. Roz­legł się krzyk, chłop­cy szyb­ko pod­nie­śli się i roz­pierz­chli, na lo­dzie le­ża­ła mała dziew­czyn­ka, usi­łu­ją­ca się po­dźwi­gnąć. Ze­non jed­nym za­ma­chem dłu­gich nóg prze­sa­dził ban­dę i w cią­gu se­kun­dy zna­lazł się przy dziew­czyn­ce; wziął ją na ręce i ostro przy­ha­mo­wał na­prze­ciw Mar­ty. – Co ci się sta­ło? – spy­tał, sa­dza­jąc dziew­czyn­kę na ban­dzie. Duże łzy błysz­cza­ły w brą­zo­wych jak pię­cio­gro­szów­ki oczach. Wska­za­ła na pra­wą łyd­kę: przedar­te ba­weł­nia­ne spodnie i po­szar­pa­na skar­pet­ka od­sła­nia­ły spo­re za­dra­pa­nie. – Łyż­wą! Ta­kie ło­bu­zy! – Usta dziew­czyn­ki ścią­gnę­ły się znów w bo­le­sną pod­ków­kę. Mar­ta wy­ję­ła jej z kie­sze­ni chu­s­tecz­kę. – Do we­se­la się za­goi – po­wie­dzia­ła we­so­ło – a spodnie ju­tro za­ce­ru­jesz. Swo­ją dro­gą… – zwró­ci­ła się gwał­tow­nie do Ze­no­na i umil­kła. Ze­non spo­glą­dał z ja­kimś upodo­ba­niem na lo­do­wi­sko, na któ­rym mło­dzień­cy w opry­chów­kach zna­leź­li nową za­ba­wę. Ty­po­wa­li jed­ną z wi­szą­cych nad ta­flą lo­do­wą lamp me­czo­wych, roz­pę­dza­li się i mio­ta­li ka­mie­nia­mi w górę. Trzy pró­by wy­pa­dły mi­zer­nie, ale za czwar­tym ra­zem pę­ka­ty fa­cet w wi­zy­to­wej dwu­rzę­dow­ce wy­ce­lo­wał. Huk zbi­te­go szkła i pę­ka­ją­cej wie­lo­wa­to­wej ża­rów­ki, spło­szo­ny krzyk śli­zga­ją­cych się, od­pry­ski szkła na lo­dzie – na­gła re­duk­cja oświe­tle­nia. Coś na­wa­li­ło w ca­łym prze­wo­dzie i kil­ka wiel­kich lamp zga­sło. Na lo­do­wi­sku po­wstał ruch, ry­ce­rze pół­mro­ku roz­po­czę­li go­rącz­ko­we uwi­ja­nie się. Wte­dy wła­śnie Mar­ta po­czu­ła na­głe, przy­śpie­szo­ne bi­cie ser­ca. Nie, to chy­ba złu­dze­nie, prze­cież to nie­moż­li­we, aby to były te same świe­tli­ste, ja­rzą­ce się nie­sa­mo­wi­tym bla­skiem, prze­raź­li­wie bia­łe oczy?…

Z szat­ni klu­bo­wej wy­pa­dło kil­ku za­wod­ni­ków i bar­czy­sty męż­czy­zna w ko­żu­chu. Ze­non pruł peł­nym ga­zem w tłum. Pę­ka­ty w dwu­rzę­dow­ce je­chał ostro, ale nie mógł się rów­nać z ho­ke­istą. Ze­non po­chy­lił się w po­śli­zgu ka­na­dyj­ki, oto­czył go zgrzy­tli­wym wi­ra­żem i zła­pał za ra­mię. – Wol­ne­go, ko­le­go! – rzekł twar­do. – Co te­raz bę­dzie? – Wy­ro­stek spoj­rzał w twarz Ze­no­na; był dużo niż­szy i mimo wy­raź­nej krzep­ko­ści na pew­no słab­szy, ale w jego per­ka­tej twa­rzy i zim­nych, obe­lży­wych oczach Ze­non do­strzegł coś, co ka­za­ło mu pu­ścić ra­mię: była w tych oczach go­to­wość na wszyst­ko, aż do koń­ca. – To przez nie­uwa­gę, pa­nie kie­row­ni­ku – rzekł z fał­szy­wym uśmie­chem, roz­sze­rza­ją­cym mu gru­be usta na całą twarz – ja prze­pra­szam, to nie­ostroż­nie… Ge­nial­ne – po­my­ślał Ze­non – ale hu­mor u tych ko­za­ków… Wy­da­ło mu się to na­raz do­sko­na­łym dow­ci­pem i nie mógł po­wstrzy­mać uśmie­chu, co wy­ro­stek od razu pod­chwy­cił. – Pa­nie kie­row­ni­ku, ja za­raz panu kie­row­ni­ko­wi od­pa­lę pięć­dzie­sią­ta­ka… Za tę lam­pę, do­bra? Tyl­ko po­zbie­ram od dru­hów, psia ich dola. – Rze­czy­wi­ście, dru­ho­wie sku­pi­li się już cia­sno wo­kół nich, Ze­non le­d­wie się obej­rzał, gdy oto­czo­ny był przez spo­co­ne twa­rze, brud­ne sza­li­ki, ze­psu­te zęby, zio­ną­ce wód­ką od­de­chy i spoj­rze­nia. – Żeby mi za­raz, sły­szysz, do kasy lo­do­wi­ska… – rzekł gło­śno i ro­ze­pchnął moc­no na­pie­ra­ją­cych. – Za­raz, za­raz… – za­wo­łał pę­ka­ty w dwu­rzę­dow­ce i wa­ta­ha roz­je­cha­ła się na wszyst­kie stro­ny.

Ze­non pod­je­chał do Mar­ty, przy któ­rej sta­li za­wod­ni­cy. – Co się sta­ło? – spy­tał An­tek. – Ge­nial­ne – rzekł Ze­non – wiesz, Maj­ka, co ten ban­dzior po­wie­dział: „To przez nie­uwa­gę”. Tak po­wie­dział. Mają ri­po­sty, co? – An­tek i kil­ku in­nych ro­ze­śmie­li się, Mar­ta dy­go­ta­ła. – No i co? – rzu­ci­ła gwał­tow­nie. – Co te­raz z nim zro­bi­cie? – Nic – od­parł Ze­non nie­fra­so­bli­wie. – Co mu zro­bisz? Za lam­pę nie za­pła­ci, bo dro­ga, mi­li­cja da­le­ko, bić się z nim nie będę. Ty się na tym nie znasz. Maj­ka, to wład­cy Czer­nia­kow­skiej uli­cy, ten krę­py w opry­chów­ce to po­strach Czer­nia­ko­wa. – Chłop­cy – rzekł męż­czy­zna w ko­żu­chu – ła­duj­cie się na lód, opróż­nia­my przed cza­sem lo­do­wi­sko z pu­blicz­no­ści. Idę nadać przez me­ga­fon. – Zwar­ta gru­pa ho­ke­istów wjeż­dża­ła na ta­flę. – Zro­zum, Maj­ka – rzekł nie­pew­nie Ze­non, gdy zo­sta­li sami – gdy­bym go miał gdzieś w neu­tral­nym miej­scu, to zro­bił­bym z nie­go mar­mo­la­dę, ale tu oni mnie zna­ją… Dziś dam mu po uchu, ju­tro wie­czo­rem będę wy­cho­dził sam z tre­nin­gu i kil­ka­na­ście ce­gieł za­pra­wi mnie, nie wia­do­mo skąd, kie­dy i jak, w łeb… Już ja to znam. – Mar­cie sta­nę­ła przed ocza­mi smu­kła po­stać w bia­łym, le­kar­skim ki­tlu. Co ma do tego dok­tor Hal­ski? – po­my­śla­ła szyb­ko, zu­peł­nie zdez­o­rien­to­wa­na. – Ro­zu­miem… – rze­kła Mar­ta i Ze­non po­czuł się na­raz, jak­by na tym świe­cie nig­dy nie zo­stał po­wie­dzia­ny ża­den dow­cip. W tej chwi­li z pół­mro­ku lo­do­wi­ska, z chrzę­stu ły­żew wbi­ły się w Mar­tę na uła­mek se­kun­dy bia­łe źre­ni­ce i zga­sły. Sta­ło się to tak na­gle i tak na pew­no, że Mar­ta za­drża­ła, prze­szy­ta dresz­czem. To od­błysk lo­do­wej ta­fli, o, to wła­śnie to – szep­nę­ła w du­chu, wie­dząc do­brze, że tak nie jest.

W naj­ciem­niej­szym rogu lo­do­wi­ska pę­ka­ty w opry­chów­ce przy­ha­mo­wał przed ja­kimś ho­len­dru­ją­cym, ni­skim pa­nem w pum­pach. Gdy pan w pum­pach prze­su­wał się obok, chwy­cił go gwał­tow­nie za rękę, wy­trą­ca­jąc go z rów­no­wa­gi wprost w kar­ko­łom­ny pi­ru­et. – Ta­tu­siu – rzekł pę­ka­ty – po­życz pięć­dzie­siąt zło­tych… – Pa­nie! – krzyk­nął pan w pum­pach – puść, bo za­wo­łam!… – Wię­cej nie zdą­żył już po­wie­dzieć. Ja­dą­cy na peł­nym ga­zie chło­pak w swe­trze z wy­kła­da­nym koł­nie­rzem pod­ciął go z peł­ne­go roz­pę­du. Po­czuł jesz­cze kil­ka ude­rzeń łyż­wa­mi w ple­cy i sil­ne szarp­nię­cie za tyl­ną kie­szeń spodni. – Ra­tun­ku! Mi­li­cja! – roz­darł się. – Ciiii­cho! – syk­nął pę­ka­ty i prze­je­chał mu wol­ną łyż­wą po twa­rzy. – Re­bia­ta! Do domu! – rzu­cił i wszy­scy roz­pry­snę­li się na boki. Wszyst­ko ra­zem trwa­ło se­kun­dy i pan w pum­pach, za­nim ob­tarł krew z po­licz­ka, nie wie­dział na­wet do­brze, co się sta­ło.

Te­raz na lo­do­wi­sku po­wsta­ło strasz­li­we za­mie­sza­nie, w któ­rym po­tęż­ny głos z me­ga­fo­nu, ob­wiesz­cza­ją­cy: „Pu­blicz­ność pro­szo­na jest o opusz­cze­nie lo­do­wi­ska”, wzma­gał zu­peł­ny cha­os. Mar­ta po­wie­dzia­ła: – Ze­non, prze­bierz się, od­pro­wa­dzisz mnie do domu, do­brze? – A tre­ning?

– Opu­ścisz tre­ning, pro­szę cię, ja mam do­syć tych awan­tur. – Do­brze, Maj­ka, za­cze­kaj. Prze­cież nic ta­kie­go się w grun­cie rze­czy nie sta­ło…

Wśród wą­do­łów i roz­ko­pów pod przy­szłe try­bu­ny, roz­cią­ga­ją­cych się w za­mar­z­łej gli­nie za lo­do­wi­skiem, sta­ło sześć ciem­nych po­sta­ci. Pa­no­wał tu już zu­peł­ny mrok, roz­bły­sły je­dy­nie gwiaz­da­mi lu­to­wej nocy. Jed­na z po­sta­ci, nie­wy­so­ka, pę­ka­ta, kan­cia­sta, mó­wi­ła, tłam­sząc coś w pal­cach:

– Sto sie­dem­dzie­siąt i do­ku­men­ty. Łap­ciuch, masz tu pięć­dzie­sią­ta­ka, idź do kasy, po­łóż i po­wiedz, że to za lam­pę. Tak trze­ba.

– Idź sam, ko­zak się zna­lazł, co in­nych po­sy­łasz, jak ta­kiś dżen­tel­men – od­parł wy­so­ki, łam­li­wy cień.

– Wont, ty łach­ma­nia­rzu, ja ci po­ka­żę, głu­pi szczy­lu… Wo­lisz, żeby cię prze­trą­ci­li od razu, jak ju­tro przyj­dziesz? Gdzie ta­kich ba­ra­nów zbie­ra­ją? Nie ka­pu­jesz, że z nimi trze­ba być do­brze, gów­nia­rzu?… Sam za­ła­twię, wszyst­ko mu­szę za was…

Pę­ka­ta po­stać wy­ję­ła pie­nią­dze z port­fe­la i scho­wa­ła do kie­sze­ni. Port­fel wy­rzu­ci­ła da­le­ko za sie­bie, w ciem­ność. Le­d­wie do­tknął zie­mi, gdy pod­nio­sła go ja­kaś pie­czo­ło­wi­ta ręka.

– Pięć­dzie­sią­tak dla mnie, resz­ta do po­dzia­łu – rzekł pę­ka­ty, kła­dąc ręce do kie­sze­ni. – Albo le­piej masz, Sta­siek, i skocz po ben­zy­nę. Kup parę ogór­ków, ka­pu­jesz…

Kie­dy i skąd wpa­da po­mię­dzy sześć po­sta­ci grom, tego nie wie nig­dy żad­na z sze­ściu za­in­te­re­so­wa­nych osób. Poza tym grom nie jest nig­dy czymś mięk­kim, to zaś, co zna­la­zło się na­raz na skost­nia­łej gli­nie po­mię­dzy sze­ściu sil­ny­mi, zwin­ny­mi i go­to­wy­mi na wszyst­ko ludź­mi, było na tyle mięk­kie, by nie spra­wiać żad­ne­go ha­ła­su, a na tyle gra­ni­to­wo twar­de, by uczy­nić rzecz nie­by­wa­łą – ściąć pięć spo­śród sze­ściu po­sta­ci z nóg. Szó­sta w tej sa­mej se­kun­dzie rzu­co­na zo­sta­ła po­tęż­nym cio­sem w brzuch na usy­pi­sko zlo­do­wa­cia­łej gli­ny. Przez kil­ka chwil ko­tło­wał się dzi­wacz­ny, strasz­ny bój w zu­peł­nych ciem­no­ściach i w zu­peł­nym mil­cze­niu, gdy się jed­nak nic nie wie, kie­dy i skąd pa­da­ją bły­ska­wicz­ne kop­nię­cia w usta i w pod­brzu­sze, w szy­ję i w ser­ce – wte­dy lu­dzie za­czy­na­ją kasz­leć, krztu­sić się bó­lem i stra­chem, char­czeć. – Moje oko! Gło­wa, o Jezu! Gło­wa!? Uuuuch! Mor­du­ją! Aaaaaa! – Wte­dy też, rzu­co­na z siłą pa­ro­we­go mło­ta, pę­ka­ta po­stać otwo­rzy­ła z ję­kiem oczy i to sta­ło się przy­czy­ną jej zu­peł­nej klę­ski. Na­prze­ciw jej oczu pło­nę­ły w ciem­no­ściach inne oczy, tak prze­ra­ża­ją­co bia­łe, że pod po­sta­cią pę­ka­tą i kan­cia­stą zdrę­twia­ły ko­la­na; jej szes­na­sto­let­nią du­szą, nie­zna­ją­cą do­tąd, co to oba­wa, owład­nę­ło na­gle dzi­kie prze­ra­że­nie. Ma­ca­jąc jak śle­py przed sobą, prze­wra­ca­jąc się na czwo­ra­kach po gli­nia­stym na­sy­pie, ra­niąc so­bie ręce i pa­da­jąc na czo­ło, czło­wiek, któ­ry nie bał się w swym krót­kim ży­ciu ani krwi, ani noża, za­czął, po­ty­ka­jąc się, ucie­kać przed ocza­mi. Ja­kaś dziw­na gro­za rzu­ca­ła jego ser­cem. Bie­gnąc co­raz szyb­ciej przez zna­ne so­bie pa­gó­ry, do­padł do wła­sno­ręcz­nie wy­cię­tej nie­gdyś dziu­ry w dru­cia­nym ogro­dze­niu, prze­gra­mo­lił się na dru­gą stro­nę i zna­lazł się na ty­łach re­mi­zy tro­lej­bu­so­wej. Tu po­czuł się pew­nie, ode­tchnął głę­bo­ko, otarł usta i zbli­żył rękę do smu­gi świa­tła z la­tar­ni ulicz­nej. – Krew! – szep­nął – co to było?… – I na­gle po­czuł, że nie jest sam. Nic nie wi­dział ani nie sły­szał, lecz coś ka­za­ło mu ucie­kać. Jak alar­mo­wy sy­gnał in­stynk­tu do­szła do jego świa­do­mo­ści pew­ność, że tuż za nim czai się nie­wi­dzial­ne, nie­zna­ne coś, któ­re nie woła, nie gro­zi, nie pyta, ni­cze­go nie żąda, tyl­ko nisz­czy, uni­ce­stwia. Lecz co nisz­czy, dla­cze­go?… Nad tym nie pró­bo­wał na­wet się za­sta­no­wić, gdyż mu­siał ucie­kać – biec co sił w zmal­tre­to­wa­nych no­gach, ła­piąc z tru­dem wy­du­szo­ny z pier­si pie­kiel­nym ude­rze­niem od­dech. Dy­sząc cięż­ko, prze­sa­dził ka­mie­nie i płot dzie­lą­cy re­mi­zę od uli­cy. Na myśl mu na­wet nie przy­szło, by się bro­nić, zła­pać w bie­gu ka­mień, przy­jąć wal­kę w tych za­ka­mar­kach, dziu­rach, pło­tach, śmie­ciach, któ­re znał jak wła­sną kie­szeń, w któ­rych tyle razy on in­nych… Wy­padł w prze­smyk po­mię­dzy za­bu­do­wa­nia­mi i ru­ina­mi ko­ścio­ła. Nie sły­szał, lecz czuł po­goń. Jego świsz­czą­cy od­dech ka­zał przy­sta­nąć idą­cym po dru­giej stro­nie uli­cy Ze­no­no­wi i Mar­cie. Wi­dzie­li, jak ciem­na po­stać, wy­prze­dza­ją­ca ich da­le­ko, wbie­gła chwiej­nie na stop­nie por­ta­lu, a za nią – coś jak­by cień, za­tar­ta syl­we­ta, za któ­rą nie moż­na było rę­czyć, czy na­le­ży do rze­czy­wi­sto­ści. Ciem­na po­stać za­wa­ha­ła się przez mgnie­nie oka, ser­ce tłu­kło w niej obłęd­nie, gdy mi­nąw­szy ko­lum­na­dę, zna­la­zła się w upior­nej na­wie. Ale nie było wy­bo­ru. Nie po­zo­sta­wa­ło nic in­ne­go, jak sa­mo­bój­czy skok w ciem­ność – zdru­zgo­ta­na pod­ło­ga nawy ury­wa­ła się bo­wiem na­gle jak szcze­li­na prze­pa­ści – w dole roz­cią­ga­ła się ciem­na kruch­ta, na­je­żo­na roz­bi­tym mu­rem, po­trza­ska­ny­mi prę­ta­mi żel­be­to­wych zbro­jeń, fan­ta­stycz­ną ko­ron­ką po­szar­pa­nych mu­rów, za­rdze­wia­ły­mi szta­ba­mi i że­la­zny­mi szy­na­mi. Ale w dole był ra­tu­nek. Ciem­na po­stać wie­dzia­ła do­brze, że wśród cien­kich ko­lu­mie­nek kruch­ty, wśród zwa­łów po­tłu­czo­nej ce­gły ukry­te są że­la­zne drzwi sta­re­go prze­ciw­lot­ni­cze­go schro­nu pro­wa­dzą­ce­go do pod­ziem­nych od­mę­tów nie­zna­nych ni­ko­mu prócz kil­ku lu­dzi. Tyl­ko tam wi­dział ra­tu­nek i sko­czył de­spe­rac­ko w dół, na roz­dzie­ra­ją­ce ko­ści ce­gły. Nie zdą­żył się unieść na ro­ze­dr­ga­nych, za­krwa­wio­nych ra­mio­nach, gdy wy­czuł ra­czej, niż usły­szał spa­da­ją­cy obok nie­go z ko­cią mięk­ko­ścią cień. Ostat­kiem sił rzu­cił się mię­dzy ko­lum­ny kruch­ty, ku że­la­zne­mu za­wo­ro­wi.

Wte­dy wła­śnie Mar­ta i Ze­non po­sły­sze­li strasz­ny, roz­pacz­li­wy krzyk, ludz­kie wy­cie, od któ­re­go za­mar­ły im ser­ca. – Aaaaar­rhhh!… – chry­pia­ło w ru­inach ogrom­ne­go ko­ścio­ła.

Prze­bie­gli ku scho­dom por­ta­lu, Ze­non sta­wiał już nogę na stop­niu, gdy Mar­ta szep­nę­ła z trwo­gą: – Nie! Pro­szę cię, Ze­non, nie… – W mo­men­tach dra­ma­tycz­nych Ze­non nie był tchó­rzem, ale już po chwi­li, gdy krzyk się nie po­wtó­rzył, po­czuł wiel­ką wdzięcz­ność dla Mar­ty, że my­śli o nim. – Ja­kieś po­ra­chun­ki wład­ców Czer­nia­ko­wa… – rzekł z uśmie­chem.

Zdej­mu­jąc nogę ze stop­nia, strą­cił ja­kiś mięk­ki przed­miot. Po­chy­lił się. Była to kra­cia­sta, wy­pcha­na ga­ze­ta­mi opry­chów­ka, od ja­kich roi się w War­sza­wie.

– Po­patrz, nie mó­wi­łem – rzekł do Mar­ty, dum­ny z traf­no­ści swe­go ro­zu­mo­wa­nia.

Mar­ta wpa­try­wa­ła się w czap­kę roz­sze­rzo­ny­mi z prze­ra­że­nia oczy­ma. Wy­da­ło jej się na­gle, przez uła­mek se­kun­dy, że coś zro­zu­mia­ła.

2

– Kuba! Ku­ba­aa!

Ko­lan­ko wy­chy­lił się z drzwi na ko­ry­tarz, za­wisł nie­mal na rę­kach.

– Ku­ba­aa! Gdzież on jest, ten…

Na scho­dach roz­legł się ło­skot o da­le­kim po­kre­wień­stwie z gór­ską la­wi­ną. Na koń­cu ko­ry­ta­rza uka­za­ła się kul­ka cze­goś, szyb­ko ro­sną­ca w oczach, któ­ra na kil­ka me­trów przed Ko­lan­ką za­czę­ła ha­mo­wać na sze­ro­ko roz­sta­wio­nych no­gach. Z brył­ki cia­ła, ubra­nia i ru­chu wy­ło­nił się cały uśmiech­nię­ty Ku­buś.

– Je­stem, pa­nie re­dak­to­rze. O co cho­dzi?

Ko­lan­ko jed­nym ru­chem wcią­gnął go do po­ko­ju i za­mknął drzwi. Po­kój re­dak­cji miej­skiej „Expres­su Wie­czor­ne­go” mógł­by z po­wo­dze­niem słu­żyć za prze­cud­ną wi­zję kla­sycz­ne­go włó­czę­gi: ta­kie ilo­ści sta­rych ga­zet i pa­pie­rów od­na­leźć moż­na je­dy­nie w ci­chych ma­rze­niach zmę­czo­nych tram­pów o łóż­kach i koł­drach. Na ścia­nie wi­sia­ły: ka­ry­ka­tu­ra Ko­lan­ki, roz­kład jaz­dy po­cią­gów pod­miej­skich sprzed trzech lat, plan Sa­skiej Kępy i go­dło pań­stwo­we.

– Ty pa­ca­nie nie­my­ty… – rzekł Ko­lan­ko z gorz­kim wy­rzu­tem. Ku­buś przy­brał po­sta­wę obron­ną.

– Już nie będę, pa­nie re­dak­to­rze – rzekł na wszel­ki wy­pa­dek, co­fa­jąc się – klnę się na czy­stą, nie­win­ną mi­łość, jaką ży­wię dla pana re­dak­to­ra… Tyl­ko – co się sta­ło?

– Chłop­czy­ku – po­wie­dział Ko­lan­ko ze sło­dy­czą w gło­sie – chłop­czy­ku, sia­daj. Po­patrz, wy­ho­do­wa­łem cię na wła­snej pier­si. Jako nie­let­nie pa­cho­lę igra­łeś bez­tro­sko w cie­niu mej po­tęż­nej opie­ki, fi­glu­jąc swa­wol­nie wśród no­wi­nek z ma­ga­zy­nów odzie­żo­wych, wśród spa­cer­ków po sto­li­cy, wśród wie­ści o no­wych li­niach tram­wa­jo­wych i o no­wa­lij­kach w skle­pach wa­rzyw­nych. Ha­sa­łeś jak roz­kosz­ne źre­bię po roz­ło­gach trze­ciej ko­lum­ny, miej­skiej ko­lum­ny na­sze­go chwa­leb­ne­go or­ga­nu. I co?… Tak mi się od­wdzię­czasz? Ta­kie jest two­je przy­wią­za­nie do tego, któ­ry cię wy­kar­mił mle­kiem z drze­wa wia­do­mo­ści do­bre­go i złe­go?

Okrą­gła, dwu­dzie­sto­dwu­let­nia i pie­go­wa­ta twarz Ku­bu­sia wy­ra­ża­ła ból i roz­pacz. Wi­dać było, iż jest do głę­bi wstrzą­śnię­ty.

– Pa­nie re­dak­to­rze – za­wo­łał – niech pan tak nie mówi! Nie wol­no panu! Prze­cież wie pan, że je­stem jak opo­ka za pa­nem re­dak­to­rem, że może pan za­wsze i uf­nie wes­przeć na mnie swe znu­żo­ne cia­ło… Że je­stem dla pana go­tów na wszyst­ko, na naj­wyż­szą ofia­rę, je­stem go­tów na… niech się dzie­je, co chce!… na­tych­miast sko­czyć po pa­pie­ro­sy, na­wet – tu Ku­buś za­krył oczy dło­nią i zwie­sił w strasz­nej męce gło­wę – na­wet przy­nieść her­ba­tę!

– Za­milcz – po­wie­dział Ko­lan­ko, tłu­miąc jaw­nie wzru­sze­nie – niech przyj­dę do sie­bie… Już do­brze… Czy­ta­łeś dzi­siej­sze „Ży­cie”?

– Nie – od­parł Kuba nie­fra­so­bli­wie. – Nie zwy­kłem czy­tać od sa­me­go rana tych mar­nych świst­ków kon­ku­ren­cyj­ne­go pa­pie­ru. O tej po­rze czy­tu­ję wy­łącz­nie to, co sam na­pi­sa­łem po­przed­nie­go dnia. A w ogó­le – w gło­sie Ku­bu­sia za­brzmia­ła wzgar­da – dzi­wię się panu, że pan, taki in­te­li­gent­ny czło­wiek, tra­ci czas o po­ran­ku na czy­ta­nie tej… ga­ze­ty.

– Za­mknij dziób! – wark­nął Ko­lan­ko. – Masz, czy­taj.

Po­dał Ku­bu­sio­wi świe­żą płach­tę po­ran­ne­go wy­da­nia „Ży­cia War­sza­wy”. Ku­buś wziął dzien­nik w dwa pal­ce, z osten­ta­cyj­ną od­ra­zą, w mia­rę jed­nak czy­ta­nia za­kre­ślo­nej czer­wo­nym ołów­kiem wzmian­ki twarz mu się wy­dłu­ża­ła, z okrą­głej sta­ła się owal­na, a z owal­nej po­cią­gła, dłu­ga i bar­dzo zmar­twio­na.

– No… i co ty na to? – Ko­lan­ko wziął się pod boki, chło­sta­jąc go wzro­kiem peł­nym szy­der­stwa. – As re­por­ta­żu „Expres­su Wie­czor­ne­go”, re­por­ter iskra, re­por­ter wid­mo, czło­wiek, dla któ­re­go nie ma drzwi za­mknię­tych, dzien­ni­karz, u któ­re­go w le­wej kie­sze­ni spodni bije puls War­sza­wy… Oczy i uszy sto­li­cy… Ma­gik pra­sy po­po­łu­dnio­wej, wo­bec któ­re­go naj­tward­si dy­rek­to­rzy do­mów to­wa­ro­wych pło­nią się jak za­sro­ma­ne dzie­wecz­ki, zwie­rza­ją się z ta­jem­nic no­we­go asor­ty­men­tu bie­li­zny dla le­ci­wych go­spo­dyń i je­dzą z ręki jak ptasz­ki… Jed­nym sło­wem: Kuba Wi­rus! I ten oto Ja­kub Wi­rus do­wia­du­je się o czymś ta­kim z ma­leń­kiej za­ja­wy na pią­tej ko­lum­nie „Ży­cia”. He, he, he…

Śmiech ten za­dźwię­czał w uszach Ku­bu­sia jak dzwon po­grze­bo­wy. Opu­ścił rękę z ga­ze­tą ni­czym czło­wiek ugo­dzo­ny śmier­tel­nie w samo ser­ce, spu­ścił gło­wę i rzekł gło­sem na­brzmia­łym cier­pie­niem:

– Tak… To ko­niec… Wi­docz­nie ze­sta­rza­łem się. Czas mi się wy­co­fać, od­dać miej­sce młod­szym, pójść do ad­mi­ni­stra­cji na wy­god­ny fo­te­lik z gu­mo­wą po­dusz­ką i spę­dzić na nim resz­tę mych dni… Niech młod­si ru­szą w świę­ty bój o no­wi­ny z Ko­szy­ków i po wy­wia­dy z pia­ska­rza­mi pra­cu­ją­cy­mi w zno­ju nad re­gu­la­cją Wi­sły… Mój kres nad­szedł. Oko moje stra­ci­ło blask i so­ko­lą by­strość, moja ręka za­gu­bi­ła nie­chyb­ną pew­ność. Ha, cóż! Po­zo­sta­ją ci­che du­ma­nia przy klu­bo­wym sto­li­ku na uli­cy Fok­sal i rzew­ne wspo­mnie­nia z dni chwa­ły.

Na­gle ze­rwał się jak opa­rzo­ny.

– Pa­nie re­dak­to­rze! Jak pra­gnę ca­ło­wać wi­śnio­we usta tej no­wej bru­net­ki z kol­por­ta­żu, co nam się obu po­do­ba – oni nie mo­gli otrzy­mać tej wia­do­mo­ści z po­go­to­wia! Po­go­to­wie mam ob­sta­wio­ne jak zło­to i nie­moż­li­wo­ścią jest, żeby ten… – tu Ku­buś blu­znął sło­wem strasz­li­wie dys­kre­dy­tu­ją­cym oma­wia­ną oso­bę – nie za­wia­do­mił mnie o czymś ta­kim… Ja nie wiem, ale… niech ja będę ostat­ni śmie­ciarz, a nie Wi­rus, je­śli w cią­gu dwóch go­dzin pan re­dak­tor nie bę­dzie miał…

– Spo­koj­nie, smar­ka­czu – Ko­lan­ko przy­brał ton men­tor­ski – wi­dzisz prze­cież, że nie jest po­da­ne ani kie­dy, ani kto udzie­lił po­mo­cy temu fa­ce­to­wi. Nie pi­sze, czy za­bra­no go do szpi­ta­la, czy mi­li­cja pro­wa­dzi do­cho­dze­nie. Nic prócz tego, że zna­le­zio­no ta­kie­go po­bi­te­go w ru­inach ko­ścio­ła przy uli­cy Ła­zien­kow­skiej. I tyle. Chy­ba bę­dziesz mu­siał udać się do ko­le­gów z „Ży­cia War­sza­wy”, je­śli się chcesz cze­goś do­wie­dzieć…

– Co? Tam? Nig­dy! – za­wo­łał Ku­buś dra­ma­tycz­nie. – Moja noga tam nie stąp­nie po kra­niec dni mo­ich, u tych… psz­cze­la­rzy! Chy­ba że będą mie­li dla mnie ja­kieś pie­nią­dze… – do­dał ci­szej, na stro­nie, po czym znów wzniósł głos do po­przed­nie­go re­je­stru: – A pan, pa­nie re­dak­to­rze, zbyt szyb­ko i zbyt wcze­śnie stra­cił wia­rę we mnie…

To rze­kł­szy, znikł jak wy­ssa­ny z po­ko­ju przez nie­wi­dzial­ny elek­tro­luks. Dla­cze­go psz­cze­la­rze? – zdzi­wił się Ko­lan­ko. – To po­zo­sta­nie na za­wsze ta­jem­ni­cą barw­no­ści sty­lu Ku­bu­sia Wi­ru­sa. Ale ja­kaś traf­ność w tym jest… – Uśmiech­nął się do sie­bie. Na­wet nie zdą­ży­łem mu dać tego Ki­scha – po­my­ślał, wyj­mu­jąc z szu­fla­dy świe­żo ku­pio­ną książ­kę. Je­śli bo­wiem trzy­dzie­stocz­te­ro­let­nie ser­ce re­dak­to­ra Edwi­na Ko­lan­ki biło dla ko­goś na obec­nym eta­pie jego ży­cia, tym kimś był tyl­ko Ku­buś Wi­rus.

Kie­dy sie­dem lat temu zja­wił się w re­dak­cji pięt­na­sto­let­ni chło­pak o zsi­nia­łych z zim­na war­gach, w nie­zdar­nym ubra­niu zszy­tym z ame­ry­kań­skich ko­ców woj­sko­wych, Ko­lan­ko od razu nim się za­in­te­re­so­wał. Dzi­wi­ło go sa­me­go to za­in­te­re­so­wa­nie; prze­wa­la­ły się na­ten­czas nad War­sza­wą pierw­sze zimy od­bu­do­wy, peł­ne udręk zdru­zgo­ta­ne­go przez woj­nę mia­sta. Przez te zimy War­sza­wa prze­bi­ja­ła się jak przez mor­der­czy ogień wiel­kiej bi­twy o ży­cie: w szla­mie, w bło­cie, w gru­zach, w nie­opa­la­nych no­rach za­miast miesz­kań, w któ­rych obi­te dyk­tą okna sym­bo­li­zo­wa­ły dom. Uczu­cia tward­nia­ły, dzie­ci śpią­ce w bra­mach zruj­no­wa­nych ka­mie­nic lub w błot­ni­stym śnie­gu uli­cy nie czy­ni­ły na ni­kim wra­że­nia. Ko­lan­ko na­le­żał ra­czej do lu­dzi moc­nych, to zna­czy od­por­nych, to zna­czy, czę­sto­kroć, nie­zbyt wraż­li­wych. A prze­cież od sa­me­go po­cząt­ku doj­rzał w oczach Ku­bu­sia coś, co wznie­ci­ło w nim cie­płą li­tość. Ku­buś był sie­ro­tą, ro­dzi­ców stra­cił w cza­sie woj­ny. Miał ja­kieś ciot­ki czy stry­jów na Zie­miach Za­chod­nich, ale ro­dzi­na sta­no­wi­ła dla Ku­bu­sia rzecz dru­go­rzęd­ną. Rze­czą pierw­szo­rzęd­ną była War­sza­wa. Ja­kie in­stynk­ty i umi­ło­wa­nia de­cy­do­wa­ły o tym w du­szy pięt­na­sto­let­nie­go chłop­ca, tego trud­no jest dojść, Ku­buś orzekł, że tu jest jego miej­sce, jego ser­ce, jego przy­szłość. I zo­stał. Za­cze­pił się w re­dak­cji nowo po­wsta­łe­go „Expres­su Wie­czor­ne­go”, bie­gał na po­sył­ki; do kli­szar­ni, do dru­kar­ni, po od­bit­ki szczot­ko­we, po pa­pie­ro­sy, po buł­ki, po piwo. Z cza­sem stał się nie­zbęd­ny, lu­bi­li go wszy­scy za to, że nie spra­wiał ni­ko­mu kło­po­tu, był spryt­ny, ob­rot­ny, dow­cip­ny, uczyn­ny, bar­dzo war­szaw­ski, ga­ze­ciar­ski, dziec­ko „Expres­su”. Nig­dy nie na­przy­krzał się, nig­dy od ni­ko­go ni­cze­go nie po­trze­bo­wał, za­wsze był go­tów do uprzej­mo­ści i przy­sług, co naj­waż­niej­sze: ni­ko­go nie obar­czał tro­ską o sie­bie i nikt so­bie gło­wy nie za­przą­tał tym, czy Ku­buś śpi i gdzie Ku­buś śpi, czy Ku­buś je i co Ku­buś je. Taka krzep­ka sa­mo­dziel­ność bu­dzi po­wszech­ną sym­pa­tię. Ale to wszyst­ko. W wal­czą­cej o swój dzień na­stęp­ny War­sza­wie lu­dzie byli nie­by­wa­le za­ję­ci; ob­da­rza­li chęt­nie sym­pa­tią, w wy­pad­kach na­głych – do­raź­ną po­mo­cą. Na cie­płą, pod­trzy­mu­ją­cą, tro­skli­wą przy­jaźń, taką wła­śnie, jaka Ku­bu­sio­wi była po­trzeb­na, nikt nie miał cza­su. Nikt z wy­jąt­kiem Ko­lan­ki. Za to Ko­lan­ko miał opo­ry. Ko­lan­ko był tro­chę scep­ty­kiem, tro­chę man­ty­ką, tro­chę ego­istą i tro­chę cwa­nia­kiem – taki cha­rak­ter, wy­trzę­sio­ny moc­no w ostat­niej woj­nie, nie sta­no­wi ży­znej gle­by, na któ­rej za­kwi­ta za­zwy­czaj opie­kuń­cza przy­jaźń dla kil­ku­na­sto­let­nie­go chłop­ca. Skoń­czy­ło­by się tedy na nie­wy­raź­nych sym­pa­tiach i przy­chyl­no­ściach, gdy­by nie Ku­buś. Al­bo­wiem na za­sa­dzie trud­no wy­tłu­ma­czal­nych re­wan­żów Ku­buś po­ko­chał Ko­lan­kę. Nie miał po­cząt­ko­wo po temu żad­nych spe­cjal­nych po­wo­dów: to inni re­dak­to­rzy przy­no­si­li mu cie­płe skar­pet­ki, pusz­ki kon­serw z gu­la­szem wie­przo­wym, ob­da­ro­wy­wa­li go bi­le­ta­mi do kin i na me­cze. Na­to­miast Ko­lan­ko z nim roz­ma­wiał. Każ­dą wol­ną chwi­lę Kuba spę­dzał przy biur­ku Ko­lan­ki, wśli­zgi­wał się do po­ko­ju, w któ­rym pra­co­wał Ko­lan­ko, czy­ha­jąc łap­czy­wie na mo­men­ty, gdy roz­ja­zgo­ta­ny te­le­fo­na­mi i ło­sko­tem ma­szyn do pi­sa­nia po­kój pu­sto­szał i cichł. I znów trud­no po­wie­dzieć, by roz­mo­wy te były dla Ko­lan­ki fi­lan­tro­pią: nic z tych rze­czy – roz­mo­wy te pa­sjo­no­wa­ły Ko­lan­kę, wiecz­nie chci­we­go ko­lo­rów ży­cia re­por­te­ra, dzien­ni­ka­rza do szpi­ku ko­ści, ko­cha­ją­ce­go za­chłan­nie at­mos­fe­rę, styl i bar­wę prze­ży­wa­nej chwi­li, na­stro­jów mia­sta, ję­zy­ka war­szaw­skiej uli­cy. Któż mógł le­piej opo­wia­dać mu o ba­za­rach i pla­cach, o ogród­kach i pla­żach, o pie­kar­niach i skle­pi­kach, o tram­wa­jach i knaj­pach niż Kuba Wi­rus, pięt­na­sto­let­ni czło­wiek, dla któ­re­go ży­cie na bru­ku dźwi­ga­ją­ce­go się z gru­zów i nę­dzy mia­sta nie mia­ło ta­jem­nic? A Kuba czuł wy­śmie­ni­cie, że to, co mówi, to, co opo­wia­da z ta­kim wkła­dem sił w traf­ność for­mu­ło­wa­nia, zo­sta­je zro­zu­mia­ne i do­ce­nio­ne, że ten, któ­ry słu­cha, słu­cha nie z uprzej­mo­ści, lecz z pa­lą­ce­go, chci­we­go za­in­te­re­so­wa­nia nim, Kubą, że je­den je­dy­ny czło­wiek na świe­cie po­tra­fi w peł­ni go zro­zu­mieć i spra­wie­dli­wie oce­nić nie­uchwyt­ną głę­bię, mą­drość, do­sad­ność, atrak­cyj­ność, cały gorz­ki, rynsz­to­ko­wy, kna­jac­ki urok i ostry jak brzy­twa hu­mor jego war­szaw­skiej, ulicz­nej gad­ki. Tym czło­wie­kiem był Ko­lan­ko i Ku­buś ko­chał go za to. Kie­dyś w cza­sie tych nie­koń­czą­cych się roz­mów, pa­trząc w pło­ną­ce po­licz­ki i ru­chli­we piw­ne oczy Ku­bu­sia, Ko­lan­ko do­strzegł w oczach tych coś wię­cej niż za­baw­ną, by­strą ko­za­ke­rię i ło­bu­zer­ski spryt: spod gru­bej war­stwy uku­te­go w ża­rze do­świad­czeń prze­ko­na­nia o nik­czem­no­ści i nę­dzy świa­ta wy­zie­rał ja­sny, mło­dzień­czy opty­mizm, gdzieś na dnie tych oczu nie­śmia­ło po­ły­ski­wa­ły ukry­te zło­ża uczci­wo­ści i lo­jal­no­ści. Tego sa­me­go dnia Ko­lan­ko wszedł do księ­gar­ni i ku­pił parę ksią­żek: był wśród nich Prus i Jack Lon­don, Że­rom­ski i Dic­kens. Da­lej wy­pad­ki po­to­czy­ły się re­we­la­cyj­nie, choć bez zbyt­niej re­kla­my. Nikt w re­dak­cji nie zda­wał so­bie na­wet spra­wy z tego, kie­dy Ku­buś zdał ma­tu­rę i za­czął pra­co­wać w dzia­le miej­skim jako re­por­ter. Nikt prócz Ko­lan­ki. Za­nim kto­kol­wiek zdo­łał się zo­rien­to­wać w tym, co się sta­ło, Ku­buś za­czął ro­snąć w sła­wę. Nie­spo­ży­ta ener­gia, dy­na­mi­ka i za­pał, sprzę­gnię­te z cel­no­ścią ob­ser­wa­cji i dow­ci­pu, ta­lent do­strze­ga­nia sen­sa­cji w fak­cie po­ja­wie­nia się w sprze­da­ży no­we­go typu mar­ga­ry­ny i prze­dziw­na umie­jęt­ność za­war­cia ca­łe­go po­ema­tu o tym zja­wi­sku w dwusz­pal­to­wej not­ce na trzy­dzie­ści wier­szy – ta­kie za­le­ty wzno­si­ły Ku­bu­sia bły­ska­wicz­nie w górę. Już nie­ba­wem za­czę­to o nim mó­wić jako o asie dzia­łu miej­skie­go, wraz z ro­sną­cą wiel­ko­miej­sko­ścią od­bu­do­wy­wa­nej War­sza­wy rósł Kuba jako gwiaz­da wiel­ko­miej­skie­go re­por­ta­żu. Za­czął no­sić do­bre ma­ry­nar­ki, ba­jecz­nie ko­lo­ro­we musz­ki u koł­nie­rzy­ka ko­szu­li i by­wać w Klu­bie Dzien­ni­ka­rzy, gdzie od sto­li­ków po­ka­zy­wa­no go na­wet pal­ca­mi, mó­wiąc: – To ten Wi­rus z „Expres­su”… – Wte­dy też na­stą­pił pierw­szy wiel­ki kon­flikt po­mię­dzy nim a re­dak­cją, któ­rej ko­le­gium uwa­ża­ło się za ro­dzaj ko­lek­tyw­nej ma­cie­rzy Ku­bu­sia. Po­sta­no­wio­no mia­no­wi­cie, że zo­sta­nie on za­pi­sa­ny na wyż­sze stu­dia dzien­ni­kar­skie, i wte­dy Kuba po­wie­dział twar­do: – Nie! – po czym wy­ja­śnił swe sta­no­wi­sko, mó­wiąc ob­ra­zo­wo i cha­otycz­nie, że re­dak­cja jest dlań tym, czym czy­sta woda dla ryby, któ­ra do­tąd zmu­szo­na była pły­wać w ba­jo­rze, że w ga­ze­cie zna­lazł swe naj­istot­niej­sze po­wo­ła­nie, że ga­ze­ta daje mu ży­cie i na­ukę za­ra­zem, co­dzien­ne do­sko­na­le­nie się w tym, co on, Kuba Wi­rus, uwa­ża za naj­cen­niej­sze i naj­waż­niej­sze, i naj­bar­dziej uko­cha­ne, że on jest dzien­ni­ka­rzem z naj­głęb­szych fi­brów du­szy, że był już chy­ba dzien­ni­ka­rzem w ło­nie mat­ki, a w każ­dym ra­zie na pew­no dzien­ni­ka­rzem po­zo­sta­nie aż do ostat­nie­go od­de­chu, że wresz­cie – tu Ku­buś wró­cił do swych ich­tio­lo­gicz­nych me­ta­for – oni, to zna­czy ci z ko­le­gium, chcą wrzu­cić jego, rybę rzecz­ną, do oce­anu nauk eko­no­micz­no-so­cjal­nych, na co on, Ku­buś, ty­po­wa ryba je­zio­ro­wo-miej­ska, nie ma ani ocho­ty, ani od­por­no­ści, przy­najm­niej na ra­zie, i że trze­ba cze­kać, aż jemu sa­me­mu przyj­dzie na to ocho­ta, aby się po­głę­bić i za­pra­gnąć pi­sa­nia kry­tyk z „Za­chę­ty” czy Mu­zeum Na­ro­do­we­go w miej­sce no­wi­nek z rzeź­ni miej­skiej. Na ko­niec w oku Ku­bu­sia bły­sło coś na kształt łzy, kie­dy mó­wił, że oni mogą go zmu­sić do opusz­cze­nia re­dak­cji, ale nie zmu­szą go do de­cy­zji sprzecz­nej z jego naj­do­kład­niej prze­my­śla­ny­mi pla­na­mi ży­cio­wy­mi, po czym do­dał, przy­bie­ra­jąc po­sta­wę czło­wie­ka świa­do­me­go swej war­to­ści, że jak­kol­wiek myśl ta spra­wia mu nie­zno­śny ból, to jed­nak są­dzi, iż znaj­dą się w War­sza­wie re­dak­cje rade go na­tych­miast za­trud­nić. Tak he­ro­icz­na po­sta­wa w wal­ce o pra­wo do sta­no­wie­nia o swym lo­sie oraz ła­du­nek wzru­sze­nia w sło­wach Ku­bu­sia nie mo­gły nie wpły­nąć na sta­no­wi­sko ko­le­gium, co uwi­docz­ni­ło się w ogól­nym roz­czu­le­niu. Wy­cho­dząc z tego ze­bra­nia, gdy zna­leź­li się sami, Ku­buś rzekł do Ko­lan­ki: – Moim ce­lem jest zo­stać ta­kim sa­mym dzien­ni­ka­rzem jak pan… – Wte­dy Ko­lan­ko po raz pierw­szy w ży­ciu po­czuł się, jak­by miał syna. Zro­zu­miał, że od lat jest przy nim ktoś, komu bę­dzie mógł coś zo­sta­wić, prze­ka­zać, któ­ry po nim po­nie­sie coś da­lej, w przy­szłość.

Mi­ja­jąc „Po­lo­nię”, Ko­lan­ko pchnął lek­ko Ku­bu­sia w drzwi. Wy­pi­li trzy ćwiart­ki wód­ki, po czym dłu­go sie­dzie­li, mil­cząc, a w mil­cze­niu tym było mnó­stwo wza­jem­nych uczuć i za­do­wo­le­nia. Pierw­szy raz pili ra­zem al­ko­hol. Ta chwi­la wy­ma­ga­ła bo­wiem wiel­kiej doj­rza­ło­ści i głę­bo­kie­go, obo­pól­ne­go zro­zu­mie­nia.