Architektura romańska, gotycka i barokowa w Polsce. Województwo śląskie. Tom 3 ebook

Architektura sakralna romańska, gotycka i barokowa w Polsce

Książka powstała w oparciu o materiały własne autora jak i przy pomocy artykułów Polskiej Wikipedii a także portalu zdjęć Pixbey. Na okładce Rotunda romańska w Cieszynie

auto

r

Je suis câliné dans tes bras, flottant avec toi dans les cieux, haut comme un oiseau libre, je t’embrasse avec amour aussi tendrement que la plus belle fleur touche et je t’embrasse avec choc Tes lèvres ferment les yeux avec délice et tu me murmures doucement, aime-moi, t’aime tellement et de mes yeux coulent des larmes de bonheur et je te serre encore plus pour que tu ne sois pas emporté même par le vent ou que tu ne disparaisse pas dans le brouillard comme un beau rêve pour toi Ma joie bien-aimée chaque jour toi et moi sommes seulement réunis jusqu'à nos derniers jours ensemble

Le

auteur

Województwo śląskie

Jasna Góra klasztor w Częstochowie

Obraz

Matki Bożej Częstochowskiej

Posąg

Chrystusa

króla

Posąg

Matki

Bożej

Zabudowa

klasztoru Jasnej Góry

Herb paulinów na drzwiach klasztoru

Obrona

Jasnej Góry w roku 1655 XIX wieczna płaskorzeźba z przedsionka Sali Rycerskiej

Obrona

Jasnej Góry przed Szwedami, obraz Januarego Suchodolskiego

Kazimierz

Pułaski pod Częstochową, obraz Józefa Chełmońskiego

Panorama

z bastionu świętego Rocha

Bramy

od strony południowej widziane z wieży brama wałowa, Matki Bolesnej, Matki Boskiej Zwycięskiej

Bramy

od strony południowej widziane z wieży (od dołu: wałowa, MB Bolesnej, MB Zwycięskiej i Lubomirskich)

Zdobienie

bramy wałowej z napisem

Władysław Książę Opolski,

lokator

braci Zakonu Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika w kościele

Brama

świętego Jana Pawła II zimą

Nawa

główna bazyliki

Nawa

główna Kaplicy Matki Bożej

Widok

na kratę zamykającą prezbiterium Kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej

Epitafium

Smoleńskie

Sala

Rycerska

Zdobienie

południowej ściany Pokoi Królewskich

W języku łacińskim Jasna Góra jest to Clarus Mons. To polskie Maryjne sanktuarium wraz z klasztorem zakonu paulinów w Częstochowie, położone na wzgórzu Jasna Góra. Jedno z ważniejszych miejsc kultu maryjnego oraz najważniejsze centrum pielgrzymkowe katolików w Polsce ze znajdującym się obrazem Matki Bożej Częstochowskiej, który uważany jest za cudowny oraz zbiorem wielu innych dzieł sztuki, najczęściej sakralnej, stanowiących w większości dary wotywne wiernych. 16 września 1994 roku, ten obiekt uznany został za pomnik historii. Początki istnienia klasztoru sięgają dnia 22 czerwca 1382 roku, kiedy to do Polski zostali sprowadzeni paulini z macierzystego klasztoru świętego Wawrzyńca pod Budą na Węgrzech przez księcia Władysława Opolczyka i osadzeni mocą dekretu z 9 sierpnia tegoż roku na wzgórzu w pobliżu wsi Stara Częstochowa, którego proboszczem był Henryk Biel herbu Ostoja z Błeszna. Oddany im został wówczas drewniany kościół parafialny pod wezwaniem Najświętszej Panny Maryi Dziewicy i Rodzicielki. Parafię przeniesiono natomiast do filialnego kościoła świętego Zygmunta w Częstochowie. Jak wynika to z najnowszych badań, na wzgórzu jasnogórskim obok kościoła drewnianego wznosiła się murowana strażnica. W niej to — być może po zaadaptowaniu zamieszkało początkowo pierwszych około 16 zakonników węgierskich. Ich pieczy w dwa lata po erekcji klasztoru powierzył książę opolski Władysław przywieziony z ziemi halickiej obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwany odtąd Obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, który według legendy namalował święty Łukasz Ewangelista na desce stołu w Jerozolimie. Obraz wkrótce zasłynął łaskami i cudami. W rzeczywistości obraz powstał w XIV wieku i jest dziełem nieznanego artysty włoskiego. On też namalował szramy na policzku Matki Boskiej, co wykazały wykonane w XX wieku, szczegółowe badania obrazu. Paulini, uposażeni najpierw dziesięcinami przez fundatora, w kilka lat później 24 lutego 1393 roku, gdy książę Władysław utracił swe posiadłości śląskie i małopolskie, ponowne nadania, bardziej korzystne otrzymali od króla Władysława Jagiełły. Na skutek napływających darów podjęto wówczas realizację zespołu gotyckich zabudowań kościelno klasztornych. W latach 1425 do roku 1429, wzniesiono jednonawową świątynię murowaną, zastępując nią kościół drewniany. Ponadto do stojącej kaplicy Matki Bożej, dostawiono od zachodu czworoboczny klasztor z wewnętrznym krużgankiem. 14 kwietnia 1430 roku, klasztor został splądrowany przez bandę rycerzy, rozbójników, w tym Polaków, Ślązaków, Czechów i Morawian, wśród których był m.in. starosta sanocki Jan Kuropatwa, którzy przy tej okazji sprofanowali i zniszczyli cudowny obraz. Obraz został wówczas wyrwany z ołtarza, ciśnięty na ziemię, okradziony z kosztowności i pocięty szablami. Po renowacji w Krakowie i ozdobieniu tła srebrnymi blachami obraz został uroczyście przeniesiony na Jasną Górę w 1434 roku. Ponowny wzrost ruchu pielgrzymkowego wymusił trwającą do 1644 rozbudowę gotyckiej kaplicy Matki Bożej o trójnawowy korpus. Budowa fortyfikacji trwała 28 lat, z przerwami od roku 1620. Szczególne znaczenia dla Polaków miejsce to nabrało podczas potopu szwedzkiego w 1655 roku, oraz 1 kwietnia 1656 roku,, gdy król Jan II Kazimierz Waza złożył śluby lwowskie. 16 marca 1657 roku, przybył on na Jasną Górę i tam modlił się o uratowanie Rzeczypospolitej przed wojskami szwedzkimi. Śluby lwowskie powtórzone zostały 26 sierpnia 1956 roku, w Jasnogórskich Ślubach Narodu, napisanych przez prymasa kardynała Stefana Wyszyńskiego 16 maja 1956 roku. W ciągu niespełna 200 lat istnienia Fortecy wielokrotnie pod jej murami stawał nieprzyjaciel, jednak główne rozstrzygnięcia najczęściej zapadały na polach kluczowych bitew. Stąd też działania militarne pod murami częstochowskiego Sanktuarium miały najczęściej znaczenie drugorzędne. W czasie potopu szwedzkiego wojska nieprzyjaciela podjęły próbę opanowania klasztoru i sanktuarium pod dowództwem generała Burcharda Muellera o liczebności około 4000 żołnierzy oraz artylerią w postaci 36 dział. Po stronie obrońców twierdzy dowodzonej przez przeora ojca Augustyna Kordeckiego, znajdowało się około 160 żołnierzy załogi, niespełna 100 zakonników oraz kilka osób spośród szlachty. 8 listopada 1655 roku, Szwedzi zażądali poddania klasztoru, lecz po odmowie zakonników wycofali się następnego dnia do Wielunia. Ponowne niewpuszczenie ich do jasnogórskiej twierdzy było przyczyną rozpoczęcia oblężenia, trwającego od 18 listopada 1655 roku, do nocy z 26 na 27 grudnia. Pod koniec listopada Szwedzi otrzymali posiłki w postaci dodatkowych 600 ludzi i 3 armat. Jednak o. Kordecki odrzucił ponowne żądanie kapitulacji po informacjach o niezadowoleniu wojsk polskich w służbie szwedzkiej. Twierdza znajdowała się pod ostrzałem, lecz szwedzkie wojska dopiero 10 grudnia sprowadziły artylerię oblężniczą, która mogła się przyczynić do zdobycia klasztoru. W dniu 24 grudnia o. Kordecki odrzucił kolejne żądanie poddania twierdzy. 27 grudnia Szwedzi zaprzestali oblężenia, jednakże próbowali później jeszcze czterokrotnie zdobyć klasztor. Wcześniej 17 listopada 1655 roku, prowincjał o. Teofil Bronowski OSPPE wywiózł z Jasnej Góry Cudowny Obraz na Śląsk, aby nie narażać go na ewentualną profanację czy grabież. Obraz przechowywano w paulińskim klasztorze w Mochowie. Obrona Jasnej Góry przede wszystkim była triumfem w wymiarze religijno symbolicznym. Oblężenie to nie było punktem zwrotnym w przebiegu potopu szwedzkiego. Warto dodać, że z Wielkopolski wyruszyła wyprawa na pomoc Częstochowie pod wodzą starosty babimojskiego Krzysztofa Żegockiego, która dotarła na miejsce już po odejściu Szwedów. W sierpniu 1665 roku, pod murami Jasnej Góry miała miejsce bitwa wojsk króla Jana Kazimierza z rokoszanami Jerzego Lubomirskiego starosty olsztyńskiego, która okazała się zwycięska dla wojsk rokoszan. Paulini z Jasnej Góry w czasie tej bitwy zamknęli bramy, aby uniknąć angażowania się w konflikt zbrojny między dwoma dobrodziejami klasztoru. Następnie podczas III wojny północnej, Szwedzi trzykrotnie oblegali jeszcze Jasną Górę, kiedy komendantem twierdzy był przeor klasztoru ojciec Euzebiusz Najman. Groźbami i szantażem usiłowali wymusić okup na paulińskich zakonnikach. Początkowo próbował tego dokonać gen. Nils Carlsson Guldenstiern, który wraz z 10 tysięczną armią stał pod murami Sanktuarium od połowy do końca sierpnia 1702 roku. Okupu jednak nie zdołał wymusić, a spowodowane postojem pod Częstochową opóźnienie w marszu wojsk skomplikowało w tymże roku losy podboju Polski. Niepowodzeniem też zakończyły się próby wymuszenia kontrybucji przez innych szwedzkich generałów jak, Karola Gustawa Rehnskölda, który od 5 do 14 lutego 1704 roku, przebywał w Częstochowie wraz z 9 tysięczną armią oraz generała Nilsa Stromberga, który w kwietniu 1705 roku, za doznane niepowodzenie, a więc odmowę zapłacenia kontrybucji przez Klasztor, zemścił się podpalając leżącą nieopodal klasztoru wieś Częstochówkę. Pożar, jaki wówczas wybuchł, zagroził poważnie Klasztorowi, który od niechybnej katastrofy uratowała nagła zmiana kierunku wiatru, zapobiegając dalszemu rozprzestrzenianiu się ognia. Ostatni czwarty raz w czasie III wojny północnej Szwedzi pojawili się pod klasztorem we wrześniu 1709 roku. Do Częstochowy wszedł korpus generała Ernesta von Krassau maszerujący w kierunku Szczecina. Jednym z pułków szwedzkich dowodził płk. Wilhelm Burchard Müller von der Luhnen, syn generała Burcharda Müllera, który 54 lata wcześniej bezskutecznie oblegał klasztor w czasie pamiętnego najazdu w 1655 roku. Szwedzi zażądali zapłacenia kontrybucji, lecz 12 września w obliczu nadciągających wojsk rosyjskich i saskich, wycofali się z Częstochowy. Przez następne lata, do 1770 roku, na Jasnej Górze nie było żadnych działań zbrojnych. W tym czasie miało miejsce bardzo ważne wydarzenie. Otóż decyzją papieża Klemensa XI z 1716 roku, biskup chełmski Krzysztof Szembek dokonał 8 września 1717 roku, koronacji jasnogórskiego obrazu, w której uczestniczyło około 200 tys. wiernych. Była to pierwsza na ziemiach polskich ustanowiona dekretem papieskim koronacja wizerunku Matki Bożej z Dzieciątkiem, dokonana poza Rzymem. Trudne chwile przeżyła Forteca w czasie konfederacji barskiej, kiedy trzykrotnie przebywali w niej konfederaci. Po raz pierwszy Ignacy Skarbek-Malczewski z 3 tysiącami konfederatów od 9 do 11 lutego 1769 roku, a następnie podwładni Sulimirskiego i Dobrzuchowskiego od końca czerwca do końca sierpnia 1779 roku. Wreszcie Kazimierz Pułaski, który przebywał w jasnogórskiej twierdzy z podwładnymi od początku września 1770 roku, do dnia jej kapitulacji. Ich pobyt sprowokował do ataku Rosjan, liczących na osaczenie konfederatów i bogate łupy, jakie zamierzali zdobyć na Jasnej Górze. Jedyny szturm jaki w decydującym oblężeniu przeprowadził dysponujący 3 tysiącami żołnierzy generał Iwan Drewicz z 8 na 9 stycznia 1771 roku, zakończył się niepowodzeniem. 1300 żołnierzy pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego, zadając nieprzyjacielowi dotkliwe straty, sięgające kilkuset zabitych i rannych, zmusiło ich do odwrotu. Następnie w 1772 roku, Jasna Góra znowu stała się centralnym punktem obrony konfederatów. U stóp Klasztoru gromadzili się bowiem ci, którzy nie chcieli przyjąć warunków kapitulacji. Toczonym wówczas w Warszawie rokowaniom między królem a Rosjanami towarzyszyły szturmy Rosjan, którzy otoczyli Jasną Górę. Dążyli oni do zbrojnego zajęcia Sanktuarium przed zakończeniem rozmów w Warszawie. Obrony konfederatów nie przełamali, lecz na mocy podpisanej kapitulacji przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wkroczyli na Jasną Górę 18 sierpnia 1772 roku. Alojzy Fryderyk Brühl utworzył wówczas korpus inżynierów, który w 1783 roku, częściowo przebudował twierdzę jasnogórską. Kolejny raz Forteca została zdobyta 19 listopada 1806 przez Polaków pod dowództwem pułkowników Dechampsa i Miaskowskiego, dysponującymi jedynie 270 żołnierzami wraz z okolicznymi chłopami, którzy pomysłowym fortelem zmusili do kapitulacji batalion wojsk pruskich liczący 800 żołnierzy. Jasna Góra stawiła też dzielny opór wojskom austriackim w wojnie 1809 roku. Ostatnim oblężeniem w historii Jasnej Góry było oblężenie Twierdzy przez generała Fabiana Sackena w kwietniu 1813 roku. Po odcięciu wody do Klasztoru i uczynieniu wyłomu w murach oraz poczynieniu przez oblegających znacznych strat w Fortecy, dysponujący 1100 ludźmi płk Antoni Górski zmuszony był poddać Twierdzę na honorowych warunkach, po których okoliczni chłopi między 1 kwietnia a 15 lipca 1813 roku, rozebrali jasnogórskie mury. Okres pod rządami rosyjskimi, to czas nasilających się represji wobec klasztoru, bowiem ograniczano liczbę zakonników, zajęto dobra ziemskie, a sanktuarium było grabione. 24 października 1909 roku, miała miejsce profanacja obrazu podczas której dokonano kradzieży klementyńskich koron i sukienki przez nieznanych sprawców. Przypuszcza się, że kradzież mogła być inspirowana przez agentów rosyjskich służb czyli Ochrany. Wiele źródeł przypisuje sprawstwo ojcu Damazemu Macochowi, skazanemu w głośnym piotrkowskim procesie o zabójstwo i kradzież pieniędzy na Jasnej Górze. Kradzieży koron i sukienki mu jednak nigdy nie udowodniono, a przypuszczenia oparto na politycznych poszlakach, sugerujących m.in. ofiarowanie nowych koron przez cara Mikołaja II. Rok później, 22 maja 1910 roku, odbyła się ponowna koronacja czyli re koronacja koronami, które zostały przesłane przez papieża świętego Piusa X. Wraz z koronami obraz otrzymał nową sukienkę: koralową, ufundowaną przez włościan ze wsi Rembieszyce i Złotniki w kieleckim. I wojna światowa ominęła Jasną Górę, stanowiącą od 26 kwietnia 1915 do 4 listopada 1918 roku, enklawę pod okupacją austro węgierską. Komendantem wojskowym klasztoru był z nadania austriackiego kapitan Josef Klettlinger. W pierwszych dniach II wojny światowej w polskiej prasie pojawiły się doniesienia jakoby Luftwaffe dokonało nalotu na klasztor. Informacje te okazały się jednak nieprawdziwe, prawdopodobnie zostały sfingowane przez samych Niemców. W czasie tej wojny część pomieszczeń twierdzy była okupowana przez niemieckie wojsko, od 3 września 1939 roku, do 16 stycznia 1945 roku, a sami zakonnicy byli kontrolowani. Ograniczono między innymi zbiorowe pielgrzymki. Samą ikonę w ołtarzu głównym zastąpiono kopią, a oryginał ukrywano na terenie klasztoru, między innymi był przymocowany pod blatem jednego z dwu stołów w Bibliotece Klasztornej. Jasna Góra w tym czasie stała się schronieniem dla partyzantów, a także Żydów. Ponadto Niemcy usiłowali wykorzystać to miejsce na swoją propagandę, chcąc zjednać sobie Polaków. Jasną Górę dwa razy odwiedził gubernator Hans Frank. W styczniu 1945 roku, Niemcy podjęli próbę spalenia klasztoru, zakończoną niepowodzeniem dzięki szybkiej ofensywie Armii Czerwonej. Sanktuarium na Jasnej Górze odwiedziło dotychczas trzech papieży święty Jan Paweł II był tu z pielgrzymką sześciokrotnie, Benedykt XVI i Franciszek, każdy ofiarując swoje dary. Warto dodać, że poza pielgrzymkami, św. Jan Paweł II ofiarował jeszcze inne dary, jak. Złote serce w dniu 22 czerwca 1982 roku, i Korony do Obrazu jasnogórskiego poświęcone zostały 1 kwietnia 2005 roku, a ofiarowane 3 maja 2005 roku. Budowle klasztoru i obiekty sakralne na Jasnej Górze powstały w różnym czasie. Najstarsze w XV wieku: bazylika, prezbiterium Kaplicy Cudownego Obrazu i zakrystia, a najmłodsze w XX wieku..

Kościół świętego Zygmunta w Częstochowie

Ołtarz główny kościoła świętego Zygmunta

Fasada

główna kościoła

Boczny ołtarz

Pana

Jezusa

Nawa

główna kościoła

Ołtarz

boczny

zdjęcie z krzyża

Kościół świętego Zygmunta jako parafia w Częstochowie powstała prawdopodobnie już w XIV wieku. Kościół, jest zbudowany w stylu gotyckim, murowany wzniesiono na początku wieku XV, pierwotnie składał się z prezbiterium, nawy głównej i wieży. Dokładna data budowy nie jest nam niestety znana, kościół występuje w dokumentach archiwalnych parafii z 1474 roku, jako istniejący od dawna, co czyni go najstarszą świątynią częstochowską. W XVII wieku, Grzegorz Otwinowski ufundował, zbudowane w latach 1625 do roku 1643, Natomiast kaplicę świętego Grzegorza od strony południowej i świętej Anny od północy oraz zakrystię; tę ostatnią zburzono w XIX wieku. W połowie XVII wieku, wzniesiono obok kościoła murowany klasztor, w drugiej połowie XVIII wieku, przekształcono kościół w budowlę trójnawową. W 1783 roku wybudowano fasadę z dwiema wieżami. Dawny klasztor pełni obecnie funkcję plebanii, do dziś nie zachowała się natomiast dzwonnica. W 1474 roku, biskup krakowski Jan Rzeszowski przekazał zarządzanie parafią paulinom, którzy pełnili tu funkcję posługi duchowej do 1866 roku. Do 1825 roku, przy kościele istniał cmentarz katolicki. Zlikwidowano go z powodu budowy alei Najświętszej Maryi Panny.

Kościół świętego Jakuba w Częstochowie

Kościół od strony

portalu

wejściowego

Nawa

główna z ołtarzem w tle

Kościól nocą

Kościół świętego

Jakuba

od strony Placu Władysława Biegańskiego

Jest to piękny o nieco mieszanym na pozór wystroju bizabtyjsko barokowym kościół w częstochowskim śródmieściu. Znajduje się przy Placu Władysława Biegańskiego. Około 1582 roku Jakub Zalejski wybudował w tym miejscu drewnianą kapliczkę św. Jakuba wraz z przytułkiem dla chorych pielgrzymów. Wówczas była ona umiejscowiona na pustej przestrzeni między Częstochową a Częstochówką. Około 60 lat później prowincjał zakonu paulinów Andrzej Gołdunowski ufundował nową, murowaną kaplicę. W 1683 roku, odwiedził ją król Jan III Sobieski jadąc pod Wiedeń. Było to 24 lipca, w dniu kiedy to jego syn Jakub obchodził imieniny i całą rodziną odwiedzili kościół jego patrona. W 1786 roku, przybyły do Częstochowy mariawitki, które prowadziły szkołę dla dziewcząt i osiadły w tej świątyni do czasu wybudowania własnej siedziby, czyli do 1862 roku. W 1864 roku, zakon ten został jednak skasowany, a opuszczona świątynia zaczęła popadać w ruinę. W 1869 roku, władze carskie przejęły ten teren i z inicjatywy naczelnika powiatu częstochowskiego Parmena Kaszernikowa na miejscu kościoła św. Jakuba wybudowały w stylu bizantyjskim cerkiew świętych Cyryla i Metodego projektu Aleksandra Lie, wzorowaną na warszawskiej cerkwi świętej Marii Magdaleny. Cerkiew została poświęcona 15 października 1872 roku, przez arcybiskupa chełmskiego i warszawskiego Joannicjusza w obecności namiestnika Królestwa Polskiego, Fiodora hrabiego Berga. Przejściowo wokół cerkwi mieścił się cmentarz prawosławny, który po niedługim czasie został zlikwidowany. Po wejściu do miasta Niemców w 1914 roku, cerkiew stała się katolickim kościołem garnizonowym, a po zakończeniu I wojny światowej Polacy w ramach akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych zatrzymali ją w rękach katolików początkowo jako kościół garnizonowy, potem jako kościół filialny parafii świętego Zygmunta. Świątynia ta pełniła również funkcję kościoła wojskowego pod wezwaniem świętego Stanisława Kostki. W 1937 roku, biskup częstochowski utworzył w kościele parafię świętego Jakuba, a jej proboszcz Wojciech Mondry przystąpił do realizacji przygotowywanych od dawna planów wyburzenia świątyni i wzniesienia nowej, w stylu modernizmu. W tym samym roku powstał Komitet Przebudowy Kościoła. Nad komitetem patronat objął premier generał Felicjan Sławoj-Składkowski, a prezydent miasta Jan Szczodrowski wystosował do mieszkańców apel o składanie środków na przebudowę. Opracowanie projektu powierzono krakowskiemu architektowi Zygmuntowi Gawlikowi, rozpoczęto także gromadzenie materiałów budowlanych. Inwestycji nie zrealizowano z powodu wybuchu II wojny światowej. W trakcie okupacji władze niemieckie wykorzystały zebrane materiały na budowę bunkrów, a kościół przekazały 3 lutego 1943 roku ludności prawosławnej oraz pomocniczym wojskom rosyjskim i ukraińskim. 9 sierpnia 1946 r. cerkiew ponownie stała się katolickim kościołem garnizonowym, a 2 marca 1947 r. została przekazana parafii świętego Jakuba. W 1948 roku, proboszcz Modry usunął bizantyńskie kopuły środkowe zamienił na półkoliste, a boczne zastąpił stożkowatymi daszkami. Natomiast ksiądz proboszcz kanonik Tadeusz Ojrzyński dokonał latach 1969 do roku 1974, gruntownej przebudowy wnętrza budowli na styl świątyni wczesnochrześcijańskiej według projektu Stanisława Pospieszalskiego i przyozdobiono je dekoracją sgraffitową wykonaną przez Marię Antoninę Kozłowską i Zofię Szczerba. Ściany boczne obito drewnianą boazerią, a okna wyposażono w nowe witraże. Jednakże do dziś budowla ta zachowała cechy architektury neobizantyjskiej.

Kościół świętych Piotra i Pawła w Katowicach

Gotycka

fasada główna kościoła

Kościół w XX wieku

Ołtarz główny w prezbiterium

Nawa

główna kościoła

Jest to kościół pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach, należący do archidiecezji katowickiej. Znajduje się przy ulicy Mikołowskiej 32. W drugiej połowie XIX wieku Katowice były jedną z najszybciej rozwijających się miejscowości na Górnym Śląsku. Po dwudziestu latach od powstania kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Katowicach w roku 1870, okazało się, że liczba parafian znowu wzrosła i dlatego powstała potrzeba podziału parafii. Zdecydowano o budowie nowego kościoła w południowej dzielnicy Katowic, która do tej pory nie była zabudowana. W 1892 roku, zarząd kościelny przy kościele Mariackim podjął decyzję o zakupie gruntu od rolnika Adamca. Szczególnie zainteresowanym budową nowego kościoła był proboszcz parafii mariackiej ksiądz Viktor Schmidt. Przy wyborze koncepcji architektonicznej kościoła wahano się między stylem neoromańskim a neogotyckim. Ówczesny rządca diecezji wrocławskiej Georg Kopp obiecał dotację w wysokości 20 tys. marek oraz polecił, aby projekt świątyni przygotował radca budowlany Joseph Ebers z Wrocławia, a ten zadecydował, że nowy kościół będzie w stylu gotyckim. Budowę rozpoczęto 1 maja 1898 roku, a ukończono budowlę w 1902 roku. Konsekracja kościoła miała miejsce 28 marca 1902 roku. W prezbiterium i nawach umieszczono witraże przedstawiające postacie świętych Piotra i św. Pawła, Rodzinę Świętą, Matkę Boską Bolesną oraz postać Jezusa, przyjaciela dzieci. Dodatkowo wnętrze kościoła przyozdobiono figurami świętych. Organy do kościoła wykonał K. Kurzer z Gliwic. Pierwszym organistą został miejscowy nauczyciel Ryszard Rudzki, a od 1908 roku, parafia miała swojego stałego organistę, którym został Jan Niesłony. Od 1934 roku, rolę organisty w kościele, przez wiele dziesięcioleci pełnił Józef Jakac. W czasie budowy świątyni zakupiono pięć nowych dzwonów, które poświęcono 8 września 1901 roku, a w czasie drugiej wojny światowej dwa z nich uległy konfiskacie. Z chwilą powstania diecezji katowickiej, z dniem 11 listopada 1925 roku, kościół świętych Piotra i Pawła stał się kościołem katedralnym i takim pozostał aż do 1955 roku, to jest do czasu ukończenia budowy Katedry Chrystusa Króla w Katowicach. W bocznej kaplicy kościoła znajdują się groby, biskupa Teofila Bromboszcza i księdza Filipa Bednorza pierwszego wikariusza kapitulnego diecezji katowickiej w czasie wygnania biskupów.

Kościół świętego Józefa w Katowicach Załężu

kościół świętego Józefa

fasada

główna

Kościół od strony Prezbiterium

To neogotycki katolicki kościół parafialny parafii świętego Józefa, mieszczący się przy ulicy Gliwickiej 76 w Katowicach, w dzielnicy Załęże. Powstał on w latach 1898 do roku 1900, jako kościół wotywny po katastrofie górniczej w kopalni Kleofas z dnia 4 marca 1896 roku. Kościół został poświęcony 8 listopada 1900, a konsekrowany 29 kwietnia 1902. Autorem dzieła jest śląski architekt Ludwik Szneider. Do połowy XIX wieku, wierni z Załęża przynależeli do parafii w Bogucicach. Od połowy XIX wieku, wierni uczęszczali do tymczasowego kościoła przy placu Wolności, który został poświęcony w 1860. Dalekie położenie kościoła spowodowało, iż wierni zaczęli zabiegać o odłączenie i utworzenie własnej parafii wraz z kościołem. Pierwsze plany budowy kościoła w Załężu pojawiły się około roku 1850, kiedy to trwały rozmowy między ówczesnym proboszczem parafii boguckiej Leopoldem Markiefką a właścicielem dóbr załęskich Georgem von Moltke. Rozmowy te zakończyły się fiaskiem. Powstanie obecnego kościoła wiąże się z działalnością proboszcza parafii boguckiej, księdza Ludwika Skowronka, który w 1894 roku, pod budowę kościoła w Załężu wykupił 3,3467 ha gruntów pod budowę kościoła, plebanii i cmentarza w Załężu. Propozycją księdza Skowronka zatwierdził 27 grudnia 1895 biskup wrocławski kardynał Georg Kopp. Sprawę budowy kościoła przyspieszyła katastrofa górnicza w kopalni „Kleofas” z 3 marca 1896 roku, w której to w pożarze zginęło 105 górników, głównie z Bogucic, Dębu i Załęża. Podczas pogrzebu proboszcz bogucki ks. Ludwik Skowronek wygłosił ślubowanie wybudowania kościoła, która brzmiała następująco: Dla uczczenia drogiej pamięci naszych ukochanych współbraci śp., co poginęli dnia 3 marca na kopalni Kleofas więcej jeszcze dla przebłagania gniewu boskiego obiecujemy Panu Bogu najwyższemu stawić kościół w Załężu i na ten cel ofiary według naszej możności przynosić, aby ów kościół służył Panu Bogu na chwałę, nam i drogim zmarłym na korzyść zbawienną. Amen. W tym samym roku tj, 1 września 1896 erygowano parafię, 15 grudnia tegoż roku powołano Komitet Budowy Kościoła, a budowę kościoła rozpoczęto z dwuletnim opóźnieniem spowodowanym prawdopodobnie brakiem funduszy 15 maja 1898. Kościół budowano z dużym zaangażowaniem ks. Skowronka oraz wiernych z Bogucic i Załęża. Darowizny na rzecz budowy kościoła przekazały również. Huta Baildon, spółka Georg von Giesche’s Erben, Katowicka Spółka Akcyjna dla Górnictwa i Hutnictwa (niem. Kattowitzer Aktiengesellschaft für Bergbau und Eisenhüttenbetrieb) oraz Śląski Fundusz Wolnych Kuksó (niem. Verwaltung des Schlesischen Freikuxgelderfonds) Comiesięcznie, od 1898 do 16 grudnia 1900 zbierano kolektę na budowę świątyni, a przed poświęceniem budynku, 28 września 1900 otworzono kościół dla zwiedzających. Koszt budowy świątyni wyniósł 250 000 marek niemieckich. Poświęcenia kościoła pod wezwaniem świętego Józefa dokonał 8 listopada 1900 ks. dziekan Wiktor Schmidt, natomiast konsekracji dokonał 29 kwietnia 1902 ks. kardynał Georg Kopp. Pierwszym proboszczem został Józef Kubis. W 2009 w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Katowice na lata 2007 do roku 2013, rozpoczęto konserwację elewacji zewnętrznej kościoła, którą ukończono w 2012 przy współudziale Biura Konserwatora Zabytków w Katowicach, Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i parafii. W ramach prac wyremontowano dach i wymieniono spoiny, zrekonstruowano mury, attyki i przypory, a także oczyszczono i wzmocniono elewację zewnętrzną. Wcześniej wykonano też remont wewnątrz, a także konserwację ołtarzy i zakup nowych ławek. Ten kościół parafialny został zaprojektowany przez gliwickiego architekta Ludwiga Schneidera w styku neogotyckim, na planie krzyża łacińskiego. Świątynia posiada z zewnątrz pseudobazylikowy korpus, a we wnętrzu jest halowy z transeptem. Jest ona ceglana: elewacja jest pokryta cegłą licówką z dekoracjami z cegły glazurowanej i profilowanej. Wymiary kościoła, długość to 53 metry, szerokość 30 i pół metra wysokość to 64 metry. Elewacja kościoła jest udekorowana fryzami arkadowymi, natomiast fasada jest płaska, dekorowana ornamentami z cegły glazurowanej. Z przodu znajduje się płytka, trójdzielna, otwarta kruchta. Okna kościoła są ostrołukowe. Dach kościoła jest dwuspadowy, kryty blachą (pierwotnie kryty był łupkiem). Kościół zamiast wieży posiada na skrzyżowaniu transeptu z nawą główną smukłą sygnaturkę z zegarem. Wnętrze kościoła nakryte jest sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Prezbiterium kościoła jest prostokątne, zamknięte ścianą prostą. Wokół niego znajduje się zakrystia i pomieszczenia gospodarcze. Z boku otwierają się do prezbiterium kaplice będące przedłużeniem naw bocznych. Empora znajduje się w północnej stronie kościoła. Prowadzi do niej klatka schodowa znajdująca się w ryzalicie. Przy elewacji frontowej znajdują się dwie wieżyczki z klatkami schodowymi prowadzącymi do chóru. We wnętrzu kościoła znajduje się oryginalny ołtarz wykonany przez C. Buhla oraz pięć ołtarzy bocznych a w tym ołtarze świętej Barbary i świętego Floriana autorstwa tego samego snycerza). W ołtarzu głównym znajdują się obrazy przedstawiające sceny z życia Świętej Rodziny oraz górników autorstwa Juliana Wałdowskiego. Nie zachował się natomiast oryginalny wygląd ołtarza głównego z polichromiami Józefa Krachwitza z Nysy. We wnętrzu świątyni znajduje się też oryginalna ambona, konfesjonały i stacje Drogi Krzyżowej. Witraże i okna kościoła znajdujące się w nawie głównej kościoła zostały wykonane przez firmę F. Kliem z Raciborza, a wbudowane w drzwiach wejściowych przez wrocławską firmę Adolf Seiler. Witraż w kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej, wykonany przez Adama Bunscha z Krakowa, pochodzi z lat 50 tych XX wieku. W transepcie kościoła znajdują się ołtarze Najświętszego Serca Pana Jezusa i Najświętszej Maryi Panny. Obrazy w ołtarzach zostały namalowane na blaszce miedzianej przez Juliana Wadowskiego z Wrocławia, a rzeźby Chrystusa i apostołów w ogrodzie oliwnym, figury do bocznych ołtarzy i dp groty z Lourdes wykonał Johann Baumeister z Wrocławia. W latach 70 tych XX wieku, w prezbiterium wykonano mozaiki autorstwa A. Kołodziejczyka. Istniały one do 2003, gdyż wraz z remontem świątyni zostało usunięte na wniosek konserwatora zabytków ze względu na swoją niezgodność z historycznym wystrojem. W kościele została umieszczona tablica upamiętniająca księdza prałata Józefa Kubisa, pierwszego proboszcza w latach 1900 do roku 1942, parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem świętego Józefa. Tablicę odsłonięto w sześćdziesięciolecie kościoła i parafii. W kościele znajdują się także tablice upamiętniające górników, którzy zginęli w katastrofie w kopalni Kleofas z 3 na 4 marca 1896 roku, tablice przeniesiono z cechowni zlikwidowanej KWK Kleofas. W kościele znajdują się cztery dzwony: święta Maryja ma wagę 833 kilogramów, święty Florian o wadze 534 kilogramów, święta Barbara o wadze 401 kilogramów oraz najmniejszy z nich to święty Józef który waży 224 kilogramy. Pierwsze dzwony dla nowego kościoła w Załężu odlano w 1900 roku, w Apoldzie. Wisiały one na wieży, po czym w 1917 zostały zarekwirowane dla potrzeby wojska. Nowe, pochodzące z Odlewni dzwonów Karola Schwabe z Białej, zawieszono w 1925. Zostały one ofiarowane przez wiernych parafian. Były to: ŚwiętyAntoni o wadze 704 kilogrmów, święty Augustyn ma wagę 435 kilogramów, święty Jan Chrzciciel o wadze 366 kilogramów i najmniejszy, istniejący do dziś świety Józef. Trzy największe dzwony zostały w czasie II wojny światowej, w 1942 roku zostały skradzione przez hitlerowców. Trzy nowe dzwony jak święta Maryja, święty Florian i święta Barbara, zostały zawieszone w 1959 roku.

Bazylika świętego Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach Panewnikach

Bazylika

fasada główna

Rozeta

w fasadzie

Jeden

z witraży w bazylice

Jest