Bezbarwny Tsukuru Tazaki i lata jego pielgrzymstwa ebook

Tytuł oryginału japońskiego:

Shikisai o motanai Tazaki Tsukuru to, kare no junrei no toshi

Tytuł przekładu angielskiego: Colorless Tsukuru And His Years of Pilgrimage

Projekt okładki: Przemek Dębowski

Redakcja: Małgorzata Burakiewicz

Redakcja techniczna: Zbigniew Katafiasz

Skład wersji elektronicznej: Robert Fritzkowski

Korekta: Maria Śleszyńska

Fotografia na okładce© CSA-Printstock/DigitalVision Vectors/Getty Images

© 2013 by Harukimurakami Archival Labyrinth

Originally published by Bungeishunju Ltd.

© for the Polish edition by MUZA SA, Warszawa 2013, 2024

© for the Polish translation by Anna Zielińska-Elliott

ISBN 978-83-287-3342-8

Warszawskie Wydawnictwo Literackie

MUZA SA

Wydanie II

Warszawa 2024

–fragment–

1

Od lipca do stycznia drugiego roku studiów Tsukuru Tazaki myślał wyłącznie o śmierci. W tym czasie obchodził dwudzieste urodziny, ale ta data – zwykle ważna dla młodego człowieka – nie miała dla niego większego znaczenia[1]. Rozstanie z życiem wydawało mu się w tamtych dniach czymś wyjątkowo naturalnym i sensownym. Sam do dziś nie wiedział, dlaczego nie zrobił wówczas tego ostatniego kroku, bo przecież przekroczenie progu dzielącego życie od śmierci wydawało mu się wtedy prostsze niż wypicie surowego jajka.

Być może nie popełnił samobójstwa, ponieważ myśli o śmierci były zbyt czyste, zbyt intensywne, a poza tym nie przeradzały się w konkretne rozważania na temat możliwych sposobów odebrania sobie życia. Konkrety były wówczas kwestią raczej drugorzędną. Gdyby dostrzegł w pobliżu drzwi wiodące ku nicości, pewnie bez wahania by je otworzył. Zrobiłby to bez namysłu, jakby wykonywał codzienną czynność, na którą akurat przyszła kolej. Ale na szczęście czy nieszczęście nie potrafił takich drzwi odnaleźć.

Może powinienem był wtedy umrzeć, myślał często Tsukuru. Wtedy otaczający mnie świat by nie istniał, a to, co uważane jest za rzeczywistość, przestałoby nią być. To dość atrakcyjna możliwość. Ten świat nie istniałby dla mnie z tej samej przyczyny, z której ja sam nie istniałbym dla niego.

Ale jednocześnie Tsukuru nie do końca rozumiał, dlaczego musiał wtedy aż tak bardzo zbliżyć się do śmierci. Nawet biorąc pod uwagę, że zaistniał konkretny powód, dlaczego to dążenie było aż tak silne, dlaczego pochłaniało go prawie przez pół roku? Był pochłonięty… tak, to doprawdy trafne określenie. Jak ten człowiek z Biblii, który przetrwał w brzuchu ogromnego wieloryba, Tsukuru wpadł do żołądka śmierci i w ciemnym bezruchu tej jaskini spędzał pozbawione dat dni.

Żył w tym czasie jak somnambulik albo jak zmarły, który jeszcze się nie zorientował, że nie żyje. Gdy wschodziło słońce, budził się, mył zęby, ubierał się w cokolwiek, wsiadał do pociągu, jechał na uczelnię, szedł na wykłady i robił notatki. Jak przechodzień targany wichurą chwyta się desperacko latarni, on chwytał się rozkładu zajęć, jedynej konkretnej rzeczy, którą miał w zasięgu ręki. Odzywał się, tylko gdy miał do kogoś sprawę, a po powrocie do mieszkania siadał oparty o ścianę i rozmyślał o śmierci albo o niedostatkach życia. Miał przed sobą szeroko otwartą paszczę czarnej otchłani prowadzącej aż do jądra Ziemi. Widział w niej jedynie wirującą nicość zmieniającą się w stwardniałe chmury, słyszał tylko głęboką ciszę, która naciskała na jego bębenki.

Kiedy nie myślał o śmierci, nie myślał o niczym innym. Wcale nie było trudno o niczym nie myśleć. Nie czytał gazet, nie słuchał muzyki, nie czuł nawet pożądania płciowego. To, co się rozgrywało na świecie, nie miało dla niego żadnego znaczenia. Kiedy czuł się zmęczony siedzeniem w mieszkaniu, wychodził i spacerował bez celu po okolicy. Albo szedł na dworzec, siadał na ławce i w nieskończoność przyglądał się przyjeżdżającym i odjeżdżającym pociągom.

Codziennie rano brał prysznic, starannie mył włosy, dwa razy w tygodniu robił pranie. Czystość była właśnie jedną z tych latarń i jej się uchwycił. Pranie, kąpiele i mycie zębów. Prawie nie zwracał uwagi na jedzenie. Kupował obiad w uczelnianej stołówce, a potem nie myślał już o porządnym posiłku. Gdy czuł głód, chrupał kupione w pobliskim supermarkecie jabłka czy warzywa. Albo jadł nieopieczony chleb tostowy i popijał mlekiem prosto z kartonu. Gdy przychodził czas spoczynku, wypijał szklaneczkę whisky, zupełnie jak lekarstwo. Na szczęście miał słabą głowę, więc nawet mała ilość whisky łatwo przenosiła go do świata snu. Nic mu się wówczas nie śniło, a nawet jeśli jakiś sen się zaczynał, to i tak od razu ześlizgiwał się w nicość po gładkiej powierzchni równi pochyłej jego świadomości, gdzie nie miał się czego uchwycić.

Tsukuru Tazaki wiedział, dlaczego śmierć tak silnie go wówczas pociągała. Pewnego dnia czworo starych przyjaciół oznajmiło, że nie chcą go więcej widzieć ani mieć z nim nic wspólnego. Oświadczenie to było zdecydowane, ostateczne i nieoczekiwane. Nie wyjaśniono mu nawet, co było przyczyną tego nader nieprzyjemnego komunikatu. On nie zapytał.

Przyjaźnił się z tą czwórką od czasów liceum, lecz sam wyjechał już z rodzinnego miasta i studiował w Tokio. Dlatego wykluczenie z grupy nie miało negatywnego wpływu na jego codzienne życie. Nie było obawy, że spotka kogoś z nich przypadkowo na ulicy i poczuje się niezręcznie. Logicznie biorąc, dzięki temu powinno mu być łatwiej. Jednak właśnie przez to oddalenie ból jeszcze się wzmógł, stał się bardziej dotkliwy. Odrzucenie i samotność przerodziły się w kilkusetkilometrowy kabel skręcany i napinany przez olbrzymi kołowrót. I po tym naprężonym do ostateczności przewodzie wysyłana była o każdej porze dnia i nocy ta niezrozumiała wiadomość. Jej dźwięk docierał, rwąc się i zmieniając natężenie jak wicher świszczący między drzewami.

Cała piątka chodziła do tej samej klasy państwowego liceum na przedmieściach Nagoi. Trzech chłopców i dwie dziewczyny. Zaprzyjaźnili się latem w pierwszej klasie[2] przy okazji wykonywania pracy społecznej i choć w następnym roku nie byli już w tej samej klasie, pozostali zżytą grupą przyjaciół. Tę pracę społeczną podjęli w ramach przedmiotu „nauka o społeczeństwie”. Nawet gdy upłynął wymagany termin, oni pracowali dalej z własnej inicjatywy.

Spotykali się podczas tej pracy, ale także w wolne dni, chodzili na piesze wycieczki, grali w tenisa, jeździli popływać na półwysep Chita, czasem zbierali się u kogoś w domu i razem kuli do klasówek. Albo (i tak się najczęściej zdarzało) nie wybierali się w żadne konkretne miejsce, ale po prostu się gdzieś spotykali i w piątkę w nieskończoność gadali. Nie prowadzili rozmów na żadne określone z góry tematy, lecz nigdy im ich nie brakowało.

Spotkali się przypadkiem. Nauczyciel dał im kilka prac społecznych do wyboru. Jedną z nich było pomaganie uczniom nieradzącym sobie w zwykłej szkole podstawowej (większość stanowiły dzieci cierpiące na fobię szkolną). Specjalną świetlicę dla takich dzieci prowadził Kościół katolicki. Spośród trzydziestu pięciu osób w klasie tylko ich piątka wybrała tę pracę. Przez trzy dni uczestniczyli w koloniach zorganizowanych na przedmieściach Nagoi i bardzo zaprzyjaźnili się z dziećmi.

W wolnych chwilach, w przerwach od zajęć kolonijnych, prowadzili między sobą szczere rozmowy, aż nawzajem poznali trochę swoje poglądy i charaktery. Mówili o nadziejach na przyszłość, zwierzali się z problemów. A kiedy kolonie dobiegły końca, wszyscy czuli, że „znaleźli się na właściwym miejscu we właściwym towarzystwie”. Każde z nich wiedziało, że potrzebuje pozostałej czwórki i że grupa także go potrzebuje – mieli wrażenie, że zapanowała między nimi szczególna harmonia. Przypominała przypadkowo uzyskaną fortunną chemiczną syntezę. Nie udałoby się drugi raz osiągnąć takiego samego rezultatu, nawet gdyby zebrać te same składniki i poczynić bardzo skrupulatne przygotowania.

Później też, mniej więcej dwa razy w miesiącu, chodzili w weekendy do tej świetlicy, pomagali dzieciom w nauce, czytali im książki, razem się bawili i uprawiali sporty. Poza tym kosili trawę na boisku, malowali budynek, naprawiali różne urządzenia na placu zabaw. Robili to aż przez dwa i pół roku, do ukończenia liceum.

Być może fakt, że grupa składała się z trzech chłopców i dwóch dziewczyn, od początku zawierał w sobie pewien element napięcia. Na przykład gdyby powstały dwie pary, ktoś znalazłby się poza nawiasem. Taka możliwość zawsze unosiła się nad ich głowami jak zwarta soczewkowata chmurka. Lecz w rzeczywistości nic takiego się nie zdarzyło ani nawet się nigdy nie zapowiadało.

Przypadek tak zrządził, że wszyscy pięcioro pochodzili z rodzin reprezentujących wyższą klasę średnią i mieszkali w pobliżu wielkiego miasta. Ich rodzice należeli do pokolenia powojennego wyżu demograficznego, ojcowie byli specjalistami w różnych dziedzinach albo pracowali w najlepszych firmach. Nie żałowali środków na kształcenie dzieci. Rodziny – przynajmniej patrząc z zewnątrz – też zdawały się udane, nikt się nie rozwiódł, większość matek nie pracowała, tylko zajmowała się domem. Ich liceum znane było jako szkoła o wysokich wymaganiach, ale dobrze przygotowująca do egzaminów na studia, więc wszyscy starali się mieć raczej dobre oceny. Jeśli chodzi o kwestie środowiskowe, między ich piątką było o wiele więcej podobieństw niż różnic.

A poza tym wszystkich, oprócz Tsukuru, łączyło jeszcze jedno drobne przypadkowe podobieństwo. Nazwisko każdego zawierało jakiś kolor. Dwaj chłopcy nazywali się Akamatsu i Ōmi, a dziewczyny Shirane i Kurono; tylko nazwisko Tazaki nie miało żadnej barwy[3]. Z tego powodu Tsukuru czuł się od początku lekko wyalienowany. Oczywiście brak koloru w nazwisku jest kwestią niemającą nic wspólnego z charakterem człowieka. Tsukuru zdawał sobie z tego sprawę. A mimo to było mu żal i ku swemu zdziwieniu czuł się nawet tym brakiem zraniony. Pozostali bardzo szybko nadali sobie pochodzące od swoich kolorów przezwiska, to znaczy zwracali się do siebie per Czerwony, Niebieski, Biała i Czarna. Tylko do niego mówili po prostu Tsukuru. Wiele razy naprawdę myślał o tym, jak fajnie byłoby, gdyby jego nazwisko zawierało jednak jakiś kolor. Wtedy wszystko stałoby się kompletne.

Czerwony miał wyjątkowo dobre oceny. Chyba szczególnie nie przykładał się do nauki, ale ze wszystkich przedmiotów miał najlepsze wyniki w klasie. Wcale się tym jednak nie pysznił, raczej trzymał się na uboczu i zawsze brał sobie do serca opinię otoczenia. Zupełnie jakby się wstydził swego wybitnego umysłu. Ale jak często bywa z ludźmi niskiego wzrostu (do końca szkoły miał mniej niż metr sześćdziesiąt), kiedy coś sobie postanowił, nie ustępował, nawet w bardzo drobnych sprawach. Często też złościł się na bezsensowne przepisy regulaminu albo mało rozgarniętych nauczycieli. Nie lubił przegrywać, więc kiedy przegrywał w tenisa, wpadał w zły humor. Nie chodzi o to, że nie umiał pogodzić się z porażką, po prostu stawał się wtedy wyraźnie małomówny. Pozostała czwórka kpiła sobie z niego i wszyscy śmieli się z tej wady. Na koniec i sam Czerwony zaczynał się śmiać. Jego ojciec był profesorem na Wydziale Ekonomii Uniwersytetu Nagoya.

Niebieski, który grał w drużynie rugby w formacji młyna, był świetnie zbudowany. W trzeciej klasie został kapitanem. Szeroki w ramionach, miał umięśnioną pierś, duże czoło usta oraz pokaźnych rozmiarów nos. Grał agresywnie, dawał z siebie wszystko, więc był nieustannie poobijany. Nie przepadał za systematyczną nauką, był z natury wesoły i powszechnie lubiany. Patrzył ludziom prosto w oczy, mówił donośnym głosem. Miał zadziwiający apetyt i wszystko jadł z wielkim smakiem. Prawie nigdy nikogo nie krytykował, miał świetną pamięć do nazwisk i twarzy. Uważnie słuchał, co mówią inni, i świetnie umiał zapanować nad grupą. Tsukuru jeszcze ciągle pamiętał, jak Niebieski przed meczem rugby ustawiał drużynę w kręgu i zagrzewał zawodników do walki.

Krzyczał wtedy:

– Słuchajcie no, dzisiaj wygramy! Chodzi tylko o to, jak wygramy, ile wygramy. Nie ma mowy o przegranej. Słyszycie? O przegranej nie ma mowy!

– Nie ma mowy! – krzyczeli zawodnicy i rozbiegali się po boisku.

Jednak licealna drużyna rugby nie była wcale taka doskonała. Sam Niebieski miał talent sportowy i świetnie grał, ale poziom reszty był taki sobie. Ciągle sromotnie przegrywali z najlepszymi drużynami z prywatnych liceów, bo te oferowały stypendia, więc mogły sobie pozwolić na sprowadzenie wybitnych zawodników z całego kraju. Ale kiedy mecz dobiegał końca, Niebieski nie przejmował się specjalnie tym, kto wygrał. – Ważna jest sama wola zwycięstwa – mówił często. – W prawdziwym życiu nie udaje się ciągle wygrywać. Czasem się wygrywa, czasem przegrywa.

– Czasem przekładają mecz z powodu deszczu – powiedziała kiedyś Czarna, jak to ona, z ironią.

Niebieski potrząsnął smutno głową.

– Mylisz rugby z baseballem albo tenisem. Meczów rugby nigdy nie przekładają z powodu deszczu.

– Gra się nawet w deszczu? – zapytała ze zdziwieniem Biała. Sport w ogóle jej nie interesował i prawie nic o nim nie wiedziała.

– To prawda – wtrącił się z powagą Czerwony. – Mecze rugby nigdy nie zostają przerwane, choćby nie wiem jak padało. Dlatego co roku wielu zawodników tonie podczas rozgrywek.

– To straszne! – zawołała Biała.

– Głupia jesteś! Przecież to chyba oczywiste, że on żartuje – powiedziała Czarna zniecierpliwiona.

– Zeszliśmy na inny temat – stwierdził Niebieski. – Mnie chodziło o to, że umiejętność przegrywania też jest częścią talentu sportowego.

– I ty ją codziennie z zapałem ćwiczysz – dodała Czarna.

Biała, wysoka i szczupła, o figurze modelki, miała regularne rysy przywodzące na myśl tradycyjną japońską lalkę. Do tego piękne, długie, lśniące włosy czarne jak smoła. Wiele osób mimowolnie oglądało się za nią na ulicy, lecz wydawało się, że ona sama nie wie, jak sobie radzić z własną urodą. Z natury poważna, w ogóle nie lubiła zwracać na siebie uwagi. Pięknie i z dużą wprawą grała na fortepianie, ale nigdy nie popisywała się tymi umiejętnościami przed obcymi. Zdawała się najszczęśliwsza, cierpliwie ucząc dzieci ze świetlicy gry na pianinie. Tsukuru nigdzie indziej nie widywał jej tak wesołej i swobodnej. Mawiała, że może niektóre nie radzą sobie ze zwykłą nauką, ale mają wrodzone zdolności muzyczne, które szkoda zaprzepaścić. W świetlicy było jedynie nieomal antyczne pianino. Dlatego w piątkę rozpoczęli z wielkim zaangażowaniem zbiórkę funduszy na zakup nowego. W letnie wakacje wszyscy znaleźli sobie dorywcze prace. Poszli też do firmy zajmującej się wyrobem instrumentów i poprosili o wsparcie finansowe. W rezultacie tych długotrwałych wysiłków udało im się w końcu zdobyć fortepian. Było to wiosną w trzeciej klasie liceum. Ich szczere poświęcenie dla sprawy zostało zauważone i całą historię opisano w gazetach.

Biała była zwykle małomówna, lubiła zwierzęta i kiedy rozmowa dotyczyła psów albo kotów, gadała jak nakręcona, a jej twarz się rozpromieniała. Mówiła, że marzy o tym, by zostać weterynarzem, lecz Tsukuru za nic nie potrafił sobie wyobrazić, jak Biała przecina ostrym skalpelem brzuch labradora albo wsuwa rękę w końską odbytnicę. Gdyby poszła na specjalistyczne studia, naturalnie musiałaby odbyć takie ćwiczenia. Jej ojciec prowadził w Nagoi gabinet ginekologiczno-położniczy.

Czarna była niebrzydka. Jej wyrazista twarz budziła sympatię. Słusznej postury, pulchna, już w wieku szesnastu lat miała duże piersi. Do tego niezależna, twarda, mówiła szybko i była bardzo bystra. Miała świetne stopnie z przedmiotów humanistycznych, za to fatalne z matematyki i innych przedmiotów ścisłych. Jej ojciec prowadził biuro doradztwa podatkowego w Nagoi, jednak nic nie zapowiadało, że córka będzie mogła kiedyś dołączyć do jego firmy. Tsukuru często pomagał jej odrabiać lekcje z matematyki. Czarna bywała złośliwie ironiczna, ale miała szczególne, bo trzeźwe, poczucie humoru, więc rozmowa z nią była wesoła i pobudzała do myślenia. Czytała z wielkim zapałem i nigdy nie rozstawała się z książką.

Biała chodziła z Czarną do tej samej klasy w gimnazjum, znały się dobrze już przed powstaniem pięcioosobowej grupy. Razem świetnie wyglądały: nieśmiała piękność z talentem artystycznym i mądra ironizująca dziewczyna o zacięciu komicznym. Był to nietypowy, lecz czarujący zestaw. Tsukuru Tazaki był właściwie jedynym członkiem tej grupy bez żadnych oczywistych cech charakterystycznych. Stopnie miał nieco powyżej przeciętnej. Nauka nie bardzo go interesowała, ale zawsze uważał na lekcjach, zasadniczo przychodził przygotowany, a potem w domu powtarzał trochę materiał. Z jakiejś przyczyny od dzieciństwa był metodyczny. Mył ręce przed posiłkami, a po jedzeniu zawsze czyścił zęby. Każdy przedmiot zaliczał bez trudu, choć nigdy nie mógł się pochwalić nadzwyczajnymi ocenami. Rodzice też nie należeli do ludzi, którzy czepialiby się o stopnie, więc tak długo, jak nie miał specjalnych trudności w nauce, nie zmuszali go do chodzenia na dodatkowe kursy ani nie zatrudniali korepetytorów.

Nie czuł niechęci do sportu, ale nigdy nie miał ochoty zapisać się do jakiegoś klubu i aktywnie trenować. Czasami grywał w tenisa z kimś z rodziny albo przyjaciółmi, czasami jeździł na narty, czasami chodził na basen. To wszystko. Miał regularne rysy i bywało, że ludzie mu to mówili, ale jego zdaniem te stwierdzenia oznaczały w praktyce jedynie, że w jego twarzy „nie ma rzucających się w oczy braków”. Kiedy sam patrzył na siebie w lustrze, bardzo często widział w nim tylko kogoś beznadziejnie nudnego. Nie interesował się głębiej sztuką, nie miał szczególnego hobby ani specjalnych umiejętności. Był małomówny, często się rumienił, nie przepadał za życiem towarzyskim i czuł się niepewnie, rozmawiając z nowo poznanymi osobami.

Gdyby na siłę doszukiwać się w nim cech charakterystycznych, można by powiedzieć, że z całej piątki to on pochodził z najzamożniejszej rodziny i że ciotka ze strony matki była od wielu lat aktorką, nieładną, ale dość popularną. Lecz sam Tsukuru nie miał w sobie nic, czym mógłby się poszczycić, co mógłby wskazać jako swoją typową cechę. A przynajmniej on sam miał poczucie, że jest pod każdym względem przeciętny. Albo prawie bezbarwny.

Ulubionym zajęciem Tsukuru Tazakiego, czymś w rodzaju hobby, było oglądanie dworców kolejowych. Z jakiejś przyczyny od wczesnego dzieciństwa fascynowały go dworce. Wielkie z superekspresami, małe stacje prowincjonalne, na których zatrzymywał się pociąg tylko jednej linii, zwyczajne stacje wyłącznie dla pociągów towarowych – wystarczało mu, że były dworcami kolejowymi, a wszystko, co ich dotyczyło, bardzo go interesowało.

Od dzieciństwa, jak każdy chłopiec, uwielbiał modele kolejek, ale naprawdę fascynowały go nie sprytnie zrobione lokomotywy czy wagony, skomplikowana sieć torów czy pomysłowe dioramy, tylko modele zwykłych dworców, które stały na makietach jakby dodatkowo. Lubił patrzeć, jak pociągi przez nie przejeżdżają albo powoli zwalniają, żeby zatrzymać się dokładnie na peronie. Wyobrażał sobie przyjeżdżających i odjeżdżających pasażerów, zdecydowane gesty kolejarzy, starał się dosłyszeć komunikaty i sygnały ruszających pociągów. Rzeczywistość mieszała mu się w myślach z fantazjami, zdawało się nawet, że drży z nadmiernego podniecenia. Nie potrafił jednak nikomu logicznie wyjaśnić, dlaczego dworce kolejowe aż do tego stopnia go fascynują. Gdyby nawet udało mu się to wytłumaczyć, zapewne uznano by go za dziwne dziecko. Zdarzało się, że sam Tsukuru zastanawiał się, czy nie ma w sobie czegoś nienormalnego.

Choć nie posiadał żadnych rzucających się w oczy cech charakterystycznych i zawsze starał się dążyć do przeciętności, było w nim (chyba) coś niezwykłego, co go trochę różniło od otoczenia. Od dzieciństwa do chwili obecnej, kiedy miał już trzydzieści sześć lat, ta paradoksalna świadomość nieraz wprawiała go w zakłopotanie i robiła mu zamęt w głowie, niekiedy lekki, a niekiedy całkiem spory i głęboki.

Czasami Tsukuru nie był pewien, jak znalazł się w tej grupie przyjaciół. Czy naprawdę był innym potrzebny? Bez niego pozostała czwórka czułaby się chyba swobodniej i przyjemniej? Może po prostu przypadkiem jeszcze się nie zorientowali? To pewnie tylko kwestia czasu. Im dłużej o tym myślał, tym mniej rozumiał. Próby oceny własnej wartości przypominały próby pomiaru substancji, do której nie pasują żadne jednostki miary. Wskazówka nigdy nie zatrzymywała się w jednym miejscu z charakterystycznym pyknięciem.

Zdawało się jednak, że tamci czworo w ogóle się takimi rzeczami nie przejmują. Tsukuru miał wrażenie, że z całego serca cieszą ich spotkania i wspólne działania w piątkę. Musiało ich być akurat pięcioro. Ni mniej, ni więcej. Jak w pięciokącie foremnym, który ma pięć równych boków. To przekonanie wyraźnie malowało się na ich twarzach.

Oczywiście Tsukuru Tazaki czuł radość i dumę, że sam jest nieodzowną częścią tego pięciokąta. Całym sercem pokochał tamtych czworo i naprawdę lubił to poczucie jedności. Jak młode drzewko czerpiące z ziemi życiodajne soki, Tsukuru czerpał z tej grupy składniki odżywcze potrzebne w okresie dojrzewania, wykorzystywał je jako ważną pożywkę do wzrostu albo gromadził w organizmie jako awaryjne źródło ciepła. W głębi serca zawsze jednak czaił się strach, że być może kiedyś wypadnie z tego zżytego kolektywu albo będzie z niego wyrzucony i zostanie sam jak palec. Po pożegnaniu z przyjaciółmi często czuł taki niepokój, który pojawiał się jak złowieszcza czarna skała ukazująca się na dnie morza podczas odpływu.

– Już od dzieciństwa tak lubiłeś dworce – powiedziała Sara Kimoto[4] pełna podziwu.

Tsukuru przytaknął z pewną dozą ostrożności. Nie chciał, żeby uznała go za jednego z tych świrniętych specjalistów, jakich bardzo często widywał na studiach inżynierskich i budowach. Ale może w sumie był jednak kimś takim.

– Tak, od małego z jakiejś przyczyny lubiłem dworce – przyznał.

– To byłeś całe życie konsekwentny – powiedziała nieco rozbawiona, ale w jej głosie nie dosłyszał negatywnego tonu.

– Nie umiem wyjaśnić, dlaczego to musiały być akurat dworce.

Sara się uśmiechnęła.

– To na pewno powołanie.

– Może i tak – powiedział Tsukuru.

Dlaczego zeszliśmy na ten temat? – zastanawiał się. To wydarzyło się bardzo dawno temu i wolałby w miarę możliwości pozbyć się tych wspomnień. Jednak Sara z jakiegoś powodu chciała, żeby jej opowiedział o latach licealnych. Jakim był uczniem, co robił. I zanim się zorientował, jakoś naturalnie zaczął jej opowiadać o tej grupie pięciorga przyjaciół. O kolorowej czwórce i bezbarwnym Tsukuru Tazakim.

Siedzieli w małym barze niedaleko Ebisu. Mieli zamiar zjeść kolację w restauracji serwującej tradycyjne japońskie dania. Wybrała ją Sara, ale potem powiedziała, że jadła późny lunch i nie jest głodna, odwołali więc rezerwację i postanowili wstąpić gdzieś na drinka i coś przegryźć, jakieś sery czy orzeszki. Tsukuru też nie był szczególnie głodny, toteż nie protestował. Nigdy za dużo nie jadł.

Sara była od niego o dwa lata starsza, pracowała w dużej firmie turystycznej. Specjalizowała się w planowaniu wycieczek zagranicznych. W związku z tym często wyjeżdżała w delegacje. Tsukuru pracował w wydziale projektowania dworców firmy o zasięgu na zachodnią część Kantō (zgodnie ze swoim powołaniem). Oba te zajęcia miały związek z transportem, choć nie był to związek bezpośredni. Zostali sobie przedstawieni na oblewaniu nowego domu przełożonego Tsukuru, wymienili się adresami e-mailowymi, a teraz byli na czwartej randce. W czasie trzeciego spotkania po kolacji poszli do Tsukuru i przespali się ze sobą. Doszło do tego bardzo naturalnie. Było to tydzień temu. Wkroczyli na delikatny etap znajomości. Jeśli dalej będzie się tak rozwijała, pewnie jeszcze się pogłębi. On miał trzydzieści sześć lat, Sara trzydzieści osiem. To oczywiście zupełnie inna sprawa niż miłość między licealistami.

Od pierwszego spotkania jej twarz niezwykle mu się spodobała. Nie była piękna w ogólnie przyjętym sensie. Wystające kości policzkowe zdawały się oznaką pewnego uporu, nos miała nieduży i trochę spiczasty, lecz w jej twarzy było coś żywego, co przyciągnęło jego uwagę. Oczy zwykle wyglądały na wąskie, ale kiedy się czemuś przyglądała, otwierały się szeroko i ukazywały się w nich nieznające wahania, pełne ciekawości czarne źrenice.

Tsukuru zazwyczaj nie pamiętał, że ma na ciele pewien niezwykle czuły punkt. Gdzieś na plecach. Coś miękkiego, delikatnego, czego sam nie mógł dosięgnąć. Zwykle był czymś zakryty i niewidzialny z zewnątrz. Ale gdy Tsukuru zupełnie się tego nie spodziewał, wskutek jakiegoś nagłego zbiegu okoliczności, bywało, że ktoś go odsłaniał i naciskał palcem. A wtedy coś się w nim uruchamiało, wydzielała się jakaś szczególna substancja, mieszała z krwią, która roznosiła ją po całym ciele. Bodziec, którego wtedy doznawał, był fizyczny, a jednocześnie psychiczny.

Przy pierwszym spotkaniu z Sarą poczuł, że skądś wyłoniły się jakieś tajemnicze palce i mocno wcisnęły ten guzik na plecach. Tego dnia dość długo ze sobą rozmawiali, ale nie pamiętał już dokładnie o czym. Pamiętał jedynie uczucie zaskoczenia na plecach i przedziwny, niedający się opisać bodziec, który poczuł w ciele i umyśle. Niektóre miejsca się w nim rozluźniły, inne spięły. Tak to odczuł. Co to mogło znaczyć? Tsukuru Tazaki rozmyślał o tym przez kilka dni. Jednak rozmyślanie nad kwestiami niemającymi kształtu było czymś, czego nie potrafił. Wysłał więc do Sary e-mail z zaproszeniem na kolację, żeby się upewnić, co znaczyły te doznania i czym był ów bodziec.

Prócz wyglądu Sary spodobało mu się także to, jak się ubiera. Mało ozdób, fason naturalny i piękny, wszystko świetnie na niej leżało. Ubrania robiły wrażenie prostoty, ale Tsukuru nie miał wątpliwości, że ich wybór zajmował jej dużo czasu i niemało kosztowały. Do tego skromna, elegancka biżuteria i delikatny makijaż. Tsukuru nie przywiązywał specjalnej wagi do strojów, za to od dawna lubił patrzeć na dobrze ubrane kobiety. Tak samo doceniał piękną muzykę.

Jego dwie starsze siostry też lubiły się stroić i przed randkami często prosiły małego Tsukuru o radę. Nie wiedział dlaczego, ale robiły to zupełnie poważnie. No, jak uważasz? Czy to razem dobrze wygląda? W takich wypadkach wyrażał szczerze swój męski pogląd. Siostry często brały jego opinię pod uwagę, a Tsukuru to cieszyło. I nie wiadomo kiedy przywykł do oceniania kobiecych strojów.

Popijając dużą whisky z wodą, wyobrażał sobie, jak zdejmuje Sarze sukienkę. Rozpina haftkę, potem powoli suwak. Dopiero raz uprawiał seks z Sarą. Było to doświadczenie przyjemne i satysfakcjonujące. Zarówno ubrana, jak i rozebrana wyglądała o pięć lat młodziej. Miała białą skórę, piersi nieduże, ale krągłe. Cudownie było powoli głaskać jej skórę, a kiedy po wytrysku trzymał ją w ramionach, ogarnął go łagodny spokój. Wiedział jednak, że na tym się nie skończy. To był związek międzyludzki. Jeśli ktoś coś dostawał, ktoś inny musiał dawać.

– A jak ty spędziłaś lata licealne? – zapytał Tsukuru Tazaki.

Sara potrząsnęła głową.

– Moje lata licealne nie miały żadnego znaczenia. To dość nudna historia. Mogę ci kiedyś opowiedzieć, ale teraz chcę posłuchać twoich wspomnień. Co się stało z tą piątką przyjaciół?

Tsukuru nasypał na dłoń orzeszków i włożył kilka do ust.

– Mieliśmy parę niepisanych zasad, choć nigdy o nich nie rozmawialiśmy. Pierwsza była taka, żeby „w miarę możliwości spędzać czas w piątkę”. To znaczy, żeby unikać umawiania się na przykład we dwójkę. Inaczej grupa mogłaby się szybko rozpaść. Musieliśmy być jednostką trzymającą się dzięki sile dośrodkowej. Jak by to wyrazić? Staraliśmy się pozostać harmonijnym, niezakłóconym kolektywem.

– Harmonijnym, niezakłóconym kolektywem? – W głosie Sary brzmiało czyste zdziwienie.

Tsukuru lekko się zarumienił.

– Licealistom przychodzą do głowy różne dziwne rzeczy.

Sara trochę przechyliła głowę, przyglądając się uważnie Tsukuru.

– Wcale nie uważam, że to dziwne. Ale jaki był cel tego kolektywu?

– Jak wcześniej mówiłem, grupa powstała po to, żeby pomagać w specjalnej świetlicy utworzonej dla dzieci mających kłopoty z nauką i tych, które nie chcą się uczyć. Tak się to zaczęło i oczywiście pomaganie dzieciom pozostało dla nas niezmiennie ważne. Ale wraz z upływem czasu kolektyw stał się celem samym w sobie.

– Jego istnienie i dalsze trwanie stały się celem samym w sobie.

– Pewnie tak.

Sara mocno zmrużyła oczy.

– Tak samo jak Wszechświat.

– Nie znam się na Wszechświecie – powiedział Tsukuru. – Ale nam wtedy wydawało się to bardzo ważne. Chcieliśmy chronić tę szczególną chemię, która się między nami wytworzyła. Tak samo osłania się zapałkę, żeby nie zgasła na wietrze.

– Chemię?

– Taką siłę, która powstała akurat w tym miejscu. Coś, co drugi raz się nie zdarzy.

– Jak Wielki Wybuch.

– Na Wielkim Wybuchu też się nie znam – powiedział Tsukuru.

Sara wypiła łyk mojito i pod różnymi kątami zbadała kształt liści mięty. Potem się odezwała:

– Wiesz, ja zawsze chodziłam do prywatnych szkół dla dziewcząt, więc szczerze mówiąc, nie bardzo sobie potrafię wyobrazić taką mieszaną grupę przyjaciół w szkole państwowej. Czyli nie chcąc zakłócić harmonii tego kolektywu, wasza piątka starała się w miarę możliwości zachować abstynencję seksualną. Czy tak było?

– Nie wiem, czy abstynencja to odpowiednie słowo. Zdaje mi się, że to nie było nic tak daleko posuniętego. Ale rzeczywiście uważaliśmy i staraliśmy się nie dopuścić do związków o charakterze seksualnym.

– Jednak nie rozmawialiście o tym? – zapytała Sara.

Tsukuru przytaknął.

– Nie ubieraliśmy tego w słowa. Nie mieliśmy przecież oficjalnego regulaminu.

– A jak było z tobą? Tyle czasu razem spędzaliście i nie spodobała ci się ani Biała, ani Czarna? Sądząc z tego, co mówisz, obie musiały być atrakcyjne.

– Obie były naprawdę atrakcyjne. Każda na swój sposób. Skłamałbym, mówiąc, że mi się nie podobały. Ale starałem się w miarę możliwości o nich nie myśleć.

– W miarę możliwości?

– W miarę możliwości – powtórzył Tsukuru. Zdawało mu się, że znów trochę się zarumienił. – A kiedy nie mogłem się powstrzymać, próbowałem myśleć o obu naraz.

– O obu naraz?

Tsukuru zamilkł na chwilę, szukając właściwych słów.

– Nie bardzo umiem to wyjaśnić. Jak by to powiedzieć? Były w pewnym sensie wytworem wyobraźni. Jakby ideą, niemającą określonego fizycznego kształtu.

– Coś takiego – powiedziała Sara z podziwem. Potem przez pewien czas nad tym rozmyślała. Zdawało się, że chce coś dodać, ale zmieniła zdanie i milczała. Po chwili znów się odezwała: – Po skończeniu liceum dostałeś się na studia w Tokio i wyjechałeś z Nagoi, prawda?

– Tak, tak było – potwierdził Tsukuru. – Od tego czasu mieszkam w Tokio.

– A co się stało z tamtą czwórką?

– Wszyscy poza mną poszli na studia w rodzinnym mieście. Czerwony dostał się na Uniwersytet Nagoya. Studiował ekonomię. Na tym samym wydziale jego ojciec był profesorem. Czarna poszła na prywatny żeński uniwersytet, gdzie mieli słynny Wydział Anglistyki. Niebieskiego przyjęli na Wydział Handlowy znanego prywatnego uniwersytetu dzięki temu, że był dobry w rugby. Biała pod naciskiem otoczenia zrezygnowała z weterynarii i zdecydowała się na Wydział Fortepianu w konserwatorium. Wszystkie uczelnie były tak blisko, że mogli dojeżdżać z rodzinnych domów. Tylko ja poszedłem na studia inżynierskie w Tokio.

– Dlaczego zachciało ci się studiować w Tokio?

– Bardzo prosta sprawa. Dlatego że tu na politechnice wykładał najsłynniejszy profesor zajmujący się budową dworców. Architektura dworców to dość szczególna dziedzina i różni się od zwykłego budownictwa, więc studia politechniczne na architekturze, budownictwie albo inżynierii lądowej nie bardzo by mi się przydały. Chciałem studiować pod kierunkiem specjalisty.

– Wyraźnie określony cel upraszcza życie – powiedziała Sara.

Tsukuru zgodził się z nią.

Sara mówiła dalej:

– A ci czworo zostali w Nagoi dlatego, że chcieli uniknąć rozpadu tego pięknego kolektywu?

– Kiedy zdaliśmy do trzeciej klasy, rozmawialiśmy o naszych dalszych planach. Tamci stwierdzili, że zamierzają zostać w Nagoi i tu studiować. Wyraźnie tego nie powiedzieli, ale jasne było, że chodzi o to, by grupa się nie rozpadła.

Czerwony ze swoimi ocenami łatwo dostałby się na Uniwersytet Tokijski, rodzice i nauczyciele gorąco go do tego namawiali. Niebieski z powodu talentu sportowego też miał pewnie szanse iść na jakąś znaną uczelnię. Czarna osobowością bardziej pasowała do swobodnego życia w wielkim mieście, wysublimowanego i pełnego intelektualnych bodźców. W normalnej sytuacji na pewno poszłaby na jakiś prywatny uniwersytet w Tokio. Nagoya to też oczywiście wielkie miasto, ale nie da się zaprzeczyć, że pod względem kultury w porównaniu z Tokio sprawia wrażenie jedynie dużego miasta prowincjonalnego. A mimo to postanowili tam zostać. Każde z nich zdecydowało się na nieco gorszą uczelnię. Pewnie tylko Biała nie wyjechałaby z Nagoi, nawet bez tej grupy przyjaciół. Nie należała do ludzi, którzy z własnej inicjatywy ruszają w świat szukać nowych doznań.

– Kiedy mnie zapytali, co zamierzam, powiedziałem, że jeszcze dokładnie nie wiem. Ale wtedy już postanowiłem, że wyjadę na studia do Tokio. Ja przecież też wolałbym zostać w Nagoi, iść na miejscową niezłą uczelnię, studiować, specjalnie się nie przemęczając, i dalej się z nimi przyjaźnić. Pod różnymi względami tak byłoby łatwiej, moja rodzina też tego pragnęła. Choć nikt nic nie mówił, na pewno rodzice spodziewali się, że po studiach przejmę firmę ojca. Ale ja sam wiedziałem, że jeśli nie pojadę do Tokio, później będę żałował. Koniecznie chciałem się dostać na seminarium tego profesora.

– Aha, rozumiem – powiedziała Sara. – I jak przyjaciele zareagowali na wieść, że jedziesz do Tokio?

– Nie wiem oczywiście, co naprawdę myśleli. Pewnie byli rozczarowani. Bo wiedzieli, że beze mnie to poczucie jedności, które powstało między naszą piątką, zostanie utracone.

– I zniknie chemia.

– Albo stanie się czymś innym. W mniejszym lub większym stopniu.

Ale kiedy dowiedzieli się, że Tsukuru podjął już decyzję, nie próbowali go zatrzymać. Raczej go zachęcali. Tokio jest tylko o godzinę drogi superekspresem. Przecież będzie mógł w każdej chwili wrócić. A poza tym półżartem mówili, że może się nie dostać na wybraną uczelnię. Rzeczywiście, żeby zdać egzaminy wstępne, Tsukuru musiał się poważnie zabrać do nauki, jak nigdy przedtem, a raczej – jak nigdy w życiu.

– I co się stało z waszą grupą po zakończeniu liceum? – zapytała Sara.

– Na początku wszystko bardzo dobrze się układało. W czasie ferii wiosennych, jesiennych, w letnie wakacje, na Nowy Rok – kiedy tylko miałem przerwę w zajęciach, od razu wracałem do Nagoi i starałem się jak najczęściej z nimi spotykać, spędzać razem jak najwięcej czasu. Byliśmy równie zaprzyjaźnieni i zżyci jak dawniej.

Kiedy Tsukuru wracał do Nagoi, być może dzięki temu, że rzadko się widzieli, nigdy nie brakowało im wspólnych tematów. Po jego wyjeździe do Tokio spotykali się we czworo, lecz gdy Tsukuru się pojawiał, znów jak poprzednio tworzyli piątkę (oczywiście jeśli ktoś miał akurat coś do załatwienia, bywało, że spotykali się we czworo albo troje). Witali Tsukuru naturalnie, jakby się bardzo często z nim widywali. Atmosfera się nie zmieniła, w ich stosunkach nie pojawiły się żadne niewidzialne rysy, a przynajmniej Tsukuru niczego takiego nie odczuwał. Bardzo go to cieszyło. Dlatego nie przejmował się tym, że w Tokio nie ma żadnych przyjaciół.

Sara spojrzała na niego zmrużonymi oczami, a potem zapytała:

– Z nikim się w Tokio nie zaprzyjaźniłeś?

– Nie udało mi się. Sam nie wiem dlaczego – odpowiedział. – Z natury nie jestem zbyt towarzyski. Nie chodzi o to, że się izolowałem i ciągle siedziałem sam w domu. Po raz pierwszy prowadziłem samodzielne życie i miałem we wszystkim pełną swobodę. Dość przyjemnie sobie żyłem. Tokio pokrywa sieć kolei, więc jest mnóstwo dworców. Samo oglądanie ich zajmowało mi dużo czasu. Jeździłem na różne dworce, patrzyłem, jak zostały zbudowane, szkicowałem, notowałem cechy charakterystyczne.

– To chyba przyjemne zajęcie – powiedziała Sara.

Ale dni spędzane na uczelni nie były szczególnie interesujące. Na pierwszych latach miał mało zajęć specjalistycznych, pozostałe okazały się przeciętne i nudne. Uważał jednak, że ponieważ włożył tyle trudu w dostanie się na tę uczelnię, nie powinien opuszczać zajęć. Z zapałem uczył się niemieckiego i francuskiego. Uczęszczał do laboratorium językowego, by ćwiczyć konwersację angielską. To, że ma zdolności językowe, było dla niego nowym odkryciem. Nie zauważył jednak w swoim otoczeniu nikogo, kto wydałby mu się interesujący. W porównaniu z czwórką kolorowych, zajmujących przyjaciół, na których trafił w liceum, zdawało się, że innym brakuje żywotności, wszyscy wyglądali na szarych i pozbawionych indywidualnych cech. Nigdy nie udało mu się spotkać kogoś, kogo miałby ochotę bliżej poznać, z kim miałby ochotę dłużej porozmawiać. Dlatego w Tokio spędzał czas głównie w pojedynkę. Dzięki temu zaczął więcej czytać.

– Nie czułeś się osamotniony? – zapytała Sara.

– Wiedziałem, że jestem sam, ale nie czułem się szczególnie samotny. A raczej wtedy taki stan wydawał mi się oczywisty.

Był jeszcze młody, niewiele wiedział o prawach rządzących światem. Poza tym to nowe miejsce, Tokio, pod wieloma względami było zupełnie inne niż okolice, w których dotąd mieszkał. Różnice były większe, niż się spodziewał, skala za duża, treść nieporównywalnie bogata. W każdej dziedzinie życia miał tyle możliwości, że trudno było coś wybrać, ludzie dziwnie mówili i czas płynął zbyt szybko. Dlatego nie bardzo udawało mu się znaleźć stan równowagi między sobą a otaczającym go światem. A przede wszystkim miał jeszcze wtedy dokąd wrócić. Mógł wsiąść na Dworcu Tokijskim do superekspresu i w ciągu półtorej godziny dotrzeć do „dobrze znanego miejsca o niezakłóconej harmonii”. Czas płynął tam spokojnie, czekali przyjaciele, którym ufał.

– A jaki jesteś teraz? Potrafisz znaleźć stan równowagi między sobą a otaczającym cię światem?

– Pracuję w tej firmie już dziesięć lat. Nie mam jej nic do zarzucenia, praca też mi się podoba. Stworzyłem sobie dobre układy z kolegami. Miałem kilka związków z kobietami. W końcu żaden z nich niczym poważnym się nie skończył, no ale złożyły się na to różne okoliczności. To nie tylko moja wina.

– I jesteś sam, ale nieszczególnie samotny.

Z powodu wczesnej pory prócz nich nie było w barze innych gości. Dobiegały ich ciche tony jazzowego tria fortepianowego.

– Chyba tak – odrzekł Tsukuru po krótkim wahaniu.

– Ale nie masz dokąd wrócić? Nie masz już „dobrze znanego miejsca o niezakłóconej harmonii”?

Zastanowił się nad tym. Choć nie było takiej potrzeby.

– Nie, już nie mam – powiedział cicho.

Na drugim roku studiów podczas letnich wakacji dowiedział się, że to miejsce zniknęło.

* * *

koniec darmowego fragmentuzapraszamy do zakupu pełnej wersji

[1] Dwudzieste urodziny to w Japonii tradycyjny próg dorosłości (wszystkie przypisy pochodzą od tłumaczki).

[2] W Japonii rok szkolny zaczyna się w kwietniu.

[3] Nazwiska te można przetłumaczyć jako Czerwonososnowski, Niebieskomorski, Białokorzeniowska i Czarnopolska. Tazaki dosłownie znaczy Wielobrzeski czy Wieloprzylądkowski.

[4] Nazwisko Kimoto oznacza dosłownie „pod drzewem”, a imię Sara zapisane jest znakami używanymi do zapisu słowa oznaczającego drzewo o nazwie damarzyk mocny lub sal (łac. Shorea robusta, sanskryt: śāla), pod którym urodził się Budda. Te same drzewa rosły ponoć wokół jego łoża śmierci.

Warszawskie Wydawnictwo Literackie

MUZA SA

ul. Sienna 73

00-833 Warszawa

tel. +4822 6211775

e-mail: [email protected]

Księgarnia internetowa: www.muza.com.pl

Wersja elektroniczna: MAGRAF sp.j., Bydgoszcz