Uzyskaj dostęp do ponad 250000 książek od 14,99 zł miesięcznie
55 osób interesuje się tą książką
Nowa biografia autora bestsellerów „Steve Jobs”, „Leonardo da Vinci”, „Innowatorzy” i „Kod życia”. Elon Musk to zdumiewająco intymna historia najbardziej fascynującego i kontrowersyjnego innowatora naszych czasów – łamiącego zasady wizjonera, który wprowadził świat w erę pojazdów elektrycznych, prywatnej eksploracji kosmosu i sztucznej inteligencji.
A, no i przejął Twittera.
Elon Musk spędził dzieciństwo w Republice Południowej Afryki, gdzie był często bity przez rówieśników. Pewnego dnia grupa kolegów zepchnęła go ze schodów i bezlitośnie kopała, koszmarnie masakrując mu twarz. Przez tydzień przebywał w szpitalu. Ale fizyczne blizny i tak mniej bolały od blizn emocjonalnych, które w jego psychice pozostawił ojciec: inżynier, łajdak i charyzmatyczny fantasta.
Wpływ ojca na życie Muska jest widoczny po dziś dzień: Elon stał się twardym, lecz jednocześnie wrażliwym mężczyzną o infantylnym charakterze, podatnym na nagłe wahania nastroju, z przerażająco wysoką tolerancją na podejmowane ryzyko, ze skłonnością do teatralnych spięć, epickim poczuciem misji i maniakalnym zaangażowaniem w to, co robi – bezwzględnym, a czasem wręcz destrukcyjnym.
Na początku 2022 roku – po tym, jak firma SpaceX wystrzeliła na orbitę trzydzieści jeden rakiet, a Tesla sprzedała milion samochodów – Musk, najbogatszy już wówczas człowiek na Ziemi, z żalem mówił o swoim wewnętrznym przymusie wywoływania dramatów. „Powinienem wyłączyć tryb kryzysowy, w którym mój umysł pozostaje nieprzerwanie od czternastu lat, a może nawet przez całe moje życie”, powiedział.
Był to jedynie sentymentalny komentarz, a nie noworoczne postanowienie. Przecież gdy to mówił, potajemnie skupował akcje Twittera. Przez lata, ilekroć mentalnie pogrążał się w mroku, jego umysł wracał do tych chwil, kiedy koledzy znęcali się nad nim na placu zabaw. Teraz mógł zostać właścicielem najlepszego.
Przez dwa lata Walter Isaacson obserwował Muska, uczestniczył w jego spotkaniach, przechadzał się z nim po jego fabrykach i spędził niezliczone godziny, przeprowadzając wywiady: z Elonem, jego rodziną, przyjaciółmi, współpracownikami i przeciwnikami.
Tak powstała ta niezwykła, zakulisowa biografia: ujawniająca wiele nieznanych faktów historia pełna niesamowitych opowieści o triumfach i życiowych zawieruchach, która stara się odpowiedzieć na kluczowe dla zrozumienia Muska pytanie: czy demony, które go napędzają, są niezbędne, by katalizować innowacyjność i postęp?
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:
Liczba stron: 871
Copyright © 2023 Walter Isaacson
First published in 2023 by Simon & Schuster, 1230 Avenue of the Americas, New York, NY 10020 simonandschuster.com
PrzekładMichał Strąkow(Prolog, rozdziały 1–10, 21–30, 41–50, 61–70) Michał Jóźwiak(Rozdziały 11–20, 31–40, 51–60, 71–95)
Redaktor prowadzącyTomasz Brzozowski
Redakcja i korektaPracownia 12a, Magdalena Pazura, Marek Stankiewicz
Skład Tomasz Brzozowski
Konwersja do wersji elektronicznej Aleksandra Pieńkosz
Copyright © for this editionInsignis Media, Kraków 2023Wszelkie prawa zastrzeżone
ISBN pełnej wersji 978-83-67710-75-6
Insignis Media ul. Lubicz 17D/21–22, 31-503 Kraków tel. +48 (12) 636 01 [email protected], insignis.pl
facebook.com/Wydawnictwo.Insignis
x.com/insignis_media (@insignis_media)
instagram.com/insignis_media (@insignis_media)
tiktok.com/insignis_media (@insignis_media)
Każdemu, kogo uraziłem, chcę przypomnieć, że wymyśliłem na nowo samochody elektryczne i zamierzam wysłać ludzi na Marsa w statku kosmicznym. Spodziewaliście się, że ktoś taki jak ja będzie normalnym, wyluzowanym gościem?
Elon Musk, Saturday Night Live, 8 maja 2021
Ludzie wystarczająco szaleni, by sądzić, że mogą zmienić świat, są tymi, którzy go zmieniają.
Steve Jobs
Ognista muza
Plac zabaw
Dzieciństwo spędzone w Republice Południowej Afryki nauczyło Elona Muska, czym jest ból i jak go znosić.
Kiedy miał dwanaście lat, wysłano go autobusem na młodzieżowy obóz przetrwania w dziczy, tak zwany veldskool. „Przypominało to paramilitarną wersję Władcy much”, wspomina. Kadra obozu wydzielała uczestnikom niewielkie racje żywności i wody i pozwalała, a nawet zachęcała do tego, żeby walczyli między sobą o te skromne zapasy. „Tyranizowanie innych uznawano za godne pochwały”, dodaje Kimbal, młodszy brat Elona. Duże dzieciaki szybko nauczyły się odbierać prowiant mniejszym od siebie, a ewentualny opór łamać biciem. Elon, drobny i nieśmiały, dwukrotnie został poturbowany przez większych chłopców. W trakcie pobytu na obozie schudł prawie pięć kilogramów.
Pod koniec tygodnia chłopców podzielono na dwie grupy, którym polecono atakować się nawzajem. „To był jakiś obłęd, kompletny absurd”, wspomina Musk. Na tych obozach co kilka lat dochodziło do śmiertelnych wypadków. Obozowi wychowawcy przywoływali te zdarzenia jako przestrogę. „Nie bądźcie takimi tępakami jak tamten głupi gnojek, który zginął rok temu”, mówili. „Nie bądźcie słabymi, głupimi gnojkami”.
Musk pojechał na swój drugi veldskool, kiedy miał niespełna szesnaście lat. Był wtedy całkiem wyrośnięty jak na swój wiek, miał prawie metr osiemdziesiąt wzrostu i niedźwiedziowatą posturę, a do tego opanował kilka chwytów judo. W rezultacie radził sobie na veldskool lepiej niż poprzednio. „Zdałem sobie sprawę, że kiedy ktoś próbował mnie dręczyć, wystarczyło przywalić mu z całej siły w dziób, żeby więcej mnie nie zaczepiał. Mogli skopać mi tyłek, ale kiedy sami oberwali w nos, dawali mi spokój”.
Południowa Afryka lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku była niebezpiecznym i pełnym przemocy miejscem; nader często zdarzały się napady z użyciem broni maszynowej, a na ulicach ludzie ginęli z rąk nożowników. Elon i Kimbal wybrali się kiedyś na koncert zorganizowany przez przeciwników apartheidu; gdy wysiedli z pociągu, musieli przejść przez kałużę krwi otaczającą leżącego na ziemi trupa, z którego głowy sterczał nóż. Przez resztę wieczoru podeszwy ich adidasów wydawały przy każdym kroku lepki odgłos.
Rodzinnego domu Muska pilnowały owczarki niemieckie, wytresowane, by rzucać się na każdego, kto wbiegł na posesję. Któregoś dnia sześcioletni Elon bawił się na podjeździe przed domem; w pewnym momencie puścił się biegiem i wtedy zaatakował go jego ulubiony pies, który wyszarpał mu spory kawałek skóry na plecach. Elon wylądował na szpitalnym oddziale ratunkowym, ale nie pozwolił zaszyć sobie rany, dopóki rodzice nie obiecali, że pies, który go pogryzł, nie zostanie ukarany. „Nie zabijecie go, prawda?”, dopytywał. Dali mu słowo, że tego nie zrobią. Opowiadając mi tę historię, Musk zawiesił głos i przez dłuższą chwilę wpatrywał się nieobecnym wzrokiem przed siebie. „Potem oczywiście i tak zastrzelili tego psa”.
Najbardziej traumatyzujących przeżyć doświadczył w szkole. Nie dość, że przez długi czas był najmłodszym i najmniejszym uczniem w klasie, to w dodatku kiepsko radził sobie z odczytywaniem społecznych sygnałów. Empatia nie przychodziła mu naturalnie, nie odczuwał też instynktownej potrzeby zabiegania o akceptację rówieśników, przez co często padał ofiarą szkolnych łobuzów. Konfrontacje z prześladowcami nierzadko kończyły się dla niego ciosem pięścią w nos. Jak mówi, „ktoś, kto nigdy nie został uderzony w twarz, nie ma pojęcia, jaki wpływ mają takie doświadczenia na całe dalsze życie”.
Któregoś dnia podczas porannego apelu grupka uczniów wygłupiała się i błaznowała. Jeden z nich potrącił Elona, ten go odepchnął, po czym obaj wymienili kilka ostrych słów. W przerwie między lekcjami chłopak, który wcześniej wdał się w pyskówkę z Elonem, postanowił wyrównać z nim rachunki i wraz z kolegami zaczął szukać go na szkolnych korytarzach. Elon jadł spokojnie kanapkę, gdy tamci zaszli go od tyłu, kopnęli w głowę i zepchnęli z betonowych schodów. „Usiedli na nim, bili go zapamiętale i kopali po głowie”, opowiada Kimbal, który spędzał przerwę w towarzystwie brata. „Kiedy skończyli, nie mogłem rozpoznać jego twarzy. Była tak opuchnięta, że ledwo było widać oczy”. Elona zabrano do szpitala; do szkoły wrócił dopiero po tygodniu. Kilkadziesiąt lat później wciąż musiał poddawać się chirurgicznym zabiegom korygowania tkanek nosa.
Od blizn na ciele Elona głębsze były blizny na jego psychice, pozostałości po emocjonalnych ranach zadanych mu przez jego ojca Errola Muska – inżyniera, charyzmatycznego drania i fantastę, którego postać do dziś kładzie się cieniem na życiu Elona. Po bójce w szkole Errol wziął stronę chłopaka, który pokiereszował twarz jego syna. „Tamten chłopiec dopiero co stracił ojca, który popełnił samobójstwo, a Elon nazwał go głupkiem”, wspomina Errol. „Elon miał zwyczaj wyzywać innych od głupców. Jak mógłbym obarczyć tamtego dzieciaka winą za to, co się wydarzyło?”
Kiedy Elon wrócił do domu ze szpitala, ojciec okropnie go zwymyślał. „Musiałem przez godzinę słuchać jego wrzasków. Nazwał mnie idiotą i krzyczał, że jestem nic nie wart”, opowiada Elon. Kimbal, który był świadkiem tamtej tyrady, uważa to za najgorsze wspomnienie w całym swoim życiu. „Ojciec zupełnie stracił panowanie nad sobą, wpadł w furię, co zresztą często mu się zdarzało. Nie miał za grosz współczucia”.
Elon i Kimbal, którzy nie utrzymują dziś kontaktów ze swoim ojcem, twierdzą zgodnie, że jego opinia, jakoby Elon sprowokował napastnika, jest kompletnie niedorzeczna; przypominają też, że sprawca pobicia trafił do zakładu poprawczego. Obaj bracia uważają Errola za notorycznego blagiera, opowiadającego niestworzone historie, czasem z wyrachowania, a czasem pod wpływem urojeń. Według nich, ich ojciec ma w sobie coś z podwójnej osobowości doktora Jekylla i pana Hyde’a. Bywał serdeczny, ale chwilę później potrafił przez godzinę lub dłużej zapamiętale mieszać syna z błotem. Na zakończenie nigdy nie omieszkał mu przypomnieć, że uważa go za nieudacznika. Elon miał obowiązek wysłuchiwać takich tyrad na stojąco. „To była forma psychicznych tortur”, stwierdził w rozmowie ze mną Elon. Po dłuższej chwili nieco zdławionym głosem dodał: „On naprawdę potrafił wszystko człowiekowi zatruć”.
Kiedy po raz pierwszy zadzwoniłem do Errola, rozmawialiśmy prawie trzy godziny. Przez kolejne dwa lata regularnie pisywał do mnie i telefonował. Chętnie opowiadał – i wysyłał zdjęcia na potwierdzenie swoich słów – o wszystkich miłych rzeczach, jakie robił dla swoich dzieci, przynajmniej wtedy, gdy jego inżynieryjny biznes dobrze prosperował. Był czas, że woził rodzinę rolls-royce’em, zbudował z synami domek letniskowy w buszu, a z kopalni w Zambii, w której miał udziały (i która później splajtowała), przysyłano mu nieoszlifowane szmaragdy.
Errol przyznaje jednak zarazem, że starał się wyrobić w swoich synach fizyczną i psychiczną odporność. „Po tym, czego doświadczyli ze mną, veldskool nie był taki straszny”, powiedział i wyjaśnił, że w RPA przemoc była nieodłączną częścią procesu edukacji. „Na boisku dwóch cię trzymało, a trzeci okładał cię po gębie kawałkiem drewna. Każdy nowy uczeń musiał zmierzyć się z największym szkolnym łobuzem – i tak dalej”. W jego głosie pobrzmiewa duma, kiedy mówi, że wychowywał swoich synów „w bardzo surowy, autorytarny sposób, żeby nauczyli się radzić sobie w trudnych sytuacjach”. A potem dodaje: „Elon stosował później takie samo surowe, autorytarne podejście wobec innych i wobec samego siebie”.
„Ukształtowały mnie przeciwności losu”
Barack Obama napisał w swoich wspomnieniach: „Ktoś kiedyś powiedział, że każdy mężczyzna stara się sprostać oczekiwaniom swojego ojca albo naprawić jego błędy, i podejrzewam, że właśnie tu może tkwić przyczyna mojej bolączki”. W przypadku Elona Muska piętno, jakie odcisnął na jego psychice ojciec, nie zatarło się pomimo wszystkich podejmowanych przez Elona wysiłków, by odseparować się od ojca zarówno w sensie psychicznym, jak i fizycznym. Jego nastroje ulegają cyklicznym wahaniom, oscylując między pogodą ducha a posępnością, między powagą a błazeństwem, między obojętnością a silnym zaangażowaniem emocjonalnym; czasem też wchodzi w „tryb demona”, napawający lękiem osoby z jego otoczenia. W przeciwieństwie do ojca Elon ma opiekuńczy stosunek do swoich dzieci. Ale pod innymi względami jego zachowanie wskazuje, że stale wisi nad nim pewne niebezpieczeństwo: widmo tego, że – jak ujęła to jego matka – „może zamienić się we własnego ojca”. To jeden z najbardziej nośnych mitologicznych tropów. Jak istotną rolę w epickiej historii bohatera Gwiezdnych wojen odgrywa jego potrzeba uwolnienia się od ciążącej na nim ponurej spuścizny Dartha Vadera, a także jego zmagania z ciemną stroną Mocy?
„Okoliczności jego dzieciństwa w RPA doprowadziły moim zdaniem do tego, że musiał założyć sobie pewien rodzaj emocjonalnej blokady”, powiedziała Justine, była żona i matka pięciorga z dziesięciorga żyjących dzieci Elona Muska. „Gdy własny ojciec nazywa cię kretynem i idiotą, być może jedynym wyjściem jest zablokowanie w sobie wszystkiego, co mogłoby otworzyć cię na emocje, z którymi nie jesteś w stanie sobie poradzić”. Zamknięcie takiego psychicznego zaworu odcinającego emocje mogło uczynić Muska nieczułym, ale zarazem przyczyniło się do tego, że stał się gotowym do podejmowania ryzyka innowatorem. „Nauczył się wyłączać strach”, uważa Justine. „Możliwe, że jeśli wyłączysz w sobie strach, to będziesz musiał wyłączyć także inne rzeczy, na przykład radość czy empatię”.
Zespół stresu pourazowego wywołany dzieciństwem zaszczepił w nim również awersję do zadowolenia. „Nie wydaje mi się, by potrafił odczuwać satysfakcję z odniesionego sukcesu czy delektować się zapachem kwiatów”, mówi Claire Boucher, artystka znana pod scenicznym pseudonimem Grimes, matka trójki dzieci Muska. „Myślę, że doświadczenia z dzieciństwa wpoiły mu przekonanie, że życie to ból”. Musk zgadza się z tą diagnozą. „Ukształtowały mnie przeciwności losu”, przyznaje. „To one sprawiły, że mój próg odporności na ból stał się bardzo wysoki”.
W 2008 roku, podczas wyjątkowo trudnego okresu w jego życiu, gdy trzy pierwsze rakiety SpaceX eksplodowały tuż po starcie, a Tesla była bliska bankructwa, Musk często budził się ze snu roztrzęsiony. To wtedy zdecydował się opowiedzieć Talulah Riley, swojej drugiej żonie, o wszystkich okropnych rzeczach, jakie przed laty usłyszał pod swoim adresem od ojca. „Wcześniej wielokrotnie byłam świadkiem, jak sam używał dokładnie takich samych słów i sformułowań”, mówi Talulah. „Tamte przeżycia wywarły ogromny wpływ na jego późniejsze postępowanie”. Kiedy wspominał sceny z dzieciństwa, odpływał myślami i zdawał się znikać za swoim stalowym wejrzeniem. „Sądzę, że nie był świadomy tego, jak bardzo to wszystko ciągle na niego rzutuje. Wydawało mu się, że pozostawił dzieciństwo za sobą”, uważa Talulah. „Ale wciąż jest tak, jakby jakaś część jego osobowości zatrzymała się na etapie dzieciństwa. Jest mężczyzną, który skrywa w sobie dziecko – dziecko, które nadal stoi przed swoim tatą”.
Muska otacza specyficzna aura, stwarzająca niekiedy wrażenie, że mamy do czynienia z przybyszem z kosmosu – że misja dotarcia na Marsa to dla niego sposób na zrealizowanie marzenia o powrocie do domu, a jego dążenie do stworzenia humanoidalnych robotów powodowane jest tęsknotą za obecnością w jego życiu pokrewnej mu istoty. Nie bylibyśmy całkowicie zaskoczeni, gdyby nagle zerwał z siebie koszulę i okazało się, że brakuje mu pępka i że pochodzi z jakiejś innej planety. A jednocześnie jego dzieciństwo uczyniło go na wskroś ludzkim – twardym, a zarazem bezbronnym chłopcem, który zapragnął podejmować wielkie wyzwania.
Swój zapał nauczył się maskować zamiłowaniem do błazenady, a jego błazeństwa maskują tkwiący w nim zapał. Wygląda, jakby czuł się trochę niezręcznie we własnym ciele, jak facet o potężnej posturze, który nigdy nie uprawiał sportu; jego chód przywodzi na myśl prącego z determinacją przed siebie niedźwiedzia, a kiedy tańczy, robi to tak, jakby jego instruktorem tańca był robot. Z proroczą pasją peroruje o potrzebie podtrzymania płomienia ludzkiej świadomości, badania wszechświata i ratowania naszej planety. Początkowo sądziłem, że to tylko poza, a jego wywody wydawały mi się skrzyżowaniem korporacyjnej gadki motywacyjnej, gawędziarstwa i mrzonek dorosłego dziecka, które zbyt wiele razy przeczytało Autostopem przez galaktykę. Jednak im lepiej go poznawałem, tym bardziej nabierałem przekonania, że jednym z motorów napędzających go do działania jest autentyczne poczucie misji. Podczas gdy innym przedsiębiorcom z trudem przychodzi wypracowanie światopoglądu, Musk nauczył się patrzeć na świat z kosmicznej perspektywy.
Wychowanie, bagaż doświadczeń z dzieciństwa, a także wrodzone predyspozycje sprawiają, że Musk bywa bezduszny i impulsywny. Te same czynniki odpowiadają za jego nieprzeciętnie wysoką tolerancję ryzyka. Kalkuluje na chłodno szanse na sukces, a potem rzuca się w wir realizacji karkołomnych planów. „Elon lubi ryzyko dla samego ryzyka”, twierdzi Peter Thiel, wspólnik Muska w początkowym okresie istnienia firmy PayPal. „Wydaje się czerpać przyjemność z podejmowania ryzykownych decyzji, czasem można wręcz odnieść wrażenie, że jest od tego uzależniony”.
Należy do ludzi, którzy naprawdę czują, że żyją, dopiero gdy nadciąga huragan. Andrew Jackson powiedział kiedyś: „Urodziłem się, by stawiać czoła nawałnicom, spokój mi zupełnie nie leży”. Podobnie jest z Muskiem. Przyjmuje mentalność oblężonej twierdzy, z inklinacją – przeradzającą się niekiedy w kompulsywną potrzebę – do wprowadzania zbędnego dramatyzmu i niepotrzebnych napięć; skłonność ta przejawia się zarówno w jego życiu zawodowym, jak i osobistym, w jego związkach, które pomimo starań za każdym razem kończyły się rozstaniem. Najlepiej radzi sobie w obliczu kryzysu, gdy zbliża się nieprzekraczalny termin wykonania zadania, gdy trzeba dać z siebie wszystko, żeby uporać się z nawałem pracy. Kiedy mierzył się ze szczególnie trudnymi wyzwaniami, nierzadko przypłacał to bezsennością i wymiotował ze zdenerwowania. Zarazem jednak stres działa na niego mobilizująco, dostarczając mu zastrzyku energii. „Elon przyciąga kryzysowe sytuacje niczym magnes”, uważa Kimbal. „To leży w jego naturze, stanowi przewodni motyw jego życia”.
Gdy pisałem biografię Steve’a Jobsa, jego były wspólnik Steve Wozniak stwierdził, że kluczowe pytanie, jakie należałoby sobie zadać, brzmi: czy Jobs musiał być aż tak wredny? Tak szorstki i bezduszny? Tak skłonny do histerii? Pod koniec prac nad książką poprosiłem Woza, by sam spróbował odpowiedzieć na to pytanie. Stwierdził, że gdyby to on stał na czele Apple’a, okazywałby ludziom więcej życzliwości. Traktowałby pracowników firmy jak członków rodziny i nie zwalniałby nikogo w trybie natychmiastowym. Potem zamyślił się i po chwili dodał: „Ale gdybym to ja kierował firmą, być może nigdy nie stworzylibyśmy Macintosha”. Podobne pytanie można postawić w przypadku Elona Muska: gdyby miał mniej bezkompromisowe usposobienie, to czy wciąż byłby tym samym wizjonerem, który postawił sobie za cel wysłanie ludzi na Marsa i wprowadzenie ludzkości w nową erę zelektryfikowanej motoryzacji?
Na początku 2022 roku Musk – mający za sobą dwanaście pełnych sukcesów miesięcy, w ciągu których SpaceX zanotowało trzydzieści jeden udanych startów rakiet wynoszących satelity na orbitę, roczna sprzedaż samochodów marki Tesla zbliżyła się do miliona sztuk, a on sam stał się najbogatszym człowiekiem na świecie – ze smutkiem mówił o swojej skłonności do prowokowania dramatycznych sytuacji. „Powinienem wyłączyć tryb kryzysowy, w którym mój umysł pozostaje nieprzerwanie od czternastu lat, a może nawet przez całe moje życie”, powiedział w rozmowie ze mną.
Była to jednak tylko nostalgiczna refleksja, a nie noworoczne postanowienie. W tym samym czasie Musk skupował dyskretnie akcje Twittera, największego placu zabaw na świecie. W kwietniu tego samego roku wymknął się na Hawaje do rezydencji swojego mentora Larry’ego Ellisona, założyciela Oracle. Towarzyszyła mu aktorka Natasha Bassett, z którą łączył go przelotny romans. Zaproponowano mu stanowisko w zarządzie Twittera. Musk zastanawiał się nad tym przez weekend, ale ostatecznie doszedł do wniosku, że to za mało. W jego naturze leży chęć sprawowania całkowitej kontroli. Zdecydował się więc na próbę wrogiego bezpośredniego wykupienia firmy. Z Hawajów poleciał do Vancouver, gdzie spotkał się z Grimes, a potem do piątej nad ranem grał w nową grę Elden Ring. Kiedy skończył, przystąpił do realizacji swojego planu i wszedł na Twittera. Ogłosił: „Złożyłem ofertę”.
Przez lata, ilekroć Musk był w ponurym nastroju albo czuł się zagrożony, wracał myślami do swoich koszmarnych przeżyć na szkolnym placu zabaw, gdzie padał ofiarą łobuzów lubiących znęcać się nad słabszymi. Teraz miał szansę kupić sobie plac zabaw na własność.
Śmiałkowie
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Samotny umysł
Pretoria, lata siedemdziesiąte
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Życie z ojcem
Pretoria, lata osiemdziesiąte
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Poszukiwacz
Pretoria, lata osiemdziesiąte
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Prędkość ucieczki
Wyjazd z RPA, 1989
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Kanada
1989
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Queen’s University
Kingston, prowincja Ontario, 1990–1991
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Penn
Filadelfia, 1992–1994
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Na zachód
Dolina Krzemowa, 1994–1995
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Zip2
Palo Alto, 1995–1999
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Justine
Palo Alto, lata dziewięćdziesiąte
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
X.com
Palo Alto, 1999–2000
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Zamach stanu
PayPal, wrzesień 2000
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Mars
SpaceX, 2001
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Rocket man
SpaceX, 2002
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Ojcowie i synowie
Los Angeles, 2002
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Wchodząc na wyższe obroty
SpaceX, 2002
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Zasady budowy rakiet według Muska
SpaceX, 2002–2003
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Pan Musk jedzie do Waszyngtonu
SpaceX, 2002–2003
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Założyciele
Tesla, 2003–2004
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Roadster
Tesla, 2004–2006
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Kwaj
SpaceX, 2005–2006
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Dwie wtopy
Kwaj, 2006–2007
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Zespół do zadań specjalnych
Tesla, 2006–2008
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Przejęcie sterów
Tesla, 2007–2008
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Rozwód
2008
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Talulah
2008
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Trzecia wtopa
Kwaj, 3 sierpnia 2008
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Na krawędzi
Tesla i SpaceX, 2008
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Czwarty start
Kwaj, sierpień-wrzesień 2008
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Na ratunek Tesli
Grudzień 2008
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Model S
Tesla, 2009
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Prywatny przemysł kosmiczny
SpaceX, 2009–2010
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Start Falcona 9
Przylądek Canaveral, 2010
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Ślub z Talulah
Wrzesień 2010
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Produkcja
Tesla, 2010–2013
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Musk i Bezos
SpaceX, 2013–2014
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Sokół słyszy sokolnika
SpaceX, 2014–2015
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Talulah i emocjonalny rollercoaster
2012–2015
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Sztuczna inteligencja
OpenAI, 2012–2015
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Autopilot
Tesla, 2014–2016
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Solar
Tesla Energy, 2004–2016
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
The Boring Company
2016
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Trudne relacje
2016–2017
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Zstąpienie w mrok
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Piekło we Fremont
Tesla, 2018
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Alarm otwartej pętli
2018
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Fallout
2018
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Grimes
2018
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Szanghaj
Tesla, 2015–2019
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Cybertruck
Tesla, 2018–2019
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Starlink
SpaceX, 2015–2018
Internet na niskiej orbicie okołoziemskiej
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Starship
SpaceX, 2018–2019
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Dzień Autonomii
Tesla, kwiecień 2019
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Giga Texas
Tesla, 2020–2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Życie rodzinne
2020
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Pełny ciąg
SpaceX, 2020
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Bezos kontra Musk, runda druga
SpaceX, 2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Zryw: Starship
SpaceX, lipiec 2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Zryw: dachy solarne
Lato 2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Noce na mieście
Lato 2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Inspiration4
SpaceX, wrzesień 2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Przetasowania z Raptorem
SpaceX, 2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Narodziny Optimusa
Tesla, sierpień 2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Neuralink
2017–2020
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Tylko system wizyjny
Tesla, styczeń 2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Pieniądze
2021–2022
Najbogatszy człowiek na świecie
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Ojciec Roku
2021
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Polityka
2020–2022
„Weź czerwoną pigułkę”
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Ukraina
2022
Starlink na ratunek
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Bill Gates
2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Czynny inwestor
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
„Złożyłem ofertę”
Twitter, kwiecień 2022
Przerwa
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Żar i chłód
Twitter, kwiecień–czerwiec 2022
Umowa
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Dzień Ojca
czerwiec 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Przetasowania w Starbase
SpaceX, 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Optimus Prime
Tesla, 2021–2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Niepewność
Twitter, lipiec–wrzesień 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Prezentacja Optimusa
Tesla, wrzesień 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Robotaxi
Tesla, 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
„Let that sink in”
Twitter, 26–27 października 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Przejęcie
Twitter, czwartek, 27 października 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Trzej muskieterowie
Twitter, 26–30 października 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Moderacja treści
Twitter, 27–30 października 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Halloween
Twitter, październik 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Niebieskie znaczki
Twitter, 2–10 listopada 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Na jedną kartę
Twitter, 10–18 listopada 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Hardkor
Twitter, 18–30 listopada 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Cuda
Neuralink, listopad 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Akta Twittera
Twitter, grudzień 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Królicze nory
Twitter, grudzień 2022
@elonjet
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Świąteczne harce
Grudzień 2022
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Sztuczna inteligencja dla samochodów
Tesla, 2022–2023
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Sztuczna inteligencja dla ludzi
X.AI, 2023
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Start Starshipa
SpaceX, kwiecień 2023
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Rozdział dostępny w pełnej wersji książki.
Wywiady
Omead Afshar – prawa ręka Muska
Parag Agrawal – były dyrektor generalny Twittera
Deepak Ahuja – były dyrektor finansowy Twittera
Sam Altman – współzałożyciel OpenAI
Drew Baglino – starszy wiceprezes Tesli
Jehn Balajadia – asystentka Muska
Jeremy Barenholtz – dyrektor działu odpowiedzialnego za oprogramowanie sterujące połączeniem pomiędzy mikrochipem a mózgiem w Neuralinku
Melissa Barnes – była wicedyrektorka Twittera na Amerykę Łacińską i Kanadę
Leslie Berland – była dyrektorka marketingu Twittera
Kayvon Beykpour – były kierownik do spraw produktu Twittera
Jeff Bezos – założyciel Amazona
Jared Birchall – zarządca majątku osobistego Muska
Roelof Botha – były dyrektor generalny PayPala, partner w Sequoia Capital
Claire Boucher (Grimes) – artystka muzyczna i wizualna, matka trójki dzieci Muska
Nellie Bowles – dziennikarka „Common Sense”, żona Bari Weiss
Richard Branson – założyciel Virgin Galactic
Elissa Butterfield – była asystentka Muska
Tim Buzza – były wicedyrektor do spraw startów w SpaceX
Jason Calacanis – przedsiębiorca, przyjaciel Muska
Gage Coffin – inżynier specjalizujący się w procesach produkcji, były pracownik Tesli
Esther Crawford – była dyrektorka do spraw zarządzania produktem w Twitterze
Larry David – komik, pisarz, scenarzysta
Steve Davis – prezes The Boring Company
Tejas Dharamsi – programista komputerowy pracujący dla Twittera
Thomas Dymytryk – programista komputerowy pracujący dla Tesli
John Doerr – inwestor venture capital
Kiko Dontchev – wicedyrektor do spraw startów w SpaceX
Brian Dow – były dyrektor Tesla Energy
Mickey Drexler – były dyrektor generalny J. Crew i The Gap
Phil Duan – inżynier z zespołu Autopilota Tesli
Martin Eberhard – współzałożyciel Tesli
Blair Effron – bankier inwestycyjny
Ira Ehrenpreis – członek rady dyrektorów Tesli
Larry Ellison – współzałożyciel Oracle’a
Ashok Elluswamy – dyrektor działu Autopilota Tesli
Ari Emanuel – dyrektor generalny holdingu Endeavor
Navaid Farooq – przyjaciel Muska z Queen’s University
Nyame Farooq – żona Navaida Farooqa
Joe Fath – menedżer portfela w T. Rowe Price
Lori Garver – była zastępczyni administratora NASA
Bill Gates – współzałożyciel Microsoftu
Rory Gates – syn Billa Gatesa
David Gelles – reporter „New York Timesa”
Bill Gerstenmaier – dyrektor do spraw niezawodności w SpaceX
Kunal Girotra – były dyrektor Tesla Energy
Juleanna Glover – waszyngtońska konsultantka public relations
Antonio Gracias – inwestor, przyjaciel Muska
Michael Grimes – dyrektor zarządzający banku inwestycyjnego Morgan Stanley
Trip Harriss – kierownik do spraw obsługi startów w SpaceX
Demis Hassabis – współzałożyciel firmy DeepMind
Amber Heard – aktorka, była partnerka Muska
Reid Hoffman – współzałożyciel LinkedIna i PayPala
Ken Howery – współzałożyciel PayPala, przyjaciel Muska
Lucas Hughes – były administrator finansowy w SpaceX
Jared Isaacman – przedsiębiorca i dowódca misji Inspiration4
RJ Johnson – były dyrektor Tesla Energy
Mark Juncosa – prawa ręka Muska w SpaceX
Steve Jurvetson – inwestor venture capital i przyjaciel Muska
Nick Kalayjian – były wicedyrektor techniczny Tesli
Ro Khanna – kalifornijski kongresmen reprezentujący Partię Demokratyczną
Hans Koenigsmann – inżynier, który przepracował wiele lat w SpaceX
Milan Kovac – dyrektor do spraw oprogramowania w zespole Autopilota Tesli
Andy Krebs – były dyrektor inżynierii budowlanej w zespole Starshipa w SpaceX
Joe Kuhn – inżynier mechanik, pracownik The Boring Company i Tesli
Bill Lee – inwestor venture capital i przyjaciel Muska
Max Levchin – współzałożyciel PayPala
Jacob McKenzie – starszy dyrektor inżynierii w zespole odpowiedzialnym za silniki Raptor w SpaceX
Jon McNeill – były prezes Tesli
Lars Moravy – wicedyrektor do spraw inżynierii pojazdów w Tesli
Michael Moritz – inwestor venture capital
Dave Morris – starszy dyrektor do spraw projektowania w Tesli
Rich Morris – wicedyrektor do spraw produkcji i startów w SpaceX
Marcus Mueller – starszy menedżer w Tesla Energy
Tom Mueller – pierwszy pracownik i projektant silników w SpaceX
Andrew Musk – kuzyn Muska
Christiana Musk – żona Kimbala Muska
Elon Musk
Errol Musk – ojciec Muska
Griffin Musk – syn Muska
James Musk – kuzyn Muska
Justine Musk – pierwsza żona Muska i matka piątki jego dzieci
Kimbal Musk – brat Muska
Maye Musk – matka Muska
Tosca Musk – siostra Muska
Bill Nelson – administrator NASA
Peter Nicholson – były starszy wicedyrektor w Scotiabank i mentor Muska
Ross Nordeen – programista w Tesli i jeden z muskieterów w Twitterze
Luke Nosek – inwestor i przyjaciel Muska
Sam Patel – dyrektor operacyjny w zespole Starshipa w SpaceX
Chris Payne – programista z zespołu Autopilota Tesli
Janet Petro – kierowniczka Centrum Kosmicznego Johna F. Kennedy’ego na przylądku Canaveral
Joe Petrzelka – wicedyrektor do spraw konstrukcji Starshipa w SpaceX
Henrik Pfister – projektant motoryzacyjny
Yoni Ramon – dyrektor do spraw bezpieczeństwa w Tesli
Robin Ren – bliski przyjaciel Muska z Uniwersytetu Pensylwanii i były dyrektor chińskiej filii Tesli
Adeo Ressi – bliski przyjaciel Muska z Uniwersytetu Pensylwanii
Bill Riley – członek wyższego kierownictwa w SpaceX
Talulah Riley – aktorka i druga żona Elona Muska
Peter Rive – kuzyn Muska
Ben Rosen – inwestor venture capital
Yoel Roth – były dyrektor do spraw bezpieczeństwa i moderacji w Twitterze
David Sacks – współzałożyciel PayPala, bliski przyjaciel Muska i inwestor
Alan Salzman – jeden z pierwszych inwestorów Tesli
Ben San Souci – programista zatrudniony w Twitterze
Joe Scarborough – prezenter w telewizji MSNBC
DJ Seo – współzałożyciel Neuralinku
Brad Sheftel – partner Antonia Graciasa
Gwynne Shotwell – prezeska SpaceX
Dhaval Shroff – programista w Tesli i muskieter w Twitterze
Mark Soltys – główny inżynier do spraw startów w SpaceX
Alex Spiro – prawnik Muska
Christopher Stanley – starszy wiceprezes do spraw systemów bezpieczeństwa w Tesli i SpaceX
Robert Steel – bankier inwestycyjny
JB Straubel – współzałożyciel Tesli
Anand Swaminathan – inżynier pracujący w zespole Optimusa w Tesli
Jessica Switzer – była doradczyni public relations Tesli
Felix Sygulla – inżynier pracujący w zespole Optimusa w Tesli
Marc Tarpenning – współzałożyciel Tesli
Sam Teller – były szef sztabu Muska
Peter Thiel – inwestor, współzałożyciel PayPala
Jim Vo – kierownik jednego z zespołów budujących Starshipa w SpaceX
Franz von Holzhausen – dyrektor działu projektowania w Tesli
Tim Watkins – partner Antonia Graciasa i przywódca zespołu do zadań specjalnych Tesli
Bari Weiss – dziennikarka pracująca dla „The Free Press”
Rodney Westmoreland – dyrektor do spraw infrastruktury w Tesli
Linda Yaccarino – była szefowa działu sprzedaży reklam w NBC Universal, dyrektorka generalna Twittera
Tim Zaman – inżynier SI zatrudniony w zespole Autopilota Tesli
David Zaslav – dyrektor generalny Warner Bros. Discovery
Shivon Zilis – menedżerka w Neuralinku i matka dwóch dzieci Muska
Książki
Eric Berger, Liftoff, William Morrow, 2021
Max Chafkin, The Contrarian, Penguin, 2021
Christian Davenport, The Space Barons, Public Affairs, 2018
Tim Fernholz, Rakietowi miliarderzy, tłum. Monika Skowron, Znak Horyzont, 2019
Lori Garver, Space Pirates, Diversion, 2022
Tim Higgins, Power Play, Doubleday, 2021
Hamish McKenzie, Tesla, tłum. Aleksandra Czyżewska-Felczak, Znak, 2020
Maye Musk, Kobieta z planem na życie, tłum. Joanna Sugiero, Sensus, 2022
Edward Niedermeyer, Ludicrous, BenBella, 2019
Jimmy Soni, The Founders, Simon & Schuster, 2022
Ashlee Vance, Elon Musk, tłum. Agnieszka Bukowczan-Rzeszut, Znak Horyzont, 2016
Ashlee Vance, When the Heavens Went on Sale, Ecco, 2023
Prolog: Wywiady autora z: Elonem Muskiem, Kimbalem Muskiem, Errolem Muskiem, Maye Musk, Toscą Musk, Justine Musk, Talulah Riley, Claire Boucher (Grimes), Peterem Thielem. Tom Junod, Elon Musk: Triumph of His Will, „Esquire”, grudzień 2012 (zawiera żart o braku pępka).
1. Śmiałkowie: Wywiady autora z: Elonem Muskiem, Maye Musk, Kimbalem Muskiem, Toscą Musk, Errolem Muskiem, Jaredem Birchallem. Joseph Keating, Scott Haldeman, Joshua N. Hal- deman, DC: The Canadian Years, 1926-1950, „Journal of the Canadian Chiropractic Association”, wrzesień 1995; Postmedia News, Before Elon Musk Was Thinking about Mars,He Was Doing Chores on a Saskatchewan Farm, „Regina Leader-Post”, 15 maja 2017; Joseph Keating, Flying Chiros, „Dynamic Chiropractic”, 15 grudnia 2003; Nick Murray, Elon Musk’s Fascinating History with Moose Jaw, „Moose Jaw Independent”, 15 września 2018; Joshua Haldeman, We Fly Three Continents, „ICA International Review of Chiropractic”, grudzień 1954; Phillip de Wet, Elon Musk’s Family Once Owned an Emerald Mine in Zambia, „Business Insider”, 28 lutego 2018; Phillip de Wet, A Teenage Elon Musk Once Casually Sold His Father’s Emeralds to Tiffany & Co., „Business Insider”, 22 lutego 2018; Jeremy Arnold, Journalism and the Blood Emeralds Story, „The Save Journalism Committee”, Substack, 9 marca 2021; Ashlee Vance, Elon Musk. Biografia twórcy PayPala, Tesli, SpaceX, tłum. Agnieszka Bukowczan-Rzeszut, Znak Horyzont, 2022; Maye Musk, A Woman Makes a Plan: Advice for a Lifetime of Adventure, Beauty, and Success, Ballantine Books, 2020.
Pełna treść rozdziału dostępna jest w pełnej wersji książki.
Podane numery stron odnoszą się do wydania papierowego.
s. 12: Z archiwum Maye Musk
Pełna treść rozdziału dostępna jest w pełnej wersji książki.
Walter Isaacson – amerykański pisarz i biograf. Profesor historii na Tulane University, były dyrektor generalny Aspen Institute oraz CNN i redaktor tygodnika „Time”. Autor biograficznych bestsellerów takich jak: Steve Jobs, Leonardo da Vinci,Innowatorzy, Kod życia, Elon Musk, Einstein, Benjamin Franklin oraz Kissinger. Współautor książki The Wise Men: Six Friends and the World They Made.
isaacson.tulane.edu