Stracone dziesięciolecie ebook

Wstęp

Zale­sie Dolne 2018

Wstęp

Od dawna zaj­muję się obron­no­ścią i woj­skiem. Pamię­tam, jak za nie­boszczki PRL w cza­sie jed­nej z rewi­zji mojego miesz­ka­nia funk­cjo­na­riu­sze Służby Bez­pie­czeń­stwa skru­pu­lat­nie, z wielką uwagą prze­glą­dali książki, sądząc, że tam znajdą jakieś ukryte wia­do­mo­ści. Księ­go­zbiór był spory, więc mieli co robić. I wów­czas szef tej esbec­kiej ekipy zwró­cił uwagę, że mam dużo ksią­żek na tematy woj­skowe. Spoj­rzał na mnie i z drwią­cym uśmiesz­kiem powie­dział, że do woj­ska takich jak ja nie wpusz­czają, więc ta wie­dza, zgro­ma­dzona w mojej biblio­tece, na pewno mi się nie przyda. Wie­dzia­łem, że w „Ludo­wym” WP nie ma dla mnie miej­sca. Kiedy odby­wa­łem zasad­ni­czą służbę woj­skową, w szkole pod­ofi­cer­skiej zgło­si­łem się do dowódcy jed­nostki z zamia­rem pój­ścia do szkoły ofi­cer­skiej. Wów­czas puł­kow­nik, który mnie trak­to­wał z życz­li­wo­ścią, odra­dził. Usły­sza­łem: „Romek, ty prę­dzej dosta­niesz wyrok niż ofi­cer­skie gwiazdki”. I wyja­śnił, że uwagę poli­tru­ków zwró­ciły moje poglądy na temat wojny 1920 roku i jako nie­pewny poli­tycz­nie nie mogłem być awan­so­wany na kaprala.

Po latach oka­zało się, że esbek nie miał racji, w końcu tra­fi­łem do woj­ska i to na mini­ste­rialne sta­no­wi­sko, ale miał rację mój dowódca. W PRL za „oba­la­nie” ustroju tra­fi­łem bowiem na parę lat do wię­zie­nia, a gdy PRL się „oba­lił”, po dok­to­ra­cie w Aka­de­mii Obrony Naro­do­wej zda­łem też egza­min ofi­cer­ski i gwiazdki dosta­łem.

Po 1989 roku coraz bar­dziej wsią­ka­łem w sprawy woj­skowe, odcho­dząc od dzia­łal­no­ści poli­tycz­nej. Dwa razy pra­co­wa­łem w Mini­ster­stwie Obrony Naro­do­wej, w 1992 roku krótko jako szef resortu, a w latach 1997–2001 zaj­mo­wa­łem się tech­niczną moder­ni­za­cją armii na sta­no­wi­sku sekre­ta­rza stanu, pierw­szego zastępcy mini­stra. Uzy­ska­łem habi­li­ta­cję i odtąd na sta­no­wi­skach pro­fe­sor­skich w kilku uczel­niach wykła­da­łem przed­mioty zwią­zane z obron­no­ścią i bez­pie­czeń­stwem naro­do­wym.

Pozna­jąc dzieje Woj­ska Pol­skiego, ana­li­zu­jąc wojny i bitwy, w któ­rych żoł­nierz pol­ski uczest­ni­czył, stu­diu­jąc prace teo­re­ty­ków sztuki wojen­nej, szu­ka­łem odpo­wie­dzi na pyta­nie: co my, Polacy, powin­ni­śmy zro­bić, aby Pol­ska nie musiała doświad­czać tego wszyst­kiego, co było jej udzia­łem od XVIII wieku, gdy stra­ci­li­śmy nie­pod­le­głość, a wielką Rzecz­po­spo­litą agre­sywni sąsie­dzi roze­brali, wyma­zu­jąc nasze pań­stwo z poli­tycz­nej mapy Europy.

Odzy­ska­nie nie­pod­le­gło­ści w 1918 roku oka­zało się wyda­rze­niem pozba­wio­nym trwa­ło­ści. W 1939 roku wybu­chła wojna świa­towa, w któ­rej ponow­nie stra­ci­li­śmy nie­pod­le­głość, zgi­nęły miliony Pola­ków i w końcu zdra­dzeni przez sojusz­ni­ków zosta­li­śmy wydani na łup zbrod­nia­rzowi Sta­li­nowi. Powstała kulawa sate­licka pań­stwo­wość „Pol­ski Ludo­wej”, w któ­rej Polacy znowu, tak jak w cza­sie zabo­rów, zna­leźli się w nie­woli.

Zryw wol­no­ściowy Soli­dar­no­ści 1980 roku, któ­remu patro­no­wał i który wspie­rał wielki Polak papież Jan Paweł II, sku­teczna i sta­now­cza poli­tyka pre­zy­denta Ronalda Reagana i w kon­se­kwen­cji prze­grana komu­ni­zmu oraz roz­pad ZSRR spra­wiły, że Pol­ska znowu odzy­skała suwe­renny byt. Pań­stwo pol­skie jako pod­miot sta­no­wiący o sobie znowu poja­wiło się w gro­nie wol­nych naro­dów. Wraz z tym powstało jed­nak pyta­nie, w jaki spo­sób powin­ni­śmy zadbać o nasze bez­pie­czeń­stwo, aby już nie trzeba było wię­cej toczyć walk w obro­nie zagro­żo­nej nie­pod­le­gło­ści.

Pro­cesy, jakie zaczęły zacho­dzić na are­nie świa­to­wej, una­ocz­niły, że kwe­stia bez­pie­czeń­stwa Pol­ski jest na­dal nie­roz­wią­zana. Wpraw­dzie udało się uzy­skać człon­ko­stwo w NATO, co wielu Pola­ków uznało za wystar­cza­jącą gwa­ran­cję nie­za­gro­żo­nego ist­nie­nia pań­stwa pol­skiego, ale dla każ­dego myślą­cego sta­wało się oczy­wi­ste, że zabez­pie­cze­nia sojusz­ni­cze w przy­szło­ści mogą zanik­nąć i może dojść do powtórki z wrze­śnia 1939 roku, kiedy bro­niąca się Pol­ska cze­kała na pomoc sojusz­ni­ków i jej nie otrzy­mała.

Kiedy uświa­do­mi­łem sobie, że tak jak w cza­sach II RP poszu­ku­jemy gwa­ran­cji bez­pie­czeń­stwa, zabie­ga­jąc o względy mocarstw, uzna­łem, że w dzie­dzi­nie obron­no­ści trzeba szu­kać roz­wią­zań, które zapew­nią Pol­sce bez­pie­czeń­stwo także wów­czas, gdy te mocar­stwa nie będą chciały Pol­sce pomóc.

Tego, co należy zro­bić, aby ten dyle­mat roz­wią­zać, doty­czy ta książka. Zło­żyły się na nią moje wybrane tek­sty i wypo­wie­dzi z ostat­nich dzie­się­ciu lat, w więk­szo­ści publi­ko­wane na moim blogu, na por­ta­lach spo­łecz­no­ścio­wych, ale także w gaze­tach i mie­sięcz­ni­kach. Zapre­zen­to­wane pod kolej­nymi datami poka­zują, jakie kwe­stie budziły moje zain­te­re­so­wa­nie i co w spra­wach woj­ska, obron­no­ści uwa­ża­łem za warte pod­nie­sie­nia. Uzna­łem za celowe, aby zamie­ścić też wywiady ze mną, gdzie przed­sta­wiam poglądy i opi­nie, z któ­rymi chcia­łem dotrzeć do czy­tel­ni­ków. Każda część książki, cza­sem kil­kuz­da­niowa, a innym razem licząca kilka stron, może być potrak­to­wana jak odrębna całość. Jed­nak wszyst­kie one razem, nawet czy­tane w dowol­nej kolej­no­ści, bez zacho­wa­nia chro­no­lo­gii, powinny poka­zać, jaki jest pro­po­no­wany przeze mnie spo­sób na zbu­do­wa­nie sys­temu obrony gwa­ran­tu­ją­cego Pol­sce bez­pie­czeń­stwo.

Plany moder­ni­za­cji i roz­bu­dowy sił zbroj­nych przy­jęte w Rosji zakła­dają, że w 2020 roku nasz sąsiad będzie dys­po­no­wał armią, któ­rej będzie można użyć do reali­za­cji krem­low­skiego zamiaru odbu­dowy mocar­stwo­wej pozy­cji w świe­cie. Obser­wu­jąc kie­runki poli­tycz­nej aktyw­no­ści Rosji, nie można mieć wąt­pli­wo­ści, że regio­nem, który będzie chciała sobie pod­po­rząd­ko­wać, jest Europa Środ­kowo-Wschod­nia, tak zwana bli­ska zagra­nica, Ukra­ina, a jeśli NATO osłab­nie, także kraje nad­bał­tyc­kie i naj­praw­do­po­dob­niej Pol­ska. Dla­tego tak długo, jak NATO chroni nasz region, trzeba pil­nie budo­wać wła­ściwy sys­tem obrony naro­do­wej Pol­ski, wią­żąc go ści­śle z tym, czym będą dys­po­no­wać pań­stwa Trój­mo­rza, tak jak my zagro­żone przez rosyj­ski impe­ria­lizm. Pol­ska nie może ponow­nie zna­leźć się w takim poło­że­niu jak II RP i inne pań­stwa regionu w latach II wojny świa­to­wej.

Zapewne jakiś zło­śli­wiec powie­dział, że myśle­nie ma kolo­salną PRZE­SZŁOŚĆ. Zda­rza się prze­cież, gdy wspo­mi­na­jąc jakieś nie­miłe zda­rze­nie z prze­szło­ści, nabie­ramy prze­ko­na­nia, że postę­pu­jąc ina­czej, mogli­śmy go unik­nąć. Zdol­ność prze­wi­dy­wa­nia skut­ków tego, co robimy i czego nie robimy, jest rze­czą bar­dzo cenną, zwłasz­cza gdy od tego zależy los innych ludzi. Zdol­ność prze­wi­dy­wa­nia jest konieczna szcze­gól­nie w przy­padku osób spra­wu­ją­cych rządy w pań­stwie.

Roz­wa­ża­jąc czas, jaki byłby potrzebny do zbu­do­wa­nia pro­po­no­wa­nego sys­temu obrony Pol­ski, dosze­dłem do prze­ko­na­nia, że może to zająć dzie­więć lat. Uwa­żam, że minione lata 2007–2017 można było poświe­cić na wyko­na­nie takiej pracy. Nie­stety, nie zro­biono tego. Dla­tego ta książka nosi tytuł Stra­cone dzie­się­cio­le­cie. Co Pol­sce przy­niosą nad­cho­dzące lata?

Mistrz Jan Kocha­now­ski, poeta króla Ste­fana Bato­rego, napi­sał:

„Cie­szy mię ten rym: »Polak mądry po szko­dzie«;

Lecz jeśli prawda i z tego nas zbo­dzie,

Nową przy­po­wieść Polak sobie kupi,

Że i przed szkodą, i po szko­dzie głupi”..

Józef Brandt, „Bogu­ro­dzica”, 1909 r., olej na płót­nie, 302 × 160 cm, Muzeum Naro­dowe we Wro­cła­wiu

Jed­no­wy­mia­rowe siły zbrojne

20 listo­pada 2007

Jed­no­wy­mia­rowe siły zbrojne

Panie mini­strze od 16 listo­pada 2007 mamy nowego mini­stra obrony naro­do­wej pana Bog­dana Kli­cha. Współ­pra­co­wał pan z Bog­da­nem Kli­chem w MON, w okre­sie rzą­dów AWS. Czy to dobry kan­dy­dat, który spraw­dzi się na tym sta­no­wi­sku?

Romu­ald Sze­re­mie­tiew: Z czasu rzą­dów AWS pan Klich pozo­stał w mojej pamięci jako czło­wiek opa­no­wany, a w kon­tak­tach bez­po­śred­nich sym­pa­tyczny. Nie było mię­dzy nami żad­nych zgrzy­tów. Obec­nie tro­chę mnie zasko­czył, gdy jedną z pierw­szych jego czyn­no­ści po obję­ciu sta­no­wi­ska był prze­lot w F-16. Nie podej­rze­wa­łem, że ma takie chło­pięce pra­gnie­nia. W ten spo­sób tro­chę przy­bli­żył się do mini­stra Sikor­skiego, który zresztą nie tylko latał w samo­lo­cie, ale też ska­kał w tak zwa­nym tan­de­mie, czyli przy­cze­piony do spa­do­chro­nia­rza.

Czy Klich jest dobrym kan­dy­da­tem? Był przez rok wice­mi­ni­strem obrony naro­do­wej, więc pewne doświad­cze­nie resor­towe ma. W 1999 roku obej­mo­wał sta­no­wi­sko powo­łany przez kolegę par­tyj­nego z Unii Wol­no­ści Janu­sza Onysz­kie­wi­cza, mini­stra obrony naro­do­wej. Kiedy Unia zerwała koali­cję z AWS i prze­szła do opo­zy­cji, Klich odszedł z MON. Nie pamię­tam – sam czy został zwol­niony przez następcę Onysz­kie­wi­cza, Bro­ni­sława Komo­row­skiego. Z zawodu nowy mini­ster jest leka­rzem psy­chia­trą, ale zaj­muje się bez­pie­czeń­stwem i obron­no­ścią – pre­ze­suje zało­żo­nemu przez sie­bie kra­kow­skiemu Insty­tu­towi Stu­diów Stra­te­gicz­nych i jest człon­kiem pre­sti­żo­wego Mię­dzy­na­ro­do­wego Insty­tutu Stu­diów Stra­te­gicz­nych w Lon­dy­nie.

Trudno mi jed­nak dziś oce­niać, jakim mini­strem obrony będzie były wice­mi­ni­ster Bog­dan Klich. Z prak­tyki wiem, że wice­mi­ni­ster i mini­ster, a w prze­szło­ści byłem i jed­nym, i dru­gim, to są jed­nak tro­chę inne role.

Pierw­sze decy­zje mini­stra Kli­cha wzbu­dzają kon­tro­wer­sje, dyrek­to­rem depar­ta­mentu MON został gen. Bojar­ski, były ofi­cer WSI i absol­went Woj­sko­wej Aka­de­mii Poli­tycz­nej, a doradcą mini­stra gen. dyw. rez. Piotr Czer­wiń­ski, który odszedł z woj­ska w sierp­niu br. (podobno powo­dem odej­ścia było śledz­two, w któ­rym badano usta­wia­nie w kraju prze­tar­gów dla woj­ska i nad­uży­wa­nie sta­no­wi­ska). Jak pan to sko­men­tuje?

– Jed­nym z kry­te­riów oceny każ­dego szefa jest jego dobór współ­pra­cow­ni­ków. W moim przy­padku mogę stwier­dzić, że prze­sze­dłem naj­ostrzej­szy chyba spraw­dzian wyko­nany przez pro­ku­ra­turę i służby tajne. Z grona moich woj­sko­wych pod­wład­nych nikomu nie posta­wiono zarzu­tów kar­nych, a jed­nemu cywil­nemu posta­wiono, ale sąd go unie­win­nił. Czyli wypa­dłem raczej dobrze.

Oczy­wi­ście nie życzę mini­strowi Kli­chowi podob­nego spraw­dzianu. O gen. Bojar­skim jako sze­fie kadr MON trudno dziś coś sen­sow­nego powie­dzieć – rozu­miem, że mini­ster Klich ma do niego ogromne zaufa­nie, bo jak mawiał Sta­lin, kadry decy­dują o wszyst­kim. A gen. rez. Czer­wiń­ski nie jest doradcą, ale sekre­ta­rzem stanu, pierw­szym zastępcą mini­stra, czyli drugą w hie­rar­chii osobą w mini­sterstwie! O gene­rale wieść nie­sie, że odszedł z woj­ska „pod kape­lusz” na pod­sta­wie dżen­tel­meń­skiego układu z mini­strem Alek­san­drem Szczy­gło. Podobno była jakaś „nie­pra­wi­dło­wość” i mini­ster miał na to przy­mknąć oko w zamian za odej­ście Czer­wiń­skiego do cywila. Teraz, gdy ten „cywil” zdaje się dzięki PSL poszedł w mini­stry, Szczy­gło „oko otwo­rzył” i zoba­czymy, co z nowym sekre­ta­rzem stanu zrobi CBA, jeśli będzie miało powody, by „coś” mu zro­bić. Pamię­ta­jąc jed­nak o tym, co na mój temat „dono­siły” media, jestem ostrożny w oce­nia­niu, na ile gen. Czer­wiń­ski rze­czy­wi­ście czymś zawi­nił. Może mieć rację mini­ster Klich, gdy stwier­dza, że zarzuty wobec gene­rała są pozorne.

Pozo­sta­łymi wice­mi­ni­strami Klich mia­no­wał Marię Wągrow­ską i Sta­ni­sława Komo­row­skiego. Komo­row­ski jest dok­to­rem fizyki, a z pro­fe­sji zawo­do­wym dyplo­matą, nie wiem, jakie ma przy­go­to­wa­nie w dzie­dzi­nie kie­ro­wa­nia obron­no­ścią. Pani Wągrow­ska pod wzglę­dem facho­wym wypada lepiej. Jest wpraw­dzie magi­strem, nie wiem czego (w życio­ry­sie napi­sano: „Absol­wentka Uni­wer­sy­tetu War­szaw­skiego”), ale była redak­to­rem naczel­nym „Pol­ski Zbroj­nej” i zaj­mo­wała się tema­tami z dzie­dziny bez­pie­czeń­stwa naro­do­wego. Zabawne, że w ofi­cjal­nym życio­ry­sie pani mini­ster sprawą ści­śle tajną oka­zał się jej wiek. Nie ma tam zresztą ani jed­nej daty i nie można usta­lić, co i kiedy w życiu robiła. No i ostat­nio pani mini­ster podała się do dymi­sji ze względu na „sprawy rodzinne”. Są więc powody, by wyra­żać zdzi­wie­nie.

Nowy mini­ster dużo mówi o wyco­fa­niu armii z Iraku, nie uważa pan, że będzie to ewa­ku­acja w „hisz­pań­skim stylu” podyk­to­wana przede wszyst­kim obiet­ni­cami wybor­czymi PO?

– W kwe­stiach doty­czą­cych wysy­ła­nia lub wyco­fy­wa­nia woj­ska lepiej jest coś zro­bić, niż mówić, co się zrobi. Przy­po­mi­nam sobie, jak kie­dyś mini­ster Szmaj­dziń­ski zapo­wie­dział jakąś wspólną akcję woj­skową z Niem­cami, a póź­niej trzeba było to pro­sto­wać, bo Niemcy o niczym nie wie­dzieli. Kwe­stia dal­szej obec­no­ści pol­skiego woj­ska w Iraku to sprawa poli­tycz­nie deli­katna. Naj­pierw nale­ża­łoby ewen­tu­alne wyco­fa­nie w spo­sób poufny omó­wić z Ame­ry­ka­nami. Nie trzeba tłu­ma­czyć, że stra­te­giczny zwią­zek z USA ma dla bez­pie­czeń­stwa Pol­ski istotne zna­cze­nie. Powstaje jed­nak pyta­nie, w jakich for­mach mamy ten zwią­zek wyra­żać. Nasza obec­ność woj­skowa na tere­nie Iraku w obec­nym kształ­cie wydaje się raczej bez­sen­sowna. Kilka razy w publicz­nych wypo­wie­dziach pod­no­si­łem, by w zwal­cza­niu ter­ro­ry­zmu Pol­ska sta­wiała raczej na poli­tyczne niż mili­tarne środki. Tu otwiera się wiel­kie pole do popisu dla MSZ i róż­nych ośrod­ków ana­lizy i pla­no­wa­nia stra­te­gicz­nego. Tym­cza­sem odno­szę wra­że­nie, że w pol­skiej poli­tyce MON i MSZ w nikłym stop­niu uzgad­niają swoje dzia­ła­nia. Nic mi nie wia­domo, by w Pol­sce się­ga­nie po woj­sko było efek­tem wcze­śniej­szego wyczer­pa­nia środ­ków dyplo­ma­tycz­nych. A para­fra­zu­jąc tro­chę powie­dze­nie sta­rego Cle­men­ceau, pre­miera Fran­cji: „wojna to zbyt poważna sprawa, by zosta­wiać ją w rękach woj­skowych”, można by powie­dzieć, że ter­ro­ryzm jest zbyt poważ­nym pro­ble­mem, by sądzić, że do jego roz­wią­za­nia wystar­czy woj­sko. Na mar­gi­ne­sie: mar­nie oce­niam szanse poko­na­nia par­ty­zantki tali­bów w Afga­ni­sta­nie – tam też potrzebne są inne środki albo… jakieś 500 tys. żoł­nie­rzy NATO.

Panie mini­strze, sprawa zatrzy­ma­nia naszych żoł­nie­rzy jest sze­roko komen­to­wana w mediach. Dowódca wojsk lądo­wych gen. Skrzyp­czak bar­dzo hono­rowo sta­nął za żoł­nie­rzami z 18 bata­lionu, oświad­cza­jąc, iż jeśli żoł­nie­rze zostaną ska­zani, on odej­dzie z woj­ska. Czy cała ta sprawa nie została sztucz­nie roz­dmu­chana? Wszak postę­po­wa­nie pro­wa­dzi pro­ku­ra­tor Tomasz Sza­łek, który jest pierw­szym „cywi­lem” na tym sta­no­wi­sku i chyba nie za bar­dzo orien­tuje się w woj­sko­wych pro­ble­mach praw­nych.

– Nie mam naj­mniej­szych wąt­pli­wo­ści, że w MON nie dopil­no­wano wła­ści­wych przy­go­to­wań „praw­nych” w pla­no­wa­niu i wyko­ny­wa­niu tak zwa­nych misji poko­jo­wych, czyli akcji zbroj­nych poza kra­jem. Sły­sza­łem, że szko­le­nie żoł­nie­rzy z prawa o kon­flik­tach trwało zale­d­wie pięć godzin. A te aspekty służby są ważne cho­ciażby z takiego powodu: pol­scy żoł­nie­rze w Afga­ni­sta­nie zostali oddani pod ame­ry­kań­skie dowódz­two. USA nie przy­jęło pew­nych zapi­sów prawa wojen­nego, które obo­wią­zują pol­skich żoł­nie­rzy. Kto będzie odpo­wia­dał, jeśli dowódca ame­ry­kań­ski wyda roz­kaz, któ­rego wyko­na­nie będzie sprzeczne z regu­la­cjami wią­żą­cymi jego pol­skich pod­wład­nych?

MON nie zauwa­żył też, że żoł­nie­rzom uczest­ni­czą­cym w ope­ra­cjach będzie potrzebny nie tylko woj­skowy pro­ku­ra­tor i sędzia, ale także woj­skowy obrońca.

No i tryb postę­po­wa­nia z żoł­nie­rzami podej­rza­nymi o prze­kro­cze­nie prawa. W końcu do Afga­ni­stanu wysłało ich pań­stwo pol­skie, a nie jacyś mafiosi. Nie powinni więc być trak­to­wani według pro­ce­dur sto­so­wa­nych wobec groź­nych ban­dzio­rów. Przy­po­mi­nam sobie, jak w okre­sie rzą­dów mini­stra Szmaj­dziń­skiego z dowódz­twa wojsk lądo­wych wypro­wa­dzono zaku­tego w kaj­danki ofi­cera w mun­du­rze z dys­tynk­cjami puł­kow­nika. A więc nie­godne trak­to­wanie żoł­nie­rzy zaczęło się tro­chę wcze­śniej.

Czy nie jest cza­sem tak, że cała ta sprawa została nagło­śniona, by ude­rzyć w gen. Toma­szyc­kiego, który dowo­dził wtedy PKW, a pośred­nio w gen. Skrzyp­czaka. Nie jest tajem­nicą, że obaj gene­ra­ło­wie nie prze­pa­dają za decy­den­tami ze Sztabu Gene­ral­nego WP.

– Nie wiem, czy ist­nieje jakieś dru­gie dno w spra­wie tej afgań­skiej „zbrodni wojen­nej”. Gdyby tak było, to potę­pia­jąc taką intrygę, można by było przy­naj­mniej jakoś wytłu­ma­czyć powody wybu­chu tej afery. Oba­wiam się, że jest dużo gorzej. Ktoś cze­goś nie zro­zu­miał albo źle zin­ter­pre­to­wał zacho­wa­nie naszych żoł­nie­rzy, na przy­kład jakaś orga­ni­za­cja poza­rzą­dowa dzia­ła­jąca w Afga­ni­sta­nie. To tra­fiło do mediów i nasi decy­denci, chcąc unik­nąć odpo­wie­dzial­no­ści, wska­zali jako win­nych żoł­nie­rzy naj­niż­szych stopni. A póź­niej do tego doszła jesz­cze poli­tyka, usłużni wobec wła­dzy funk­cjo­na­riu­sze, goniący za sen­sa­cją dzien­ni­ka­rze i na końcu żoł­nie­rze wylą­do­wali w aresz­cie.

A jak pan mini­ster oce­nia udział Woj­ska Pol­skiego w misjach w Iraku i Afga­ni­sta­nie? Czy spraw­dzili się ludzie i sprzęt? Od kole­gów słu­żą­cych na tych misjach wiem, że sojusz­nicy bar­dzo wysoko oce­niają pol­skich pod­ofi­ce­rów i sze­re­go­wych, gorzej jest nie­stety z kadrą ofi­cer­ską… O sprzę­cie też można usły­szeć różne opi­nie. O roz­kle­ja­ją­cych się butach czy wadli­wych WIST-ach. Choć są też i dobre strony – żoł­nie­rze bar­dzo chwalą Roso­maki i ufają temu pojaz­dowi.

– Nie mam wia­ry­god­nych danych, aby odpo­wie­dzieć na takie pyta­nie. Donie­sie­nia medialne mogą być bała­mutne, cho­ciaż wia­do­mo­ści o niskiej jako­ści wypo­sa­że­nia naszych żoł­nie­rzy (buty itp.) wydają się praw­dziwe. Co do Roso­maka – jest lepiej opan­ce­rzony od Hon­kera i stąd być może to zaufa­nie żoł­nie­rzy. Cho­ciaż roz­ma­wia­łem z jed­nym użyt­kow­ni­kiem, który raczej nie miał wyso­kiego mnie­ma­nia o nim. Ja nie­stety pamię­tam, w jaki spo­sób doszło do zakupu tego trans­por­tera. Tu zdaje się powi­nien wypo­wie­dzieć się pro­ku­ra­tor. Trudno mi też przy­jąć, że na misjach spraw­dzają się żoł­nie­rze, a nawa­lają ofi­ce­ro­wie. To przy­po­mina opo­wie­ści, jak w 1939 roku wal­czyli żoł­nie­rze, a ofi­ce­ro­wie ucie­kali przez Zalesz­czyki do Rumu­nii, lub tezę z PRL-owskich pod­ręcz­ni­ków histo­rii, że w AK były patrio­tyczne „doły” i paskudne „anty­ra­dziec­kie” dowódz­two.

Wróćmy do kwe­stii poli­tyki obron­nej. Kiedy pre­zy­dent Rosji Wła­di­mir Putin pod­pi­suje ustawę zawie­sza­jącą trak­tat o kon­wen­cjo­nal­nych siłach zbroj­nych w Euro­pie (CFE), w Pol­sce mini­ster obrony naro­do­wej mówi o przy­spie­sze­niu prac nad budową armii zawo­do­wej. Przy tym nie pada ani jedno słowo o obro­nie tery­to­rial­nej, nato­miast na woj­sko­wych forach inter­ne­to­wych mówi się przede wszyst­kim o reduk­cji liczby żoł­nie­rzy zawo­do­wych.

– Z nie­po­ko­jem kon­sta­tuję, że w gro­nie ludzi odpo­wie­dzial­nych za obronę pań­stwa zwy­cię­żyła kon­cep­cja budowy takich jed­no­wy­mia­ro­wych sił zbroj­nych – w zasa­dzie dają­cych tylko zdol­ność do wyko­ny­wa­nia zagra­nicz­nych misji zbroj­nych. Sły­sza­łem nawet wypo­wiedź pew­nego posła minio­nej kaden­cji z sej­mo­wej komi­sji obrony, że zbu­du­jemy „woj­ska eks­pe­dy­cyjne”. To prawda, że armie zawo­dowe mają obec­nie Ame­ry­ka­nie, Bry­tyj­czycy, Bel­go­wie, Fran­cuzi, Hisz­pa­nie…. Cie­kawe jed­nak, dla­czego takiej armii nie two­rzą Rosja­nie?

Nie ulega wąt­pli­wo­ści, że współ­cze­sne kon­flikty zbrojne mają głów­nie „asy­me­tryczny” cha­rak­ter – trzeba zwal­czać siły nie­re­gu­larne (par­ty­zanci, ter­ro­ry­ści). To jed­nak nie wyklu­cza wybu­chu wojen mię­dzy pań­stwami, w któ­rych doj­dzie do star­cia regu­lar­nych armii. A wtedy trzeba będzie doko­nać mobi­li­za­cji, czyli wysta­wić siły zbrojne zwie­lo­krot­nione w porów­na­niu do ich sta­nów poko­jo­wych. Skąd wów­czas weź­miemy żoł­nie­rzy do armii czasu „W”? Cóż z tego, że będzie kilka milio­nów Pola­ków zdol­nych do nosze­nia broni, skoro nie będą oni wcze­śniej prze­szko­leni woj­skowo. Armia zawo­dowa nie ma prze­cież zdol­no­ści do prze­szko­lenia setek tysięcy ludzi. Ame­ry­ka­nie, Bry­tyj­czycy czy Fran­cuzi w razie zagro­że­nia będą mieli czas na prze­szko­lenie swo­ich rezer­wi­stów. Pol­ska, leżąca na skraju NATO, takiego czasu nie będzie miała. Co gor­sza, nie będzie miała też wspar­cia w począt­ko­wym okre­sie kon­fliktu, skoro jej sojusz­nicy będą musieli dopiero przy­go­to­wy­wać się do wspar­cia naszej obrony. Oby wów­czas nie było za późno – będziemy bro­nić się na linii Wisły czy od razu na Odrze?

W chwili obec­nej bry­gady obrony tery­to­rial­nej są w trak­cie prze­for­mo­wa­nia w bata­liony. Mimo redu­ko­wa­nia i roz­wią­zy­wa­nia jed­no­stek woj­sko­wych, na przy­kład 15 Bry­gada w Wędrzy­nie, Mini­ster­stwo Obrony Naro­do­wej musi prze­pro­wa­dzać wielką akcję pro­pa­gan­dową, bo nie może obsa­dzić eta­tów, szcze­gól­nie w kor­pu­sie sze­re­go­wych zawo­do­wych i pod­ofi­ce­rów zawo­do­wych. Z dru­giej strony medalu mamy patrio­tyczną mło­dzież sku­pioną w orga­ni­za­cjach strze­lec­kich, która jest kom­plet­nie igno­ro­wana przez wła­dze woj­skowe.

Jaką ma pan mini­ster wizję sił zbroj­nych? Co by pan zro­bił, będąc obec­nie na sta­no­wi­sku mini­stra obrony naro­do­wej?

– Mini­ster­stwo Obrony nie wie, skąd wziąć żoł­nie­rzy zawo­do­wych podej­mu­ją­cych służbę ochot­ni­czo z pobu­dek patrio­tycz­nych. Stąd ta pro­pa­ganda. Zdaje się, że jedy­nym argu­men­tem w zapo­wia­da­nej akcji pro­pa­gu­ją­cej wstę­po­wa­nie do woj­ska ma być pew­ność miej­sca pracy i w miarę przy­zwo­ite zarobki przy­szłych zawo­do­wych sze­re­go­wych i pod­ofi­ce­rów. Pro­blemu z nabo­rem by nie było, gdyby MON celowo wspie­rał mło­dzież, która inte­re­suje się woj­skiem. W tej mie­rze nic jed­nak się nie robi, cho­ciaż jest w resor­cie cały Depar­ta­ment Wycho­wa­nia i Pro­mo­cji Obron­no­ści. Na stro­nie inter­ne­to­wej MON można prze­czy­tać, że jest on wła­ściwy w zakre­sie: ana­li­zo­wa­nia, pro­gra­mo­wa­nia i reali­zo­wa­nia zadań wycho­waw­czych, edu­ka­cji oby­wa­tel­skiej, dzia­łal­no­ści kul­tu­ralno-oświa­to­wej, pro­mo­cji obron­no­ści w kraju i poza jego gra­ni­cami, współ­dzia­ła­nia z insty­tu­cjami pań­stwo­wymi, orga­nami samo­rządu tery­to­rial­nego oraz orga­ni­za­cjami poza­rzą­do­wymi w dzie­dzi­nie two­rze­nia oby­wa­tel­skiego zaple­cza sys­temu obron­no­ści. Nie wydaje się, aby zatrud­nieni w tym depar­ta­men­cie ludzie dostrze­gali wagę współ­pracy na przy­kład z ruchem strze­lec­kim i pro­mo­wali obron­ność w śro­do­wi­skach mło­dzieżowych. Do tego odno­szę wra­że­nie, że część kadry zawo­do­wej nie ma zro­zu­mie­nia dla mło­dych ludzi gar­ną­cych się do woj­ska. Dla zawo­do­wych woj­sko­wych, w tym dowód­ców róż­nych szcze­bli, jed­nostki strze­lec­kie i klasy woj­skowe w szko­łach to kło­pot, z któ­rym nie wia­domo co zro­bić. Doma­gają się oni mun­du­rów, moż­li­wo­ści korzy­sta­nia ze strzel­nic i pla­ców ćwi­czeń, chcą instruk­to­rów i szko­leń. Same stra­pie­nia. Do tego wyko­na­nie pro­jektu tak zwa­nego uza­wo­do­wie­nia woj­ska cał­ko­wi­cie wyeli­mi­nuje ini­cja­tywy oby­wa­tel­skie z obszaru obron­no­ści. Skoro za bez­pie­czeń­stwo naro­dowe ma odpo­wia­dać kil­ka­dzie­siąt tysięcy zawo­dow­ców, to po co w takim sys­te­mie jacyś „ama­to­rzy”? Dla nich miej­sca nie będzie. Jeśli nie znaj­dzie się siła zdolna odpo­wied­nio wpły­nąć na poli­tykę i decy­zje mini­strów, to ruch strze­lecki i idea powszech­nej obrony kraju prze­grają. Sądzę, że z powyż­szego jasno wynika, co bym zro­bił, gdy­bym był mini­strem obrony naro­dowej, ale nim nie jestem i zapewne ni­gdy nie będę. W końcu o tym, kto zostaje mini­strem obrony, decy­dują kwa­li­fi­ka­cje i przy­go­to­wa­nie mery­to­ryczne do zaj­mo­wa­nego sta­no­wi­ska – ha, ha, żar­to­wa­łem!

Chcia­łem zapy­tać o powrót do poli­tyki. Ale wiem, że naj­pierw musia­łaby się zakoń­czyć sprawa przed sądem, jaka toczy się wzglę­dem pana mini­stra. Pań­ski asy­stent został już unie­win­niony. Panu rzuca się kłody pod nogi – a to cho­ruje pani ase­sor, a to sąd odra­cza roz­prawy… Jak w tej chwili wygląda ta sprawa? Bo w to, że zosta­nie pan unie­win­niony, wie­rzy całe moje śro­do­wi­sko, pyta­nie kiedy i dla­czego tak długo?

– W tej mojej spra­wie nie wszystko szło wolno. Były też bar­dzo szyb­kie dzia­ła­nia. W koń­co­wym okre­sie mojego urzę­do­wa­nia w MON byłem prze­wod­ni­czą­cym komi­sji prze­tar­go­wej do wyboru samo­lotu wie­lo­za­da­nio­wego i mia­łem zgod­nie z har­mo­no­gra­mem roz­strzy­gnąć prze­targ 14 wrze­śnia 2001 roku. Tym­cza­sem 7 lipca 2001 roku w sobotę dzien­nik „Rzecz­po­spo­lita” opu­bli­ko­wał arty­kuł Kasjer z MON oskar­ża­jący mojego współ­pra­cow­nika Z. Far­musa o łapow­nic­two. We wto­rek (10 lipca) UOP zatrzy­mał go na pro­mie pły­ną­cym do Szwe­cji. Tego samego dnia mini­ster Komo­row­ski zło­żył do pre­miera Buzka wnio­sek o usu­nię­cie mnie ze sta­no­wi­ska i od 12 lipca nie mia­łem prawa wstępu do mini­sterstwa. Media na wszel­kie spo­soby pod­no­siły, że wykryto w MON „naj­więk­szą w histo­rii korup­cję”. Prze­targ na samo­loty i parę innych dość waż­nych zaku­pów (łączna war­tość ponad 25 mld zł) roz­strzy­gnęli moi następcy. Gorzej nato­miast szły sprawy w pro­ku­ra­tu­rze i sądach. Począ­tek śledz­twa, 10 listo­pada 2001 roku, to zapewne był pre­zent na święto 11 Listo­pada. Trwało do 24 kwiet­nia 2004 roku, gdy pro­ku­ra­tura zło­żyła w sądzie akt oskar­że­nia. Pro­ces zaczął się ponad rok póź­niej, 25 wrze­śnia 2005 roku, i został prze­rwany w grud­niu 2006 roku ze względu na stan brze­mienny sądzą­cej mnie pani ase­sor – sprawę roz­pa­try­wał sąd rejo­nowy. Potem „wymiar” zapadł w błogi letarg. W lipcu sąd rejo­nowy uznał się za nie­wła­ściwy i prze­ka­zał akta sprawy do sądu okrę­go­wego. We wrze­śniu sąd okrę­gowy uznał się za nie­wła­ściwy i ode­słał akta do sądu rejo­no­wego. Po wybo­rach coś się zmie­niło, bowiem w końcu listo­pada dosta­łem zawia­do­mie­nie, że zaczną mnie od nowa sądzić w stycz­niu 2008 roku. Tak więc reasu­mu­jąc: bar­dzo szybko wyrzu­cono mnie z MON, tak jakby komuś bar­dzo się spie­szyło, a bar­dzo, bar­dzo wolno mnie sądzą, w tej kwe­stii jak widać pośpie­chu nie ma.

Czy wróci pan jesz­cze do poli­tyki? Jeśli tak, czy będzie budo­wał nową for­ma­cję? Jak pan oce­nia szanse Prawa i Spra­wie­dli­wo­ści na prze­trwa­nie kry­zysu powy­bor­czego. Czy widziałby się pan w tej for­ma­cji?

– Te pyta­nia są raczej z gatunku science fic­tion. Ciąży na mnie zarzut natury korup­cyj­nej – cóż z tego, że żad­nych prze­stępstw nie popeł­ni­łem, skoro pro­ku­ra­tura w akcie oskar­że­nia domaga się wsa­dze­nia mnie na dzie­sięć lat do wię­zie­nia1. Ta oko­licz­ność pozba­wia mnie zaufa­nia publicz­nego. No już widzę, jak pre­zes Kaczyń­ski z otwar­tymi ramio­nami przyj­muje mnie do PiS. Nawet gdy­bym chciał, to prze­cież nie speł­niam warun­ków, by zaj­mo­wać się poli­tyką. Na mar­gi­ne­sie: za „oba­la­nie ustroju PRL” za komuny ska­zano mnie na pięć lat wię­zie­nia, a za zbyt tanie według oskar­ży­cieli kupie­nie uży­wa­nej lan­cii mam dostać w wol­nej Pol­sce dwa razy wię­cej – osią­gnę­li­śmy więc w III RP znaczny postęp… w kara­niu.

„My Naród”

Józef Brandt, „Towa­rzysz pan­cerny”, ok. 1870 r., olej na desce, 35 x 29 cm, wła­sność pry­watna

Czyje to służby, czyje?

11 stycz­nia 2008

Czyje to służby, czyje?

Dziś media donio­sły o wykry­ciu kolej­nego taj­nego agenta WSI. Miał nim być poseł PiS i były wice­mi­ni­ster spraw zagra­nicz­nych Paweł Kowal. Kowal powiada – nie­prawda. Ow­szem, dzwo­nili do mnie, pytali o coś w spra­wach zagra­nicz­nych, ale agen­tem WSI nie byłem. Następ­nie PiS zwo­łał kon­fe­ren­cje pra­sową i prze­wod­ni­czący Gosiew­ski zapew­niał, że par­tia ma pełne zaufa­nie do Kowala, wie­rzy mu. No, a media docie­kają, czy pre­mier Jaro­sław Kaczyń­ski i pre­zy­dent Lech Kaczyń­ski o tym wie­dzieli. Czyli sen­sa­cja co się zowie.

Mam raczej kiep­skie doświad­cze­nia z WSI. W końcu mini­stro­wie obrony naro­do­wej Onysz­kie­wicz i Komo­row­ski kazali pod­wład­nym z WSI inwi­gi­lo­wać mnie, to jest „objąć dzia­ła­niami”. Ofi­ce­ro­wie tych służb maczali pazurki w mojej „afe­rze korup­cyj­nej”. Także raport komi­sji kie­ro­wa­nej przez mini­stra Macie­re­wi­cza wska­zuje, że w służ­bach woj­sko­wych były tak zwane nie­pra­wi­dło­wo­ści. Ale jest i druga strona tego medalu. Od 1989 roku mamy pań­stwo pol­skie, III RP. W nim funk­cjo­nuje apa­rat pań­stwowy i siły zbrojne. Czę­ścią tego apa­ratu są służby tajne, a czę­ścią sił zbroj­nych były Woj­skowe Służby Infor­ma­cyjne. Zdaję sobie sprawę, że w obec­nej Pol­sce pozo­stało sporo relik­tów z daw­nego PRL. W końcu zmiana ustroju była wyjąt­kowo łagodna (ten Okrą­gły Stół) i nie było roz­li­czeń z poprzed­nim sys­te­mem. Postu­lat deko­mu­ni­za­cji, zgła­szany mię­dzy innymi przez takich oszo­ło­mów jak ja, nie uzy­skał akcep­ta­cji wybor­czej. Nie­pod­le­głe pań­stwo pol­skie powstało więc z budulca cza­sem nie do końca legal­nego. Mimo to można zadać pyta­nie: jaki powi­nien być sto­su­nek oby­wa­tela do obec­nego pań­stwa? Czy ma on je wspie­rać, słu­żyć, gdy trzeba, czy też trzy­mać się z dala i nie „kola­bo­ro­wać”. A może wspie­rać pań­stwo, gdy popie­rana przez niego opcja rzą­dzi, i zwal­czać, gdy wybory wygra opcja prze­ciwna?

I dalej: jak powi­nien zacho­wać się oby­wa­tel, gdy tajne służby pań­stwa pol­skiego chcą jego pomocy lub co gor­sza, chcą go zwer­bo­wać? I dalej – czy oby­wa­tel, który pod­jął współ­pracę z taj­nymi służ­bami III RP, jest takim samym nik­czem­ni­kiem jak na przy­kład tajny współ­pra­cow­nik komu­ni­stycz­nej Służby Bez­pie­czeń­stwa?

Andrzej Gra­jew­ski, zasłu­żony dzia­łacz daw­nej PRL-owskiej opo­zy­cji i wybitny znawca sto­sun­ków na Wscho­dzie, ujaw­niony został przez Macie­re­wi­cza jako „kon­sul­tant” WSI. To miało kom­pro­mi­to­wać Gra­jew­skiego. Takich przy­pad­ków było wię­cej. Zwra­cam uwagę, że tym ludziom nie wyka­zano dzia­łań nie­zgod­nych z pra­wem. Uznano za kom­pro­mi­tu­jący fakt poma­ga­nia legal­nym prze­cież pań­stwo­wym służ­bom wywia­dow­czym.

Sejm RP posta­no­wił zli­kwi­do­wać WSI, ale nie uznał tych służb za orga­ni­za­cję prze­stęp­czą. Dla­czego poseł Kowal musi bro­nić się przed podej­rze­niami o współ­pracę z WSI?

Ukra­ina

18 stycz­nia 2008

Ukra­ina

Nie ulega wąt­pli­wo­ści, że nie­pod­le­gła Ukra­ina jest waż­nym ele­men­tem wpły­wa­ją­cym na stan bez­pie­czeń­stwa Pol­ski. Adolf Bocheń­ski w pracy Mię­dzy Niem­cami a Rosją ogło­szo­nej w 1937 roku wska­zy­wał, że powsta­nie pań­stwa ukra­iń­skiego odsu­nie rosyj­ski impe­ria­lizm od gra­nic Pol­ski. I zasta­na­wiał się, czy nie będzie konieczny sojusz z Rosją, jeśli nie­pod­le­gła Ukra­ina sta­nie się sojusz­ni­kiem Nie­miec, a jej poli­tyka będzie wroga Pol­sce.

Pol­ska po upadku ZSRR jako pierw­sza uznała nie­pod­le­głą Ukra­inę. Kolejne rządy RP dekla­rują, że Ukra­ina jest part­ne­rem stra­te­gicz­nym Pol­ski, a poli­tycy pol­scy, bez względu na opcję, wyra­żają prze­ko­na­nie, że dobre rela­cje pol­sko-ukra­iń­skie mają wiel­kie zna­cze­nie.

Tym­cza­sem powstaje pyta­nie: Jaka będzie w przy­szło­ści ta Ukra­ina? Lub dalej: Na jakiej tra­dy­cji Ukra­ińcy budują swoją pań­stwo­wość i co z tego może wyni­kać dla przy­szłych rela­cji z Pol­ską?

Byłem we Lwo­wie i widzia­łem pomnik führera nacjo­na­li­stów ukra­iń­skich Ste­fana Ban­dery, tego samego, który naka­zał mor­do­wa­nie Pola­ków. Pre­zy­dent Ukra­iny Wik­tor Jusz­czenko ogło­sił nie tak dawno, że dowódca UPA Roman Szu­che­wycz „Czu­prinka”, który wska­za­nie Ban­dery wyko­nał, otrzy­mał pośmiert­nie tytuł boha­tera naro­do­wego Ukra­iny. Aktem praw­nym przy­go­to­wy­wa­nym przez pre­zy­denta Jusz­czenkę i popie­ra­nym przez pre­mier Julię Tymo­szenko, która zresztą też zabiega o względy nacjo­na­li­stów, jest ustawa przy­zna­jąca byłym upo­wcom sta­tus kom­ba­tan­tów, czyli człon­ków for­ma­cji zbroj­nej czyn­nie wal­czą­cej prze­ciwko Niem­com w latach II wojny świa­to­wej po alianc­kiej stro­nie!

Ukra­ina jest dużym pań­stwem, tery­to­rial­nie ponad dwa razy więk­szym od Pol­ski. Uważny obser­wa­tor dostrzeże, że mamy tam wschod­nią zru­sy­fi­ko­waną Ukra­inę i zachod­nią, czyli zie­mie daw­nej II RP, gdzie głos decy­du­jący dziś mają spad­ko­biercy wro­gów Pol­ski z OUN i UPA.

W cza­sie II wojny świa­to­wej kola­bo­ru­jący z hitle­row­cami nacjo­na­li­ści ukra­iń­scy dopu­ścili się strasz­li­wych zbrodni na lud­no­ści pol­skiej zamiesz­ku­ją­cej zie­mie wschod­nie RP. Te zbrod­nie nie zostały ni­gdy osą­dzone, a ich sprawcy żyją dziś w chwale bojow­ni­ków o nie­pod­le­głą Ukra­inę. Co wię­cej, w imię fał­szy­wie poj­mo­wa­nej przy­jaźni z Ukra­iń­cami te zbrod­nie są też prze­mil­czane przez wła­dze RP.

Mamy dyle­mat. Pro­za­chod­nia Ukra­ina to odgrze­wa­nie wro­gich Pol­sce „tra­dy­cji” ukra­iń­skiego nacjo­na­li­zmu. Nato­miast poli­tyczni prze­ciw­nicy spad­ko­bier­ców UPA cią­gną Ukra­inę do Rosji. Kogo mamy popie­rać na Ukra­inie i kogo tam wybrać? Czy na ten temat ktoś „trzy­ma­jący wła­dzę” w Pol­sce się zasta­na­wia?

Mini­ster Sikor­ski w Moskwie

21 stycz­nia 2008

Mini­ster Sikor­ski w Moskwie

W rela­cjach pol­sko-rosyj­skich są widoczne zmiany na lep­sze. Mini­stro­wie spraw zagra­nicz­nych Pol­ski i Rosji wymie­niają uśmie­chy i uści­ski rąk. Mini­ster Ław­row oświad­czył, że Rosja nie zamie­rza niczego na Pol­sce wymu­szać w spra­wie ame­ry­kań­skiej tar­czy. Mini­ster Sikor­ski tak­tow­nie mil­czał na temat rury gazo­wej w Bał­tyku (jako mini­ster obrony w rzą­dzie PiS porów­ny­wał ją do paktu Rib­ben­trop–Moło­tow z 1939 roku) i zapew­nił, że Pol­ska będzie prag­ma­tyczna w kon­tak­tach z Rosją. Czyli idzie ku zgo­dzie. Tylko w pań­stwach bał­tyc­kich, na Ukra­inie i w Gru­zji zasta­na­wiają się, nie wie­dzieć czemu, jaki to będzie ten pol­ski prag­ma­tyzm.

Nie wiem dla­czego, ale jakoś tak przy­po­mnia­łem sobie o pak­cie o nie­agre­sji, jaki II RP zawarła daw­niej z sowiecką Rosją. Na początku lat trzy­dzie­stych Moskwa zanie­po­ko­jona zmia­nami poli­tycz­nymi w Niem­czech – hitle­rowcy byli coraz bli­żej wła­dzy – i zagro­żona przez Japo­nię na Dale­kim Wscho­dzie przy­jęła pol­ską ofertę znor­ma­li­zo­wa­nia bar­dzo dotąd złych sto­sun­ków z War­szawą. Po nego­cja­cjach trwa­ją­cych od listo­pada 1931 roku w lipcu 1932 roku strony pod­pi­sały w Moskwie wspo­mniany pakt o nie­agre­sji. Stwier­dzano w nim, że odtąd ewen­tu­alne spory będą roz­strzy­gane wyłącz­nie na dro­dze poko­jo­wej, a pod­stawą będzie trak­tat poko­jowy z 1921 roku usta­na­wia­jący „osta­tecz­nie” gra­nice mię­dzy obu pań­stwami oraz tak zwany pakt Brianda–Kel­loga zaka­zu­jący agre­sji.

Strony dekla­ro­wały, że nie będą wspie­rać agre­sji innego pań­stwa wymie­rzo­nej w drugą ze stron. Zapi­sano też, że dzia­ła­niami sprzecz­nymi z pak­tem: „będzie wszelki akt gwałtu naru­sza­jący całość i nie­ty­kal­ność tery­to­rium lub nie­pod­le­głość poli­tyczną dru­giej uma­wia­ją­cej się strony, nawet gdyby te dzia­ła­nia były doko­nane bez wypo­wie­dze­nia wojny i z unik­nię­ciem wszel­kich jej moż­li­wych prze­ja­wów”.

W maju 1934 roku Pol­ska i ZSRR posta­no­wiły prze­dłu­żyć obo­wią­zy­wa­nie paktu o nie­agre­sji do 31 grud­nia 1945 roku.

Rok póź­niej, w maju 1935 roku, zmarł mar­sza­łek Pił­sud­ski. W oka­zjo­nal­nym arty­kule zamiesz­czo­nym w „Izwie­stiach” pisano: „Naszą sprawą nad mogiłą czło­wieka, któ­rego jedyną namięt­no­ścią była myśl o nie­pod­le­gło­ści i wiel­ko­ści Pol­ski, tak jak On to rozu­miał – jest wycią­gnąć dłoń do narodu pol­skiego i powie­dzieć mu: „Nic nie grozi Pol­sce ze strony Związku Radziec­kiego”.

Mini­ster Ław­row zapew­nił mini­stra Sikor­skiego, że uło­że­nie rury na dnie Bał­tyku nie będzie miało żad­nego nega­tyw­nego skutku dla przy­szłych dostaw rosyj­skiego gazu do Pol­ski.

NATO, UE i Pol­ska

19 lutego 2008

NATO, UE i Pol­ska

W dys­ku­sji po moim wezwa­niu do two­rze­nia siły mili­tar­nej poja­wiły się głosy, że zarówno Ame­ry­ka­nie, jak i Unia nie potrze­bują sil­nej woj­skowo Pol­ski, więc refor­mo­wa­nie sys­temu obron­nego RP i umac­nia­nie woj­ska są pozba­wione reali­zmu. Jeden z dys­ku­tan­tów napi­sał: „…two­rze­nie potęgi pol­sko-litew­skiej to inne czasy… Pol­ska ma skrę­po­wane ręce poprzez nad­rzęd­ność prawną UE i NATO. Tak naprawdę oni nie są zain­te­re­so­wani liczną i silną pol­ską armią. Oni potrze­bują mieć w pogo­to­wiu kilka tysięcy żoł­nie­rzy zawo­do­wych, by ich prze­rzu­cać na różne psu na budę tak zwane misje. Jeżeli UE trzyma nas nie tylko za gar­dło, ale i kie­szeń, a tak jest bez­spor­nie, to jak możemy mówić o sil­nej armii, porów­nu­jąc czasy, pod­kre­ślam, czasy wolne i tamtą sytu­ację do cza­sów teraź­niej­szych”.

Nie mogę się zgo­dzić z opi­niami, że Pol­ska jest ubez­wła­sno­wol­niona w UE i NATO. To jed­nak nie jest blok sowiecki, mimo wielu dener­wu­ją­cych obja­wów lewac­twa w Unii i braku zro­zu­mie­nia w USA dla potrzeb pol­skiej obron­no­ści. Ina­czej też widzę sens udziału Pol­ski w dzia­ła­niach zbroj­nych poza gra­ni­cami kraju, w tym na tere­nie Azji czy Afryki.

Zga­dza­jąc się, że dawna unia z Wiel­kim Księ­stwem Litew­skim to inne czasy, uwa­żam, że w każ­dym cza­sie Pol­ska może i powinna two­rzyć swoją silną pozy­cję. Dziś trzeba poszu­ki­wać spo­so­bów budo­wa­nia siły ina­czej niż to było w cza­sach Kazi­mie­rza Wiel­kiego. Jed­nak wtedy i teraz o to samo cho­dzi – o siłę pań­stwa pol­skiego.

Jak dowiódł prze­bieg II wojny świa­to­wej, Pol­ski nie stać na neu­tral­ność, bowiem jej poten­cjał nie był i na­dal nie jest na tyle wielki, aby spro­stać zagro­że­niom. Przed 1939 rokiem Pol­ska, znaj­du­jąc się mię­dzy Niem­cami Hitlera a Rosją Sta­lina, sta­rała się reali­zo­wać tak zwaną poli­tykę rów­no­wagi. Nie chciała opie­rać się na jed­nym z sąsia­dów w oba­wie, że wów­czas ścią­gnie na sie­bie ude­rze­nie dru­giego. Rząd w War­sza­wie odrzu­cił pro­po­zy­cję Hitlera wzię­cia udziału w agre­sji na ZSRR i nie godził się, aby Sowiety wsparły Pol­skę w razie kon­fliktu z Niem­cami. Pol­ska oba­wiała się, że w soju­szu z Hitle­rem straci swoje Zie­mie Zachod­nie i będzie sate­litą Nie­miec, a w soju­szu z Sowie­tami straci Kresy Wschod­nie i zosta­nie repu­bliką sowiecką. W efek­cie we wrze­śniu 1939 roku doświad­czyła napa­ści wojsk Hitlera i Sta­lina, któ­rzy poro­zu­mieli się w taj­nym pak­cie Rib­ben­trop–Moło­tow. Wtedy też soju­sze Pol­ski zawarte z Fran­cją i Anglią oka­zały się nie­sku­teczne. To nega­tywne doświad­cze­nie z wrze­śnia 1939 roku pogłę­biło jesz­cze zdra­dziec­kie zacho­wa­nie Anglii i USA w Tehe­ra­nie i Jał­cie, gdzie sojusz­nicy Pol­ski oddali ją pod pano­wa­nie Sowie­tów.

Dla­czego mimo to uwa­żam, że sojusz z Zacho­dem jest dla współ­cze­snej Pol­ski potrzebny? NATO oka­zało się spraw­nym i wia­ry­god­nym soju­szem w okre­sie zim­nej wojny. Jest więc czymś zde­cy­do­wa­nie sku­tecz­niej­szym niż nasze soju­sze z Anglią i Fran­cją w 1939 roku.

Jed­nak przy­szłość NATO i jego wia­ry­god­ność obronna sta­no­wią obec­nie przed­miot obaw. Wydaje się słuszne, że po roz­wią­za­niu Układu War­szaw­skiego NATO wyszło poza swoje gra­nice i pod­jęło się misji sta­bi­li­za­cyj­nych – zapo­bie­ga­ją­cych kon­flik­tom w świe­cie. To inna rola niż roz­jem­cza i poko­jowa sił ONZ. Pod­stawą są dzia­ła­nia zbrojne. Pro­ble­mem staje się, czy wszy­scy człon­ko­wie NATO tak samo postrze­gają misję NATO w świe­cie? I czy będą chcieli uczest­ni­czyć w tych ope­ra­cjach? Być może kry­te­rium prawdy dla soju­szu będzie Afga­ni­stan. Jeśli siłom NATO uda się opa­no­wać tam sytu­ację i powsta­nie sta­bilne pań­stwo afgań­skie, zdolne wła­snymi siłami zapew­nić wewnętrzny pokój, to NATO jako for­muła dzia­ła­nia się obroni. Jeśli nie, to sens ist­nie­nia NATO sta­nie pod zna­kiem zapy­ta­nia. Wów­czas także bez­pie­czeń­stwo Pol­ski może ulec zachwia­niu.

Rosyj­skie plany odbu­dowy impe­rium, czego obecna wła­dza w Moskwie spe­cjal­nie nie ukrywa, i wyraźne sym­pa­tie nie­miec­kie, jeśli idzie o współ­pracę z Rosja­nami, mogą znowu wepchnąć Pol­skę w trudne poło­że­nie. Stąd udział Pol­ski w dzia­ła­niach NATO, też poza Europą, ma zna­cze­nie. Także bli­ska współ­praca sojusz­ni­cza ze Sta­nami Zjed­no­czo­nymi, które chyba jako jedyne mocar­stwo zdają sobie sprawę, jakie pro­cesy poli­tyczne mogą zagro­zić obec­nemu w marę sta­bil­nemu porząd­kowi świa­to­wemu.

No i sprawa ewen­tu­al­nych „euro­pej­skich sił zbroj­nych”. To kwe­stia odno­sząca się do naszej kon­cep­cji poli­tyki woj­sko­wej w ukła­dach sojusz­ni­czych. Jak wspo­mnia­łem wyżej, przy­szłość NATO rysuje się nie­zbyt jasno. A sojusz pół­noc­no­atlan­tycki opiera się głów­nie na sile mili­tar­nej USA. Jeśli NATO ule­gnie fal­sy­fi­ka­cji jako sku­teczny sojusz i roz­pad­nie się, to Ame­ry­ka­nie wyco­fają się z Europy. W tej sytu­acji Unia Euro­pej­ska i euro­pej­skie siły zbrojne, z zacho­wa­niem suwe­ren­no­ści w dowo­dze­niu i dys­po­no­wa­niu woj­skiem (co udaje się w NATO), byłyby dla Pol­ski innym wspar­ciem bez­pie­czeń­stwa.

Można by zresztą już dziś, obok NATO, zacząć eta­pami budo­wać woj­skową współ­pracę w tej dzie­dzi­nie, na przy­kład z armiami państw bał­tyc­kich. Nic nie stoi na prze­szko­dzie, by stwo­rzyć wspólne regio­nalne dowódz­two i wspólny plan obrony regionu. Można razem ćwi­czyć woj­ska oraz kształ­cić ofi­ce­rów. Lot­nic­two pol­skie mogłoby na stałe objąć osłonę powietrzną regionu, nato­miast pol­ska mary­narka wojenna ochronę mor­ską. Kolej­nym eta­pem mogłoby być pój­ście dalej w kie­runku pół­noc­nym – Fin­lan­dia, Szwe­cja, Nor­we­gia lub połu­dnio­wym – Sło­wa­cja, Rumu­nia, Węgry. Może w obu jed­no­cze­śnie? Ważną kwe­stią staje się współ­praca woj­skowa z Ukra­iną i pro­ble­mem bar­dziej poli­tycz­nym niż woj­sko­wym jest Bia­ło­ruś.

Two­rząc wschod­nio­eu­ro­pej­ski seg­ment woj­skowy, można by prze­ćwi­czyć pewne roz­wią­za­nia i zapro­po­no­wać je dla całej UE. To mogłaby być taka pol­ska „spe­cja­li­za­cja” i wkład do obron­nej poli­tyki unij­nej. W każ­dym razie pol­ski resort obrony mógłby już dziś eta­pami budo­wać euro­pej­skie siły zbrojne w naszym regio­nie. Z tej pozy­cji mogli­by­śmy stać się ponadto part­ne­rem na przy­kład Fran­cji, Nie­miec i w kon­se­kwen­cji stwo­rzyć coś sen­sow­nego mili­tar­nie, co mia­łoby istotne zna­cze­nie dla bez­pie­czeń­stwa naro­do­wego Pol­ski i regionu.

Trak­tujmy nasze obecne poło­że­nie jako szansę bez­pie­czeń­stwa, a nie drogę ku kata­stro­fie.

„Działo Sze­re­mie­tiewa”

25 lutego 2008

„Działo Sze­re­mie­tiewa”

Dzien­nik „Rzecz­po­spo­lita” poin­for­mo­wał, że Woj­sko Pol­skie zamó­wiło 48 arma­to­hau­bic Krab. Wygląda więc, że Huta Sta­lowa Wola będzie miała co robić przez naj­bliż­sze lata. Powstaje jed­nak pyta­nie, skoro prze­targ na arma­to­hau­bice 155 mm zakoń­czył się w lipcu 1999 roku, a pro­to­typ działa prze­szedł pomyśl­nie próby w końcu listo­pada 2001 roku, to dla­czego dopiero teraz, po upły­wie sied­miu lat, do HSW tra­fia zamó­wie­nie?

Krab miał pecha, bowiem został ochrzczony mia­nem „działo Sze­re­mie­tiewa” z racji tego, że pod moim kie­row­nic­twem został prze­pro­wa­dzony prze­targ i byłem zwo­len­ni­kiem reali­za­cji pro­gramu wypo­sa­że­nia Woj­ska Pol­skiego w arty­le­rię samo­bieżną 155 mm. Kiedy poja­wiła się ta infor­ma­cja, że woj­sko wresz­cie zamó­wiło 48 Kra­bów, „Rzecz­po­spo­lita” napi­sała: „Samo­bieżna arma­to­hau­bica Krab, zwana lek­ce­wa­żąco armatą Sze­re­mie­tiewa i przez to wyklęta, trafi do armii” (26.09.2006). Gazeta „tak­tow­nie” nie wspo­mniała, że to dzięki niej do hau­bicy przy­lgnęła ta lek­ce­wa­żąca nazwa. To za sprawą tej gazety w lipcu 2001 roku można było prze­czy­tać, że mój współ­pra­cow­nik doma­gał się 100 tys. dola­rów łapówki od firmy połu­dnio­wo­afry­kań­skiej, ofe­renta arma­to­hau­bic. Nie było ważne, że ta firma nie brała udziału w tym aku­rat prze­targu na arma­to­hau­bicę i do dziś nie jest ważne, że sąd unie­win­nił pomó­wio­nego przez gazetę. „Rzecz­po­spo­lita” poda­wała nie­praw­dzi­wie: „Prze­targ na zakup hau­bicy dla pol­skich sił zbroj­nych był zasko­cze­niem dla pro­du­cen­tów. Przed czte­rema laty MON ogło­sił prze­targ, mimo że nie był on prze­wi­dziany we wcze­śniej­szych pla­nach inwe­sty­cyj­nych”. Publi­ko­wała też wypo­wie­dzi posłów kwe­stio­nu­ją­cych pro­gram moder­ni­za­cji arty­le­rii. Kropkę nad i posta­wił wpły­wowy tygo­dnik „Wprost”. Opi­sał Kraba jako przy­kład mar­no­tra­wie­nia pie­nię­dzy podat­ni­ków. Oczy­wi­ście mnie wska­zy­wano jako win­nego. Wysła­łem spro­sto­wa­nie. Wydru­ko­wano kilka pierw­szych zdań, tak aby teza o mar­no­traw­stwie, sfor­mu­ło­wana przez auto­rów „Wprost”, się obro­niła. Oto mój tekst:

Pia­seczno, 22 czerwca 2002

Pan Marek Król Tygo­dnik „Wprost”

Sza­nowny Panie Redak­to­rze,

Mam prawo sądzić, że auto­rzy arty­kułu Armia mar­no­traw­ców („Wprost” nr 1021) wpro­wa­dzają czy­tel­ni­ków w błąd.

Posłużę się jed­nym przy­kła­dem odno­szą­cym się do opi­sa­nej w arty­kule samo­bież­nej arma­to­hau­bicy 155 mm. Otóż pro­jekt ten nie powstał w wyniku „widzi­mi­się” gene­ra­łów czy „naci­sku Sze­re­mie­tiewa”. Był w pro­gra­mie moder­ni­za­cji Sił Zbroj­nych RP „Armia 2012” przy­ję­tym przez rząd pre­miera Wło­dzi­mie­rza Cimo­sze­wi­cza (SLD–PSL). Następ­nie został umiesz­czony wśród zobo­wią­zań natow­skich zaak­cep­to­wa­nych przez rząd pre­miera Jerzego Buzka (AWS–UW). Przy­po­mi­nam: wstę­pu­jąc do NATO, Pol­ska zobo­wią­zała się do uno­wo­cze­śnie­nia całej armii. Wśród róż­nych typów nowego uzbro­je­nia mamy zaku­pić nie tylko nowy samo­lot wie­lo­za­da­niowy czy trans­por­ter opan­ce­rzony, ale także przy­jęte w armiach NATO jako stan­dar­dowe uzbro­je­nie samo­bieżne arma­to­hau­bice 155 mm (cel EL0905).

Współ­cze­sna samo­bieżna arma­to­hau­bica jest wysoce mobil­nym środ­kiem ognio­wym do pre­cy­zyj­nego nisz­cze­nia celów (tak zwana amu­ni­cja inte­li­gentna) na dużych odle­gło­ściach – do i ponad 40 km. Może więc wystrze­li­wać poci­ski kase­towe zawie­ra­jące „podpoci­ski” typu SMART i nimi nisz­czyć czołgi i wozy opan­ce­rzone (poci­ski „wystrzel–zapo­mnij”), może także spe­cjal­nymi poci­skami mino­wać rejony zagro­żone ata­kiem wojsk prze­ciw­nika. Ta arty­le­ria może wyko­ny­wać zada­nia, które do nie­dawna reali­zo­wano za pomocą rakiet tak­tycz­nych zie­mia–zie­mia. Obec­nie nisz­cze­nie celów poci­skami arty­le­ryj­skimi pre­cy­zyj­nego raże­nia jest bar­dzo sku­teczne, a „inte­li­gentny” pocisk arty­le­ryj­ski dużo tań­szy od rakiety. W porów­na­niu do wyrzutni poci­sków rakie­to­wych działa samo­bieżne są też dla wroga trud­niej­sze do zlo­ka­li­zo­wa­nia i znisz­cze­nia. I nie jest naganne czy dzi­waczne – jak zdają się sądzić auto­rzy arty­kułu – uży­wa­nie samo­lo­tów bez­za­ło­go­wych do roz­po­zna­nia i kie­ro­wa­nia ogniem arma­to­hau­bic. Warun­kuje to sku­tecz­ność ognia i pre­cy­zję ude­rzeń. Reasu­mu­jąc, taka nowo­cze­sna arty­le­ria jest nie­zbędna w dzia­ła­niach bojo­wych dywi­zji i bry­gad zarówno w obro­nie, jak i w ataku.

W ramach przy­ję­tego przez MON pro­gramu zamie­rzano stwo­rzyć nie tylko pro­to­typ działa, ale tak zwany moduł dywi­zjo­nowy obej­mu­jący począt­kowo sześć, a osta­tecz­nie dwa działa i osiem innych pojaz­dów (dowo­dze­nie, kie­ro­wa­nie ogniem, logi­styka). W pierw­szej wer­sji (6 dział) koszt całego pro­gramu pla­no­wa­li­śmy na około 200 mln zł, w tym 86 mln zł na zakup od Bry­tyj­czy­ków sze­ściu wież armat­nich z dzia­łami i licen­cji – ze względu na ogra­ni­cze­nia finan­sowe kupiono dwie wieże i odpo­wied­nio mniej zapła­cono Bry­tyj­czy­kom. Na budowę, o ile pamię­tam, dwu pro­to­typów arma­to­hau­bicy Krab, a nie jed­nego, wydano ogó­łem 72 mln zł – te środki w więk­szo­ści tra­fiły do pol­skich zakła­dów. Twier­dze­nie, że jeden pro­to­typ Kraba kosz­to­wał 300 mln zł, jest nie­praw­dziwe. Takiej kwoty nie pla­no­wano i ni­gdy jej nie wydano.

Istot­nym ele­men­tem kon­traktu zawie­ra­nego przez Hutę Sta­lowa Wola (wyko­nawcę pro­gramu) z bry­tyj­ską firmą Vic­kers Ship­bu­il­ding & Engi­ne­ering Limi­ted były aspekty han­dlowe. W ramach umowy z Bry­tyj­czy­kami uzgod­niono, że strona pol­ska (HSW) będzie na zasa­dzie wyłącz­no­ści pro­du­ko­wać wieże na potrzeby armii bry­tyj­skiej – firma bry­tyj­ska zobo­wią­zała się do prze­ka­za­nia pol­skiej hucie bez­płat­nie (za sym­bo­licz­nego funta) maszyn i osprzętu do pro­duk­cji wież. Obok tego obie firmy (pol­ska i bry­tyj­ska) mają pod­jąć wspólne dzia­ła­nia mar­ke­tin­gowe pro­mu­jące pol­ską arma­to­hau­bicę na ryn­kach zagra­nicz­nych. Już dziś zain­te­re­so­wa­nie Kra­bem wyra­żają kraje posia­da­jące na uzbro­je­niu sprzęt pora­dziecki, na przy­kład Indie. Bio­rąc pod uwagę nowo­cze­sność pol­skiego działa, jego para­me­try i sto­sun­kowo niską cenę, poja­wiają się inni, mię­dzy innymi Szwe­dzi i Nor­we­go­wie.

W arty­kule „Wprost” arma­to­hau­bicę Krab nazwano „angiel­ską”, wspo­mi­na­jąc jako swo­iste prze­ci­wień­stwo przed­wo­jenny pol­ski czołg 7TP, wzo­ro­wany, nomen omen, na bry­tyj­skim czołgu Vic­kers. Jeżeli jed­nak porów­namy wkład pol­skich kon­struk­to­rów, to okaże się, że arma­to­hau­bica Krab jest znacz­nie bar­dziej „pol­ska” niż dawny czołg 7TP. Pod­kre­ślam, że pro­to­typ Kraba jest pol­ską kon­struk­cją zre­ali­zo­waną przez HSW i OBRUM w Gli­wi­cach. Zaku­piona od Bry­tyj­czy­ków wieża została spo­lo­ni­zo­wana, a pol­ska kon­struk­cja ma znacz­nie lep­sze para­me­try tech­niczno-tak­tyczne w porów­na­niu do swego bry­tyj­skiego odpo­wied­nika. (Na ten temat pole­cam kom­pe­tentny tekst Andrzeja Kiń­skiego Debiut Kraba w mie­sięcz­niku „Nowa Tech­nika Woj­skowa” z lipca 2001 roku).

Ponadto czy­tel­nik arty­kułu nie dowie­dział się, że opóź­nie­nia w reali­za­cji pro­gra­mów i rezy­gna­cje z pla­no­wa­nych przed­się­wzięć zależą od środ­ków budże­to­wych.

Prak­tyka jest nastę­pu­jąca: dowódz­twa woj­skowe opra­co­wują potrzeby w zakre­sie uzbro­je­nia, a MON ustala, jakie środki i w jakim cza­sie można będzie wydać na nowy sprzęt. Pla­no­wa­nie nakła­dów odbywa się w opar­ciu o kil­ku­let­nią pro­gnozę docho­dów i wydat­ków pań­stwa przed­sta­wianą przez Mini­ster­stwo Finan­sów. Ta pro­gnoza powinna być zre­ali­zo­wana w kolej­nych budże­tach. W MON prze­targ czy pro­gram rusza, gdy Sejm RP uchwali budżet zawie­ra­jący zapla­no­wane środki. Jed­nak w przy­padku dzia­łań kil­ku­let­nich zazwy­czaj już w następ­nym roku reali­za­cji pro­gramu oka­zuje się, iż rze­czy­wi­stość budże­towa nie potwier­dza zało­żeń pro­gnozy – pie­nię­dzy jest mniej, ni­gdy wię­cej. MON musi więc ciąć zapla­no­wane wydatki. Dla­tego rezy­gna­cje z pla­no­wa­nych wcze­śniej przed­się­wzięć i opóź­nie­nia w reali­za­cji pro­gramów w nie­wiel­kim stop­niu zależą od dowód­ców woj­sko­wych, a tym bar­dziej od zwią­za­nych z woj­skiem ośrod­ków naukowo-badaw­czych i prze­my­słu.

Nie tak dawno tra­fi­łem na książkę byłego doradcy mini­stra Onysz­kie­wi­cza. Jej autor twier­dzi, że szef MON spryt­nie pod­ko­lo­ry­zo­wał dane obra­zu­jące stan pol­skiej armii i dzięki temu Pol­ska weszła do NATO. Doradca mini­stra prze­sa­dził. NATO dobrze znało stan naszego woj­ska. Gdyby rze­czy­wi­ście MON chciał oszu­ki­wać, to nie wyszłoby na zdro­wie sta­ra­niom Pol­ski o człon­ko­stwo w soju­szu. Kłam­czu­chów tam by raczej nie przy­jęto. Wspo­mi­na­jąc o tym, nie nama­wiam nikogo do pisa­nia kłamstw przy przed­sta­wia­niu stanu naszej obron­no­ści. Jeżeli jed­nak nie powin­ni­śmy popra­wiać rze­czy­wi­sto­ści, to także nie musimy wszyst­kiego widzieć w czar­nych bar­wach. Wystar­czy zacho­wać obiek­ty­wizm.

Przed­sta­wiony w arty­kule pro­blem moder­ni­za­cji armii pol­skiej warto roz­pa­trzyć, opie­ra­jąc się na rze­tel­nej ana­li­zie fak­tów, odrzu­ca­jąc zmy­śle­nia, plotki i powierz­chowne opi­nie. Auto­rzy arty­kułu nie potra­fili dotrzeć do dostęp­nych prze­cież danych. I nie cho­dzi tu tylko o wia­ry­god­ność ocen i wycią­gnię­tych wnio­sków. Bio­rąc pod uwagę opi­nio­twór­czą rolę mediów, taki tekst może mieć nega­tywny wpływ na poglądy osób decy­du­ją­cych o nakła­dach na moder­ni­za­cję armii. Może być swo­istym uza­sad­nie­niem dal­szego ogra­ni­cza­nia tych nakła­dów, bo czyż warto dawać pie­nią­dze „mar­no­traw­com”?

Romu­ald Sze­re­mie­tiew Dr hab. nauk woj­sko­wych

Kiedy MON zre­zy­gno­wał z „działa Sze­re­mie­tiewa”, tra­ci­łem nadzieję, że coś z tego będzie. Jed­nak doświad­cze­nia wojenne ostat­nich lat dowo­dzące przy­dat­no­ści arty­le­rii takiej jak pol­ski Krab spra­wiły, że wraca mi nadzieja. Może więc Kraby tra­fią do pol­skiej armii i może będzie podob­nie także z innymi moimi zamia­rami w dzie­dzi­nie moder­ni­za­cji sił zbroj­nych i w obron­no­ści RP. Może?

Bał­kań­ski KOCIOŁ czy tylko kocio­łek?

27 lutego 2008

Bał­kań­ski KOCIOŁ czy tylko kocio­łek?

Dzie­więć­dzie­siąt cztery lata temu było tak: Zabój­stwo austriac­kiego arcy­księ­cia Fran­ciszka Fer­dy­nanda w Sara­je­wie 28 czerwca 1914 roku przez Serba Gaw­riło Prin­cipa stało się pre­tek­stem dla Austro-Węgier do wypo­wie­dze­nia wojny Ser­bii. Wywo­łało to łań­cuch kolej­nych wyda­rzeń – mobi­li­za­cja oddzia­łów rosyj­skich w celu obrony i wspar­cia Ser­bii, następ­nie wypo­wie­dze­nie wojny Rosji przez Niemcy, Niem­com przez Wielką Bry­ta­nię i Fran­cję – które dopro­wa­dziły do wybu­chu I wojny świa­to­wej. Armia Ser­bii odno­siła wiele zna­czą­cych suk­ce­sów, ale została osta­tecz­nie roz­bita przez połą­czone woj­ska Nie­miec, Austro-Węgier i Buł­ga­rii. W I woj­nie świa­to­wej Ser­bia ponio­sła ogromne straty – zgi­nęło około 1,264 mln osób – 28 pro­cent ówcze­snej serb­skiej popu­la­cji, 58 pro­cent wszyst­kich zamiesz­ku­ją­cych ten kraj męż­czyzn.

Po upadku komu­ni­zmu na Bał­ka­nach Jugo­sła­wia roz­pa­dła się na liczne pań­stwa naro­dowe. Był to pro­ces bole­sny, toczyły się krwawe walki, inter­we­nio­wały siły NATO (bom­bar­do­wa­nia Ser­bii). W końcu wyda­wało się, że udało się wyga­sić kipiący bał­kań­ski kocioł. I oto Albań­czycy zamiesz­ku­jący serb­ską pro­win­cję Kosowo ogło­sili nie­pod­le­głość. Pod bał­kań­skim kotłem poja­wił się pło­mień.

Pol­ska, a przed nią kil­ka­na­ście innych państw, wśród nich USA, Niemcy, Fran­cja, uznała nie­pod­le­głe muzuł­mań­skie pań­stwo Kosowo. Rosja popiera chrze­ści­jań­skich Ser­bów w opo­zy­cji do tego, co robią USA, Niemcy i… Pol­ska?

Poja­wia się pyta­nie, czy pań­stwa uzna­jące Kosowo postę­pują słusz­nie i czy Pol­ska, jedno z nich, zacho­wuje się zgod­nie z naszym inte­re­sem naro­do­wym? Prof. Adam Rot­feld, były szef MSZ, dziś dora­dza­jący mini­strowi Sikor­skiemu, mówi w wywia­dzie, że w spra­wie Kosowa „jak się zacho­wamy, nie odgrywa aż tak istot­nej roli, by miało zna­czący wpływ na roz­wój wypad­ków w tam­tym regio­nie. Gdyby Pol­ska wstrzy­my­wała się z uzna­niem Kosowa, to myślę, że – poza nami – nikt w świe­cie by tego nie odno­to­wał”. Czyli nasze sta­no­wi­sko nie ma więk­szego zna­cze­nia. Czy uzna­li­by­śmy, tak jak Ame­ry­ka­nie czy Niemcy, lub nie uznali, jak na przy­kład Hisz­pa­nie, to jest, że tak powiemy z nie­miecka gantze gall. Wydaje się jed­nak, że pan pro­fe­sor raczy się mylić. Sam zresztą sobie zaprze­cza, bowiem w koń­co­wej czę­ści wywiadu powiada tak: „Wielu Pola­ków nie zdaje sobie sprawy, że elity serb­skie wobec naszego kraju mają nie­zwy­kle pozy­tywne nasta­wie­nie. Jeste­śmy dla nich repre­zen­tan­tem kraju sło­wiań­skiego, do któ­rego odczu­wają spon­ta­niczną sym­pa­tię, choćby dla­tego, że wielu czo­ło­wych inte­lek­tu­ali­stów serb­skich stu­dio­wało w naszym kraju. Gdy byłem sze­fem MSZ, poje­cha­łem do Ser­bii i Kosowa, by dać Ser­bom wyraźny sygnał, że Pol­ska trak­tuje ich jak peł­no­praw­nego part­nera. Wtedy odnio­słem wra­że­nie, że oni wycze­ki­wali takiej wizyty jak kania dżdżu”. Czyli sta­no­wi­sko Pol­ski nie jest obo­jętne cho­ciażby dla samych Ser­bów. Co jed­nak Pol­ska powinna była zro­bić?

Ogło­sze­nie nie­pod­le­gło­ści przez Kosowo nie­wąt­pli­wie może zaini­cjo­wać nowy poważny kon­flikt na Bał­ka­nach. To zaś ozna­cza koniecz­ność anga­żo­wa­nia się w jego uspo­ko­je­nie Unii Euro­pej­skiej, a być może także NATO. Pol­ska jest człon­kiem obu tych wspól­not. Powinna była więc, skoro inni tego nie dostrze­gli, zaini­cjo­wać pro­ces uzgod­nie­nia wspól­nego sta­no­wi­ska zarówno UE, jak i NATO w kwe­stii nie­pod­le­gło­ści Kosowa. Wypra­co­wa­nie takiego sta­no­wi­ska dałoby czas na usta­le­nie roz­wią­zań poko­jo­wych, potrzebny plan dzia­łań i nie wpy­cha­łoby Ser­bii w ręce Putina. W takiej sytu­acji wyjazd dele­ga­cji pol­skiego MSZ do Bel­gradu i pod­ję­cie z tej pozy­cji roz­mów z wła­dzami Ser­bii mogłoby być bar­dzo kon­struk­tywne. W obec­nej sytu­acji, gdy Pol­ska już uznała Kosowo, zda się to psu na budę.

Wydaje się, że pol­ski rząd, zamiast wyko­rzy­stać przy­ja­zne nasta­wie­nie Ser­bów do Pola­ków i uczest­ni­czyć w kon­struk­tyw­nym roz­wią­zy­wa­niu pro­blemu, swoją decy­zją w spra­wie Kosowa dorzu­cił jesz­cze jedną gałązkę do ognia pło­ną­cego już pod bał­kań­skim kocioł­kiem. A jeśli się mylę i to jest KOCIOŁ, a nie kocio­łek?

Czy teraz w odwe­cie za Ser­bię Rosja zerwie kon­trakt z Niem­cami na budowę rury gazo­wej w Bał­tyku, a Niemcy na złość Rosja­nom uznają nie­pod­le­głość muzuł­mań­skiej Cze­cze­nii?

Non­sza­lan­cja mini­stra obrony

3 kwiet­nia 2008

Non­sza­lan­cja mini­stra obrony

Obej­rza­łem w TVP3 kon­fe­ren­cję pra­sową szefa MON. Mini­ster Bog­dan Klich powie­dział dzien­ni­ka­rzom: „Tra­ge­dia pod Miro­sław­cem poka­zała dużą skalę non­sza­lan­cji w pol­skich Siłach Powietrz­nych”.

Dość szcze­gó­łowo omó­wiono prze­bieg lotu, przed­sta­wiono przy­czyny kata­strofy i uka­zano czarny obraz pol­skiego lot­nic­twa woj­sko­wego. Dowie­dzie­li­śmy się, że zawi­nili piloci, nie­do­uczeni w lata­niu na tym typie samo­lotu, zawi­nili kon­tro­le­rzy lotu, roz­ma­wia­jący z pilo­tami niczym gęś z pro­się­ciem – oni poda­wali dane w metrach i kilo­me­trach, a piloci myśleli, że to są stopy i mile. Zawi­nili orga­ni­za­to­rzy lotu i Cen­trum Ope­ra­cji Powietrz­nych. Czyli gene­ral­nie syf i kilka metrów mułu. Prze­ko­na­nie byłego mini­stra obrony naro­do­wej Bro­ni­sława Komo­row­skiego, że pol­ski lot­nik potrafi latać na drzwiach od sto­doły, nie spraw­dziło się. Według Kli­cha „drzwi” spa­dły na zie­mię.

Nie o tym jed­nak warto mówić. Infor­ma­cje podane przez mini­stra Kli­cha należą do tak zwa­nych wraż­li­wych. Przed­sta­wiają istotne ułom­no­ści w funk­cjo­no­wa­niu sił powietrz­nych RP. Gene­ral­nie wyka­zują nie­spraw­ność szko­le­nia i kon­troli lotów oraz bała­gan w struk­tu­rze dowód­czej. To cenna infor­ma­cja dla wywia­dów państw nam wro­gich i osła­bia­jąca pozy­cję Pol­ski w rela­cjach sojusz­ni­czych. To chyba oczy­wi­ste.

Wiem, że w Pol­sce obo­wią­zuje fał­szy­wie poj­mo­wany przy­mus tak zwa­nej przej­rzy­sto­ści (trans­pa­rent­no­ści) i dzien­ni­ka­rze staną na gło­wie, by każdą tajem­nicę wydrzeć. To jed­nak nie ozna­cza, że woj­sko musi temu ule­gać i nie powinno chro­nić tajem­nic. Nie cho­dzi o zamia­ta­nie pod dywan sprawy, tylko o spo­sób jej zała­twie­nia bez ujaw­nia­nia innym naszych sła­bo­ści. Kata­strofa samo­lotu powinna być dokład­nie zba­dana, wycią­gnięte sto­sowne wnio­ski, winni uka­rani, ale CO i JAK powinni wie­dzieć nie­liczni, tylko ci, któ­rzy odpo­wia­dają za stan obron­no­ści Pol­ski. Nie powinni tego wie­dzieć na pewno ci, któ­rzy zagra­nicą zaj­mują się zawo­dowo oceną stanu pol­skiego woj­ska.

Mini­ster Klich, zarzu­ca­jąc lot­ni­kom non­sza­lan­cję, sam non­sza­lancko postą­pił, ujaw­nia­jąc wyniki pracy komi­sji bada­ją­cej kata­strofę samo­lotu CASA.

Brak amu­ni­cji

13 kwiet­nia 2008

Brak amu­ni­cji

Trzy­na­stego kwiet­nia 1943 roku Niemcy ogło­siły światu o odkry­tych pod Smo­leń­skiem maso­wych gro­bach pol­skich ofi­ce­rów. Dziś obcho­dzimy dzień pamięci o ofia­rach tej zbrodni. Mam wła­sne doświad­cze­nie w tej mie­rze. Przed laty, 8 paź­dzier­nika 1982 roku, sąd War­szaw­skiego Okręgu Woj­sko­wego w skła­dzie trzech sędziów, wyso­kich ofi­ce­rów LWP, ska­zał mnie na pięć lat wię­zie­nia. Wśród moich prze­stępstw było też „szka­lo­wa­nie” ZSRR i pod­wa­ża­nie soju­szu z Sowie­tami, bowiem gło­si­łem, że zbrodni w Katy­niu doko­nało NKWD. Sąd, ska­zu­jąc mnie, oparł się na „eks­per­ty­zie” płk. Juliana Sokoła, „pra­cow­nika nauko­wego” Woj­sko­wej Aka­de­mii Poli­tycz­nej im. Feliksa Dzier­żyń­skiego, który oczy­wi­ście stwier­dził, że to Niemcy wymor­do­wali pol­skich ofi­ce­rów.

Jak wia­domo, strona rosyj­ska nie uznaje zbrodni katyń­skiej za ludo­bój­stwo. Stwier­dziła też, że zbrod­nia się przedaw­niła i nie chciała ści­gać żyją­cych jesz­cze opraw­ców. Utaj­niła mate­riały śledz­twa. I nawet trudno się temu dzi­wić. Skoro obecna Fede­ra­cja Rosyj­ska uznaje się za praw­nego kon­ty­nu­atora Związku Sowiec­kiego, to zapewne uważa za konieczne bro­nić przed odpo­wie­dzial­no­ścią karną funk­cjo­na­riu­szy ZSRR, któ­rzy mor­du­jąc Pola­ków w Katy­niu i tylu innych miej­scach na „nie­ludz­kiej ziemi”, wyko­ny­wali roz­kazy władz pań­stwo­wych ZSRR.

Czy ta postawa Kremla w spra­wie zbrodni katyń­skiej powinna być przez Pol­skę zaak­cep­to­wana w imię poprawy rela­cji pol­sko-rosyj­skich?

Dwa lub trzy tygo­dnie temu, oglą­da­jąc pro­gram jed­nej ze sta­cji komer­cyj­nych, natkną­łem się na roz­mowę z dzien­ni­ka­rzem, który pra­cuje na zle­ce­nie tej sta­cji w Moskwie. Opo­wia­dał, jak to jego ekipa nie zauwa­żyła, że kame­rzy­sta, fil­mu­jąc frag­ment ulicy, kadrem objął jakiś budy­nek woj­skowy, na któ­rym była tabliczka zaka­zu­jąca foto­gra­fo­wa­nia. Zostali natych­miast zatrzy­mani przez rosyj­skich żoł­nie­rzy i dopro­wa­dzeni przed obli­cze jakie­goś wyż­szego ofi­cera. Ten zapy­tał, kim są fil­mu­jący, a gdy usły­szał, że z Pol­ski, powie­dział: A Paliaki, tak wsiech rastrie­lat’. Pro­wa­dzący pro­gram z nadzieją w gło­sie zaczął dopy­ty­wać, czy to był żart. A gdy usły­szał, że to był żart, rado­śnie obwie­ścił: „A więc nie jest źle. To dobrze rokuje na przy­szłość w sto­sun­kach z Rosją”.

W cza­sie wojny domo­wej w pew­nym mie­ście na Sybe­rii miej­scowa cze­re­zwy­czajka aresz­to­wała wielu ludzi. Po kilku dniach wszyst­kich zwol­niono do domów. Kiedy więc po pew­nym cza­sie zostali znów wezwani, nikt się nie ukry­wał, wszy­scy sta­wili się przed obli­cza komi­sa­rzy, wie­rząc, że cho­dzi o wyja­śnie­nie jakichś nie­po­ro­zu­mień. I wszy­scy zostali roz­strze­lani. Dla­czego nie roz­strze­lano ich wcze­śniej? Bowiem oprawcy cze­kali na dostawę amu­ni­cji.

Nie wiem dla­czego, ale wła­śnie dziś, gdy oglą­da­łem uro­czy­sto­ści katyń­skie, przy­po­mniał mi się „żart” rosyj­skiego koman­dira i ta opo­wieść o braku amu­ni­cji z począt­ków ist­nie­nia ZSRR. W Katy­niu amu­ni­cja była na czas, a roz­kaz rastrie­lat’ nie był żar­tem.

To ci suk­ces

1 maja 2008

To ci suk­ces

W mediach poja­wiła się wia­do­mość, że kolejny tak zwany szczyt NATO odbę­dzie się w marcu 2009 roku w Pol­sce. Mini­ster spraw zagra­nicz­nych Rado­sław Sikor­ski sko­men­to­wał to w ten spo­sób: „W dzie­sią­tym roku naszej obec­no­ści w soju­szu prze­sta­jemy być tak zwa­nym nowym człon­kiem”. Opi­nię szefa MSZ wzmoc­nił mini­ster obrony Bog­dan Klich: „Jestem prze­ko­nany, że to nie tylko świa­dec­two naszej pozy­cji w soju­szu pół­noc­no­atlan­tyc­kim, ale też szansa, że w kolej­nych mie­sią­cach i latach ta pozy­cja będzie rosła. Jed­nym z wymia­rów tej pozy­cji jest dostrze­ga­nie przez naszych sojusz­ni­ków naszej rosną­cej roli w Afga­ni­sta­nie”.

Rze­czy­wi­ście, szczyty NATO to ważne wyda­rze­nia w soju­szu. W ramach NATO odby­wają się wpraw­dzie także regu­larne spo­tka­nia na niż­szym szcze­blu. Dwa razy w roku Rada Pół­noc­no­atlan­tycka (NAC) spo­tyka się na szcze­blu mini­strów spraw zagra­nicz­nych oraz na szcze­blu mini­strów obrony. Jed­nak tylko pod­czas szczy­tów soju­szu NAC obra­duje na szcze­blu naj­wyż­szym – głów państw i sze­fów ich rzą­dów. Są one oka­zją dla przy­wód­ców państw człon­kow­skich NATO do wspól­nej oceny dzia­ła­nia struk­tur soju­szu i okre­śle­nia stra­te­gicz­nych kie­run­ków jego roz­woju. Na szczy­tach NATO wpro­wa­dza się nowe kie­runki poli­tyki soju­szu, zapra­sza nowych człon­ków, wpro­wa­dza nowe ini­cja­tywy i pro­wa­dzi klu­czowe roz­mowy z pań­stwami spoza soju­szu. I warto pod­kre­ślić, że nie są to spo­tka­nia regu­larne, w stale wyzna­czo­nych ter­mi­nach, lecz uza­leż­nione od poli­tycz­nych usta­leń i potrzeb.

Skoro więc naj­bliż­szy szczyt odbę­dzie się w Pol­sce, to czy mini­stro­wie spraw zagra­nicz­nych i obrony mają powód do dumy i czy mają rację? Z ich słów wynika, że orga­ni­za­cja tej kon­fe­ren­cji w Pol­sce ozna­cza, że nasz kraj zna­lazł się w gru­pie waż­nych i „sta­rych” człon­ków NATO. Jak można więc wywnio­sko­wać, w prze­ci­wień­stwie do tych nie­dawno przy­ję­tych i zapewne mniej waż­nych.

Pakt Pół­noc­no­atlan­tycki, sojusz poli­tyczno-woj­skowy państw Europy Zachod­niej, USA i Kanady został powo­łany do ist­nie­nia w Waszyng­to­nie 4 kwiet­nia 1949 roku na pod­sta­wie uchwa­lo­nej przez Senat USA w 1948 roku rezo­lu­cji, która wzy­wała do two­rze­nia blo­ków mili­tar­nych w celu zapo­bie­ga­nia sowiec­kiemu zagro­że­niu. Układ pod­pi­sało wów­czas dwa­na­ście państw: Bel­gia, Dania, Fran­cja, Holan­dia, Islan­dia, Luk­sem­burg, Nor­we­gia, Por­tu­ga­lia, Wielka Bry­ta­nia, Wło­chy, a także Kanada i USA. Następ­nie do soju­szu przy­jęto Gre­cję i Tur­cję (1952), Niemcy – RFN (1955) i jako ostat­nią Hisz­pa­nię (1982). Ta grupa państw człon­kow­skich była okre­ślana jako tak zwani sta­rzy człon­ko­wie NATO.

Grupę nowych człon­ków otwie­rały Cze­chy, Węgry i Pol­ska, przy­jęte w 1999 roku po roz­sze­rze­niu NATO, co było moż­liwe w następ­stwie upadku komu­ni­zmu. Ten pro­ces przyj­mo­wa­nia nowych człon­ków trwał. Kolej­nymi stały się Litwa, Łotwa, Esto­nia, Sło­wa­cja, Sło­we­nia, Rumu­nia i Buł­ga­ria (2004).

W okre­sie ist­nie­nia NATO odbyły się 22 spo­tka­nia (szczyty) przy­wód­ców państw człon­kow­skich soju­szu. Od 1999 roku, czyli od momentu przy­ję­cia Pol­ski do NATO, odbyły się spo­tka­nia: w Waszyng­to­nie (USA) – kwie­cień 1999, Bruk­seli (Kwa­tera Główna NATO) – czer­wiec 2001, Rzy­mie (Wło­chy) – maj 2002, Pra­dze (Cze­chy) – listo­pad 2002, Istam­bule (Tur­cja) – czer­wiec 2004, Rydze (Łotwa) – listo­pad 2006 i w Buka­resz­cie (Rumu­nia) – kwie­cień 2008.

Odwo­łu­jąc się więc do krze­pią­cych słów obu mini­strów, trzeba by przy­jąć, że do grona „sta­rych” człon­ków przed Pol­ską wła­dze NATO zali­czyły Cze­chy, Łotwę i Rumu­nię i że mają one w soju­szu co naj­mniej tak samo mocną pozy­cję, cho­ciaż ich zaan­ga­żo­wa­nie na przy­kład w dzia­ła­niach afgań­skich jest nie­po­rów­ny­wal­nie mniej­sze od pol­skich, a nawet żadne.

Roz­wią­zy­wa­nie armii

15 maja 2008

Roz­wią­zy­wa­nie armii

Dowódca eli­tar­nej 6 bry­gady desan­towo-sztur­mo­wej gen. Jerzy Wój­cik został zdjęty ze sta­no­wi­ska przez mini­stra obrony. Gene­rał, bro­niąc dobrego imie­nia swo­ich żoł­nie­rzy, przy­po­mniał, że woj­sko musi wyko­ny­wać roz­kazy. I skon­sta­to­wał – skoro ktoś tego nie rozu­mie, to może należy roz­wią­zać armię.

W demo­kra­tycz­nym pań­stwie żoł­nie­rze nie mają prawa kry­ty­ko­wać zwierzch­ni­ków. Nie mogą straj­ko­wać. Armia jest pod­dana tak zwa­nej cywil­nej kon­troli, co ozna­cza, że nad dowód­cami woj­sko­wymi jest zawsze cywil na sta­no­wi­sku mini­stra obrony – poli­tyk wska­zany przez stron­nic­two wygry­wa­jące wybory. Od poli­tyki więc zależy stan armii, a od kwa­li­fi­ka­cji i zdol­no­ści mini­stra cywila jest uza­leż­nione funk­cjo­no­wa­nie sił zbroj­nych pań­stwa.

Mar­sza­łek Józef Pił­sud­ski pod­kre­ślał, że sprawą naj­waż­niej­szą w woj­sku jest jego morale, czyli duch bojowy, wola walki, goto­wość wypeł­nia­nia roz­ka­zów, zno­sze­nia tru­dów i nie­bez­pie­czeństw oraz odpor­ność psy­chiczna żoł­nie­rzy. Także cesarz Napo­leon mawiał, że moralna siła woj­ska na woj­nie jest trzy razy waż­niej­sza od jego uzbro­je­nia. Mamy sporo przy­kła­dów, gdy żoł­nie­rze dobrze uzbro­jeni, ale o sła­bym morale, prze­gry­wali w star­ciach z zde­ter­mi­no­wa­nymi par­ty­zan­tami. A więc osła­bia­nie morale armii godzi w inte­res naro­dowy, skoro woj­sko prze­staje być sku­teczne w gwa­ran­to­wa­niu pań­stwu bez­pie­czeń­stwa.

Dziś ogni­ska zapalne kon­flik­tów nawet o tysiące kilo­me­trów od Pol­ski mogą powo­do­wać realne zagro­że­nie dla bez­pie­czeń­stwa kraju. Mogli­śmy się o tym prze­ko­nać, cho­ciażby obser­wu­jąc na ekra­nach tele­wi­zo­rów we wrze­śniu 2001 roku roz­pa­da­jące się wie­żowce WTC w Nowym Jorku. Konieczne więc jest podej­mo­wa­nie dzia­łań wyga­sza­ją­cych kon­flikty. Takie dzia­ła­nia, okre­ślane jako „wymu­sza­nie pokoju”, podej­muje NATO. Jedną z takich akcji są ope­ra­cje woj­skowe soju­szu na tery­to­rium Afga­ni­stanu.

Woj­sko Pol­skie uczest­ni­czy w tej akcji. Tym­cza­sem dowódca wojsk lądo­wych gen. Wal­de­mar Skrzyp­czak mówi: „Mamy kło­pot ze skom­ple­to­wa­niem kon­tyn­gen­tów na kolejne zmiany do Afga­ni­stanu. Zamiast zwar­tych oddzia­łów będziemy wysy­łać zbie­ra­ninę ludzi z całej Pol­ski”. A żoł­nie­rze, także zawo­dowi, muszą wyra­zić zgodę na wyjazd. Cóż się stało, że nagle bra­kuje chęt­nych?

Jed­nym z powo­dów tego stanu jest postę­po­wa­nie władz pol­skich w spra­wie ostrze­la­nia wio­ski afgań­skiej przez naszych żoł­nie­rzy. Posta­wiono im zarzut popeł­nie­nia zbrodni wojen­nej. Żoł­nie­rze po powro­cie do kraju niczym groźni ban­dyci zostali zatrzy­mani przez anty­ter­ro­ry­stów i od mie­sięcy sie­dzą za kra­tami. Zanim usta­lono fakty, media wska­zały ich jako win­nych. Oka­zało się też, że aresz­to­wani żoł­nie­rze nie mogą liczyć na pomoc obroń­ców zna­ją­cych spe­cy­fikę służby woj­sko­wej. Mini­ster­stwo Obrony Naro­do­wej ma woj­sko­wych sędziów, pro­ku­ra­to­rów, a nie ma woj­sko­wych obroń­ców, adwo­ka­tów. Kiedy grupa byłych żoł­nie­rzy zawo­do­wych zapro­te­sto­wała, wska­zu­jąc, że to nie żoł­nie­rze powinni poszu­ki­wać obroń­ców i im pła­cić, MON oświad­czył, iż zwróci koszty obrony, jeśli żoł­nie­rze okażą się nie­winni. Oka­zało się, że dla MON nie ma żad­nego zna­cze­nia fakt, iż to pań­stwo pol­skie wysy­łało ich na wojnę, a mini­ster­stwo odpo­wiada za przy­go­to­wa­nie żoł­nie­rzy do tych misji. Sze­fo­stwo MON chlubi się, gdy żoł­nie­rze pol­scy są chwa­leni przez sojusz­ni­ków, i umywa ręce, gdy tym żoł­nie­rzom trzeba pomóc.

Jest jed­nak jesz­cze inny pro­blem. Woj­sko jest jak wia­domo struk­turą hie­rar­chiczną. Na szczy­cie tej struk­tury są pre­zy­dent jako zwierzch­nik sił zbroj­nych i mini­ster obrony wyda­jący woj­sku pole­ce­nia z mocą roz­kazu. Zmienne koniunk­tury wybor­cze powo­dują, że mini­strami zostają czę­sto poli­tycy zwal­cza­ją­cych się obo­zów. A sprawę kom­pli­kuje jesz­cze przy­pa­dek, gdy pre­zy­dent i mini­ster repre­zen­tują odmienne opcje poli­tyczne (na przy­kład mini­ster zgła­sza kan­dy­da­tów na gene­ra­łów, a pre­zy­dent odma­wia awan­so­wa­nia). W te tryby tra­fiają żoł­nie­rze. I w prak­tyce bywa tak, że woj­skowy wyko­nu­jący dobrze pole­ce­nia mini­stra jest wyrzu­cany przez jego następcę. Widzie­li­śmy, jak mini­ster Alek­san­der Szczy­gło czy­ścił sta­no­wi­ska woj­skowe po mini­strze Rado­sła­wie Sikor­skim. Teraz mini­ster Bog­dan Klich robi to samo z zaufa­nymi Szczy­gły. A skoro mini­stro­wie zmie­niają się czę­sto – wyjąt­kiem byli tacy, któ­rzy spra­wo­wali urząd pełną kaden­cję – to docho­dzi do zja­wisk szko­dzą­cych woj­sku.

Przy zmia­nie mini­stra obrony naro­do­wej uak­tyw­niają się róż­nego rodzaju karie­ro­wi­cze, jak powia­dają woj­skowi „wła­zid…py”, sta­ra­jący się zaskar­bić łaski nowego szefa. A czę­sto tracą sta­no­wi­ska ludzie kom­pe­tentni, ale mało układni i „ska­żeni” zaufa­niem czy tylko uzna­niem poprzed­niego szefa resortu.

Woj­sko potrze­buje nie tylko cywil­nej kon­troli. Ponad wszystko potrze­buje ono sta­bi­li­za­cji, także na naj­wyż­szym mini­ste­rial­nym szcze­blu. (Wpro­wa­dzono tak zwaną kaden­cyj­ność, trwa­jącą trzy lata, na wybra­nych naj­wyż­szych sta­no­wi­skach dowód­czych w woj­sku, może taką samą kaden­cyj­ność nale­ża­łoby zapew­nić ich cywil­nemu sze­fowi). Woj­sko potrze­buje pew­no­ści, że żoł­nierz słu­żący Pol­sce ma zapew­nioną opiekę i ochronę pań­stwa.

Pol­skie siły zbrojne mają nie tylko sporo sta­rego uzbro­je­nia. Mają coś znacz­nie gor­szego. Trwa nie­wi­doczny dla osób postron­nych pro­ces ruj­no­wa­nia morale pol­skiej armii. Gene­rał Wój­cik nie ma racji w jed­nym: roz­wią­zy­wa­nia armii nie trzeba zarzą­dzać, ono zdaje się już jest reali­zo­wane.

MON „dwu­głowy”

23 czerwca 2008

MON „dwu­głowy”

Żoł­nie­rze twier­dzą, że pod­sta­wo­wym ich pra­wem jest być dobrze dowo­dzo­nymi. To powie­dze­nie nie­źle oddaje uwa­run­ko­wa­nia służby żoł­nier­skiej. Woj­sko jest hie­rar­chiczne. Są w nim kolejne szcze­ble dowo­dze­nia. Na każ­dym szcze­blu jest dowódca, a więc prze­ło­żony, który ma ogromną wła­dzę nad żoł­nie­rzami. Dowódca ma bowiem prawo wyda­wa­nia roz­ka­zów, a więc takich pole­ceń służ­bo­wych, które w warun­kach wojen­nych muszą być wyko­nane pod rygo­rem kary śmierci. A skoro woj­sko szkoli się i przy­go­to­wuje do wojny, to rów­nież w cza­sach poko­jo­wych wymogi dys­cy­pliny woj­skowej są surowe. W struk­tu­rach pań­stwa woj­sko powinno być zdy­scy­pli­no­wane, rygo­ry­stycz­nie wyko­nu­jące roz­kazy prze­ło­żonych. Kiedy więc oce­niamy stan armii, to dostrze­żemy, jak wiele zależy od jako­ści dowód­ców. Jeśli woj­skiem będzie dowo­dził ktoś marny pod wzglę­dem cha­rak­teru i kom­pe­ten­cji, to i woj­sko będzie marne. Słusz­nie powiada się, że „na woj­nie prę­dzej zwy­cięży armia zajęcy dowo­dzona przez lwa niż armia lwów dowo­dzona przez zająca”.

Kiedy powyż­sze odnie­siemy do Woj­ska Pol­skiego i tego, co woj­sko­wych spo­tyka, można chyba zary­zy­ko­wać twier­dze­nie, że jak dotąd pol­scy żoł­nie­rze chyba nie zaznali lwich rzą­dów. Były na czele Woj­ska Pol­skiego naj­czę­ściej inne, od lwa dużo mniej­sze „zwie­rzątka”.

Aby jed­nak sprawa była jasna, pod­kre­ślę, że kiedy wspo­mi­nam o dowo­dze­niu woj­skiem w skali sił zbroj­nych, nie mam na myśli dowód­ców woj­sko­wych. W okre­sie poko­jo­wym nad dowód­cami wszyst­kich szcze­bli, z sze­fem Sztabu Gene­ral­nego WP włącz­nie, Kon­sty­tu­cja RP usta­no­wiła mini­stra cywila. Ma on prawo wyda­wa­nia woj­sku decy­zji z mocą roz­kazu. Wpraw­dzie nad mini­strem i woj­skiem jest zwierzch­nik sił zbroj­nych, pre­zy­dent RP, ale nie ma on takiej wła­dzy decy­zyj­nej w woj­sku jak mini­ster.

Lide­rzy par­tyj­nych obo­zów wygry­wa­ją­cych kolejne wybory par­la­men­tarne nie dostrze­gają tej wyjąt­ko­wej pozy­cji i roli szefa resortu obrony. Dla nich szef MON jest jesz­cze jed­nym człon­kiem rządu, tak jak każdy inny mini­ster. Pew­nie dla­tego sądzi się, że kan­dy­dat na szefa MON nie musi mieć spe­cjal­nej wie­dzy i kom­pe­ten­cji, by kie­ro­wać armią. Nie tak dawno poseł Zdro­jew­ski zapew­niał, że może być rów­nie dobrze mini­strem kul­tury i mini­strem obrony. Jeden z poli­ty­ków, który zresztą przez dłuż­szy czas był mini­strem obrony, ogło­sił, że ni­gdy w woj­sku nie słu­żył i dla­tego jest świet­nym kan­dy­datem na cywil­nego szefa MON. Mini­strami obrony byli więc mate­ma­tyk, fizyk i nauczy­ciel histo­rii, był biblio­te­karz i inży­nier rybo­łów­stwa mor­skiego, także były dzia­łacz wyso­kiego szcze­bla w Związku Mło­dzieży Socja­li­stycz­nej i dla rów­no­wagi dawny akty­wi­sta pacy­fi­stycz­nej orga­ni­za­cji Wol­ność i Pokój. No cóż, w końcu są jesz­cze gene­ra­ło­wie, któ­rzy wie­dzą, jak wyda­wać roz­kazy. Wystar­czy, że sto­sowne „kwity” przy­go­tują cywi­lowi do pod­pisu woj­skowi i MON będzie jakoś funk­cjo­no­wał.

Od szefa resortu nale­ża­łoby ocze­ki­wać decy­zji o cha­rak­te­rze stra­te­gicz­nym, słu­żą­cych reali­za­cji wizji nowo­cze­snego woj­ska, wypa­da­łoby więc, aby czło­wiek zaj­mu­jący fotel mini­stra obrony miał jakiś pro­gram w dzie­dzi­nie obron­no­ści. Trudno jed­nak tego ocze­ki­wać, gdy mini­ster nie ma wiel­kiego poję­cia o woj­sku, a do tego oto­czy go sfora przy­ta­ki­wa­czy, także mun­du­ro­wych, zabie­ga­ją­cych o wła­sne pożytki i ule­ga­ją­cych róż­nym wpły­wom.

Sytu­ację dodat­kowo kom­pli­kuje ukształ­to­wany prak­tyką tryb funk­cjo­no­wa­nia mini­ster­stwa. Mini­ster w kie­ro­wa­niu resor­tem musi się na kimś oprzeć. A ponie­waż nie może odwo­łać się do wła­snej wie­dzy, więc dobiera współ­pra­cow­ni­ków, kie­ru­jąc się wzglę­dami poza­me­ry­to­rycz­nymi. Ot, kogoś kie­dyś gdzieś poznał, ktoś wydał mu się sym­pa­tyczny, kogoś ktoś zna­jomy mu pole­cił itp. itd. W ten spo­sób na awanse i kariery mają wpływ zna­jo­mo­ści z domieszką waze­li­niar­stwa. Pewien wysoki woj­skowy urzęd­nik MON po wypi­ciu kilku kie­lisz­ków opo­wia­dał, jaki jest jego spo­sób na prze­trwa­nie: „Ja, gdy tylko zjawi się nowy mini­ster, natych­miast wcho­dzę mu w du…ę. I jesz­cze się na tym nie zawio­dłem”.

Dodat­kowe zamie­sza­nie w woj­sku powo­dują czę­ste zmiany mini­strów obrony – od 1989 roku, w ciągu ostat­nich sie­dem­na­stu lat było sie­dem­na­stu mini­strów obrony naro­do­wej. A kiedy uświa­do­mimy sobie, że każdy taki szef miał swo­ich zaufa­nych i zna­jo­mych, a ci zna­jomi swo­ich, to trudno ocze­ki­wać, aby nowy mini­ster nie dał sta­no­wisk wła­snym zaufa­nym, odbie­ra­jąc je zaufa­nym poprzed­nika! I nie trzeba wiel­kiej wyobraźni, by pojąć, jaki to ma wpływ na poli­tykę kadrową w MON na jego naj­wyż­szych szcze­blach zarzą­dza­nia.

Moje obawy co do sytu­acji w MON pogłę­bił arty­kuł W rzą­dzie zmiany czy oceny („Rzecz­po­spo­lita” 21.06.2008). Czy­tam: „Cie­kawa sytu­acja jest w resor­cie obrony. W PO przy­znają, że Klich sobie nie radzi. Ale to nie musi ozna­czać jego wymiany. MON jest dwu­stron­nie zabez­pie­czone. Doglą­dają go ludzie Rado­sława Sikor­skiego (szefa MSZ) i Bro­ni­sława Komo­row­skiego (mar­szałka sejmu) – mówi poli­tyk PO”.

To „zabez­pie­cze­nie” spo­wo­do­wało, że na Kli­chu wymu­szono, aby tak zwa­nego czło­wieka Komo­row­skiego mia­no­wał sze­fem gabi­netu poli­tycz­nego MON. Dzien­ni­ka­rze: „Jak wynika z naszych infor­ma­cji, Klich nie chciał go w resor­cie, ale musiał ustą­pić”. Czyli obecny szef MON ma gorzej niż poprzed­nicy, nie może nawet dobrać swo­ich zaufa­nych. Musi oprzeć się na zaufa­nych Komo­row­skiego i Sikor­skiego. Czy w tych warun­kach żoł­nierz może być dobrze dowo­dzony?

Zawie­szony obo­wią­zek

5 sierp­nia 2008

Zawie­szony obo­wią­zek

Mini­ster obrony naro­do­wej ogło­sił koniec poboru do woj­ska. Mamy mieć armię zawo­dową, pro­fe­sjo­nalną, liczącą 120 tys. żoł­nie­rzy, która będzie Pol­ski bro­nić przed wszel­kimi zagro­że­niami. Pre­mier, prze­ma­wia­jąc do żoł­nie­rzy skła­da­ją­cych przy­sięgę na kra­kow­skim rynku, użył wpa­da­ją­cego w ucho kalam­buru o armii z wyboru, a nie z poboru. I w zasa­dzie do tego można by spro­wa­dzić całość dys­ku­sji o pro­ble­mie armii zawo­do­wej. Tym­cza­sem Kon­sty­tu­cja RP mówi (art. 26): „Siły Zbrojne Rze­czy­po­spo­li­tej Pol­skiej służą ochro­nie nie­pod­le­gło­ści pań­stwa i nie­po­dziel­no­ści jego tery­to­rium oraz zapew­nie­niu bez­pie­czeń­stwa i nie­na­ru­szal­no­ści jego gra­nic”. Mini­ster obrony i paru pomniej­szych „stra­te­gów” zapew­nia nas, że Pol­sce nic nie grozi, bowiem Pol­ska jest w NATO. Kon­sty­tu­cja nie mówi jed­nak, że NATO ma obo­wią­zek zapew­nić pań­stwu pol­skiemu ochronę. Mają to zro­bić Siły Zbrojne RP. Czy two­rzona wła­śnie armia zawo­dowa spro­sta temu zada­niu?

Do czego jest potrzebna armia zawo­dowa, można usły­szeć od zachod­nich eks­per­tów. Otóż: „Armia zawo­dowa jest dosto­so­wana do dzi­siej­szych wyzwań stra­te­gicz­nych i bojo­wych. W zagra­nicz­nych ope­ra­cjach, któ­rych celem jest na przy­kład oba­le­nie jakie­goś reżimu w Trze­cim Świe­cie czy wytro­pie­nie ter­ro­ry­stów, spraw­dza się dużo lepiej”. Dużo lepiej niż woj­sko z poboru (bry­tyj­ski eks­pert Amyas God­frey). Jed­nak gdyby doszło do kla­sycz­nego kon­fliktu, na przy­kład agre­sji jed­nego z sąsia­dów, wów­czas armia zawo­dowa nie wystar­czy. Mister God­frey radzi, by w takim przy­padku „zawo­dowcy” powstrzy­my­wali napór wroga do czasu, aż zostaną zmo­bi­li­zo­wane rezerwy i prze­rzuci się je na front.

A więc w razie zagro­że­nia nie­pod­le­gło­ści i gra­nic trzeba będzie się­gnąć do poboru i wezwać pod broń oby­wa­teli, któ­rzy nie są żoł­nie­rzami zawo­do­wymi. W Pol­sce powsta­nie wów­czas pro­blem, skąd wziąć na wojnę żoł­nie­rzy rezerwy, jeśli wcze­śniej nie szko­lono ludzi w posłu­gi­wa­niu się bro­nią? A mini­ster Klich twier­dzi, że nakłady na takie szko­le­nie są dzia­ła­niem „nie­eko­no­micz­nym”: „To wiel­kie mar­no­tra­wie­nie środ­ków, bo żoł­nierz przy­cho­dzi do zasad­ni­czej służby na dzie­więć mie­sięcy i na tak krótki czas jego służby idą wiel­kie środki”. Mini­ster naj­wy­raź­niej nie wie, że w rezul­ta­cie tego „mar­no­traw­stwa” armia otrzy­muje rezer­wi­stę, któ­rego w cza­sie kon­fliktu wojen­nego będzie można powo­łać do woj­ska i wysłać na front.

W Euro­pie są pań­stwa posia­da­jące armie zawo­dowe i takie, które pre­fe­rują armie z poboru. Przy czym kry­te­rium tego podziału nie jest zaco­fa­nie mili­tarne danego kraju, skoro woj­sko z poboru mają na przy­kład Austria, Nor­we­gia, Fin­lan­dia, Tur­cja.

Decy­zja o rezy­gna­cji z obo­wiąz­ko­wej służby woj­sko­wej powinna wyni­kać z oceny zarówno poło­że­nia geo­po­li­tycz­nego (sąsie­dzi), jak i geo­stra­te­gicz­nego (czego trzeba będzie bro­nić w razie wojny). Jeśli uznamy, że w przy­padku naszego pań­stwa można wyklu­czyć bez­po­śred­nie zagro­że­nie wojenne, a jedy­nym warian­tem uży­cia sił zbroj­nych jest wspie­ra­nie sojusz­ni­ków poza gra­ni­cami kraju, to można znieść obo­wią­zek służby woj­sko­wej. Jeśli na gra­ni­cach pań­stwa znaj­dują się jakieś obszary nie­sta­bilne lub gene­ru­jące zagro­że­nia, to armia naro­dowa i obo­wią­zek służby w woj­sku są bez­względ­nie konieczne.

Pol­ska nie ma takiego poło­że­nia jak Wielka Bry­ta­nia, Wło­chy czy Hisz­pa­nia. W tej mie­rze bli­żej nam chyba do Nor­we­gii, Fin­lan­dii i Tur­cji. Nie wolno zapo­mi­nać, że dziś porów­ny­walną, a według nie­któ­rych sil­niej­szą armią od Pol­ski dys­po­nuje Bia­ło­ruś. I cho­ciaż w Euro­pie nie tylko Polacy sły­szą pogróżki ze strony rosyj­skich gene­ra­łów, to jed­nak z Kali­nin­gradu dużo bli­żej do War­szawy niż do Paryża, Rzymu czy Madrytu.

W Sta­nach Zjed­no­czo­nych w okre­sie pokoju wszy­scy oby­wa­tele zdolni do służby woj­sko­wej są reje­stro­wani, aby w razie koniecz­no­ści powo­łać ich do woj­ska, prze­szko­lić i wysłać na front. Tak ma też być w Pol­sce. Tyle że Pol­ska to nie USA. Ame­ry­ka­nie mają dużą armię zawo­dową i kra­jowy kom­po­nent sił zbroj­nych (Gwar­dia Naro­dowa), umoż­li­wia­jący w razie koniecz­no­ści masowe szko­le­nie rezerw. USA gra­ni­czą z Kanadą, Mek­sy­kiem i dwoma oce­anami, a więc nie wystę­puje groźba bez­po­śred­niego ataku wojsk agre­sora. W przy­padku Pol­ski jest ina­czej. Nie będzie dużej armii zawo­do­wej, jest dużo gor­sze poło­że­nie i w razie wojny nie będzie czasu na szko­le­nie rezerw. A więc czy stać Pol­skę na armię zawo­dową?

O tym, jakie zna­cze­nie ma powszechna służba woj­skowa oby­wa­teli dla bez­pie­czeń­stwa pań­stwa, wska­zuje też Kon­sty­tu­cja RP. Wśród obo­wiąz­ków cią­żą­cych na oby­wa­te­lach jest też usta­no­wiony powszechny obo­wią­zek obrony („Obo­wiąz­kiem oby­wa­tela pol­skiego jest obrona Ojczy­zny”, art. 85 p. 1). A w punk­cie 2 tego arty­kułu dodaje: „Zakres obo­wiązku służby woj­sko­wej okre­śla ustawa”. Ten zakres znaj­du­jemy w usta­wie „O powszech­nym obo­wiązku obrony Rze­czy­po­spo­li­tej Pol­skiej”, która w arty­kule 1 stwier­dza: „Obrona Ojczy­zny jest sprawą i obo­wiąz­kiem wszyst­kich oby­wa­teli Rze­czy­po­spo­li­tej Pol­skiej”.

Zasta­na­wiam się, w jaki spo­sób MON chce wyko­nać obo­wią­zek powszech­nej obrony, rezy­gnu­jąc ze służby woj­sko­wej oby­wa­teli. Zapewne jakimś uni­kiem przed koli­zją z normą kon­sty­tu­cyjną jest przy­jęta w MON for­muła „zawie­sze­nia”, a nie znie­sie­nia poboru. Cie­kawe jed­nak, jak zosta­nie nazwana nowa ustawa o służ­bie woj­sko­wej, czy w arty­kule 1 tej nowej ustawy prze­czy­tamy, że obrona Ojczy­zny nie jest obo­wiąz­kiem każ­dego oby­wa­tela, a tylko tego, który zde­cy­duje się na zawo­dową służbę w woj­sku? Zresztą może takiej ustawy wcale nie będzie, bowiem na stro­nie inter­ne­to­wej MON można prze­czy­tać, że „Sejm pra­cuje w tej chwili nad tak zwaną małą nowe­li­za­cją ustaw o powszech­nym obo­wiązku obrony”.

Opty­mi­styczne w tym wszyst­kim jest tylko jedno, co zostało zawie­szone, to można też odwie­sić.