Skrypnykówka ebook

Obeznanie przeciętnego ukraińskiego inteligenta w sprawach językoznawstwa jest małe, a im jest mniejsze, tym bardziej gorące są dyskusje w kwestiach pisowni. Przeważnie to wystąpienia w obronie tego, do czego dana osoba się przyzwyczaiła i co jej się podoba. Zaczniemy od pobieżnego przypomnienia historii regulowania ortografii w ostatnich jakichś stu pięćdziesięciu latach.

Jurij Szewelow, O kryteriach w kwestii oficjalnej ukraińskiej pisowni

* * *

Może zacznę teraz?

Dotąd słychać było zbliżanie się śniegu,

słychać było, jak on narasta wzdłuż szwu

listopada, słychać było zamieranie, z którym

wschodni pejzaż szykował się do przyjęcia

tego niewygodnego ciężaru bieli, tego blasku

spustoszenia, w którym stoją drzewa.

Dotąd lękiem można było wyjaśniać niezdolność

do powiedzenia na głos słowa „śnieg”, do dania mu szansy,

by wybrzmiał, został wymówiony, wyśledzony przez psy

fonetyki,

dotąd można go było nazwać

chyba tylko za pomocą słów

na określenie przemieszczenia, przejścia,

utraty.

Jednak

już zagruntowano panoramę zimy nad miastem

i my odbijamy się w ciepłym gipsie swojego czekania,

może będę odpowiadał za to

wyrwane serce, jak za wyrwaną ramę w starym domu,

pierwszy zacznę sławić tę nawałę wywietrzonego światła,

te witraże wiersza, przez które przebijają się ukośne promienie

głosu, odbłyski śpiewu, wybuchy oddechu.

I wciąż jeszcze to uczucie doroślenia na początku zimy.

Niebo jest niby uczeń, który musi jeszcze najpierw

przeczytać swoją Odyseję,

okna – ciepłe jak kobiety, które rodziły w miłości,

mowa – jak brzytwa:

najbardziej niebezpieczna, najbliższa.

8.12.21

І

* * *

Gdy ktoś cię spyta: „po co?” – w sobie

nie znajdziesz odpowiedzi raczej.

Czas jednak pisać wiersze nowe,

przy starych nikt już dziś nie płacze.

Bo stare stały się starymi,

jak aresztanci już podlotki

stoją, czekają świeżych rymów,

by z nimi cierpieć i dorośleć.

Ze starych pozostała cisza.

W niej już nie zrobisz ani kroku.

Nie ma takiego wiersza dzisiaj,

by nazwał smutek tego roku.

A nastolatki – narwane i skryte –

dojść do ładu z sobą nie mogą.

Jak nazwać ten skrzep w języku,

który zwykły nazywać miłością?

Jak nazwać w sercu te ciemności,

usłyszeć, jak w nim dźwięczy cisza?

W tym roku gwiazdy są bezlitosne.

Czas oto nowe wiersze pisać.

Bo stare już nie mają siły,

umierać nie muszą więc poeci starzy.

Już zapomnieli, o co ich prosili.

Ani kto czekał od nich rady.

Rytmika, młoda miłosierdzia siostra,

bez wyrzutów i bez potrzeby przychodzi.

Lecz na co komu wiersz o nieśmiertelności,

jeśli w nim nie ma niczego o tobie.

Więc rymujmy przedmioty znowu,

by tajemnicom brzmienie nadać.

Potrzebni są poeci nowi,

potrzebny ktoś, kto głupstwa gada.

Nasza głęboka wiara w brzmienie.

Nasza mowa – cicha, zwyczajna.

Zależność od oddechu i podniebienia.

Niecierpliwość. Nieodwracalność.

29.03.21

* * *

Coś tam było – w miejscu, którego nie ma, w tej pustce niebytu,

w długim, wypowiedzianym przeciw nocy życiu,

na miejscu klęski, wśród pamięci, aż do milczenia.

Coś jeszcze było, oprócz wyrzutów i pouczenia.

Gdzieś był tam początek. Początek słów. Zaczynał się wers.

Kiedy budzisz się w ciszy i cisza taka jest,

jakby śpiewali ci, co stoją nad wodą, jakby to był ich śpiew słynny,

gdy rozłożyste są drzewa i serca karpi zimne.

Kiedy od rzeki podnosi się ciepło nastałe

i okna we mgle plastry przypominają,

i powietrzne lisy stygną w mroku, prawie

jak wartownicy. Gdy dobry duch mroku czeka na ciebie w trawie.

Początek poranka, początek wiersza właśnie tam jest taki.

Kiedy jeziorna ruchoma cisza, kiedy dusza ptaka,

kiedy kraina mrówek, do której przychodzą deszcze,

gdy to wszystko się może w jednej ptasiej duszy zmieścić.

Coś tam pozostało – nieopisane, takie, czego

nie można nazwać, zbyt groźne, zbyt kruche do tego,

z czego nie piszą się wiersze, co nie zostawia śladów:

coś znikome, podobne do wiosennych chłodów.

I teraz co roku musisz przypominać sobie początki wiosny.

Gdy dym się nisko ściele, kiedy na zboczach słońce,

kiedy cisza wrażliwa tak jak rtęć się staje,

kiedy ludzie na zawsze z sobą się rozstają.

Zbyt głębokie jest to zaciemnienie, nazbyt twarde.

Gdy ona budzi się pierwsza i cicho wychodzi nagle,

i nic mu przed wyjściem nie mówi,

bo słów „samotność” i „pojedynczość” jeszcze nie rozumie.

02.04.21

* * *

Z całej literatury

i wszystkich możliwości mowy

osobiście zawsze interesowały mnie słowa,

którymi zwraca się

do umarłych.

Jakby naprawdę można było składać zdania

zdolne do przebicia się przez radioeter śmierci.

Posłuchajcie mnie,

wy – pozbawieni słodkich receptorów śpiewu.

Posłuchajcie mnie teraz,

usłyszcie mój szept,

zniekształcony akustyką nicości.

Posłuchajcie mnie,

wy – za życia męczeni dialektami jak bliznami,

wy – w których gardła od dzieciństwa wchodziła rozpalona igła alfabetu,

wy – chórzyści, którzy potrafiliście odtworzyć ptasi krzyk.

Przecież wiem: największą niesprawiedliwością

dla was teraz jest niemożność odpowiedzenia na głosy,

które wywołują was z mgły,

niemożliwość powiedzenia czegokolwiek na swoje usprawiedliwienie,

niemożliwość obronienia tej niczyjej nocnej przestrzeni

między oczekiwaniem a pamięcią.

Ale nawet po śmierci mowa jest ważna.

Podobna do pogłębiania koryta,

podobna do pierwszego jesiennego ogrzewania

wielkiego domu.

Jedyna zasada – ukorzenić się

i przebijać.

Jedyna szansa – trzymać za gałązkę głosu.

Poza tym nie będzie nic.

Nikt nie zapamięta ciebie po twoim milczeniu.

Nikt zamiast ciebie nie da nazw okolicznym rzekom.

Wy – którzy teraz składacie się z echa,

wy – teraz wypełnieni ciszą,

mówcie, no, mówcie,

mówcie trawą,

mówcie szadzią,

mówcie dyrygentami.

21.04.21

* * *

Wielka jest twoja uważność.

Szczodra jest twoja obecność,

twoje rozdwojenie w świetle i ciemności.

Zaczyna się działanie, odstępuje mrok.

Promień załamuje się w oku,

czyniąc życie niepojętym.

Tak przyzwyczajasz się do świata, do jego zarysów,

tak zaczynasz przyjmować rzeczy takimi, jakimi je widzisz.

Tak pojawia się czas,

tak tworzy się perspektywa.

Zaczynają się tajemnicze rzeczy,

zaczyna się wielki podział:

to łamie się oddech

na wdech i wydech.

Świat patrzy na ciebie zielonymi oczami.

Ogląda ciebie jak boże inicjały na bojowym sztandarze.

W tobie nie ma nic, prócz światła.

W tobie nie ma nic, prócz dźwięku.

Sprawdzona perspektywa horyzontu.

Optyka ptaka, który trafia w powietrzny strumień.

Tak rzeczy nabywają swojego znaczenia.

Tak zaczyna brzmieć muzyka.

Mgła gubi się w przechodniach.

Rzeka odbija się w wędkarzach.

Miłość zajmuje się ludźmi.

22.04.21

* * *

Naznaczony wymęczony człowiek

podobny do łozy winorośli.

Historię zdradza drżenie powiek.

Zabierz tę truciznę z rąk moich –

później ją jeszcze przyniosę.

Ach, te miasta, zapomniane przez boga –

piękne jak winnice po zimie.

Nas w tych miastach dręczy samotność.

Jedyne, co pociesza:

nie jesteśmy w tej samotności jedyni.

Dobry człowiek w wianku z kolących róż

trzyma w rękach księżyc jak jagnię.

Ze złotych werand słychać śpiew.

Każdy ma własny szlak.

Każdy podąża bezradnie.

I ludzie z przedmieść i nowych domów przystają,

próbują dotrzeć do jego prostego sekretu,

i mówią coś o miłości niepewnie, z wahaniem –

podobni do spalonego oczeretu.

02.05.21

* * *

Wszystko jak było.

Dokładność jak wdzięczność.

Wagonów towarowych letnia rozpiętość.

Resztki robót i ślady obrony.

Pamiętam to miasto z czerwca

i ten bezkresny pamiętam

piąty tor przy trzecim peronie.

Tysiąclecia, co minęło, osad stary.

Miasto, w którym śnią się koszmary.

Czas, co jak dźwięk echem odbija się potem.

Pamięć jak szkic dokładnie przepisany.

Wszystko mówiło się i zaczynało

od nocnego kolejowego stukotu.

Duchy wolności i ubóstwa.

Poranne targi, fabryki puste.

Długa, smutna, tramwajowa marszruta.

Dziwne słowa, jakie złość wypowiada.

Ósma i dziewiąta dekada.

Pamięć, która zaczynała się tutaj.

Kronika, w której zbrodnia mieszka.

Anioły charkowskich komunalnych mieszkań.

Męczennicy podwórek przejściowych,

Kruche płuca gruźlicą rzeźbione.

Zbyt pokorne, zbyt wykształcone.

Radość, po której byłeś chory.

Utracone miasto, parę historii,

zapach instytuckich audytoriów,

z niepokojącym ptasim piórem niebo.

Lekkie i nie do zniesienia słowo wygnania.

I wszystko, co po sobie pozostawiasz –

to piąty tor, trzeci peron.

Twarze z zagubionego negatywu.

Kilka budowli barakowego typu.

Słońce nad miastem, początek czasu.

Pamiętam cierpliwość tę dawną,

długie trwanie, jasność poranną,

każdy z konturów i głosów.