Uprawa warzyw ebook

Rozdział I

Jakie warzywa uprawiać?

No tak... na coś trzeba się zdecydować. Początkujący działkowicze chcą mieć zwykle wszystko i najlepiej dużo na swoim skrawku ziemi. Ale tu pojawiają się pytania i wątpliwości – czy wszystkie warzywa zaowocują obfitym, zdrowym plonem? Czy wszystko co wyrośnie, będzie nam smakować? Czy duże ilości zdołamy przechować na zimę?

Oto podstawowe kryteria, jakimi powinniśmy się kierować przy doborze warzyw na nasz skrawek uprawnego poletka:

Kryterium gustu– uprawiaj przede wszystkim takie warzywa, jakie lubisz i jakie lubi jadać twoja rodzina; oczywiście, jak przy wielu zasadach tak i przy tej nie warto jest być zbyt zasadniczym – jakaś nowość raz na jakiś czas jest ze wszech miar pożądana. Ale jeśli twoja rodzina nie gustuje w aromatycznej przyprawie typu czosnek czy w zdrowym skądinąd, ale rzadko jadanym szpinaku – nie siej go co rok tylko po to, aby w efekcie zasilił twój kompostownik.

Kryterium warunków– wprowadzaj do uprawy takie gatunki warzyw, którym jesteś w stanie na swojej działce stworzyć warunki właściwe dla ich wzrostu. Uwielbiasz melony? Świetnie, ale czy ten eksperyment uda się na północnozachodniej wystawie, z przeciągami – skoro wymagania są dokładnie przeciwne, a twoja działka lub miejsce przeznaczenia takowych nie spełnia? Może więc posadzisz nieco mniej wymagającą dynię? Tak, ale tylko wtedy, gdy możesz jej zapewnić odpowiednią powierzchnię – posadzenie jej łącznie z burakami czy rzodkiewką nie będzie dobrym pomysłem.

Kryterium opłacalności– no tak, ktoś powie... na działce nie wszystko musi się opłacać, bo część prac wykonuje się dla przyjemności. Tak, ale warto nawet przyjemne rzeczy robić, jak to mówią, z głową. Weźmy taką kapustę na przykład. Jej uprawa jest długa, sadzonki i dorosłe rośliny zajmują stosunkowo dużą powierzchnię, a i zabiegi pielęgnacyjne, walka ze szkodnikami. Efekt nie jest gwarantowany. Jeśli dodamy do tego fakt, że w sezonie zbiorów cena kapusty jest naprawdę niewielka – nawet w zimie kapustę kiszoną kupujemy za grosze. Podobnie rzecz się z ma z tanią cebulą, marchwią – owszem, można je hodować dla świeżego smaczku i zjedzenia prosto z grządki, ale dla czynienia z nich zapasów na zimę, warto się zastanowić, czy warto...

Podsumowując – uprawiajmy w naszym ogródku przede wszystkim rośliny warzywne o krótkim okresie wegetacji; wśród tych, które rosną i dojrzewają dłużej wybieramy odmiany wczesne; sadźmy je w optymalne dla danego gatunku miejsca i nie zmuszajmy rodziny do jedzenia od czerwca do września wyłącznie zielonej sałaty tylko dlatego, że nam tego roku wyjątkowo obrodziła.

Przygotowanie stanowisk pod warzywa

Uprawę warzyw powinniśmy rozpocząć od przygotowania warzywnika, tzn. stanowisk do uprawy.

W przypadku pierwszego użytkowania terenu bądź też bezpośrednio po zbiorach warzyw powinniśmy pobrać próby gleby celem zbadania jej zasobności. Na ich podstawie można zastosować odpowiednie nawożenie mineralne i organiczne. Ma ono na celu podniesienie przydatności gleby do uprawy warzyw. Oto niektóre z metod, które możemy zastosować na działce.

Wapnowanie

Najwłaściwszą porą wapnowania jest okres od żniw do orki zimowej. W produkcji warzywniczej zalecane jest wapno tlenkowe lub wodorotlenkowe. Jeżeli występuje niedobór magnezu w glebie, stosuje się wapno tlenkowo-magnezowe. Jednorazowa dawka nawozów wapniowych zależy od wielkości nawożonego areału i rodzaju gleby. Dokładne zalecenia co do jej stężenia podane są na opakowaniach. Większe ilości od podanych powodują pogorszenie jakości gleby. Z tego też względu, aby doprowadzić glebę bardzo kwaśną do optymalnego dla roślin pH, trzeba wapnowanie przeprowadzić w kilku etapach. Na glebach o prawidłowym pH wapnowanie powinno być przeprowadzane co 3-4 lata, na glebach średnich i ciężkich – co 2 lata.

Bardzo ważne jest dokładne rozsianie i wymieszanie nawozu z glebą. Wapnowanie powinno być wykonane w czasie suchej, bezwietrznej pogody i na suchą glebę. Wapno wysiane na mokrą glebę niszczy jej strukturę.

Uwaga! Nawozów wapniowych nie wolno mieszać ani wysiewać równocześnie z nawozami zawierającymi azot w formie amonowej (np. siarczanem amonu) z superfosfatem, obornikiem i gnojówką.

Niewielkie ilości wszystkich rodzajów wapna można natomiast mieszać (bezpośrednio przed rozsianiem w pole) z mocznikiem, saletrą wapniową i solami potasowymi.

Należy pamiętać, że na świeżo zwapnowanej glebie źle rosną: ogórek, marchew, pietruszka, seler, fasola, groch i dynia.

Nawożenie organiczne

Pod warzywa powinniśmy stosować obornik dobrze rozłożony. Świeżym obornikiem mogą być nawożone jedynie gleby ciężkie i rośliny o długim okresie wegetacji. Ładowanie, transport, roztrząsanie i przyoranie obornika powinno być wykonane szybko, aby ograniczyć straty zawartych w nim składników mineralnych, przede wszystkim azotu.

Nawożenie mineralne

Do nawożenia warzyw stosujemy wysokoprocentowe nawozy fosforowe i potasowe.

Fosfor– jest składnikiem trudno przyswajanym przez rośliny i mało „ruchliwym” w glebie. Dlatego ustaloną dawkę dobrze jest podzielić – połowę wysiać pod orkę zimową, resztę na wiosnę pod kultywator lub ciężką bronę.

Potas– do nawożenia warzyw zalecane są chlorkowe sole potasowe (sól potasowa), ponieważ warzywa nawożone siarczanowymi solami potasowymi kumulują więcej azotanów. Bardzo duże dawki nawozów potasowych szczególnie pod rośliny wrażliwe na zasolenie (np.: cebula, ogórek, dynia, fasola) lepiej jest podzielić na dwie części. Pierwszą w postaci soli potasowej można przyorać wraz z obornikiem jesienią, drugą, w postaci siarczanu potasu, zastosować pod ciężką bronę przed siewem nasion.

Jak kupować nasiona

Niezwykle istotny dla powodzenia upraw w naszym warzywniku jest odpowiedni dobór nasion.

Zwykle nasiona kupujemy już pod koniec zimy. Wówczas sprzedawcy i producenci nasion kuszą nas coraz większym wyborem odmian i coraz ładniejszymi, kolorowymi opakowaniami. Często spotykane są również rozmaite promocje cenowe. Niestety, nie zawsze przekłada się to na jakość nasion dla naszych upraw.

Pamiętaj, aby nasiona kupować w znanych i sprawdzonych sklepach oraz centrach ogrodniczych. Nigdy nie kupuj nasion od sprzedawców ulicznych, na rynku czy na bazarze!

Inna ważna zasada to taka, by już przed wybraniem się do sklepu być zdecydowanym, co chcemy kupić, a nie decydować się na to, co chce nam zaoferować sprzedawca, który nie zawsze musi być dobrym doradcą.

W przypadku warzyw w obrębie każdego gatunku będziesz miał do wyboru wiele odmian, różniących się między sobą nie tylko walorami smakowymi, ale również wymogami uprawowymi, terminem dojrzewania i odpornością na choroby. Ponieważ wiele osób uprawia warzywa na własnej działce po to, aby spożywać pokarmy zdrowsze niż te kupowane w sklepach, ta ostania cecha nabiera szczególnego znaczenia. Otóż uprawa odmian odpornych lub chociaż tolerancyjnych na choroby jest najtańszym i najskuteczniejszym sposobem uniknięcia konieczności ochrony chemicznej.

Ważny jest wybór odpowiedniego producenta, cieszącego się dobrą opinią, gwarantującą zakup nasion dobrej jakości. Zwróć uwagę zatem, czy na torebce, poza nazwą gatunku i odmiany, jest też informacja o nazwie firmy produkującej i pakującej nasiona. Dobrze jest kupować nasiona krajowych firm nasiennych. Są z reguły tańsze niż nasiona importowane. Poza tym polskie odmiany są lepiej przystosowane do uprawy w naszym klimacie.

Oto niektóre oznaczenia, z jakimi możesz spotkań się na opakowaniach kupowanych nasion:

F1– odmiana mieszańcowa o specjalnych cechach, z reguły wyjątkowo dorodne (jeżeli z roślin wyhodowanych z takich nasion zbierzesz nasiona, niestety – w dużym stopniu nie powtórzą one cech rośliny matecznej).

Jakość WE– nasiona spełniające normy Wspólnoty Europejskiej, oznaczenie może być umieszczane tylko na gatunkach wytypowanych przez Wspólnotę.

Ekologiczne– oznaczenie mówi o tym, że nasiona zostały uzyskane z certyfikowanych plantacji stosujących ekologiczne metody uprawy.

Zaprawiane– oznaczenie mówi o tym, że nasiona zostały obsypane preparatami chemicznymi chroniącymi je przed chorobami i szkodnikami; skład i klasa toksyczności zaprawy musi być podana na opakowaniu.

Uwaga! Nasiona zaprawiane chemicznie wysiewaj w rękawicach!

Inkrustowane– mówi o tym, że do zaprawy nasiennej został dodany środek zwiększający przyczepność środka zaprawiającego.

Zaprawiane ziołami– mówi o tym, iż do zaprawy nie użyto środka chemicznego, a nasiona były moczone w wyciągach z ziół; taka zaprawa jest nieco mniej skuteczna, ale nie zaburza naturalnych procesów zachodzących w glebie.

Otoczkowane– mówi o tym, iż nasiona są powleczone kulistą otoczką zawierającą środki ochrony i nawozy, otoczka ułatwia wysiew nasion i rozwój młodych siewek.

Pakowane hermetycznie– nasiona umieszczone są w torebce zamkniętej hermetycznie, co chroni je przed wilgocią, w praktyce oznacza to, że zmniejszony jest wpływ warunków przechowywania na żywotność nasion.

Taśma nasienna– nasiona umieszczone na taśmie, ułatwia to ręczne sianie, eliminuje pracochłonne przerywanie.

Rozdział II

Nasz warzywnik

Przygotowaliśmy już odpowiednio glebę pod uprawę warzyw. Powinniśmy teraz wybrać optymalne usytuowanie naszego warzywnika. Jeżeli jest to możliwe, oddzielamy go od reszty ogrodu. Dla uniknięcia zanieczyszczenia roślin spalinami zakładamy warzywnik w pewnej odległości od drogi publicznej. Niektóre z warzyw (pomidory, sałata, rzodkiewka) doskonale rosną także w skrzynkach np. na balkonie. Może być to więc taki nasz domowy miniwarzywnik.

Jaki wybrać siew?

W zależności od rodzaju warzyw, które chcemy uprawiać, musimy zastosować odpowiedni rodzaj ich siewu. Zazwyczaj jego typ jest opisany na opakowaniach nasion i jest różny dla różnych gatunków roślin.

Wiele warzyw ma dość długi cykl rozwoju. Niektóre z nich są zbyt wrażliwe na zimno, aby można było je wysiać bezpośrednio do gruntu. W chwili siewu muszą być one chronione pod folią, w inspekcie lub w skrzynce umieszczonej w pomieszczeniu.

W niektórych przypadkach zalecane jest stosowanie siewu „pod osłonami” tzw. grubych grzęd w postaci warstw świeżego obornika, na którym stawia się inspekty. Materia organiczna, rozkładając się, wytwarza ciepło sprzyjające wcześniejszemu rozwojowi warzyw. Obecnie grzędy te powoli zastępowane są przez inspekty ze spiralą grzejną lub przez miniszklarnie.

W związku z tym, że miejsce pod inspekty jest zwykle ograniczone, możemy wykorzystać różnicę szybkości wzrostu między różnymi gatunkami warzyw. Pozwoli nam to na uprawę różnych roślin w tym samym czasie. Przykładowo: możemy siać rzodkiewkę z marchewką lub rzepę z sałatą.

Siew do gruntu

Najprostsza i najbardziej przystępna dla początkujących warzywników jest metoda siewu bezpośrednio do gruntu. Nie wymaga ona żadnych specjalnych urządzeń, stosowana jest począwszy od drugiego lub trzeciego tygodnia marca. Warzywa mogą rosnąć nieprzerwanie aż do września, a nawet października.

Sposób ten może być wykorzystywany albo bezpośrednio na zagonie, w miejscu późniejszego zbioru albo w rozsadniku. Rośliny z rozsadnika są następnie przesadzane na miejsce docelowe. Rozsadnik powinien znajdować się w miejscu osłoniętym od wiatru i dobrze nasłonecznionym. Musimy zarezerwować powierzchnię potrzebną do ustawienia tunelu foliowego lub inspektu.

Warzywa z rozsady

Rozsada to inaczej młode rośliny wyhodowane z nasion w inspektach, szklarniach lub na rozsadnikach, przeznaczone do wysadzenia na stałe. Chociaż rośliny uprawiane z rozsady wymagają znacznie więcej zabiegów uprawowo-pielęgnacyjnych, niż rośliny wysiewane wprost do gruntu, to jednak uprawa warzyw z rozsady może przynieść wiele korzyści, a w niektórych przypadkach okazuje się wręcz konieczna. Z rozsady uprawia się najczęściej warzywa, które mają długi okres wegetacji i potrzebują wyższych temperatur do wzrostu. Są to: pomidory, papryka, oberżyna, kawon, melon, seler. Wymienione warzywa ciepłolubne możemy wysadzać do gruntu dopiero, gdy minie okres wiosennych przymrozków, czyli od połowy maja. Gdybyśmy wysiali je dopiero w tym terminie do gruntu, nie osiągnęłyby dojrzałości zbiorczej przed jesienią i cały nasz trud poszedłby na marne.

Uprawa z rozsady pozwala również uzyskać plony wcześniejsze, bardziej obfite i lepsze jakościowo. Taki efekt uzyskamy w przypadku sałaty, cukinii, patisona, kabaczków i ogórków. Z rozsady warto również uprawiać warzywa, które po wschodach rosną bardzo wolno i niepotrzebnie zajmowałyby dużo miejsca na grządkach, a ich pielęgnacja, odchwaszczanie, podlewanie i ochrona przed szkodnikami jest o wiele łatwiejsza na rozsadniku. Do tej grupy zaliczamy liczne odmiany warzyw kapustnych.

Przydatne wielodoniczki

Uprawa z rozsady jest przydatna również w przypadku warzyw, których nasiona długo kiełkują (szpinak nowozelandzki, karczochy). Nasiona tych warzyw wysiewamy do doniczek już w drugiej połowie lutego, gdyż wysadzenie na miejsca stałe będzie możliwe dopiero po ponad 10 tygodniach.

W uprawie warzyw z rozsady, przydatne będą wielodoniczki. Są to pojedyncze lub połączone ze sobą małe doniczki, do których można wysiewać nasiona, a także przesadzać siewki przed wysadzeniem do gruntu. Wielodoniczki mogą być wykonane z plastyku, papieru lub sprasowanego kompostu otoczonego siatką, przez którą mogą przerastać korzenie młodych sadzonek. Do jednej doniczki wysiewamy od 2 do 3 nasion, po skiełkowaniu pozostawiając najsilniejszą roślinę. W niektórych przypadkach możliwe jest również rozdzielenie roślin dopiero w momencie przesadzania na miejsca stałe (m.in. pory i cebula).

W zależności od wymagań poszczególnych gatunków warzyw, produkcję rozsad rozpoczynamy od drugiej połowy lutego (w dobrze oświetlonym i ogrzewanym pomieszczeniu wysiewamy do skrzynek wysiewnych lub większych doniczek nasiona wczesnych warzyw) i kontynuujemy w marcu i kwietniu (wysiew do rozmaitych kiełkowników i inspektów). Jeżeli rozsadę produkujemy w domu, pa-miętajmy aby zapewnić jej odpowiednią ilość światła, najlepsze miejsce będzie zatem bezpośrednio przy oknie.

Podłoże dla rozsady

Powodzenie uprawy z rozsady w dużej mierze zależne jest od właściwego przygotowania podłoża. Podłoże takie musi być bogate w składniki pokarmowe, posiadać odpowiednie warunki wodno-powietrzne, odczyn zbliżony do obojętnego, a także być wolne od różnego rodzaju patogenów i szkodników. Podłoże takie przygotowujemy przy użyciu dość łatwo dostępnych składników, takich jak obornik, torf, piasek, glina oraz ziemie pochodzące z przekompostowania resztek roślinnych. Do uprawy warzyw z rozsady nadaje się również ziemia inspektowa, czyli ziemia z pola, przekompostowana z obornikiem. Do ziemi inspektowej dodajemy także niewielkie domieszki składników rozluźniających jej strukturę i zapewniających właściwe stosunki wodno-powietrzne (piasek, żwir, glina lub torf).

Gdy siewki osiągną odpowiednie rozmiary, rośliny wyjmujemy ze skrzynek lub wielodoniczek pojedynczo i sadzimy do gruntu, umieszczając ich bryły korzeniowe w przygotowanych dołkach. Ziemię wokół nich ugniatamy i podlewamy. nia oraz pielenia. Systematyczne wykonywanie tych czynności sprawi, że nasze zbiory będą bardziej obfite. W zależności od rodzaju warzywa zalecane są konkretna jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie,

Uwaga! Warzywa uprawiane w pomieszczeniu należy przed posadzeniem w gruncie odpo-wiednio zahartować, aby stopnio-wo przyzwyczaiły się do niższych temperatur i wiatru. Hartowanie w zimnym inspekcie lub pod osło-nami powinno trwać od 10 do 14 dni. Polega ono na coraz dłuż-szym wietrzeniu roślin, najpierw w ciągu dnia, a z czasem również nocą.

Nasz warzywnik powinien być stale nad-ale są i takie, które zbierać można kilkazorowany i pielęgnowany. Dotyczy to za-krotnie w ciągu jednego sezonu działkorówno samych roślin uprawnych, gleby, wego. jak i nawadniania upraw, odchwaszcza

Zbiory przez cały rok

Uwieńczeniem naszej pracy w warzywni-ku będą zbiory warzyw. W zależności od ich rodzajów oraz odmian, dokonywane są one w rożnych terminach praktycznie w ciągu całego roku. Warzywa dzielimy na jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie, ale są i takie, które zbierać można kilka-krotnie w ciągu jednego sezonu działko-wego.

Rozdział III

Warzywa w naszym ogródku – charakterystyka gatunków

Bób

Bób jest warzywem jednorocznym, wytwarzającym sztywne, proste i niezbyt rozgałęzione łodygi. Jego nasiona nadają się do bezpośredniego spożycia lub do mrożenia.

Wartość odżywcza

Bób zawiera dużą ilość wartościowego białka, błonnika, węglowodanów, a także tłuszczów, witamin z grupy B i składników mineralnych. Jest źródłem witaminy C i prowitaminy A.

Odmiany