Wielkość urojona ebook

Sta­ni­sław Lem

"Wiel­kość uro­jo­na"

© Co­py­ri­ght by To­masz Lem, 2016

pro­jekt okład­ki: Anna Ma­ria Su­cho­dol­ska

© Co­py­ri­ght for this edi­tion: Pro Auc­to­re Woj­ciech Ze­mek

www.lem.pl

ISBN 978-83-63471-17-0

Kra­ków, 2019 (wy­da­nie dru­gie po­pra­wio­ne)

Wszel­kie pra­wa za­strze­żo­ne

Stanisław Lem

WIELKOŚĆ UROJONA(frag­ment)

Spis treści

Wiel­kość uro­jo­na

Ce­za­ry Strzy­bisz, „Ne­kro­bie” (139 re­pro­duk­cji)

Re­gi­nald Gul­li­ver, Erun­ty­ka

Hi­sto­ria li­te­ra­tu­ry bi­tycz­nej

Eks­te­lo­pe­dia Ve­stran­da w 44 ma­gne­to­mach

Ve­stran­da Eks­te­lo­pe­dia Ar­kusz prób­ny

WIELKOŚĆ UROJONA

Sztu­ka pi­sa­nia wstę­pów od daw­na do­ma­ga się in­dy­ge­na­tu. Od daw­na też ob­le­ga­ła mnie po­trze­ba za­dość­uczy­nie­nia temu pi­śmien­nic­twu pod za­bo­rem, któ­re mil­czy o  s o b i e  od czter­dzie­stu wie­ków – w nie­wo­li dzieł, do ja­kich je przy­ku­to. Kie­dyż, je­śli nie w epo­ce eku­me­ni­za­cji, to jest wszech­ra­cji, na­le­ży wresz­cie ob­da­rzyć nie­pod­le­gło­ścią ten ga­tu­nek szla­chet­ny kieł­zna­ny w po­wi­ciu? Li­czy­łem wszak­że na to, że ktoś inny wy­peł­ni tę po­win­ność, nie tyl­ko es­te­tycz­nie zgod­ną z roz­wo­jo­wym kie­run­kiem sztu­ki, ale mo­ral­nie wprost na­glą­cą. Nie­ste­ty, prze­li­czy­łem się. Próż­no pa­trzę i cze­kam: nikt ja­koś nie wy­pro­wa­dza Wstę­po­pi­sar­stwa z domu nie­wo­li, z kie­ra­tu pańsz­czyź­nia­nych służb. A więc nie ma rady: mu­szę sam, jak­kol­wiek z po­czu­cia obo­wiąz­ku ra­czej niż z od­ru­chu ser­ca, po­spie­szyć z po­mo­cą In­tro­duk­cjo­ni­sty­ce – zo­stać jej wy­zwo­li­cie­lem i aku­sze­rem.

Ma ta cięż­ko do­świad­czo­na dzie­dzi­na swo­je pań­stwo dol­ne, Wstę­pów na­jem­nych, po­cią­go­wych, za­cięż­nych i zgrzeb­nych, al­bo­wiem nie­wo­la de­pra­wu­je. Zna też za­du­fa­nie i na­rym­ność, gest zdaw­ko­wy i za­dę­cie je­ry­choń­skie. Oprócz sze­re­go­wych wstę­pów ist­nie­ją też szar­że – jako Przed­mo­wy i Wpro­wa­dze­nia, a i zwy­kłe Wstę­py nie są so­bie rów­ne, bo czymś in­nym jest wstęp do książ­ki wła­snej, in­nym zaś do cu­dzej. Tak­że po­prze­dzić nim pierw­sze wy­da­nie to coś in­ne­go, ani­że­li wkła­dać trud w po­mna­ża­nie wstę­pów do wy­dań licz­nych a ko­lej­nych. Moc zbio­ru wstę­pów, na­wet ni­ja­kich, któ­rą ob­ro­sło dzie­ło na­mol­nie wciąż wy­da­wa­ne ob­ra­ca pa­pier w opo­kę po­ra­ża­ją­cą kno­wa­nia Zo­ilów – któż bo­wiem ośmie­li się za­ata­ko­wać książ­kę z ta­kim przed­pier­siem pan­cer­nym, spo­za któ­re­go już nie tyle treść jej wi­dać, ile ta­ko­wej sza­cow­ność nie­ty­kal­ną!

Wstęp bywa za­po­wie­dzią po­wścią­gli­wą z do­sto­jeń­stwa lub dumy, ob­li­giem sy­gno­wa­nym przez au­to­ra, to znów – wy­mu­szo­ną przez kon­we­nans, po­bież­ną, choć i przy­ja­zną – ma­ni­fe­sta­cją sy­mu­lo­wa­ne­go w grun­cie rze­czy za­an­ga­żo­wa­nia się ja­kie­goś au­to­ry­te­tu w książ­kę: więc jest li­stem że­la­znym, glej­tem, prze­pust­ką do wiel­kie­go świa­ta, wia­ty­kiem z moż­nych ust – chwy­tem da­rem­nym, któ­ry cią­gnie w górę to, co i tak uto­nie. Nie­wy­pła­cal­ne są te we­ksle – i tyl­ko rzad­ko któ­ry syp­nie zło­tem, a jesz­cze pro­cen­ta­mi ob­ro­dzi. Lecz wszyst­ko to po­mi­nę. Nie za­mie­rzam wda­wać się w tak­so­no­mię In­tro­duk­cjo­ni­sty­ki ani na­wet w ele­men­tar­ną kla­sy­fi­ka­cję tego post­po­no­wa­ne­go do­tąd, na kan­ta­rach trzy­ma­ne­go ro­dza­ju. Cu­gan­ty czy cha­be­ty – jed­na­ko w nim za­przę­giem cho­dzą. Niech­że się Lin­ne­usze zaj­mą tą po­cią­go­wą stro­ną rze­czy. Nie ta­kim wstę­pem po­prze­dzam moją małą an­to­lo­gię Wstę­pów Wy­zwo­lo­nych.

Wy­pa­da tu zstą­pić do głę­bi. Czym może być wstęp? Za­pew­ne re­kla­miar­stwem łżą­cym w żywe oczy, ale rów­nież wo­ła­niem na pusz­czy Jana Chrzci­cie­la czy Ro­ge­ra Ba­co­na. Re­flek­sja wska­zu­je nam więc, że oprócz Wstę­pów do Dzieł ist­nie­ją Dzie­ła-Wstę­py, al­bo­wiem tak Świę­te Księ­gi wiar wszel­kich, jak tezy i fu­tu­ro­ma­chie uczo­nych są Przed­mo­wa­mi – do Tego i Tam­te­go świa­ta. Na­mysł zdra­dza więc, że Pań­stwo Wstę­pów jest nie­po­rów­na­nie roz­le­glej­sze od Pań­stwa Li­te­ra­tu­ry, co ona bo­wiem  z i ś c i ć  usi­łu­je, to Wstę­py tyl­ko za­po­wia­da­ją – z od­da­li.

Od­po­wiedź na już na­brzmie­wa­ją­ce py­ta­nie – po kie­go li­cha trze­ba się wda­wać w wal­kę o wy­zwo­le­nie wstę­pów i pro­po­no­wać je jako su­we­ren­ny ga­tu­nek pi­sar­ski, prze­świ­tu­je z do­pie­ro co po­wie­dzia­ne­go. Moż­na jej udzie­lić albo jak z bi­cza strze­lił, albo przy­wo­łu­jąc na po­moc wyż­szą her­me­neu­ty­kę. Naj­pierw da się ten pro­jekt uza­sad­nić bez­pa­te­tycz­nie – z li­czy­dłem w ręku. Czy nie za­gra­ża nam po­top in­for­ma­cyj­ny? I czy nie w tym jego po­twor­ność, że on pięk­no pięk­nem miaż­dży, a praw­dą praw­dę uni­ce­stwia? A to, po­nie­waż głos mi­lio­na Szek­spi­rów jest taką samą wrza­wą i wście­kłym ha­ła­sem, jak głos sta­da ba­wo­łów na ste­pie lub bał­wa­nów na mo­rzu. Tak mi­liar­do­we sen­sy, zde­rza­jąc się, nie ho­nor przy­no­szą my­śli, lecz zgu­bę. Czy w ob­li­czu ta­kiej fa­tal­no­ści nie jest już tyl­ko Mil­cze­nie zba­wien­ną Arką Przy­mie­rza Twór­cy z Czy­tel­ni­kiem, sko­ro pierw­szy zdo­by­wa za­słu­gę, po­wstrzy­mu­jąc się od snu­cia tre­ści ja­kich­kol­wiek, a dru­gi – przy­kla­sku­jąc tak oka­za­nej re­zy­gna­cji? Za­pew­ne... i moż­na by po­wstrzy­mać się od pi­sa­nia  n a w e t  sa­mych wstę­pów, lecz wów­czas akt ob­ja­wio­nej po­wścią­gli­wo­ści nie bę­dzie do­strze­żo­ny, tedy i ofia­ra nie­przy­ję­ta. To­też są moje Wstę­py za­po­wie­dzia­mi ta­kich grze­chów, od któ­rych się po­wstrzy­mam. To – na pla­nie kal­ku­la­cji zim­nej i czy­sto ze­wnętrz­nej. Lecz ra­chu­ba nie wy­ja­wia jesz­cze, co Sztu­ka zy­ska na ogło­szo­nych wy­zwo­li­nach. Wie­my już, że i nie­bie­skiej man­ny nad­miar dzia­ła ka­mie­nu­ją­co. Jak się od nie­go ra­to­wać? Jak oca­lić du­cha od sa­mo­za­gwoż­dże­nia? I czy do­praw­dy wła­śnie tu­taj oca­le­nie, wła­śnie przez Wstę­py do­bra dro­ga pro­wa­dzi?

Przy­wo­ła­ny dok­tor świe­tli­sty, z hrecz­ko­sie­ja her­me­neu­tyk, Wi­told Gom­bro­wicz, tak by rzecz wy­ło­żył. Nie o to idzie, czy ko­mu­kol­wiek, a choć­by i mnie, po­mysł uwol­nie­nia Wstę­pów od Tre­ści, ja­kie mają za­po­wia­dać, po­do­bał się – albo i nie po­do­bał. Pod­le­ga­my bo­wiem bez­a­pe­la­cyj­nie pra­wom Ewo­lu­cji For­my. Sztu­ka nie może stać na jed­nym miej­scu ani po­wta­rzać się w kół­ko: wła­śnie przez to nie może się  t y l k o  po­do­bać. Je­śli znio­słeś jajo, mu­sisz je wy­sie­dzieć; je­śli wy­lągł ci się z nie­go ssak miast gada, trze­ba mu dać coś do po­ssa­nia; je­że­li więc ko­lej­ny krok do­pro­wa­dza nas do tego, co bu­dzi po­wszech­ną nie­chęć, a na­wet stan przy­wo­mi­tal­ny, nie ma rady: do­pra­co­wa­li­śmy się już Tego Wła­śnie, już tak da­le­ko do­pcha­li­śmy i do­cią­gnę­li sa­mych sie­bie, więc z wyż­sze­go niż przy­jem­ność na­ka­zu przyj­dzie nam ob­ra­cać w oku, w uchu, w umy­śle – Nowe, ka­te­go­rycz­nie za­apli­ko­wa­ne, bo zo­sta­ło od­kry­te na dro­dze hen wzwyż – tam, gdzie nikt wpraw­dzie nie by­wał i by­wać nie chce, sko­ro nie wia­do­mo, czy da się Tam choć przez chwi­lę wy­trzy­mać – lecz, za­iste, dla Roz­wo­ju Kul­tu­ry nie ma to naj­mniej­sze­go zna­cze­nia! Le­mat ten, z de­zyn­wol­tu­rą wła­ści­wą non­sza­lanc­kiej ge­nial­no­ści, każe nam jed­ną – sta­rą – spon­ta­nicz­ną, więc nie­uświa­do­mio­ną nie­wo­lę na nową za­mie­nić; nie roz­ci­na pęt, lecz tyl­ko lon­żę nam wy­dłu­ża; ja­koż gna nas w Nie­wia­do­me, zwąc wol­no­ścią – zro­zu­mia­ną ko­niecz­ność.

Lecz ja, wy­zna­ję uczci­wie, in­ne­go łak­nę uza­sad­nie­nia dla he­re­zji i bun­tu. Po­wia­dam tedy: jest po­nie­kąd praw­dą to, co się rze­kło po pierw­sze i po wtó­re, lecz nie całą praw­dą – i nie cał­kiem po­dob­ną do musu, al­bo­wiem, po trze­cie, mo­że­my za­sto­so­wać do kre­acji al­ge­brę, u Wszech­moc­ne­go pod­pa­trzo­ną.

Pro­szę zwró­cić uwa­gę na to, jak prze­ga­da­na jest Bi­blia, jaki roz­lew­ny Pen­ta­teuch w opi­sach  r e z u l t a t u  Ge­ne­sis – i jak la­ko­nicz­ny w po­ka­zy­wa­niu jej re­cep­tu­ry! Był bez­czas i cha­os, aż na­gle – ni z tego, ni z owe­go – po­wie­dział Pan: „Niech się sta­nie świa­tło”, po czym sta­ło się i już, a mię­dzy jed­nym a dru­gim nic – ani szpar­ki nie było, ani spo­so­bu? Nie wie­rzę! Mię­dzy Cha­osem a Stwo­rze­niem była czy­sta in­ten­cja, świa­tłem jesz­cze nie­po­ra­żo­na, w Ko­smos nie­za­an­ga­żo­wa­na do koń­ca, nie­ubru­ka­na – raj­ską na­wet zie­mią.

Było bo­wiem wte­dy i tam po­wsta­nie szans, lecz nie speł­nie­nie; był za­miar, przez to bo­ski i dla­te­go wszech­moc­ny, że się jesz­cze w dzia­ła­nie ob­ra­cać nie za­czął. Było zwia­sto­wa­nie – przed po­czę­ciem...

Jak nie sko­rzy­stać z tej na­uki? Nie o pla­giat idzie, lecz o me­to­dę. Skąd to wszyst­ko po­szło? Z po­cząt­ku, oczy­wi­ście. A co było na po­cząt­ku? Wstęp, jak już wie­my. Wstęp, ale nie sa­mo­swój, nie so­bie­pań­ski, lecz Wstęp do Cze­goś. Prze­ciw­staw­my się wy­uz­da­ne­mu zisz­cza­niu, ja­kim była Ge­ne­sis – za­sto­suj­my do jej pierw­sze­go le­ma­tu al­ge­brę po­wścią­gliw­szej kre­acji!

Po­dzie­li­my mia­no­wi­cie ca­łość przez „Coś”. „Coś” znik­nie wów­czas i po­zo­sta­nie­my – jako z roz­wią­za­niem – ze Wstę­pem oczysz­czo­nym od złych skut­ków – bo od wszyst­kich gróźb Wcie­le­nia – al­bo­wiem czy­sto in­ten­cjo­nal­nym i w tym sta­nie bez­grzesz­nym. Nie jest to świat – lecz punkt tyl­ko bez­wy­mia­ro­wy – ale wła­śnie dla­te­go w bez­kre­sie. O tym, jak spro­wa­dzić do nie­go li­te­ra­tu­rę, po­wie­my za chwi­lę. Pier­wej przy­pa­trz­my się jej są­siedz­twu, boż nie jest ona prze­cież sa­mot­ni­kiem ana­cho­re­tą.

Wszyst­kie sztu­ki usi­łu­ją dziś wy­ko­nać ma­newr zba­wie­nia, po­nie­waż wszech­roz­prę­ża­nie się twór­czo­ści sta­ło się jej zmo­rą, go­ni­twą, uciecz­ką – jak Uni­wer­sum, eks­plo­du­je Sztu­ka w pust­kę – nie znaj­du­jąc opo­ru, więc opar­cia. Sko­ro wszyst­ko już moż­na, to i nic nie­war­te – i pęd ob­ra­ca się w co­fa­ni­nę, po­nie­waż wra­cać chcą Sztu­ki do źró­dła, a nie umie­ją.

Ma­lar­stwo, w pa­lą­cym po­żą­da­niu  g r a n i c, wla­zło w ma­la­rzy: w ich skó­rę – i oto ar­ty­sta wy­sta­wia już sa­me­go sie­bie, bez ob­ra­zów, więc jest ob­ra­zo­bur­cą wy­chło­sta­nym pędz­la­mi czy uta­rza­nym w ole­ju i w tem­pe­rze albo cał­kiem goły na wer­ni­sa­żu – bez barw­nej przy­pra­wy. Nie­ste­ty, ten nie­szczę­śnik nie może do­trzeć do au­ten­tycz­nej na­go­ści: to nie Adam, to tyl­ko ja­kiś pan do ro­so­łu ro­ze­bra­ny.

A rzeź­biarz pod­ty­ka­ją­cy nam swe nie­okrze­sa­ne ka­mie­nie czy uwznio­śla­ją­cy eks­po­zy­cją byle śmie­ci usi­łu­je wleźć na po­wrót w pa­le­olit – w pra­czło­wie­ka – bo nim, czy­li Au­ten­ty­kiem, chce zo­stać! Lecz gdzie mu do ja­ski­niow­ca! Nie tędy dro­ga w su­ro­we mię­so bar­ba­rzyń­skiej eks­pre­sji! Na­tu­ra­lia non sunt tur­pia – ale to nie zna­czy, że byle pro­sta­cze zdzi­cze­nie jest po­wro­tem do Na­tu­ry!

A co, pro­szę? Wy­ja­śni­my rzecz na przy­kła­dzie mu­zy­ki. Naj­więk­sza i naj­bliż­sza szan­sa przed nią bo­wiem stoi wła­śnie otwo­rem.

Źle czy­nią kom­po­zy­to­rzy, ła­miąc kon­tra­punk­to­wi gna­ty i pusz­cza­jąc kom­pu­te­ra­mi Ba­chów na roz­kurz – tak­że dep­ta­nie, elek­tro­na­mi, ogo­nów wzmoc­nio­ne­go stu­krot­nie kota nic, oprócz sta­da sztucz­nych wyj­ców, nie uro­dzi. Fał­szy­wy kurs i ton! Nie nad­szedł jesz­cze świa­do­my celu zba­wi­ciel – no­wa­tor!

Cze­kam go nie­cier­pli­wie – ocze­ku­ję jego utwo­ru mu­zy­ki  k o n k r e t n e j  w  o d k ł a m y w a n i u, po­wra­ca­ją­cej na Przy­ro­dy łono, utwo­ru, któ­ry bę­dzie utrwa­le­niem owych po­pi­sów chó­ral­nych, choć pry­wat­nych ści­śle, ja­kim się każ­da pu­blicz­ność od­da­je w kon­cer­to­wej sali – tyl­ko ze­wnętrz­no­ścią sku­pie­nia kul­tu­ral­na, tyl­ko oswo­jo­ną pe­ry­fe­rią or­ga­ni­zmów kon­tem­plu­ją­ca or­kie­strę w po­tach.

Są­dzę, że ta stu­mi­kro­fo­no­wo pod­słu­cha­na sym­fo­nia bę­dzie mia­ła ciem­ną, mo­no­ton­ną in­stru­men­ta­cję, fla­kom wła­ści­wą, bo jej brzmie­nio­we tło utwo­rzą wzmoc­nio­ne Basy Je­ju­nal­ne, czy­li Bor­bo­ryg­my osób za­pa­mię­ta­łych w nie­uchron­nym brzu­cho­bur­stwie – w kru­cze­niach osa­dzo­nym, gul­go­tli­wie do­kład­nym i peł­nym zde­spe­ro­wa­nej eks­pre­sji tra­wien­nej – al­bo­wiem au­ten­tycz­ny, sko­ro or­ga­nicz­ny, a nie or­ga­no­wy, jest ten głos trze­wi – głos ży­cia! Ufam też, że lejt­mo­tyw roz­wi­nie się w takt sie­dze­nio­wej per­ku­sji, wy­ak­cen­to­wa­nej po­skrzy­py­wa­niem krze­seł, z sil­ny­mi, spa­zmo­wy­mi wej­ścia­mi smark­nięć i z akor­da­mi świet­nie ko­lo­ra­tu­ro­we­go kasz­lu. Za­gra­ją bron­chi­ty... i prze­czu­wam tu wła­śnie nie­jed­no solo wy­ko­na­ne z ma­estrią ast­ma­tycz­nej sę­dzi­wo­ści, ist­ne Me­men­to mori vi­va­ce ma non trop­po, po­pis ago­nal­ne­go pic­co­lo, bo au­ten­tycz­ny trup za­kła­pie na trzy czwar­te do tak­tu sztucz­ny­mi szczę­ka­mi, bo uczci­wy grób za­świsz­cze w roz­rzę­żo­nej tcha­wi­cy – otóż, taka Praw­da Prze­wo­du Sym­fo­nicz­ne­go, Tak Ży­cio­wa, jest nie do pod­ro­bie­nia!

Cała so­ma­tycz­na ini­cja­ty­wa ciał, do­tych­czas naj­fał­szy­wiej w świe­cie za­głu­sza­na mu­zy­ką sztucz­ną, wbrew ich brzmie­niom tra­gicz­nie, bo nie­odwo­łal­nie wła­snym, do­ma­ga się trium­fal­nej re­win­dy­ka­cji – jako Po­wro­tu do Na­tu­ry. Nie mogę się my­lić – wiem, że pra­wy­ko­na­nie Sym­fo­nii Wi­sce­ral­nej bę­dzie prze­ło­mem, al­bo­wiem tak i tyl­ko tak tra­dy­cyj­nie bier­na, stłu­mio­na do szme­ru mię­tó­wek roz­wi­ja­nych pu­blicz­ność przej­mie – na­resz­cie! – ini­cja­ty­wę i w roli au­to­or­kie­stry wy­ko­na  p o w r ó t  d o  s i e b i e  – za­pa­mię­ta­ła we wszech­od­kła­ma­niu, tym ha­śle na­sze­go wie­ku.

Twór­ca-kom­po­zy­tor znów sta­nie się jeno ka­pła­nem-po­śred­ni­kiem po­mię­dzy stru­chla­łą rze­szą i Moj­rą – al­bo­wiem los fla­ków na­szych jest na­szym Prze­zna­cze­niem...

Tak to dys­tyn­go­wa­na zbio­ro­wość znaw­ców-słu­cha­czy bez po­stron­nych brzdą­kań do­zna au­to­sym­fo­nii, po­nie­waż w tym pra­wy­ko­na­niu już tyl­ko  s a m ą  s o b ą  bę­dzie się de­lek­to­wa­ła – i trwo­ży­ła...

A co z li­te­ra­tu­rą? Do­my­śla­cie się już chy­ba: ja chcę wam du­cha wa­sze­go od­dać – w ca­łym jego ob­sza­rze – tak jak mu­zy­ka wi­sce­ral­na od­da­je pu­blicz­no­ści jej wła­sne cia­ło – czy­li w sa­mym środ­ku Cy­wi­li­za­cji do Na­tu­ry zstę­pu­je.

Dla­te­go wła­śnie Wstę­po­pi­sar­stwo nie może już trwać dłu­żej pod klą­twą nie­wo­li – wy­łą­czo­ne z prac wy­zwo­li­ciel­skich. Nie tyl­ko be­le­try­stów i ich czy­tel­ni­ków pod­że­gam więc do po­wsta­nia. A mam na my­śli bunt, nie sko­ło­wa­nie po­wszech­ne – nie pod­bech­ty­wa­nie wi­dzów te­atral­nych, żeby wła­zi­li na sce­nę lub żeby sce­na na nich wła­zi­ła, przez co, tra­cąc daw­ną po­zy­cję wyż­szo­ści mi­łej, zo­sta­ją ze zli­kwi­do­wa­ne­go azy­lu wi­dow­ni wtrą­ce­ni w ko­cioł świę­te­go Wita. Nie drgaw­ka, nie zba­kie­ro­wa­na mi­mi­kra jogi, lecz Myśl jed­na może nam wol­ność przy­wró­cić. Tak więc, od­ma­wia­jąc mi pra­wa wal­ki wy­zwo­leń­czej w imie­niu i dla do­bra Wstę­pów, ska­zał­byś się, sza­now­ny Czy­tel­ni­ku, na wstecz­nic­two, na sta­ro­świec­czy­znę za­ka­mie­nia­łą, i choć­byś nie wie­dzieć jaką bro­dę so­bie za­pu­ścił – nie wej­dziesz do no­wo­cze­sno­ści.

Ty na­to­miast, Czy­tel­ni­ku, bie­gły w an­ty­cy­po­wa­niu No­we­go, ty, Po­stę­pow­cze z bły­ska­wicz­nym re­flek­sem, wi­bru­ją­cy swo­bod­nie w Mo­do­spa­dach na­szej ery, ty, któ­ry wiesz, że sko­ro­śmy za­leź­li wy­żej niż nasz pra­ku­zyn mał­pi (na Księ­życ prze­cież), mu­si­my leźć da­lej – ty poj­miesz mnie i po­łą­czysz się ze mną w po­czu­ciu speł­nia­ne­go obo­wiąz­ku.

Ja cie­bie oszu­kam, a ty mi za to wła­śnie wdzięcz­ność oka­żesz; ja zło­żę ci za­przy­się­żo­ną obiet­ni­cę, ani my­śląc jej do­trzy­mać, a ty wła­śnie tym bę­dziesz za­spo­ko­jo­ny czy przy­naj­mniej udasz z ma­estrią god­ną spra­wy, że tak jest; tę­pa­lom zaś, co by nas po­spo­łu wy­kląć chcie­li, po­wiesz, że od­pa­dli du­chem od epo­ki i sto­czy­li się na wy­sy­pi­ska sta­ro­ci, przez po­śpiesz­ną Rze­czy­wi­stość wy­plu­tej.

Po­wiesz im, że nie ma rady – we­kslem bez po­kry­cia (trans­cen­den­tal­ne­go), za­sta­wem (sfał­szo­wa­nym), za­po­wie­dzią (nie­wy­ko­nal­ną) – naj­wyż­szą for­mą al­te­ra­cji zo­sta­ła dziś sztu­ka.

A więc tę wła­śnie jej pust­kę i tę nie­wy­ko­nal­ność trze­ba wziąć za de­wi­zę i opo­kę; i dla­te­go wła­śnie ja, pi­szą­cy Wstęp do Ma­łej An­to­lo­gii Wstę­pów, je­stem w do­brym pra­wie, al­bo­wiem pro­po­nu­ję wpro­wa­dze­nia wpro­wa­dza­ją­ce do­ni­kąd, wstę­py ni­g­dzie nie­wstę­pu­ją­ce, oraz przed­mo­wy, po któ­rych żad­ne mowy się nie roz­le­gną.

Lecz każ­dym z tych po­su­nięć pierw­szych otwo­rzę ci pust­kę in­ne­go ro­dza­ju i ko­lo­ru zna­cze­nio­we­go, mie­nią­cą się wła­ści­wym prąż­kiem wid­ma He­ideg­ge­rów. Będę z en­tu­zja­zmem, z na­dzie­ją i z wiel­kim ha­ła­sem otwie­rał drzwi oł­ta­rzy i tryp­ty­ków, za­po­wia­dał iko­no­sta­sy i car­skie wro­ta, będę klę­kał na stop­niach ob­ry­wa­ją­cych się u pro­gu pod­prze­stwo­rza, nie to, że opu­sto­sza­łe­go, lecz ta­kie­go, w któ­rym ni­g­dy nic nie było – i  n i e  b ę d z i e. Ach, za­ba­wa ta, naj­po­waż­niej­sza z moż­li­wych, wprost tra­gicz­na, jest pa­ra­bo­lą na­sze­go losu, po­nie­waż nie ma dru­gie­go wy­na­laz­ku tak ludz­kie­go ani ta­kiej wła­sno­ści i ostoi czło­wie­czeń­stwa jak peł­no­brz­mią­cy, wy­łu­go­wa­ny z ob­li­gów, wchła­nia­ją­cy na amen je­ste­stwa na­sze – Wstęp do Ni­co­ści.

Cały świat ka­mien­ny i zie­lo­ny, wy­sty­gły i hu­czą­cy, za­ognio­ny w chmu­rach i w gwiaz­dach za­ko­pa­ny dzie­li­my ze zwie­rzę­ta­mi i ro­śli­na­mi – Ni­cość ato­li na­szą do­me­ną jest i spe­cjal­no­ścią. Od­kryw­cą ni­co­ści jest czło­wiek. Ale ona to trud­na, to taka nie­by­wa­ła, bo nie­by­ła rzecz, któ­rej ani spró­bo­wać nie moż­na bez sta­ran­nej za­pra­wy, du­cho­wych ćwi­czeń, bez dłu­go­trwa­łej na­uki i tre­nin­gu; nie­przy­go­to­wa­nych po­ra­ża w słup – to­też do ko­mu­ni­ko­wa­nia się z ni­co­ścią pre­cy­zyj­nie na­stro­jo­ną, bo­ga­to zor­kie­stro­wa­ną trze­ba się su­mien­nie szy­ko­wać – czy­niąc każ­dy krok w jej kie­run­ku moż­li­wie cięż­kim, wy­ra­zi­stym i ma­te­rial­nym.

A więc ja ci tu będę po­ka­zy­wał Wstę­py, jak się po­ka­zu­je wspa­nia­le rzeź­bio­ne odrzwia, zło­tem kute, zwień­czo­ne gry­fa­mi i gra­fa­mi w nad­pro­żach ma­je­sta­tycz­nych, będę przy­się­gał na tę ich litą, dźwięcz­nie ma­syw­ną, ku nam zwró­co­ną stro­nę, po to, aby roz­wie­ra­jąc je sku­pio­nym szarp­nię­ciem ra­mion mego du­cha, wtrą­cić w nic czy­ta­ją­ce­go – a tym sa­mym wy­trą­cić go ze wszyst­kich na­raz by­tów i świa­tów.

Cu­dow­ną swo­bo­dę za­pew­niam i gwa­ran­tu­ję, da­jąc sło­wo, że Tam nie bę­dzie Nic.

Co zy­skam? Stan naj­bo­gat­szy: ten – sprzed Stwo­rze­nia.

Co zy­skasz? Wol­ność naj­wyż­szą – bo żad­nym sło­wem nie za­kłó­cę twe­go słu­chu w czy­stym wzlo­cie. Ja ci go tyl­ko we­zmę, jak mi­ło­śnik bie­rze go­łę­bia, i ci­snę nim, jak ka­mie­niem Da­wi­do­wym, jak ka­mie­niem ob­ra­zy, aby po­le­ciał w ten bez­kres – na wiecz­ne uży­wa­nie.