Dawid "Cygan" Kostecki. Uliczny fighter ebook

„COŚ WYBUCHNIE”

Dzieliło ich ponad 300 kilometrów. Ona w podrzeszowskim Zaczerniu, gdzie mieli dom, on – w Areszcie Śledczym Warszawa-Białołęka. Według ich bliskich rozłąka obojgu bardzo doskwierała, wszak mimo różnych zawirowań życiowych byli w sobie bezgranicznie zakochani od ponad 18 lat. Ostatni raz Edyta i Dawid Kosteccy widzieli się 15 czerwca 2019 roku, przed tym, jak Dawida przetransportowano do stolicy. Później kontaktowali się wyłącznie telefonicznie. Rozmawiali prawie codziennie, choć Dawid potrafił nie odzywać się przez dwa–trzy dni, a gdy żona dopytywała dlaczego, odpowiadał, że… mu się nie chciało. Dzięki relacjom osób dobrze orientujących się w śledztwie możemy odtworzyć jego ostatnie dni na Białołęce.

Dawid Kostecki został przewieziony z Zakładu Karnego w Rzeszowie do Warszawy 18 czerwca 2019 roku. Następnego dnia rozmawiał z jednym z wychowawców, który zanotował, że osadzony był w „wyrównanym” nastroju. Na nic się nie skarżył i od razu zadeklarował przynależność do więziennej podkultury „grypsujących”. Został osadzony w celi niemonitorowanej, gdyż zdaniem funkcjonariuszy nie sprawiał wrażenia osoby dręczonej przez myśli samobójcze.

Na początku trafił do celi na oddziale IV białołęckiego aresztu. Współosadzeni się zmieniali – niektórzy dzielili z nim celę przez jeden dzień, inni przez tydzień, a jeden przez trzy tygodnie. Tak duża rotacja nie sprzyjała nawiązywaniu znajomości, zresztą Dawid niespecjalnie ich szukał.

Po nieco ponad tygodniu od przybycia dokonano oceny okresowej zachowania Kosteckiego. Funkcjonariusze zanotowali, że proces resocjalizacji przebiega „umiarkowanie”. Nie wdawał się w konflikty, nie sprawiał problemów wychowawczych, przestrzegał regulaminu. Uczestniczył w zajęciach resocjalizacyjnych z zakresu przeciwdziałania uzależnieniom, a także sportowych. Tak przynajmniej zeznawali przesłuchiwani w tej sprawie świadkowie, a opisując Dawida, najczęściej posługiwali się przymiotnikiem „spokojny”.

Czy trenował boks za kratami w Warszawie? Raczej nie, a jeśli nawet, to nie w obecności innych osób, bo większość współosadzonych zeznała, że nie ćwiczył ani nie pokazywał innym technik bokserskich. Grał za to w siatkówkę. W wolnych chwilach wychodził na spacery. Snuł wizję powrotu do boksu – jeśli nie jako zawodnik (był już wtedy po sensacyjnej porażce z Andrzejem Sołdrą na gali Polsat Boxing Night, a dodatkowo po walce wykryto u niego doping), to poprzez otwarcie szkółki bokserskiej. Do odsiadki zostały mu dwa lata, jego cel widniał już na horyzoncie.

Z czasem jednak z Dawidem zaczęło się dziać coś niepokojącego. Mniej więcej w połowie lipca zaczął mieć poważne problemy ze snem. Nie mógł zasnąć, a nawet jeśli mu się udawało, to często budził się w nocy. Jeden ze współosadzonych zeznał później, że Kostecki zwierzył mu się, że „ma jakieś tarcia miejscowe w Rzeszowie”. Nie doprecyzował mu jednak, o co chodzi. Innemu miał powiedzieć, że „ma nawał myśli, nie może spać i nie radzi sobie z głową”. Jeszcze inny twierdził, że zauważył u Dawida objawy depresji. Były to jednak odosobnione głosy, bo według większości przesłuchiwanych świadków Dawid był „spokojny”.

Coś było jednak na rzeczy – 17 lipca 2019 roku Dawid po śniadaniu zostawił wychowawcy na oddziale kartkę z napisem: „Kostecki, cela 20, do psychologa”. To stała praktyka w jednostkach penitencjarnych, a taką wiadomość może napisać każdy osadzony. Jeszcze tego samego dnia Kosteckiego przyjęła starsza psycholog aresztu.

Rozmowa nie była długa. Kostecki opowiedział jej o swoich problemach z zasypianiem i wybudzaniem się w nocy. Nie było to spowodowane „zewnętrznymi przeszkodami” – współosadzeni nie przeszkadzali mu we śnie, Dawid stwierdził nawet, że się z nimi „dogaduje”. Przyczyn bezsenności nie udało się jednak ustalić, a wizyta zakończyła się tym, że pani psycholog skierowała go do psychiatry. Po śmierci Dawida zeznała, że podczas wizyty jej zdaniem „nie był wycofany” i „nie miał obniżonego nastroju”.

Zwykle na wizytę u lekarza psychiatry w warunkach więziennych po skierowaniu przez psychologa nie czeka się dłużej niż trzy dni. Dawid czekał nawet krócej, bo już 19 lipca został przyjęty przez lekarkę psychiatrę Aresztu Śledczego Warszawa-Białołęka.

Dawid znów mówił o bezsenności i problemach z koncentracją. Narzekał na rozchodzące się myśli, zwierzył się, że miał epizod depresji. Dodał również, że jest „przygnębiony” i „nic nie mobilizuje go do wysiłku”. Lekarka przyczyn takiego samopoczucia upatrywała w zaburzeniach depresyjnych. Dlatego też przepisała mu następujące leki: Citalopram, Ketrel i Depakine.

Citalopram to lek przeciwdepresyjny, przez medyków nazywany „poprawiaczem nastroju”. Ketrel stosowany jest do zmniejszenia napięcia psychicznego i odczuwania niepokoju. Często podaje się go na przykład starszym osobom, które mają problemy z bezsennością. Z kolei Depakine to lek na padaczkę, ale powszechnie podawany jest przy zaburzeniach depresyjnych, bo stabilizuje nastrój i zapobiega nawrotom depresji. Badania toksykologiczne wykazały obecność w organizmie Dawida Kosteckiego dwóch pierwszych lekarstw w wartościach „należących do stężeń terapeutycznych”. Czy mu pomagały? Nie wiadomo. Nikomu już później nie zgłaszał ani poprawy, ani pogorszenia stanu zdrowia. W związku z tym kolejnej wizyty u psychiatry nie było.

Przeniesienie

W dniu 26 lipca Dawid Kostecki został przeniesiony na inny oddział, konkretnie III. To tak zwany oddział „transportowy”, w którym osadzeni często się zmieniają. Siedzą w nim głównie skazani i recydywiści. Powodem przeniesienia Kosteckiego na inny oddział był duży transport nowych więźniów do Białołęki – trzeba było porozmieszczać ich tak, by ci, którzy trafili za kratki po raz pierwszy, nie dzielili celi z recydywistami.

Po przenosinach na nowy oddział okazało się, że dla Dawida zmieniły się w zasadzie tylko szare mury, bo znał już osoby, z którymi dzielił celę: 29-letniego Mariusza G. i 56-letniego Zbigniewa S. To z nimi Dawid spędził ostatnie dni swojego życia.

Mariusz G. trafił za kratki w 2017 roku. Został skazany na osiem lat pozbawienia wolności m.in. za kradzież z włamaniem i użyciem przemocy oraz rozbój. Z „Cyganem” dzielił celę przez tydzień pod koniec czerwca 2019 roku na oddziale IV. W więzieniu jest po raz drugi, a kara pozbawienia wolności kończy mu się w 2025 roku.

Zbigniew S. to również recydywista, a w Białołęce odsiaduje wyrok m.in. za udział w bójce i kradzież z włamaniem. Pierwszy raz zobaczył Kosteckiego 18 czerwca, tuż po tym, jak Dawid został przetransportowany do Warszawy. Nie mieli jednak zbyt wiele czasu, by się poznać, bo nazajutrz S. został przeniesiony do innej celi. Jego kara także kończy się w 2025 roku.

Dawid Kostecki, Mariusz G. i Zbigniew S. dzielili niemonitorowaną celę przeznaczoną dla czterech osób. Po lewej stronie od wejścia znajdowały się dwie piętrowe prycze o długości mniej więcej dwóch metrów i szerokości niecałego metra każda, a po prawej – zamykana toaleta z drzwiami z płyty meblowej. Nieco dalej, po prawej stronie, były dwa stoliczki, na których zazwyczaj znajdowały się artykuły spożywcze i czajnik. Nad nimi szafka z półkami, a na wprost od wejścia niewielkie okno, oczywiście za metalowymi kratami.

Mariusz G. zajmował pierwszą od wejścia dolną pryczę po lewej stronie. Drugą dolną pryczę zajmował Zbigniew S., a nad nim był Kostecki. Ich prycza była ustawiona w taki sposób, że znajdowała się bezpośrednio przy oknie.

Zarówno Mariusz G., jak i Zbigniew S. byli tzw. funkcyjnymi – pracowali przy wydawaniu posiłków. Chociaż Kostecki w Białołęce nigdy nie wyrażał chęci zatrudnienia, często im pomagał.

To nie był spokojny okres dla Dawida. Tuż po przeniesieniu, jak zeznała później Edyta Kostecka, mąż zadzwonił do niej i rzekomo powiedział, że „coś się wokół jego osoby zaczyna dziać” i że „coś wybuchnie”. Nie doprecyzował, o co chodzi, ale Edyta wyczuła, że „czegoś się obawia”. Nie skarżył się ani na współosadzonych, ani na funkcjonariuszy, a żona nie dopytywała. Jej zdaniem nie miało to nic wspólnego z tym, że planował samobójstwo; wierzyła mu, że więcej nie podejmie takiej próby, bo „Dawid tak obiecywał, a on nie rzuca słów na wiatr”.

Ostatni raz rozmawiali 31 lipca 2019 roku. Dawid obiecał, że zadzwoni następnego dnia, ale tego nie zrobił. Być może znowu „mu się nie chciało”, dlatego nie zaniepokoiło to Edyty Kosteckiej.

Współosadzony Zbigniew S. zeznał później, że Dawid „tego ostatniego dnia nie chciał iść do telefonu”. Mariusz G. zapewniał, że ostatniego dnia „wszystko było w porządku” i wraz ze współosadzonymi planowali zakupy. „Jak to pod celą – wspólna egzystencja” – dodał.

Jedna z funkcjonariuszek aresztu, do której obowiązków należało m.in. przeprowadzanie codziennych rozmów z osadzonymi w celach, twierdziła, że Dawid nigdy nie zgłaszał jej żadnych problemów i „był uśmiechnięty”. Ostatni raz rozmawiała z nim 1 sierpnia w porze obiadowej, około 13:00. Jak stwierdziła, wówczas „również wydawał się wesoły”.

Rankiem następnego dnia Dawid Kostecki już nie żył.

„MASZYNA DO PRODUKCJI SIŁY”

Dawid w kilku wywiadach poruszył temat swojego dzieciństwa. Jego ojciec Jan Szoma, pseudonim „Bakro”, był Romem. W Rzeszowie usłyszałem od kilku osób, że „był megapostrachem w okolicy i wszystkich napierdalał”. Wykorzystywał do tego umiejętności wyniesione z treningów judo, wszak w przeszłości z powodzeniem występował w Walterze Rzeszów na poziomie pierwszoligowym. W internecie można znaleźć wycinki z archiwalnych gazet, które pisały o jego walkach:

Kostecki nie miał łatwego dzieciństwa, o czym mówił wprost w wywiadach. W 2010 roku w rozmowie z „Super Expressem” przyznał, że jego ojciec nadużywał alkoholu i rzadko bywał w domu. „W ogóle nie miałem dzieciństwa, nienawidziłem za to ojca przez całe lata” – powiedział „Cygan”. Po latach twierdził, że mu wybaczył, między innymi dzięki temu, że zaczął medytować. „To niesamowicie mi pomogło. Jestem innym człowiekiem, nie ma we mnie tej nienawiści, co kiedyś. Nawet ojcu wybaczyłem”*.

Dawid wychowywał się w komunalnej kamienicy na jednej z bocznych uliczek odchodzących od rynku w Rzeszowie. Wtedy to miejsce wyglądało zupełnie inaczej niż dzisiaj – nie było kolorowych światełek i wykwintnych restauracji. Dominowała szarzyzna i biedota. Na tle innych mieszkańców wyróżniał się karnacją, z powodu której nie miał lekko i często popadał w konflikty – musiał rozwiązywać je przy użyciu siły. Od najmłodszych lat żył na bakier z prawem, lądował w zakładach wychowawczych i poprawczakach.

Najważniejsze były dla niego kobiety – mama Karolina i siostra Estera. Oczywiście dopóki nie poznał swojej przyszłej żony Edyty. „Dla mnie liczy się mama. To ona wychowała mnie, siostrę. Łatwo jej nie było, ale dzieciństwo miałem dobre” – wspominał w 2003 roku na łamach rzeszowskich „Nowin”**. Pytanie, czy faktycznie tak uważał. W końcu w innym wywiadzie mówił, że „jak był gówniarzem, to chodził głodny”***. Może po prostu nie chciał wówczas zdradzać zbyt wiele? Od kilku rozmówców, którzy znali Dawida bliżej, słyszałem, że „od małego był zamieszany w domy publiczne” i że „wychował się w agencjach towarzyskich”. Może nie widział w tym nic złego? W końcu nie znał innego świata.

Ludzie pamiętający go z dzieciństwa wspominają, że był bardzo żywiołowym chłopcem, wszędzie go było pełno. Jak nietrudno się domyślić, energię wyładowywał głównie na ulicy, bo szkoła niespecjalnie go interesowała. „Był ze mnie mały rozbójnik. Lubiłem szukać zwady ze starszymi. Miałem kiepskie oceny z zachowania” – mówił****. Ciągnęło go do zakazanego. Już jako 12-latek próbował różnego rodzaju używek. Kręcił się w nieciekawym towarzystwie, ale trudno, żeby było inaczej. Innego świata nie znał…

Mniej więcej wtedy odkrył świat sportów walki. Świat, który go pochłonął i prawdopodobnie uchronił przed obraniem całkowicie złej drogi (przynajmniej tak się wtedy wydawało). Najpierw trenował kick-boxing. „Naoglądałem się filmów akcji, na których wojownicy skakali, robili salta, latali… A ja byłem w takim wieku, że biegałem po dachach, robiłem gwiazdy, szpagaty, oglądałem filmy o ninja – to były takie pierwsze fascynacje” – wspominał w 2008 roku*****. Później przerzucił się na boks – fascynował się walkami Mike’a Tysona i oczywiście Andrzeja Gołoty. Podpatrywał sposób walki gwiazd wagi ciężkiej, a następnie starał się naśladować ich ruchy, ćwicząc na zawieszonym w piwnicy worku. To tam wraz z kolegami urządzili minisalkę bokserską, gdzie toczył pierwsze pojedynki w rękawicach. Później poznał Stanisława Osetkowskiego i to spotkanie zmieniło bieg jego życia o 180 stopni.

Trener jak ojciec

Stanisław Osetkowski to znany rzeszowski trener, a przed laty świetny pięściarz, przez całą karierę związany z miejscową Stalą. Był reprezentantem Polski, rozwijał się pod okiem obecnego trenera Łukasza Różańskiego, Mariana Basiaka (co ciekawe, pogromca Izu Ugonoha i Artura Szpilki ćwiczył także u Osetkowskiego), a w ringu stoczył ponad 300 walk. Do jego największych sukcesów należą mistrzostwo Polski juniorów w 1970 roku w wadze do 54 kg, brązowy medal mistrzostw Polski w 1973 roku w wadze do 60 kg, zwycięstwo w turnieju im. Feliksa Stamma w 1977 roku w wadze do 60 kg (w półfinale pokonał 5:0 Ryszarda Tomczyka, mistrza Europy seniorów z 1971 roku), a przede wszystkim wywalczone w Bukareszcie w 1972 roku wicemistrzostwo Europy juniorów w wadze do 57 kg.

Po zakończeniu kariery Osetkowski zajmował się szkoleniem w Stali Rzeszów, a na przełomie wieków wyleciał do Stanów Zjednoczonych, do pracy. Miał z nich bardzo miłe wspomnienia: w latach 70. walczył za wielką wodą, a na jego pojedynki, jak sam mówi, „miejscowa Polonia waliła drzwiami i oknami”. Gdy schodził z ringu, rozradowani Polonusi obdarowywali go prezentami, wszak wówczas okazja, by zobaczyć rodaka w walce bokserskiej w USA, trafiała się niezwykle rzadko. Stoczył tam sześć walk, przywiózł trochę dolarów. „Podobał im się mój boks, bo byłem półdystansowiec” – wspomina. W USA chciał być rolnikiem. Pomysł nie wypalił, dlatego później pan Stanisław nauczył się kłaść płytki i w ten sposób zarabiał na chleb. „Dobry byłem i szybciutko mi to szło. Kto by pomyślał, że bokser będzie miał takie oczko do płytek” – mówi ze śmiechem po latach. Później pracował jeszcze w Anglii, ale wrócił do Rzeszowa i współtworzył klub bokserski Wisłok, gdzie do dzisiaj szkoli młodych adeptów sztuki pięściarskiej. Prowadzi zajęcia bokserskie także w pobliskiej Świlczy.

Dawid Kostecki wielokrotnie w wywiadach podkreślał, jak wiele zawdzięcza temu szkoleniowcowi: „Stanisław Osetkowski sporo mnie nauczył. Był dla mnie nie tylko trenerem, ale taką osobą, która mnie jakoś tam wspierała i sprawiała, że czułem się fajnie i nadrabiałem braki techniczne zaufaniem do niego i chęcią wygranej”******. Sam trener Osetkowski wspomina Dawida z błyskiem w oku: „Pierwszy raz spotkałem go na treningach kickbokserskich, miał wtedy 16 lat. Od razu widać było, że to »talenciak«. Szczególnie zwróciłem uwagę na to, jak mocno bije, zrobiło to na mnie wrażenie. Zagadałem go, zaproponowałem, by przyszedł na trening. Wiedział, że jeździmy na zawody, i to mu się podobało. Poza tym za treningi kick-boxingu się płaciło, a u nas, w Wisłoku, za boks nie i to go też skusiło. Uzupełnił badania, bo miał tam jakieś braki, ale to była formalność. Skaperowałem go”.

Pan Stanisław na nasze spotkanie przyniósł specjalny album, w którym kolekcjonuje wszystkie wycinki z gazet na temat Dawida. W trakcie rozmowy wielokrotnie go otwiera i z rozrzewnieniem pokazuje artykuły nie tylko z rzeszowskiej, ale także ogólnopolskiej prasy. O boksie opowiada z pasją, a o Dawidzie – z wielką dumą.

Po dwóch dniach treningów 16-letni „Cygan” stanął do sparingu z chłopakiem, który ćwiczył już dwa lata. Dawid nie miał prawa jeszcze niczego się nauczyć, był dużo gorszy technicznie, ale ciągnęło go do bitki. Jego sparingpartner próbował czarować, balansował ciałem, lewy, prawy prosty, aż tu nagle… bum! Mocny prawy sierp i wpółprzytomny rywal wylądował na deskach. Czy ta historia mogła się zacząć w bardziej filmowy sposób?

Kariera Dawida Kosteckiego w boksie amatorskim była bardzo skromna. Nikt z moich rozmówców nie znał jego dokładnego bilansu, sam „Cygan” twierdził, że stoczył 15–20 walk. Stanisław Osetkowski zaś przekonuje, że było ich około 30. W każdym razie – niezbyt wiele. W zawodach rangi krajowej Kostecki wystąpił trzy razy: na mistrzostwach Polski kadetów w 1998 roku w Krakowie startował w kategorii wagowej do 67 kg i przegrał w pierwszej walce z Marcinem Afeltowiczem ze Startu Włocławek przez nokaut; w 1999 roku na mistrzostwach Polski juniorów w Świdnicy (waga do 71 kg) przegrał w ćwierćfinale na punkty ze Sławomirem Mordoniem, bokserem ŁKS-u Łódź; a kilka miesięcy później, także w 1999 roku, na mistrzostwach Polski do lat 20 w Libiążu (w kategorii do 71 kg) odpadł w ćwierćfinale po porażce z Przemysławem Pęczyńskim z Polonii Świdnica – walka została przerwana w trzeciej rundzie.

Boks amatorski zwyczajnie mu się nie podobał. Był zapatrzony w zawodowców, nie rozumiał, dlaczego musiał walczyć w koszulce i w kasku. Brakowało mu także doświadczenia w formule turniejowej – mocno spinał się na pierwszą walkę, a później nie miał sił w kolejnych pojedynkach. Kompletnie nie miał wtedy pojęcia o profesjonalnym podejściu i zdarzało się, że na 20 minut przed walką zjadał po trzy snickersy, bo wydawało mu się, że doda mu to energii. „W ogóle brakowało mi jakichś elementarnych podstaw typu, że gdy się zadaje cios, to się wypuszcza powietrze, w ogóle z perspektywy wydaje mi się to dosyć śmieszne, bardziej na ambicji wtedy jechałem”******* – wspominał.

Osetkowski, gdy przytoczyłem mu te wypowiedzi, twierdząco kiwa głową. „Koszulki, kaski, jemu to wszystko się nie podobało. On chciał pokazać światu, jaki jest umięśniony, jaki jest zawodowiec. O, proszę spojrzeć – pan Stanisław ponownie wyjmuje album i pokazuje zdjęcie Dawida z czasów boksu amatorskiego – sam mięsień! To się rzadko zdarza, żeby człowiek urodził się z takim »bombcem« w ręce. Trenerzy pięściarscy często mówią, że Cyganie to lenie. Dawid był zaprzeczeniem tej teorii, bo na każdy trening przychodził świetnie przygotowany motorycznie. To była maszyna do produkcji siły! Przede wszystkim słuchał i chciał się uczyć. Nie bił szparingpartnerów [charakterystyczne „sz” – bardzo popularne w środowisku pięściarskim], tylko ćwiczył na nich technikę. Mówiłem mu cichaczem: »Sprzedaj mu lewy hak«, a on to robił. Potem pojechał na zawody do Krakowa i pokonał mistrza Polski. Walnął w łeb raz, potem drugi, krzyczę mu: »Popraw!«, a on poprawił i po chłopie”.

Pan Stanisław był dla Dawida nie tylko trenerem – Kostecki wielokrotnie podkreślał, że Osetkowski pomagał mu także poza ringiem. „Kiedyś przyszedł do mnie i powiedział, że ma kłopoty w szkole. Akurat zbliżały się zawody, więc pojechałem tam, a jego nauczycielka rzuciła mi tylko: »Bierz go pan stąd, byleby w szkole był spokój!«. Wtedy zorientowałem się, że »Cygan«, bo od małego tak go nazywano, jest w tej szkole szeryfem. Gdy przynosiłem później wycinki z gazet, nauczyciele patrzyli na niego bardziej przychylnym okiem. Umówmy się, profesorem nie był, dlatego pomagałem mu, jak tylko mogłem” – wspomina trener Wisłoka.

Kostecki zaś był zapatrzony w szkoleniowca jak w obrazek. A Osetkowski nie raz i nie dwa starał się odciągnąć Dawida od złego towarzystwa, korzystając z siły swojego autorytetu. „To był miły dzieciak, ale czasem wpadał w kłopoty. Wychowywał się bez ojca, nie miał łatwego życia. Starałem się wpływać na niego, żeby nie robił głupot i nie olewał szkoły. Gdy tylko słyszałem, że Dawid zadaje się z niewłaściwym towarzystwem, brałem go na rozmowę i starałem się naprostować”.

Któregoś dnia Osetkowski, jadąc samochodem, dostrzegł Dawida w grupie podejrzanych typków. Trener się zatrzymał i wziął „Cygana” na bok.

– Co jest?! – zapytał zdenerwowany trener.

– To koledzy… – odparł Dawid.

– Na cholerę ci tacy koledzy?!

Trener Osetkowski czuł, że ma posłuch u Dawida.

Ale jak się okazało, Dawid nie zawsze go słuchał.

Dawid „Cygan” Kostecki. Uliczny fighter

Copyright © by Mateusz Fudala 2023

Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo SQN 2023

Redakcja – Grzegorz Krzymianowski

Korekta – Maciej Cierniewski, Dominik Leszczyński, Paulina Stoparek

Opracowanie typograficzne i skład – Joanna Pelc

Projekt okładki – Paweł Szczepanik / BookOne.pl

Fotografia na okładce – Damian Klamka / East News

All rights reserved. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

Drogi Czytelniku,

niniejsza książka jest owocem pracy m.in. autora, zespołu redakcyjnego i grafików.

Prosimy, abyś uszanował ich zaangażowanie, wysiłek i czas. Nie udostępniaj jej innym, również w postaci e-booka, a cytując fragmenty, nie zmieniaj ich treści. Podawaj źródło ich pochodzenia oraz, w wypadku książek obcych, także nazwisko tłumacza.

Dziękujemy!

Ekipa Wydawnictwa SQN

Wydanie I, Kraków 2023

ISBN epub: 9788382102635

ISBN mobi: 9788382102628

Wydawnictwo SQN pragnie podziękować wszystkim, którzy wnieśli swój czas, energię i zaangażowanie w przygotowanie niniejszej książki:

Produkcja: Kamil Misiek, Joanna Pelc, Joanna Mika, Grzegorz Krzymianowski, Natalia Patorska, Katarzyna Kotynia

Design i grafika: Paweł Szczepanik, Marcin Karaś, Agnieszka Jednaka, Julia Siuda

Promocja: Piotr Stokłosa, Łukasz Szreniawa, Aleksandra Parzyszek, Paulina Gawęda, Piotr Jankowski, Barbara Chęcińska, Małgorzata Folwarska, Marta Ziębińska

Sprzedaż: Tomasz Nowiński, Patrycja Talaga

E-commerce: Tomasz Wójcik, Szymon Hagno, Marta Tabiś, Marcin Mendelski, Jan Maślanka, Anna Rasiewicz

Administracja: Klaudia Sater, Monika Kuzko, Małgorzata Pokrywka

Finanse: Karolina Żak, Honorata Nicpoń

Zarząd: Przemysław Romański, Łukasz Kuśnierz, Michał Rędziak

www.wsqn.pl

www.sqnstore.pl

www.labotiga.pl