Drzewa i krzewy owocowe ebook

Rozdział I

Planowanie sadu

Nasz sad powinniśmy dobrze zaplanować, by uniknąć problemów, których weryfikacja trwa latami. Kto ma już sad, ten może dokonać w nim korekt przy okazji wymiany drzew i krzewów, które w większości nie są długowieczne i żeby dobrze owocowały, należy je zmieniać, np. co kilkanaście lat.

Północ – południe

• To pierwsza zasada usytuowania części sadowniczej naszej działki. Wysokie drzewa grupujemy w północno-zachodniej części działki i stopniujemy je „według wzrostu” w kierunku południowym, aż do najniższych krzewów (a dalej rabat kwiatowych i warzywnika). Wszystko po to, by rośliny wzajemnie nie zasłaniały siebie przed słońcem. W najbardziej zacienionym fragmencie urządzamy część gospodarczą – kompostownik, składowisko narzędzi itp.

• Część sadownicza powinna być wyraźnie wydzielona na obszarze działki. Jeżeli drzewa posadzimy chaotycznie, a między nimi warzywa, okaże się, że pielęgnacja takiego ogrodu będzie bardzo uciążliwa, a plony będą niewielkie i słabe jakościowo.

• Jeżeli powierzchnia działki jest zbyt mała, aby mieć zarówno część sadowniczą, warzywniczą jak i ozdobną, można połączyć sad z ogrodem ozdobnym – między drzewami owocowymi załóżmy trawnik przez co część sadownicza nabierze charakteru ozdobno-rekreacyjnego. Miejsca pod drzewami nadają się na rabaty bylinowe.

• Pielęgnacja działki będzie łatwiejsza, jeżeli w bliskim sąsiedztwie posadzimy rośliny o podobnych wymaganiach wodnych, cieplnych i świetlnych. Dla większości drzew owocowych idealne jest stanowisko słoneczne i zaciszne. Natomiast krzewom jagodowym lekki cień nie będzie przeszkadzał.

• Jeżeli działka graniczy z jezdnią, najbliżej drogi zrób część ozdobną, która będzie wizytówką ogrodu, a jednocześnie w głębszej części działki rośliny użytkowe zostaną nieco osłonięte od zanieczyszczeń. Zabudowania czy też żywopłot powinny chronić przed zimnymi wiatrami wiejącymi z północnego wschodu na przykład część działki z brzoskwiniami.

• Drzewa i altany nie mogą kolidować z uprawami sąsiada. Zasady, dotyczące wysokości altanek i roślin mogących rosnąć na działkach oraz odległości od płotu, jakie należy zachować określa regulamin ogrodu działkowego np. na stronie internetowej Polskiego Związku Działkowców:http://www.pzd.pl

Jakie drzewa i krzewy?

Przy tym wyborze zacytujemy słowa niekwestionowanego autorytetu w tej dziedzinie, profesora Szczepana Pieniążka, który posiadaczom małych ogrodów (od 300 do 600 m²) radzi:

•„W mieście najczęściej jedną czwartą lub jedną trzecią przeznaczamy pod warzywa i rośliny ozdobne, a resztę pod rośliny sadownicze. Na potrzeby rodziny sadzimy od 4 do 12 jabłoni w zależności od tego, czy są to drzewa silnie rosnące, półkarłowe czy karłowe. Jedna silnie rosnąca jabłoń zajmuje tyle miejsca, co dwie półkarłowe albo trzy-cztery karłowe. Odmiany dzielimy na trzy: letnie, jesienne i zimowe. Drzewa innych gatunków nie różnią się tak silnie wielkością. Sadzimy zwykle 2 grusze, 3-4 śliwy, 1-2 wiśnie lub tyleż samo brzoskwini czy moreli. Można posadzić dwie czereśnie, ale tylko wówczas, gdy teren jest większy. Zbytnie zagęszczenie różnych roślin w ogródku jest najczęściej popełnianym błędem”.

Podejmując decyzję co do wyboru formy drzew należy pamiętać o zasadzie: im mniejszy ogród, tym mniejsze należy sadzić drzewo. Uprawa małych form drzew daje następujące korzyści:

• wczesne i obfite owocowanie,

• wysoka jakość owoców,

• łatwa pielęgnacja drzew,

• łatwy zbiór owoców.

Na niewielkim kawałku ziemi można posadzić sporo małych drzewek, a tym samym i więcej odmian, które można dobrać tak, aby owoce z własnego ogródka zbierać praktycznie cały rok.

W dużych ogrodach, gdzie nie ma ograniczeń terenu, planuje się uprawę innych roślin użytkowych pod drzewami.

Rysunek 1 przedstawia typowe formydrzewek owocowych:

a) jednoroczny okulant nierozgałęziony

b) okulant rozgałęziony

drzewka dwuletnie:

c) niskopienne

d) pienne

e) wysokopienne

Dobrą metodą jest szczepienie drzew na podkładkach. Wpływają one bardzo silnie na siłę wzrostu, plenność drzew oraz czas owocowania. Są też bardziej wytrzymałe na mróz i odporne na choroby. Podkładki wyprodukowane z nasion dzikich lub odpowiednich form uprawnych drzew owocowych – tzw. siewki – mają silny system korzeniowy, dzięki czemu odmiany na nich zaszczepione rosną dobrze nawet na glebach suchych, byleby wystarczająco głębokich.

Ogólnie przyjmuje się zasadę, że im wyższy ma być pień, tym plenniejsze i słabiej rosnące odmiany można dobierać, a im uboższa gleba, tym silniej rosnąca podkładka.

Drzewka szczepione na karłowych pod-kładkach mają też wady. Szybko zaczynają dawać owoce (już po 2 latach uprawy), ale krócej żyją. Żywotność jabłoni karłowej szacuje się na ok. 20 lat, a drzewo silnie rosnące może dawać owoce nawet przez 50 lat. Sad wypełniony drzewami karłowymi będzie więc wymagał wcześniejszego odnowienia. Poza tym na glebach bardzo słabych drzewka karłowe zawiążą dużo drobnych, mało smacznych owoców i będą pozbawione przyrostów pozwalających formować korony drzewek. W takim przypadku lepiej wybrać egzemplarz szczepiony na podkładce o nieco silniejszym wzroście. Na podkładkach bywają także szczepione krzewy, tzw. formy pienne, najczęściej agrest lub czerwona porzeczka. Krzewy jagodowe w formie piennej wyglądają atrakcyjniej, łatwiej jest zbierać z nich owoce oraz pielęgnować glebę pod krzewem.

Sporym problemem może okazać się dobór odmian jednocześnie smacznych, łatwych w uprawie, obficie owocujących, a w dodatku odpornych na mrozy i wszelkie choroby – w tym ostatnim przypadku dobrze jest zapytać sąsiadów, na co chorują drzewa w okolicy i wybrać odmiany odporne na te choroby. Wybierając odmiany mało podatne na zachorowania, ograniczamy do minimum konieczność stosowania środków chemicznych ochrony roślin, które bywają drogie i nie pozostają bez wpływu na nasze zdrowie, a często także na kondycję uprawianych roślin.

Pamiętajmy też o zapylaczach– jeśli nie mamy miejsca na posadzenie np. dwóch czereśni czy grusz to kupmy odmianę samopylną.

Rozdział II

Sadzenie drzew i krzewów

Sadzenie drzew i krzewów jest czynnością prostą, ale musi być wykonane prawidłowo i starannie, gdyż znacząco wpływa na dalszy rozwój roślin i ich plonowanie. Wpierw należy starannie rozplanować miejsca – wyznaczenie prostych rzędów i odpowiednich odległości między roślinami ułatwi w przyszłości wykonywanie prac pielęgnacyjnych, a roślinom zapewni odpowiednie warunki do wzrostu i plonowania. Wyznaczone miejsca zaznaczamy zwykle drewnianymi kołeczkami.

Termin sadzenia

Najlepiej sadzić drzewa i krzewy owocowe jesienią – od początku października aż do pierwszych przymrozków. Rośliny zdążą wtedy zregenerować system korzeniowy przed nastaniem zimy, a wiosną będą już dobrze przygotowane do rozpoczęcia procesu wzrostu. Można też sadzić wiosną, ale musimy wtedy zdążyć, zanim rozpocznie się rozwój pąków, gdyż istnieje duże ryzyko, że roślina uschnie. Rośliny sprzedawane w pojemnikach można sadzić przez cały sezon, od wiosny do jesieni, gdyż mają silniejszy system korzeniowy i łatwiej się przyjmują (ale są droższe).

Przygotowanie gleby

Glebę przed sadzeniem należy wcześniej przygotować – warto to zrobić już w sierpniu. Ziemię głęboko przekopujemy i usuwamy chwasty. Musimy ją również wzbogacić w substancje organiczne i mineralne np. substrat torfowy, obornik lub przygotowany wcześniej kompost. Nawozy możemy rozrzucić po całej powierzchni sadu lub tylko w dołki do sadzenia drzew i krzewów.

Zakupy

Kupujmy w sprawdzonych punktach sprzedaży – nawet jeśli rośliny będą nieco droższe, to unikniemy przykrych niespodzianek i kłopotów trwających latami. Drzewa i krzewy owocowe z odkrytymi korzeniami muszą być pozbawione liści. Powinny mieć dołączoną etykietę z nazwą odmiany i pod-kładki, określeniem klasy jakości materiału roślinnego oraz nazwą producenta. Sprawdzamy, czy system korzeniowy jest prawidłowo i równomiernie rozwinięty. Korzenie roślin w pojemnikach nie powinny przerastać i ciasno oplątywać pojemnika. Odsłonięte powierzchnie kupowanych roślin nie mogą być przeschnięte. Gałęzie i pędy mają być zdrowe i silne – sprawdźmy, czy nie występują uszkodzenia, szkodniki lub oznaki chorób (rośliny jednoroczne mogą nie mieć jeszcze wykształconych gałęzi).

Na zakupy warto ze sobą zabrać zwilżony wewnątrz worek foliowy, którym owiniemy korzenie zakupionych roślin, co pozwoli zabezpieczyć je przed przeschnięciem. Jeżeli roślin nie możemy posadzić zaraz po zakupieniu, konieczne jest zapewnienie im odpowiednich warunków przechowywania – np. w cieniu dużego drzewa lub przy ścianie od strony północnej. Rośliny należy podlewać, aby nie dopuścić do przeschnięcia korzeni. Drzewka kupowane w pojemnikach można przechowywać nawet przez kilka tygodni.

Technika sadzenia

Przed sadzeniem roślin przeglądamy ich system korzeniowy. Sekatorem lub ostrym nożem wycinamy korzenie nadłamane, z widocznymi uszkodzeniami oraz skracamy korzenie zbyt długie. Nie należy jednak przesadnie skracać korzeni, gdyż decydują one o przyjęciu się roślin(rysunek 2).

Oto kolejne kroki przy sadzeniu drzewek:

• Najpierw wykopujemy dołek. Musi on być na tyle duży, aby korzenie sadzonej rośliny spoczywały w nim swobodnie.

• Na dnie dołka usypujemy kopczyk z żyznej, wierzchniej warstwy gleby, przed włożeniem drzewa wbijamy w dołek palik podtrzymujący(rysunek 3a).

• Na usypanym kopczyku ustawiamy drzewo i równomiernie rozkładamy jego korzenie.

• Następnie dołek częściowo wypełniamy ziemią, warto w tym momencie zapewnić sobie pomoc drugiej osoby, która będzie przytrzymywać sadzone drzewo lub krzew, pamiętajmy, aby ziemię przydeptywać, aby była odpowiednio ubita. Podczas dosypywania ziemi osoba przytrzymująca drzewko potrząsa nim wykonując pionowo krótkie, lecz energiczne ruchy. Podczas potrząsania grudki gleby lepiej wypełniają wolne przestrzenie między korzeniami.

• Przed całkowitym wypełnieniem dołka ziemią, sadzoną roślinę obficie podlewamy (około 5 do 10 l wody)(rysunek 3b).

• Gdy woda wsiąknie, kończymy zasypywanie dołka.