Iglaki, skalniaki i oczka wodne ebook

Rozdział I

Iglaki na cały rok

W przydomowych ogrodach i na działkach coraz częściej można spotkać krzewy oraz drzewa iglaste. Popularność iglaków wynika nie tylko z tego, że wprowadzają one odpowiedni nastrój i klimat, ale przede wszystkim, że nie tracą walorów dekoracyjnych przez cały rok.

Iglaki są roślinami o bardzo wszechstronnym zastosowaniu: można je łączyć na rabatach z prawie wszystkimi grupami ogrodowych roślin, idealnie nadają się na żywopłoty, są niezastąpione przy tworzeniu kącików wypoczynkowych, nadają się na skalniaki, a także jako rośliny okrywowe.

Jedną z największych zalet iglaków jest stosunkowo niewielka trudność ich uprawy, jak również różnorodność odmian w kolorach od wszystkich odcieni zieleni przez niebieskie srebrne, aż do barwy złocistej. Niezwykle istotny jest jednak ich dobór w zależności od warunków klimatycznych, glebowych oraz przeznaczenia.

Wśród iglaków rozróżniamy m.in.: samotniki, które sadzimy pojedynczo, w miejscach dobrze eksponowanych, krzewy niskie, odmiany żywopłotowe, gatunki do nasadzeń grupowych oraz nadające się do sadzenia w pojemnikach, zdobiące balkony czy tarasy.

Każda działka czy ogród będzie wyglądała efektowniej, jeśli przewidzimy na niej miejsce pod drzewa i krzewy iglaste. W środowisku naturalnym iglaki osiągają znaczne rozmiary, więc dla działkowców szczególnie przydatne są odmiany karłowate, które można zastosować nawet na niewielkich powierzchniach zielonych, w ogródkach skalnych, w otoczeniu oczek wodnych.

W tej książce, w następnych jej rozdziałach, dokonamy przeglądu najpopularniejszych gatunków i odmian iglaków ogrodowych.

Gdzie i jak kupować?

Podstawą udanej uprawy iglaków na naszej działce czy w ogrodzie jest przede wszystkim właściwy ich dobór. Rośliny powinniśmy kupować tylko i wyłącznie w renomowanych szkółkach hodowlanych lub centrach ogrodniczych. Wybierany przez nas okaz powinien być zdrowy (najczęściej w barwie soczystej zieleni). Przy doborze gatunku należy wziąć pod uwagę formę rośliny (stożkowa, kolumnowa, kulista, płożąca, zwisająca). Kupno roślin z ukształtowaną bryłą korzeniową ustrzeże nas przed późniejszymi problemami przy jej sadzeniu czy pielęgnacji. Wszystkie rośliny powinny posiadać etykietę z informacją o nazwie i podstawowych wymaganiach.

Jak sadzić?

Roślinę należy posadzić na podobną głębokość jak w szkółce hodowlanej, tak by szyjka korzeniowa (zgrubienie widoczne na pędzie głównym) znalazła się dokładnie na powierzchni gleby. Wolną przestrzeń w dołku należy wypełnić podłożem specjalistycznym przygotowanym przez hodowcę, systematycznie go ugniatając. Przy roślinach bez ukształtowanej bryły korzeniowej należy ułożyć w dołku korzenie, tak by nie podwijały się ku górze. Można układać je spiralnie wzdłuż dolnej krawędzi dołka. Następnie potrząsając lekko całą rośliną stopniowo dosypywać podłoże. Gdy korzenie są zbyt długie, lepiej przed sadzeniem skrócić je sekatorem.

Przy sadzeniu wiosennym wokół rośliny formuje się ziemię tak, aby woda w trakcie podlewania czy opadów atmosferycznych trafiała bezpośrednio w zasięg korzeni. Po posadzeniu roślinę należy obficie podlać, a następnie dosypać podłoża. Woda w naturalny sposób wypełni przestrzenie między korzeniami, osadzając drzewko w glebie.

Ostatnią czynnością kończącą sadzenie jest usypanie kopczyka o wysokości ok. 10 cm, by zimą chronił on szyjkę korzeniową przed przemarznięciem.

Jak i czym nawozić?

Wszystkie posadzone rośliny wymagają dodatkowego dokarmiania w trakcie całego okresu wegetacji. W tym celu stosujemy nawozy naturalne i mineralne, które wzajemnie się uzupełniają.

Wczesną wiosną iglaki nawozi się posypowo do korzeni, stosując obornik granulowany w połączeniu ze specjalistycznymi nawozami dla iglaków, zawierającymi niezbędne makroelementy (np. nawóz kolorowy do iglaków Target, nawóz i tonik do iglaków Magiczna Siła lub nawóz Osmocote).

W czasie wegetacji stosuje się nawozy do iglaków granulowane oraz dolistne (płynne), które przyspieszają wzrost części nadziemnych i bardzo szybko uzupełniają ewentualne niedobory pokarmowe.

Bardzo ważne jest nawożenie późnojesienne, które pozwala korzeniom roślin na korzystanie z nawozów w okresie przedwiośnia, gdy warunki naturalne mogą nie pozwolić roślinie na czerpanie niezbędnych elementów z zamrożonej gleby.

Przycinanie iglaków

Większość iglastych krzewów dobrze znosi cięcie, a są takie, którym ono wyjątkowo dobrze służy. Trzeba tylko wiedzieć, kiedy to robić, żeby zabieg – przeprowadzony w niewłaściwym terminie – nie uniemożliwił im rośnięcia.

Pierwsze cięcie można wykonać zaraz po posadzeniu. Umożliwi to roślinie lepsze ukorzenienie się i wytworzenie większej ilości pędów bocznych. Jest to szczególnie ważne, jeśli chcemy uzyskać rośliny o atrakcyjnym pokroju.

Cięcie późnowiosenne(po ustąpieniu fali mrozów) – to cięcie sanitarne w celu usunięcia gałęzi uszkodzonych i porażonych przez choroby.

Cięcie letnie– to cięcie formujące kształt iglaków (w tym przypadku zamiast smarowania ran w celu uniknięcia ewentualnych infekcji zalecany jest oprysk najlepiej maścią ogrodniczą). Cięcie letnie jest znacznie bezpieczniejsze od późnowiosennego, ponieważ rany łatwiej się zabliźniają.

Do cięcia iglaków należy stosować bardzo dobry sprzęt ogrodniczy jak sekatory, piły itp.

Więcej informacji na temat przycinania iglaków znajdziecie Państwo w dziale „Charakterystyka gatunków”.

Kompozycje iglaków

Iglaki pięknie prezentują się w samotności, każdy z nich może stanowić intrygujący ozdobnik naszego ogrodu, ale równie ciekawie mogą się prezentować kompozycje kilku gatunków iglaków. Oto podstawowe zasady komponowania takich skupisk:

W praktyce oznacza to, ze zanim kupisz iglaki do swojej kompozycji, zapoznaj się z ich różnymi odmianami, obejrzyj na zdjęciach lub prospektach ich przyszły krój, wysokość, średnicę korony oraz siłę ich rośnięcia. Dzięki temu już na starcie wyznaczysz prawidłowe odległości zasadzenia i przewidzisz dokładniej przyszły wygląd.

Na pewno chcesz, aby przyszła kompozycja roślinna wspaniale się prezentowała? Czy chcesz na swoje krzewy spoglądać z okna? A może najpiękniej mają wyglądać z tarasu? Czy może ma to być punkt centralny, doskonale się prezentujący z każdej strony? A może będą zdobić wejście centralne do domu? Na te wszystkie pytania znaj odpowiedzi, zanim wykopiesz pierwszy dołek...

Iglaki to w zdecydowanej większości krzewy wieloletnie. Wyznacz więc odpowiednio duży teren pod ich zasadzenie – najlepiej oznacz teren liniami. Mogą być oparte na kształcie prostokąta, trójkąta lub innej figury, przy czym element pewnej symetryczności wprowadza ład i harmonię, pamiętaj o tym.

Najefektowniej, zwłaszcza w małych ogrodach, wyglądają kompozycje nieprzeładowane. Może to utarty i przereklamowany zwyczaj, ale prawdą jest, że najefektowniej wyglądają kompozycje złożone z nieparzystej ilości krzewów.

Prawidłowo skomponowaną grupę trzech iglaków(rysunek 1a)możemy w przyszłości stopniowo rozbudowywać. Najlepiej dosadzić dwa krzewy tak, aby powstała kompozycja pięcioelementowa(rysunek 1b). Rośliny nie mogą być posadzone w jednym rzędzie, powinny zachodzić jedne na drugie, ale też nie może ich cechować zbytnie rozluźnienie. Po dosadzeniu kolejnych dwóch krzaków otrzymamy kompozycję siedmioelementową(rysunek 1c). Będzie ona rozmieszczona prawidłowo wtedy, gdy w efekcie końcowym drzewka będą rosły w trzech równoległych rzędach(rysunek 1d).

Ochrona przed chwastami

Odchwaszczanie to niezbędna czynność przy uprawie iglaków. Można robić to mechanicznie, co jest jednak żmudne i często mało efektywne lub za pomocą preparatów chwastobójczych (np. Casoron 6,75 GR lub Roundup Ultra 360 SL).

Ponadto w niektórych miejscach (np. pod drzewami) można zastosować ściółkowanie z użyciem kory lub żwiru.

Rozdział II

Iglaki – charakterystyka gatunków

Choina kanadyjska

Drzewo osiągające duże rozmiary do 15 metrów wysokości. Korona młodych drzew jest szerokostożkowata i luźna, zaś starszych – nieregularna. Bardzo często osiąga formy wielopienne. Wierzchołek drzewa cienki, wiotki, przegięty ku dołowi. Pędy jednoroczne są cienkie, żółtobrązowe, owłosione. Igły długości 15-1 mm oraz szerokości około 2 mm nie opadają na zimę. Szyszki są małe (długości około 2,5 cm) wrzecionowate, jasnoszare, zwisające. Dojrzewają jesienią w roku kwitnienia, utrzymują się na drzewie przez zimę lub nawet dłużej i opadają w całości. Nasiona są drobne ze skrzydełkiem, pokryte żywicznymi gruczołkami. Choiny rozmnaża się z nasion, które należy wysiewać do zimnego inspektu lub szklarni. Większe ilości nasion można także wysiewać wprost na zagony w kwietniu lub na początku maja. Młode siewki wymagają cieniowania i starannej pielęgnacji.

Wymagania klimatyczne i glebowe

Choina kanadyjska jest dość wytrzymała na niskie temperatury, ale wrażliwa na suszę. Wymaga gleb żyznych, wilgotnych i ocienionych stanowisk. Można ją sadzić pojedynczo, w grupach lub w formie szpalerów. Znosi przycinanie i może być używana na żywopłoty.

Cis pospolity

Drzewo dwupienne dorastające do 15-20 m wysokości i 50 cm pierśnicy, o koronie początkowo stożkowatej, w starszym wiekumniej regularnej, miotlastej. Młode pędyi pąki są jednakowej zielonej barwy. Koraszarowiśniowa, igły (długości 2-3,5 cm) osadzonesą na krótkich ogonkach, szablastowygięte i na wierzchołku stopniowo zaostrzone.Trwałość igieł wynosi 6-8 lat. Kwitniew marcu i kwietniu. Nasiona cisa dojrzewająjesienią. Wysiane zaraz po dojrzeniu kiełkująnastępnego roku; wysiane na wiosnę przelegująw ziemi do trzech lat. Lata nasiennepowtarzają się co 2 lub 3 lata. W młodości cisrośnie bardzo powoli; w wieku 4-6 lat średniroczny przyrost wysokości wynosi 2-3 cm,później 15-20 cm. Żyje bardzo długo; najstarszecisy osiągają wiek do 1000 lat.

Na działkach i w ogrodach uprawiany jestz reguły jako krzew o nieco inaczej ułożonychigłach, często barwnych zielonych bądźżółtych.

Wymagania klimatyczne i glebowe

Cis jest wrażliwy na mrozy i suszę. Przez Polskę przebiega wschodnia granica zasięgucisa. Gatunek ten nie występuje w Poznańskiem, na Kujawach, Mazowszu, Podlasiui Wyżynie Lubelskiej. Najlepiej rośnie naglebach wapiennych, dostatecznie wilgotnychi głębokich, natomiast źle na glebachsuchych, jak również zabagnionych. Cis zewszystkich gatunków iglaków najlepiej znosiocienienie i za młodu wymaga do swegorozwoju osłony. Toteż występuje on przedewszystkim w podszyciu i dolnym piętrzedrzewostanu. Rzadko tworzy lite drzewostany, przeważnie rośnie razem z bukiem,jodłą, dębem i innymi gatunkami.

Wysiew i pielęgnacja

Podobnie jak wiele innych drzew iglastych, cis można rozmnażać wegetatywnie z sadzonek. Uzyskane tą drogą osobniki wykazują wzrost krzewiasty i nie tworzą głównego pnia. Cis pospolity spośród gatunków drzew iglastych jest jednym z najbardziej odpornych na działanie spalin samochodowych oraz przemysłowych zanieczyszczeń powietrza. Cis ma wielką zdolność rozwijania pędów z pączków śpiących i bardzo dobrze nadaje się do formowania najrozmaitszych figur i strzyżonych szpalerów.

Cięcie cisa

Drzewo to bardzo dobrze znosi cięcie, dlatego może być śmiało używane na żywopłoty lub inne formy sztuczne (bryły geometryczne lub zwierzęta). Cięcie cisów wykonuje się zawsze wiosną. Ciecie formy naturalnej – młode drzewko nie wymaga zbyt wielu zabiegów. W drugim roku po posadzeniu należy skrócić oś główną w odległości 30 cm od ziemi, co spowoduje rozgałęzienie się i pojawienie wielu nowych pędów. W latach następnych należy przycinać zbyt wybujałe pędy, aby zachować naturalną formę drzewa(rysunek 2).

Cięcie żywopłotu

1) W pierwszych 3 lub 4 latach należy wykonywaćtakie samo cięcie, jak przy zwykłym formowaniu drzewka; jesienią każdego roku należy wyrównać z grubsza powierzchnię żywopłotu(rysunek 3).

2) W następnych latach we wrześniu usuwać 20-30% długości pędów rocznych aż do otrzymania ostatecznych rozmiarów żywopłotu(rysunek 4).

3) Gdy po wielu latach żywopłot stanie się zbyt duży i gęsty, należy go odmłodzić. W tym celu w lutym skrócić gałęzie niedaleko od pnia(rysunek 5), a następnie... rozpocząć formowanie od początku.

Najpopularniejsze odmiany ogrodowe cisa

Aurea Decora– odmiana o złocistożółtych wiosennych przyrostach, zieleniejących późnym latem lub jesienią. Wszystkie pędy pokryte długimi igłami ustawione są skośnie. Dojrzały okaz osiąga ok. 1,5 m wysokości i 3 m szerokości. Bardzo dobrze znosi cięcie, przez które bardzo mocno się zagęszcza.

Dovastoniana– przeznaczona do wykorzystania jako samotnie rosnąca w dużych ogrodach. Tworzy dość regularne, szeroko rozpostarte drzewka z silnie zwisającymi odgałęzieniami. Rośnie początkowo stosunkowo wolno, ok. 15-20 cm rocznie, osiągając po 10 latach mniej więcej 1,5 m wysokości. Igły długie, o specyficznym ciemnozielonym zabarwieniu z lekkim odcieniem czarnego.

Dovastonii Aurea– odmiana w budowie podobna do poprzedniej, jest jednak znacznie wolniejsza we wzroście, a przez to również i gęściejsza. Ciekawa odmiana nadająca się nawet i do mniejszych ogrodów.

Elegantissima– dobrze znosząca polskie warunki klimatyczne, bezproblemowa w uprawie. Tworzy szerokie, dość silnie rosnące krzewy z pędami skierowanymi ukośnie w górę. Charakterystyczne dla tej odmiany jest słomianożółte zabarwienie młodocianych przyrostów. Na nasłonecznionym stanowisku jeszcze bardziej blednie, zaś w niewielkim cieniu lekko zielenieje.

Erecta– odmiana o intensywnie zielono zabarwionych, krótkich igłach. Rośnie stosunkowo szybko, niestety, jest wrażliwa na niskie temperatury. Wymaga dla własnego bezpieczeństwa stanowisk zacienionych i osłoniętych od mroźnych i wysuszających wiatrów.

Fastigiata– kolumnowo rosnąca odmiana, z pędami skierowanymi pionowo w górę. Bardzo długo ma kształt grubego cygara, jednak wiekowe egzemplarze lubią tworzyć formy rozszerzające się na kształt litery V. Rośnie stosunkowo szybko, ok. -12 cm rocznie, osiągając po 10 latach ok. 70-90 cm wysokości. Zabarwienie igieł intensywnie zielone. Należy jej zapewnić miejsca ciepłe, wilgotny mikroklimat i całkowite osłonięcie od wiatrów.

Cyprysik

Cyprysiki to gatunek iglaków zbliżony w wyglądzie do żywotników. W odróżnieniu od tych ostatnich charakteryzują się zwisającymi wierzchołkami. W Polsce sadzone są tylko ozdobne odmiany ogrodowe, których ilość i różnorodność jest ogromna. Bywają karłowate, wspaniale nadające się do ogródków skalnych, jak również wysokie, drzewiaste. Przyjmują formy kolumnowe, stożkowe, krzaczaste, kuliste, pięknie i różnorodnie wybarwione.

Wymagania klimatyczne i glebowe

Najlepiej rosną w miejscach o dużej wilgotności powietrza, częstych i obfitych opadach, bardzo łagodnych zimach. Są roślinami bardzo wrażliwymi na niskie temperatury i suche, zanieczyszczone powietrze, co poważnie ogranicza możliwości ich uprawiania. Najlepiej czuje się na glebach wilgotnych i żyznych.

Wysiew i pielęgnacja

Optymalny czas wysiewu cyprysika to okres wiosenny pomiędzy marcem a majem. Zabiegi pielęgnacyjne są w dużej mierze uzależnione od wybranej odmiany rośliny oraz jej wieku.

Cięcie cyprysika Lawsona

Jest to gatunek o stożkowatym pokroju, nadający się również na żywopłoty.

Cięcie formy naturalnej – najważniejsze jest prowadzenie pędu głównego, tzw. strzały. Należy dbać, aby zawsze dominował wśród innych pędów, konkurujące z nią pędy wierzchołkowe należy usuwać(rysunek 6)

Cięcie żywopłotu

1) Po posadzeniu drzewa, w listopadzie, skrócić nieco najsilniejsze gałązki i strzałę, co pobudzi drzewo do wydania pędów bocznych(rysunek 7).

2) W latach następnych należy wykonywać regularnie cięcia w czerwcu i marcu(rysunek 8a), a na powierzchni żywopłotu (zwłaszcza po bokach) zostawiać gałązki kilka centymetrów dłuższe(rysunek 8b).

Najpopularniejsze odmiany ogrodowe cyprysika

Cyprysik groszkowy Boulevard– silnie zagęszczony krzew o stosunkowo wolnym wzroście i nieregularnym kształcie, zbliżonym do stożkowatego. Ma igły miękkie i szerokie, w kolorze srebrzystoniebieskim, zimą przebarwia się na kolor lekko szarawy lub lekko brązowy. Wymaga stanowisk osłoniętych, ciepłych i słonecznych.

Cyprysik groszkowy pierzasty złocisty Plumosa aurea– drzewo o zwartym pokroju, w kształcie stożka, pędy pierzaste, rozgałęzione, na żółto zabarwione. Przy dość szybkim wzroście osiąga wysokość 15-20 m. Wymaga stanowisk słonecznych, najlepiej radzi sobie w klimacie wilgotnym. Jest odporny na polskie warunki klimatyczne.

Cyprysik japoński Nana Gracilis– odmiana karłowa o wysokości do 1,5 m, krótkich, błyszczących, wachlarzykowatych pędach. Szczególnie nadaje się do małych ogrodów skalnych. Wymaga stanowisk ciepłych, osłoniętych od wiatrów, słonecznych lub półcienistych oraz wilgotnych gleb. Młode okazy w przypadku ostrzejszej zimy powinno się okrywać.

Cyprysik Lawsona– drzewo zwarte, zagęszczone, pokroju stożkowatego bądź kolumnowego, przyrost roczny 10-15 cm rocznie, dorasta do wysokości 10 metrów. Ma zabarwienie srebrzystoniebieskie. Jest polecany zwłaszcza na żywopłoty. Wymaga stanowisk słonecznych. Jest wrażliwy na mroźne wysuszające wiatry.

Cyprysik nutkajski Glauca– odmiana drzewiasta, o wąskostożkowatej, regularnie zbudowanej koronie, gęsto ułożonych rozgałęzieniach o niebieskozielonym zabarwieniu i charakterystycznie zwisającym pędzie wierzchołkowym. Ze względu na atrakcyjny wygląd zalecany do pojedynczych nasadzeń w miejscach dobrze wyeksponowanych. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, a jego wymagania glebowe i wilgotnościowe nie są zbyt wygórowane.

Cyprysik nutkajski Pendula– drzewo pokroju stożkowatego o efektownie zwisających długich gałązkach i zabarwieniu ciemnozielonym. Charakteryzuje się szybkim przyrostem (20-30 cm rocznie), maksymalnie osiąga 20-25 m, doskonały do nasadzeń pojedynczych. Jako wyjątkowo ozdobna odmiana nadaje się jako główny element dekoracyjny. Wymaga stanowisk słonecznych lub półcieniu oraz gleb żyznych, przepuszczalnych i próchniczych.

Jałowiec

Jałowiec to jeden z najpopularniejszych a zarazem najbardziej różnorodnych iglaków. Znanych jest ponad 60 gatunków tej rośliny. Spotyka się wśród nich formy płożące, krzaczaste jak również wysokie drzewa, dorastające na swych naturalnych stanowiskach do 30 m wysokości. Jałowce rozwijają dwojakiego rodzaju ulistnienie: sztywne kłujące igły oraz drobne, przylegające do pędów łuski. Igły od dolnej strony są zazwyczaj zielone i błyszczące, od górnej z jednym lub dwoma białymi paskami. U niektórych gatunków występują tylko igły, inne posiadają zarówno igły, jak i łuski. Jałowce należą do roślin dwu lub jednopiennych. Początkowo są zielone i takie też wykorzystuje się do wyrobu ginu, któremu nadają charakterystyczny zapach, po dojrzeniu niebieskie lub granatowe.

Wymagania klimatyczne i glebowe

Jałowce są z reguły roślinami światłolubnymi, które nie lubią zacienienia. Większość z odmian jest odporna na mrozy i wyjątkowo dobrze znosi suszę. Mają niezbyt duże wymagania glebowe, choć na żyźniejszych i dostatecznie wilgotnych gruntach rosną lepiej i są zdrowsze.

Cięcie jałowca

Cięcie formy naturalnej – jeśli w rok po posadzeniu rozwiną się dwa konkurencyjne pędy wierzchołkowe, należy późną jesienią usunąć jeden z nich, a w następnych latach dbać o dominację strzały, usuwać gałązki chore lub martwe.

Cięcie żywopłotu