Uzyskaj dostęp do ponad 250000 książek od 14,99 zł miesięcznie
W smutnym peerelowskim pejzażu powstawały dzieła wybitne. Polscy malarze, rysownicy i animatorzy zdobywali światową sławę. W kraju naznaczonym niedostatkiem rozkwitała kolorami sztuka. A że najbliższa ludziom była wtedy sztuka masowa, komiks, plakat i film animowany, ona więc wyrastała na tym zgrzebnym tle – jak maki na betonie.
Przełomowy rok 1945 – oznaczał wprawdzie koniec wojny, ale nie wymazywał z pamięci wojennej traumy. Na murach spalonej stolicy zawisł pierwszy, symboliczny, zamykający ten okres plakat antyhitlerowski „Zniszczymy faszyzm do końca” Eryka Lipińskiego. Ci, którzy ocaleli z pożogi, choć poturbowani psychicznie i fizycznie, z nadzieją patrzyli w przyszłość. Ten upragniony „nowy lepszy świat” okazał się jednak pułapką. Dla artystów ponure realia peerelowskie stały się wyzwaniem i inspiracją. W nich narodziła się słynna w świecie polska szkoła plakatu, a międzynarodową sławę zdobywali twórcy polskich animacji.
Na kartach książki pojawiają się artyści tej miary co Henryk Tomaszewski, Waldemar Świerzy, Janusz Stanny czy Tadeusz Trepkowski. Uchyla swoje drzwi Pracownia Plakatu Propagandowego i raczkujące studio filmów animowanych w Bielsku-Białej. Śledzimy losy Waleriana Borowczyka i Jan Lenicy – w latach 60. okrzykniętych twórcami polskiej szkoły animacji. Obserwujemy trud tworzenia pierwszych filmów rysunkowych. Wreszcie i perypetie związane z „najbardziej imperialistycznym” gatunkiem sztuki. A w nim Henryk Chmielewski czy Janusz Christa – królowie komiksu. Przewija się tu zresztą cała plejada znakomitości: plakacistów, animatorów, twórców komiksów.
Autorka ukazuje artystów tamtej epoki, a przybliżając ich dzieła, pokazuje warunki, w jakich powstawały, wyboistą drogę artystyczną w okowach socjalizmu.
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:
Liczba stron: 320
Rok wydania: 2021
Układ graficzny i projekt okładki
Tomasz Majewski
Redaktor prowadzący
Urszula Lewandowska
Redaktor merytoryczny
Mariola Hajnus
Redaktor techniczny
Andrzej Sobkowski
Skład wersji elektronicznej
Robert Fritzkowski
Korekta
Renata Kuk
Katarzyna Szajowska (Kaliope)
Zdjęcia
Zbiory: Muzeum Plakatu w Wilanowie, Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego w Warszawie, Muzeum Powstania Warszawskiego, Archiwum „Przekroju”, Archiwum SiT, Wydawnictwa Prószyński Media Warszawa, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Fundacji Skarbnica Sztuki, Biblioteki Narodowej, Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi, Biblioteki Cyfrowej Regionalia Ziemi Łódzkiej oraz Wikimedia Commons
Zbiory prywatne: Tadeusza Baranowskiego, Jana Bokiewicza, Wojciecha Jamy, Piotra Kamlera, Piotra Młodożeńca, Rafała Olbińskiego, Andrzeja Pągowskiego, Katarzyny Stanny i Teresy Wilbik-Stanny
Kadry z filmów animowanych pochodzą z zasobów Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego
Zdjęcia plakatów otrzymaliśmy dzięki uprzejmości: Jana Bokiewicza, Laury Czarnockiej, Ludwika Erhardta, Andrzeja Krajewskiego, Zuzanny Lipińskiej i Tomasza Lipińskiego, Piotra Młodożeńca, Marcina Mroszczaka, Rafała Olbińskiego, Andrzeja Pągowskiego, Filipa Pągowskiego, Magdaleny Świerzy, Joanny Trepkowskiej-Makomaskiej, Mieczysława Wasilewskiego, Fundacji Promocji Twórczości Wojciecha Fangora
Redakcja składa serdeczne podziękowania wszystkim osobom, które udostępniły zdjęcia do publikacji oraz pomogły w zgromadzeniu wszelkich ilustracji
© for the text by Ewa Jałochowska
© for this edition by MUZA SA, Warszawa 2021
ISBN 978-83-287-1468-7
Sport i Turystyka – MUZA SA
Wydanie I
Warszawa 2021
fragment
Ukochanym Rodzicom,
dzięki którym moje dzieciństwo w Peerelu było kolorowe
Nie ma wilka bez zająca, kółka bez kwadratu, lampy bez mroku. I kolorów oczywiście bez szarości także być nie może. Dlatego o sztuce masowej Peerelu nie można napisać bez tego, co w Polsce Ludowej było biedne, smutne i szare. Gdyby nie strach, a nawet w pewnych okresach terror, gdyby nie odcięcie od Zachodu, polska sztuka przybrałaby inną formę. Artyści szukaliby inspiracji gdzie indziej, z inną potrzebą ekspresji. Używaliby odmiennych narzędzi i sposobów na uporanie się z brakiem możliwości. Tymczasem właśnie to, że musieli radzić sobie z niesprzyjającymi warunkami, spowodowało, że sięgali do najciekawszych rozwiązań, a te przyniosły im światową sławę i popularność.
Polskie dzieła pokazywane były i zdobywały nagrody na wielu zagranicznych konkursach. Jednak nikt spoza ojczyzny nie potrafiłby zrozumieć, czym dla mieszkańców komunistycznego kraju położonego nad Wisłą były wiszące na ulicach plakaty, sprzedawane spod lady kolorowe komiksy, pełne filozofii i pragnienia wolności filmy animowane wyświetlane przed seansem w każdym polskim kinie. Nikt prócz obywateli bloku wschodniego nie mógłby sobie wyobrazić, jakim wytchnieniem była sztuka w czasach dyktatury, gdy zniewolone umysły przepełniał strach i niepewność jutra. Dlatego opowiedzieć o niej trzeba, pokazując jej tło: historię, ustrój, sylwetki przywódców niosących nadzieję na swobodę – zwykle zresztą niespełnioną. Bez kartek na mięso, bez kolejki po papier toaletowy, bez czołgów na ulicach, zrozumieć, czym była sztuka w czasach Polski Ludowej, się nie da. A że najbliższa ludziom była wtedy sztuka masowa, komiks, plakat i film animowany, wyrastająca w socjalistycznej rzeczywistości jak maki na betonie, dlatego w Kolorach Peerelu opowiemy właśnie o niej.
„Szpilki” ukazywały się już od 1936 roku, pismo reaktywowane zostało tuż po wojnie, nr 14 z 5 czerwca 1945 roku. Fot. Biblioteka Uniwersytecka w Łodzi
* * *
koniec darmowego fragmentuzapraszamy do zakupu pełnej wersji
Sport i Turystyka – MUZA SA
ul. Sienna 73
00-833 Warszawa
tel. +4822 6211775
e-mail: [email protected]
Księgarnia internetowa: www.muza.com.pl
Wersja elektroniczna: MAGRAF s.c., Bydgoszcz
