Człowiek o 24 twarzach ebook

Pozostają jednak pytania bez odpowiedzi: Skąd Milligan znał technikę ucieczki w stylu Houdiniego, zademonstrowaną przez Tommy’ego (jedną z jego osobowości)? Co sądzić o jego rozmowach z ofiarami gwałtów, w których utrzymywał, że jest „partyzantem” i „płatnym mordercą”? Lekarze uważają, że Milligan może mieć jeszcze inne, niezbadane dotąd osobowości, i że niektóre z nich mogły popełnić nieodkryte dotąd przestępstwa.

OSZUST CZY OFIARA?

PRZYPADEK MILLIGANA JEST POUCZAJĄCY

William Stanley Milligan jest udręczonym człowiekiem, wiodącym życie pełne problemów.

Jest albo oszustem, który okpił społeczeństwo i uniknął kary za przestępstwa popełnione z użyciem przemocy, albo autentyczną ofiarą choroby psychicznej zwanej osobowością wieloraką. Jakkolwiek jest, jest niedobrze...

Tylko czas może pokazać, czy Milligan oszukał świat, czy jest on jedną z najtragiczniejszych ofiar tego świata...

W sobotę, 22 października 1977 roku, komendant policji uniwersyteckiej, John Kleberg, zarządził, by Wydział Medyczny Uniwersytetu Stanowego Ohio znalazł się pod ścisłym nadzorem policyjnym. Uzbrojeni policjanci patrolowali kampus, poruszając się samochodami i pieszo, a uzbrojeni obserwatorzy czuwali na dachach. Kobiety ostrzeżono, by nie chodziły same i by wsiadając do swoich samochodów, wystrzegały się mężczyzn.

Po raz drugi w ciągu ośmiu dni młoda kobieta została uprowadzona z terenu kampusu. Zdarzyło się to między siódmą a ósmą rano, a sprawca groził ofierze bronią. Pierwszą z uprowadzonych była dwudziestopięcioletnia studentka optometrii, a drugą dwudziestoczteroletnia pielęgniarka. Jedną i drugą wywieziono za miasto, zgwałcono, zmuszono do podjęcia pieniędzy w banku i obrabowano.

W gazetach opublikowano portrety pamięciowe, na co ludzie zareagowali setkami telefonów, nazwisk i opisów, z których wszystkie okazały się bezwartościowe. Nie było istotnych wskazówek, nie było podejrzanego. Napięcie na uniwersytecie rosło. Rosła też presja na Kleberga, gdyż organizacje studenckie i inne grupy domagały się ujęcia człowieka, którego gazety stanu Ohio i dziennikarze telewizyjni zaczęli nazywać „uniwersyteckim gwałcicielem”.

Kleberg powierzył zadanie ujęcia sprawcy młodemu inspektorowi, Eliotowi Boxerbaumowi. Boxerbaum, samozwańczy liberał, zaczął mieć związki z policją, gdy jeszcze uczęszczał na Uniwersytet Stanowy Ohio, po zamieszkach studenckich w roku 1970, po których zamknięto kampus. Po ukończeniu przez niego studiów zaproponowano mu w tymże roku pracę w policji uniwersyteckiej pod warunkiem, że obetnie swoje długie włosy i zgoli wąsy. Obciął włosy, ale nie chciał zgolić wąsów. Mimo to zatrudniono go.

W trakcie badania portretów pamięciowych oraz informacji dostarczonych przez dwie ofiary wszystko wydawało się wskazywać na jednego sprawcę: białego Amerykanina, w wieku między dwudziestym trzecim a dwudziestym siódmym rokiem życia, ważącego od 175 do 185 funtów, o brązoworudawych włosach. Za każdym razem mężczyzna miał na sobie brązową bluzę do joggingu, dżinsy oraz białe tenisówki.

Carrie Dryer, pierwsza ofiara, pamiętała, że gwałciciel miał rękawiczki na rękach oraz posiadał rewolwer. Od czasu do czasu jego oczy biegały z boku na bok – co było według niej objawem oczopląsu. Przykuł ją kajdankami do drzwi jej samochodu, od wewnątrz, zawiózł ją w oddaloną wiejską okolicę i tam zgwałcił. Po dokonaniu gwałtu powiedział:

– Jeżeli pójdziesz na policję, nie opisuj im, jak wyglądałem. Jeżeli znajdę cokolwiek na swój temat w gazecie, to wyślę kogoś za tobą w pogoń.

Jakby chcąc udowodnić, że mówi poważnie, wypisał sobie nazwiska paru osób z jej kalendarzyka.

Donna West, niewysoka, pulchna pielęgniarka, powiedziała, że ten, co ją zaatakował, miał przy sobie pistolet automatyczny. Na rękach coś miał – nie brud czy tłuszcz, ale jakieś takie tłustawe plamy. W pewnej chwili powiedział, że ma na imię Phil. Często przeklinał. Miał na nosie brązowe okulary słoneczne, więc Donna nie widziała jego oczu. Zapisał sobie nazwiska jej krewnych i ostrzegł, że jeżeli go zidentyfikuje, to „bractwo”, które spełni jego groźby, zrobi krzywdę jej samej albo komuś z jej rodziny. Donna, podobnie jak policjanci, uważała, że on tylko się przechwala, jakoby należał do jakiejś organizacji terrorystycznej, czy też do mafii.

Kleberg i Boxerbaum nie wiedzieli, co myśleć tylko o jednej istotnej różnicy istniejącej między tymi dwoma opisami. Pierwszy mężczyzna został opisany jako mający dość bujne, porządnie przystrzyżone wąsy. A drugi miał, według opisu ofiary, trzydniowy zarost, ale nie miał wąsów.

Boxerbaum uśmiechnął się.

– Myślę, że między pierwszym a drugim zdarzeniem je zgolił.

W Centralnym Komisariacie Policji w śródmieściu Columbus detektyw Nikki Miller, przydzielona do oddziału zajmującego się przestępstwami o charakterze seksualnym, zameldowała się na drugą zmianę o godzinie trzeciej po południu. Była środa, 26 października. Nikki wróciła właśnie z dwutygodniowego urlopu, który spędziła w Las Vegas. Czuła się wypoczęta i na taką wyglądała. Była opalona, a opalenizna pasowała do jej brązowych oczu i rudawych włosów. Detektyw Gramlich z pierwszej zmiany powiedział jej, że przewozi młodą ofiarę gwałtu do szpitala uniwersyteckiego. Ponieważ Miller miała zajmować się tą sprawą, Gramlich podał jej te nieliczne szczegóły, które były znane.

Polly Newton, dwudziestojednoletnia studentka Uniwersytetu Stanowego Ohio, tego dnia rano około ósmej została uprowadzona zza budynku, w którym znajdowało się jej mieszkanie, stojącego w pobliżu kampusu uniwersyteckiego. Po zaparkowaniu niebieskiego corvette swojego chłopaka została wepchnięta z powrotem do środka. Napastnik kazał jej jechać w odludną wiejską okolicę i tam ją zgwałcił. A potem zmusił ją, żeby pojechała do Columbus i zrealizowała dwa czeki. Po czym kazał się zawieźć z powrotem na kampus. Tam zaproponował, żeby zrealizowała jeszcze jeden czek i zatrzymała pieniądze dla siebie.

Nikki Miller, ponieważ była na urlopie, nie czytała nic na temat gwałciciela uniwersyteckiego. Nie widziała też jego portretów pamięciowych. Jednak detektywi z pierwszej zmiany poinformowali ją o szczegółach.

„Fakty związane z tą sprawą – napisała Nikki Miller w swoim sprawozdaniu – przypominają fakty związane z dwoma gwałtami (uprowadzeniami), którymi zajmuje się policja Uniwersytetu Stanowego Ohio i które wydarzyły się na ich terenie”.

Nikki Miller i jej współpracownik, posterunkowy A.J. Bessell, pojechali do szpitala uniwersyteckiego, aby przesłuchać szatynkę Polly Newton.

Mężczyzna, który ją uprowadził – powiedziała Polly – zaznaczył, że jest członkiem radykalnej organizacji noszącej nazwę Weathermen, ale że ma też inną tożsamość – jest biznesmenem, a poza tym jeździ maserati. Po koniecznych zabiegach w szpitalu Polly zgodziła się pojechać z Nikki Miller i Bessellem, aby odnaleźć miejsce, w którym została zgwałcona. Ale robiło się ciemno i zgubiła drogę. Obiecała, że na drugi dzień rano spróbuje jeszcze raz.

Specjalna jednostka zbadała jej samochód, szukając odcisków palców. Znaleźli trzy częściowe odciski z taką liczbą linii, która pozwalała dokonać porównania z odciskami przyszłych podejrzanych.

Nikki Miller i Bessell zawieźli Polly do biura detektywów, gdzie rysownik sporządził portret pamięciowy. Następnie Nikki Miller poprosiła Polly o przejrzenie zdjęć białych mężczyzn, którzy dopuścili się przestępstw o charakterze seksualnym. Polly obejrzała trzysta takich zdjęć, jednak bez rezultatu. O dziesiątej wieczorem, zmordowana po siedmiu godzinach spędzonych z policją, dała spokój.

Na drugi dzień rano, o dziesiątej piętnaście, detektywi z oddziału zajmującego się przestępstwami o charakterze seksualnym przyjechali po Polly Newton i zawieźli ją do Hrabstwa Delaware. W świetle dnia Polly była w stanie zaprowadzić ich na miejsce gwałtu, gdzie – w pobliżu stawu – znaleźli łuski z dziewięciomilimetrowego pocisku. To właśnie w tym miejscu, powiedziała Polly jednemu z detektywów, mężczyzna wystrzelił do butelek z piwem, które cisnął do wody.

Gdy wrócili do biura, zastali Nikki Miller, która właśnie się tam pojawiła. Posadziła Polly w małym pokoiku naprzeciwko stanowiska recepcjonistki i przyniosła następną partię zdjęć przestępców seksualnych. Zostawiła dziewczynę samą i zamknęła drzwi.

W kilka minut później do biura detektywów przyjechał Eliot Boxerbaum z Donną West, pielęgniarką, która była drugą ofiarą. Chciał, żeby ona także przejrzała zdjęcia. On i Kleberg postanowili, że studentka optometrii będzie trzymana w rezerwie i, w wypadku, gdyby sąd nie uznał rozpoznanych zdjęć za dowód, zidentyfikuje przestępcę bezpośrednio.

Nikki Miller posadziła Donnę West przy stole w korytarzu obok szaf z kartotekami i przyniosła jej trzy partie zdjęć przestępców.

– O Boże – powiedziała Donna – to aż tylu przestępców seksualnych chodzi po ulicach?

Donna oglądała zdjęcia jedno po drugim, a Boxerbaum i Nikki Miller czekali obok. Zdenerwowana i zniechęcona Donna nagle spostrzegła znajomą twarz – nie był to mężczyzna, który ją zgwałcił, tylko jej były kolega z klasy, ktoś, kogo parę dni wcześniej widziała na ulicy. Spojrzała na odwrotną stronę zdjęcia i zobaczyła, że został aresztowany za obnażanie się.

– Boże drogi – mruknęła do siebie – człowiek nigdy nie ma pojęcia, z kim ma do czynienia.

W połowie materiałów Donna zawahała się przy zdjęciu przystojnego młodego człowieka z bokobrodami à la Franciszek Józef i bezmyślnymi oczami. Podskoczyła, omal nie przewracając krzesła.

– To on! To on! Jestem pewna!

Nikki Miller poprosiła, by Donna podpisała się na odwrocie fotografii, następnie sprawdziła numer identyfikacyjny i napisała: William S. Milligan. Było to stare zdjęcie.

Następnie wsunęła zidentyfikowaną fotografię między te, których nie oglądała jeszcze Polly Newton. A potem ona, Boxerbaum oraz detektyw Brush i posterunkowy Bessell przeszli do pokoju, w którym siedziała Polly.

Nikki Miller pomyślała, że Polly musi liczyć się z tym, iż spodziewają się, że wybierze jakąś fotografię z tego zbioru. Polly oglądała zdjęcia. Gdy była w połowie zbioru, Nikki Miller owładnęło rosnące napięcie. Jeżeli Polly wybierze to samo zdjęcie, będą mieli uniwersyteckiego gwałciciela.

Polly zatrzymała się przy podobiźnie Milligana, a potem przeglądała zdjęcia dalej. Nikki Miller czuła napięcie w ramionach i rękach. Polly wróciła do zdjęcia Milligana i przyjrzała się znowu młodemu człowiekowi z bokobrodami à la Franciszek Józef.

– O raju, ten naprawdę wygląda tak jak on – powiedziała. – Ale nie mam pewności.

Boxerbaum wahał się, czy zwrócić się o nakaz aresztowania Milligana. Co prawda Donna West zidentyfikowała go z całą pewnością, jednak niepokojące było to, że zdjęcie było sprzed trzech lat. Boxerbaum chciał poczekać na odciski palców. Detektyw Brush poszedł na pierwsze piętro do biura identyfikacji przestępców, by sprawdzić, czy odciski Milligana odpowiadają odciskom znalezionym na samochodzie Polly.

Nikki Miller była zła z powodu tej zwłoki. Czuła, że zrobili dobry początek i chciała aresztować Milligana. Ponieważ jednak ofiara, Polly Newton, nie zidentyfikowała go z całą pewnością, nie było wyjścia – trzeba było czekać. Dwie godziny później było już wiadomo. Odcisk prawego palca wskazującego, znaleziony po zewnętrznej stronie okna w przednich drzwiach po stronie pasażera samochodu Polly oraz odcisk prawego palca serdecznego i prawej dłoni należały do Milligana. Wszystkie, z całą pewnością. To wystarczało, żeby skierować sprawę do sądu.

Boxerbaum i Kleberg wciąż się jednak wahali. Przed ujęciem podejrzanego chcieli mieć absolutną pewność. Dlatego też poprosili, by odciski ocenił ekspert.

Ponieważ odciski Milligana odpowiadały tym znalezionym na samochodzie ofiary, Nikki Miller postanowiła wszcząć postępowanie w sprawie o uprowadzenie, rabunek i gwałt. Uzyska nakaz aresztowania, aresztuje go i wtedy Polly będzie mogła go zidentyfikować w trakcie konfrontacji.

Boxerbaum zgadzał się ze swoim zwierzchnikiem Klebergiem, który nalegał, by policja uniwersytecka zaczekała na ekspertyzę. To nie powinno zająć więcej niż godzinę czy dwie.

Lepiej mieć pewność. Była ósma wieczorem, gdy ekspert z zewnątrz orzekł, że odciski należą do Milligana.

– Dobrze – powiedział Boxerbaum – zwrócę się o wszczęcie postępowania w sprawie o uprowadzenie. Jest to jedyne przestępstwo popełnione na kampusie, czyli na terenie nam podległym. Gwałt zdarzył się gdzie indziej.

Sprawdził informację, która nadeszła z biura identyfikacji przestępców: William Stanley Milligan, dwudziestodwuletni były skazaniec, został sześć miesięcy wcześniej zwolniony warunkowo z Lebanońskiego Zakładu Karnego. Jego ostatnim znanym był adres: 933 Spring Street, Lancaster, Ohio.

Nikki Miller wezwała oddział specjalny, który zebrał się w biurze oddziału zajmującego się przestępstwami o charakterze seksualnym, by zaplanować akcję. Musieli ustalić, ile osób znajduje się wraz z Milliganem w mieszkaniu. Dwie z ofiar gwałtów twierdziły, iż mówił on, że jest terrorystą i płatnym mordercą, a poza tym oddał strzał w obecności Polly. Musieli przyjąć, że jest uzbrojony i niebezpieczny.

Posterunkowy Craig z oddziału specjalnego zaproponował, by zastosować podstęp. Chciał posłużyć się pudełkiem z pizzerii Domino’s i udawać, że przyniósł pizzę. Postanowił zajrzeć do środka, gdy Milligan otworzy drzwi. Pozostali zgodzili się na ten plan.

Jednak Boxerbaum, od chwili gdy dowiedział się, jaki jest adres Milligana, miał wątpliwości. Dlaczego, zastanawiał się, były więzień miałby pokonywać odległość czterdziestu pięciu mil, jechać z Lancasteru do Columbus trzy razy w tygodniu po to, by popełnić gwałt? Coś tu się nie zgadzało. Gdy mieli już wychodzić, podniósł słuchawkę telefonu, wykręcił 411 i zapytał, gdzie obecnie mieszka niejaki William Milligan. Słuchał przez chwilę, a potem zapisał adres.

– Przeprowadził się do Reynoldsburga na 5673 Old Livingston Avenue – oznajmił. – Dziesięć minut drogi samochodem. Po wschodniej stronie. No tak, w tym jest więcej sensu.

Wszyscy, słysząc te słowa, odetchnęli z ulgą.

O dziewiątej Boxerbaum, Kleberg, Nikki Miller, Bessell i czterech członków oddziału specjalnego wyruszyli trzema samochodami w drogę. Jechali autostradą z prędkością dwudziestu mil na godzinę, a światło reflektorów ich samochodów przedzierało się przez najgęstszą mgłę, jaką w życiu widzieli.

Oddział specjalny dotarł na miejsce pierwszy. Piętnastominutowa przejażdżka okazała się w rzeczywistości jazdą trwającą godzinę, a następne piętnaście minut zajęło odnalezienie właściwego adresu przy krętej nowej uliczce na osiedlu Channingway. Czekając na przyjazd reszty ekipy, członkowie oddziału specjalnego rozmawiali z kilkoma sąsiadami. W mieszkaniu Milligana paliły się światła.

Gdy przybyli detektywi i policjanci z komisariatu uniwersyteckiego, wszyscy zajęli odpowiednie pozycje. Nikki Miller ukryła się po prawej stronie patia. Bessell poszedł za róg budynku. Pozostali trzej członkowie oddziału specjalnego zajęli pozycje po drugiej stronie. Boxerbaum i Kleberg podeszli od tyłu domu i zbliżyli się do podwójnych przesuwanych szklanych drzwi.

Craig wyjął z bagażnika swojego samochodu pudełko z pizzerii Domino’s i napisał na nim czarnym flamastrem: Milligan, 5673 Old Livingston Avenue. Wypuścił koszulę na dżinsy, żeby zasłonić rewolwer, i podszedł swobodnym krokiem do jedynych z czworga drzwi wychodzących na patio. Zadzwonił. Żadnej reakcji. Zadzwonił ponownie i, słysząc hałas wewnątrz, przyjął postawę człowieka znudzonego. Jedną ręką podtrzymywał pudełko od pizzy, a drugą położył na biodrze, tuż przy rewolwerze.

Ze swojego miejsca za domem Boxerbaum widział młodego człowieka siedzącego w brązowym fotelu przed dużym kolorowym telewizorem. Na lewo od drzwi frontowych zobaczył czerwone krzesło. Salon-jadalnia o planie mającym kształt litery L. Nikogo więcej w zasięgu wzroku. Oglądający telewizję wstał z fotela i poszedł do frontowych drzwi.

Kiedy Craig zadzwonił po raz drugi, zauważył, że ktoś na niego patrzy przez szybkę znajdującą się obok drzwi. Drzwi się otworzyły. Przed Craigiem stał przystojny młody człowiek.

– Przyniosłem pańską pizzę.

– Nie zamawiałem pizzy.

Craig, zaglądając do mieszkania, zobaczył przez niezasłonięte okno Boxerbauma stojącego przy tylnych szklanych drzwiach.

– Taki mam adres. Dla Williama Milligana. To pańskie nazwisko?

– Nie.

– Ktoś zamówił telefonicznie – powiedział Craig. – Kim pan jest?

– To jest mieszkanie mojego kolegi.

– A gdzie jest ten kolega?

– Nie ma go tu teraz.

Mężczyzna mówił tonem apatycznym, z wahaniem.

– A gdzie jest? Ktoś zamówił tę pizzę. Bill Milligan. Na ten adres.

– Nie wiem. Sąsiedzi go znają. Może oni mogą panu coś powiedzieć, a może to oni zamówili tę pizzę.

– Mógłby mnie pan do nich zaprowadzić?

Młody człowiek kiwnął głową, podszedł do drzwi po przeciwnej stronie, zapukał, odczekał chwilę i zapukał ponownie. Nie było żadnej reakcji.

Craig rzucił pudełko od pizzy, wyciągnął błyskawicznie broń i przytknął ją do głowy podejrzanego.

– Nie ruszać się! Wiem, że to ty jesteś Milligan!

Nałożył mu kajdanki.

Młody człowiek wyglądał na oszołomionego.

– Po co to? Ja nic nie zrobiłem.

Craig przyłożył mu lufę między łopatki i pociągnął za długie włosy jak za lejce.

– Wejdźmy do środka.

Gdy Craig wpychał podejrzanego do mieszkania, pojawili się inni członkowie oddziału specjalnego z bronią w pogotowiu. Boxerbaum i Kleberg przyłączyli się do nich.

Nikki Miller wyjęła zdjęcie. Na zdjęciu na szyi Milligana widniał pieprzyk.

– Ma pieprzyk. Ta sama twarz. To on.

Posadzili Milligana na czerwonym krześle. Nikki zauważyła, że patrzy on przed siebie oszołomionym wzrokiem, jak w transie. Sierżant Dempsey schylił się i zajrzał pod krzesło.

– Jest broń – powiedział. – Dziewięciomilimetrowe magnum. Smith & Wesson.

Jeden z członków oddziału specjalnego obrócił siedzenie brązowego fotela i już chciał wziąć leżący na nim magazynek i plastikową torebkę z amunicją, jednak Dempsey go powstrzymał.

– Zostaw. Mamy nakaz aresztowania, a nie przeszukania. Czy pozwoli nam pan dokonać przeszukania? – zwrócił się do Milligana.

Milligan popatrzył na niego tępym wzrokiem.

Kleberg, który wiedział, że nie potrzebuje nakazu przeszukania, żeby sprawdzić, czy w mieszkaniu jest ktoś jeszcze, wszedł do sypialni i zobaczył na niepościelonym łóżku strój do joggingu. W pokoju panował bałagan, na podłodze walały się brudne części garderoby. Kleberg zajrzał do otwartego schowka na ubrania, a tam, na półce, ułożone równiutko, leżały karty kredytowe należące do Donny West i Carrie Dryer. Były nawet kawałki papieru, które Milligan wziął od obu kobiet. Natomiast brązowe okulary słoneczne i portfel znajdowały się na komodzie z lustrem.

Kleberg poszedł poszukać Boxerbauma, żeby mu powiedzieć, co zobaczył. Znalazł go w małej jadalni, która została zamieniona na pracownię malarską.

– Spójrz na to.

Boxerbaum wskazał duży obraz przedstawiający chyba jakąś królową czy osiemnastowieczną arystokratkę ubraną w niebieską suknię ozdobioną koronkami, siedzącą przy fortepianie, z nutami w dłoni. Zadziwiająco dobrze oddane były szczegóły. Obraz nosił podpis: Milligan.

– No no, to jest piękne – powiedział Kleberg.

Spojrzał na inne płótna oparte o ścianę, na pędzle i tuby z farbami.

Boxerbaum pacnął się otwartą dłonią w czoło.

– Plamy, które Donna West widziała na jego ręce. To stąd. On przed wyjściem malował.

Nikki Miller, która także widziała obraz, podeszła do podejrzanego siedzącego na krześle.

– Pan jest Milligan, prawda?

Podniósł na nią wzrok, oszołomiony.

– Nie – wymamrotał.

– To piękny obraz. Czy to pan go namalował?

Kiwnął głową.

– No więc – powiedziała z uśmiechem – jest podpisany „Milligan”.

Do Milligana podszedł Boxerbaum.

– Proszę posłuchać, Bill, ja jestem Eliot Boxerbaum z policji Uniwersytetu Stanowego Ohio. Porozmawia pan ze mną?

Żadnej reakcji. Nie było też śladu oczopląsu, który zauważyła Carrie Dryer.

– Czy ktoś odczytał mu, jakie mu przysługują prawa? Nikt nie odpowiedział, więc Boxerbaum wyciągnął kartę praw i odczytał ją głośno. Chciał mieć pewność.

– Jest pan oskarżony o uprowadzenie tych dziewcząt z kampusu, Bill. Chce pan o tym porozmawiać?

Milligan, zszokowany, podniósł na niego wzrok.

– Co się dzieje? Czy ja kogoś skrzywdziłem?

– Powiedział im pan, że będą je ścigać inni ludzie. Kim oni są?

– Mam nadzieję, że nikogo nie skrzywdziłem.

Gdy jeden z policjantów skierował się do sypialni, Milligan podniósł głowę i powiedział:

– Proszę nie kopnąć tamtego pudła. Bo wybuchnie.

– Bomba? – zapytał pospiesznie Kleberg.

– Jest tam...

– Pokaże mi pan, gdzie? – zapytał Boxerbaum.

Milligan wstał powoli i wszedł do sypialni. Zatrzymał się przy drzwiach i wskazał głową mały karton stojący na podłodze obok komody. Kleberg został z Milliganem, a Boxerbaum podszedł bliżej do kartonu, żeby zobaczyć. Pozostali policjanci stłoczyli się w drzwiach za Milliganem. Boxerbaum ukląkł obok pudła. Było otwarte. Boxerbaum zobaczył w środku druty i coś, co wyglądało jak zegar.

Wycofał się z pokoju i powiedział do sierżanta Dempseya:

– Proszę wezwać oddział straży pożarnej rozbrajający bomby. Kleberg i ja wracamy do komisariatu. Zabieramy Milligana.

Kleberg prowadził samochód policyjny. Rockwell z oddziału specjalnego siedział obok niego. Boxerbaum siedział z tyłu z Milliganem, który nie odpowiadał na pytania dotyczące gwałtów. Pochylił się w przód niezdarnym ruchem, bo przeszkadzały mu kajdanki, którymi miał skute z tyłu ręce, i mamrotał jakieś niepowiązane ze sobą uwagi.

– Mój brat Stuart nie żyje... Czy ja zrobiłem komuś krzywdę?

– Czy znał pan którąś z dziewcząt? – zapytał go Boxerbaum. – Czy znał pan pielęgniarkę?

– Moja matka jest pielęgniarką – wymamrotał Milligan.

– Dlaczego pojechał pan szukać ofiar na kampusie uniwersyteckim?

– Niemcy będą mnie ścigać...

– Pomówmy o tym, co się wydarzyło, Bill. Czy przywabiły pana długie czarne włosy pielęgniarki?

Milligan spojrzał na niego.

– Jesteś dziwny – powiedział, a potem, wpatrując się w Boxerbauma, dodał: – Moja siostra mnie znienawidzi, kiedy się dowie.

Boxerbaum dał spokój.

Przyjechali do Głównego Komisariatu Policji, wprowadzili więźnia tylnym wejściem i zaprowadzili na trzecie piętro do pomieszczenia, w którym poddano go formalnościom. Boxerbaum i Kleberg poszli do innego pokoju pomóc Nikki Miller przygotować oświadczenia potrzebne do uzyskania nakazu przeszukania.

O wpół do dwunastej Bessell ponownie odczytał Milliganowi, jakie prawa mu przysługują, i zapytał, czy podpisze zrzeczenie się. Milligan wpatrywał się w niego, milcząc.

Nikki Miller usłyszała, jak Bessell mówi:

– Proszę posłuchać, Bill, zgwałcił pan trzy kobiety, a my chcemy się czegoś na ten temat dowiedzieć.

– Naprawdę to zrobiłem? – zapytał Milligan. – Skrzywdziłem kogoś? Jeżeli zrobiłem komuś krzywdę, to przepraszam.

Potem zamilkł i siedział bez słowa.

Bessel zaprowadził go na czwarte piętro, żeby zdjąć jego odciski palców i sfotografować go.

Policjantka w mundurze podniosła na nich wzrok, gdy weszli. Bessell chwycił Milligana za rękę, chcąc zdjąć odciski, ale więzień szarpnął się nagle, jakby przerażony tym, że Bessel go dotyka, i schował się za policjantką, jakby szukając ochrony.

– On się czegoś boi – powiedziała policjantka.

A potem, zwracając się do bladego jak ściana, rozdygotanego młodego człowieka, powiedziała łagodnie jak do dziecka:

– Musimy zdjąć pańskie odciski palców. Rozumie pan, co mówię?

– Ja... ja nie chcę, żeby on mnie dotykał.

– W porządku – odrzekła. – Ja to zrobię. Dobrze?

Milligan kiwnął głową i pozwolił jej zdjąć odciski. Po sfotografowaniu go policjant zaprowadził Milligana do celi.

Wypełniwszy formularze dotyczące nakazu przeszukania, Nikki Miller zadzwoniła do sędziego Westa. Sędzia, po usłyszeniu, jakie są dowody, i biorąc pod uwagę pilny charakter sprawy, kazał jej przyjechać do siebie do domu i o pierwszej piętnaście po północy podpisał nakaz. Nikki Miller pojechała na osiedle Channingway poprzez mgłę, która teraz była jeszcze gęstsza.

Następnie zadzwoniła po jednostkę przeprowadzającą przeszukanie. O drugiej piętnaście, gdy jednostka przybyła na miejsce, przedstawiła jej członkom nakaz przeszukania i policjanci przeszukali mieszkanie. Zrobili spis przedmiotów wyniesionych z mieszkania podejrzanego:

KOMODA Z LUSTREM – 343 dolary gotówką, okulary słoneczne, kajdanki i kluczyk, portfel, dowody tożsamości na nazwiska Williama Simmsa i Williama Milligana, potwierdzenie podjęcia pieniędzy za pomocą karty kredytowej Donny West.

SCHOWEK – karty kredytowe Master Charge Donny West i Carrie Dryer, karta z kliniki należąca do Donny West, zdjęcie Polly Newton, pistolet automatyczny kalibru 25 [Tanfoglio Giuseppe] A.R.M.I. oraz pięć niezużytych nabojów.

TOALETKA – kartka o wymiarach 3,5 na 11 cali z adresem Polly Newton. Kartka z jej kalendarzyka.

RAMA W GŁOWACH ŁÓŻKA – nóż sprężynowy, dwie paczki prochu.

KOMODA – rachunek za telefon na nazwisko Milligana, olstro na pistolet Smith & Wesson.

POD KRZESŁEM – dziewięciomilimetrowy pistolet Smith & Wesson z magazynkiem oraz sześć niezużytych nabojów.

POD SIEDZENIEM BRĄZOWEGO FOTELA – magazynek z piętnastoma niezużytymi nabojami oraz plastikowa torebka zawierająca piętnaście niezużytych nabojów.

Wróciwszy do Głównego Komisariatu, Nikki Miller zaniosła dowody rzeczowe do sekretarza sądu, uzyskała poświadczenie i oddała je do przechowalni.

– Jest tego dosyć, żeby rozpocząć postępowanie – powiedziała.

Milligan kulił się w kącie małej celi, trzęsąc się cały. Nagle, po wydaniu takiego dźwięku, jakby się krztusił, zemdlał. W chwilę później otworzył oczy i popatrzył ze zdumieniem na ściany, kibel i pryczę.

– O Boże, nie! – krzyknął. – Znowu! Nie!

Usiadł na podłodze, wbijając wzrok tępo w przestrzeń. A potem zobaczył w kącie karaluchy i wyraz jego twarzy się zmienił. Skrzyżował nogi, zgarbił się, podparł brodę dłońmi i, uśmiechając się dziecinnie, zaczął się przyglądać karaluchom biegającym wkoło.

W kilka godzin później, kiedy przyszli, żeby go przenieść, Milligan nie spał. Został skuty z potężnym czarnoskórym mężczyzną i wraz z grupą więźniów wyprowadzony na dół, a potem przez tylne drzwi na parking, gdzie stał furgon, który miał ich zawieźć do więzienia hrabstwa Franklin.

Furgon dojechał do centrum Columbus, do futurystycznej fortecy, stojącej w samym sercu miasta. Jej betonowe ściany sterczały na wysokość dwóch pięter, masywne i pozbawione okien. W swych wyższych partiach budowla ta przypominała nowoczesny biurowiec. A nad dziedzińcem więzienia hrabstwa Franklin górował posąg Benjamina Franklina.

Furgon skręcił w boczną uliczkę za więzieniem i zatrzymał się przed drzwiami garażowymi z falistej stalowej blachy. Z tego miejsca było widać, że więzienie stoi w cieniu wyższego budynku, z którym jest połączone – budynku Pałacu Sprawiedliwości hrabstwa Franklin.

Stalowe drzwi podjechały do góry, furgon wjechał do środka i drzwi zamknęły się za nim. Skuci kajdankami więźniowie zostali wyprowadzeni z furgonu i znaleźli się w przestrzeni znajdującej się pomiędzy dwiema parami otwierających się pionowo stalowych drzwi. To znaczy wszyscy więźniowie oprócz jednego – Milligana, gdyż ten wyśliznął się z kajdanków i znajdował się jeszcze w furgonie.

– Wychodźcie, Milligan! – krzyknął na niego policjant. – Ty cholerny gwałcicielu. Co ty sobie wyobrażasz?

Czarnoskóry mężczyzna, z którym Milligan był skuty, powiedział:

– Ja nie miałem z tym nic wspólnego. Przysięgam na Boga, że on po prostu się z nich wyszarpnął.

Brama więzienia otworzyła się z sykiem i sześciu więźniów zostało wpędzonych pomiędzy bramę zewnętrzną a przestrzeń oddzieloną kratami. Przez kraty widzieli centrum kontroli – monitory telewizyjne, terminale komputerowe i całe tuziny funkcjonariuszy – mężczyzn i kobiet ubranych w szare spodnie lub spódnice i czarne koszule. Gdy zewnętrzna brama zamknęła się za więźniami, otworzyła się wewnętrzna, okratowana, i zostali wprowadzeni do środka.

W hallu było pełno poruszających się czarnych koszul i dawał się słyszeć cichy stukot klawiatur komputerowych. Przy wejściu stała funkcjonariuszka z podniesioną w górę kopertą z szarego papieru.

– Rzeczy wartościowe – powiedziała. – Obrączki, zegarki, biżuteria, portfele.

Kiedy Milligan opróżnił kieszenie, wzięła jego kurtkę i sprawdziła podszewkę, a potem oddała kurtkę funkcjonariuszowi z przechowalni.

Milligan został poddany rewizji ponownie, i jeszcze dokładniej, przez młodego funkcjonariusza, a potem umieszczony w celi wraz z innymi więźniami, oczekującymi na wciągnięcie do rejestru. Przez małe kwadratowe okienko patrzyły na nich czyjeś oczy. Czarnoskóry mężczyzna trącił Milligana łokciem i powiedział:

– Domyślam się, że to ty jesteś ten sławny. Uwolniłeś się z kajdanków. A teraz musisz nas wszystkich stąd uwolnić.

Milligan spojrzał na niego oczami bez wyrazu.

– Jeżeli będziesz sprzeciwiał się policji – oznajmił czarnoskóry mężczyzna – to zatłuką cię na śmierć. Możesz mi wierzyć, bo nie raz siedziałem. A ty siedziałeś kiedyś?

Milligan kiwnął głową.

– I dlatego mi się to nie podoba. Dlatego chcę wyjść – powiedział.

Kiedy w biurze obrońcy publicznego, znajdującym się o jedną przecznicę od więzienia, zadzwonił telefon, Gary Schweickart, wysoki, brodaty, trzydziestotrzyletni kierownik zespołu adwokatów, próbował właśnie zapalić fajkę. Telefonował jeden z adwokatów, Ron Redmond.

– Dowiedziałem się o czymś ciekawym, kiedy byłem w sądzie miejskim – powiedział. – Wczoraj wieczorem policja zarejestrowała gwałciciela uniwersyteckiego. Przewieźli go do więzienia hrabstwa Franklin. Będą go trzymać, chyba że wpłaci kaucję w wysokości pół miliona dolarów. Powinieneś tu kogoś przysłać.

– Nie mam tu teraz nikogo. Sam pilnuję interesu.

– No wiesz, wiadomości się rozeszły i wkrótce będzie tu pełno dziennikarzy z „Citizen-Journal” i z „Dispatch”. Mam wrażenie, że policja chce wywrzeć na faceta presję.

W wypadku spraw, w których chodziło o poważne przestępstwa, kiedy było możliwe, że policja może kontynuować dochodzenie po aresztowaniu, Gary Schweickart rutynowo wybierał któregokolwiek adwokata i posyłał go do więzienia hrabstwa. Jednak to nie było rutynowe zatrzymanie. Szeroki rozgłos, jaki tej sprawie nadały media, czynił z niej łakomy kąsek dla policji, i Schweickart przypuszczał, że będzie ona naciskała na więźnia, żeby złożył oświadczenie lub się przyznał. Ochrona jego praw miała kosztować wiele wysiłku.

Schweickart postanowił sam udać się do więzienia hrabstwa Franklin. Pogada sobie z facetem. Przedstawi mu się jako obrońca publiczny i ostrzeże go, żeby rozmawiał tylko z adwokatem i nikim poza nim.

Schweickart przybył do więzienia w odpowiedniej chwili, bo właśnie dwaj policjanci wprowadzili Milligana przez bramę i oddawali go w ręce dyżurującego sierżanta. Schweickart poprosił, żeby mu pozwolono na krótką rozmowę z więźniem.

– Nie wiem nic o tym, co rzekomo zrobiłem – zawodził płaczliwym głosem Milligan. – Nie pamiętam. Oni po prostu przyszli i...

– Niech pan posłucha. Ja chciałem tylko się przedstawić – powiedział Schweickart. – Zatłoczony hall to nie miejsce, w którym można mówić o faktach związanych ze sprawą. Jutro albo pojutrze porozmawiamy na osobności.

– Ale ja nie pamiętam. Znaleźli te rzeczy w moim mieszkaniu i...

– Zaraz, zaraz, niech pan o tym nie mówi. Ściany mają tutaj uszy. I niech pan będzie ostrożny, kiedy zaprowadzą pana na górę. Policja zna mnóstwo sztuczek. Niech pan z nikim nie rozmawia. Nawet z innymi więźniami. Niektórzy z nich mogą być podstawieni. Zawsze znajdą się faceci, którzy tylko czekają na informacje, które mogą komuś sprzedać. Jeżeli chce pan mieć sprawiedliwy proces, to niech pan trzyma język za zębami.

Milligan wciąż kręcił głową i pocierał sobie policzek, próbując mówić o faktach związanych ze sprawą. A potem wymamrotał:

– Starajcie się o uniewinnienie. Ja chyba jestem wariatem.

– Zobaczymy – powiedział Schweickart – ale nie możemy o tym mówić tutaj.

– Czy jest kobieta prawnik, która mogłaby się zająć moją sprawą?

– Mamy kobietę prawnika. Zobaczę, co się da zrobić.

Schweickart patrzył, jak funkcjonariusz zabiera Milligana, który miał się teraz przebrać – zmienić własne ubranie na niebieski kombinezon, jaki tutaj nosili wszyscy więźniowie. Trudno będzie pracować z kłębkiem nerwów, jakim jest ten spanikowany facet, pomyślał Schweickart. On właściwie nie zaprzecza, że popełnił przestępstwa. Powtarza tylko w kółko, że nie pamięta. To jest niezwykłe. Gwałciciel uniwersytecki, proszący o uniewinnienie z powodu choroby umysłowej. – Schweickart mógł sobie wyobrazić, jaka to byłaby gratka dla gazet.

Po wyjściu z gmachu więzienia kupił „Columbus Dispatch”. W gazecie, na pierwszej stronie, widniał tytuł:

POLICJA ARESZTOWAŁA PODEJRZANEGO

O GWAŁTY NA KAMPUSIE

W artykule pisano, że jedna z ofiar, dwudziestosześcioletnia studentka ostatniego roku, zgwałcona przed prawie dwoma tygodniami, będzie proszona o zidentyfikowanie gwałciciela podczas konfrontacji. Do artykułu dołączono zdjęcie z podpisem „Milligan”.

Powróciwszy do biura, Schweickart zatelefonował do innych miejscowych gazet i poprosił, żeby nie zamieszczały zdjęcia, bo może to wpłynąć na wynik konfrontacji mającej się odbyć w poniedziałek. Ale dziennikarze odrzucili jego prośbę. Powiedzieli mu, że jeżeli dostaną zdjęcie, to je opublikują. Schweickart podrapał się w brodę końcem fajki, a potem zaczął wykręcać własny, domowy numer telefonu, bo chciał powiedzieć żonie, że spóźni się na obiad.

– Hej – odezwał się głos od drzwi – wyglądasz jak niedźwiedź przyłapany z nosem w ulu.

Podniósł wzrok i zobaczył uśmiechniętą twarz Judy Stevenson.

– Tak? – zapytał, odkładając słuchawkę i odpowiadając uśmiechem na jej uśmiech. – Zgadnij, kto o ciebie pytał.

Odgarnęła długie czarne włosy z twarzy, odsłaniając pieprzyk na lewym policzku. Jej orzechowe oczy patrzyły pytająco.

Podsunął jej gazetę, wskazując zdjęcie i tytuł, a jego gardłowy śmiech wypełnił małe pomieszczenie biura.

– Konfrontacja jest w poniedziałek. Milligan prosił o adwokata kobietę. Gwałciciel uniwersytecki jest twój.

Judy Stevenson przyjechała na konfrontację w poniedziałek rano, 31 października, za kwadrans dziesiąta i, kiedy przyprowadzono Milligana, zobaczyła, jaki jest przerażony i zrozpaczony.

– Jestem z biura obrońcy publicznego – powiedziała. – Gary Schweickart mówił, że chciał pan mieć adwokata-kobietę, więc on i ja będziemy pracowali razem. A teraz proszę się uspokoić. Wygląda pan, jakby pan miał się całkowicie załamać.

Milligan wręczył jej jakiś złożony papier.

– Dostałem to w piątek.

Judy rozłożyła papier i przekonała się, że jest to dokument z wydziału penitencjarnego, nakazujący zatrzymanie Milligana w więzieniu i poinformowanie go, że wstępne przesłuchanie na temat pogwałcenia warunków zwolnienia warunkowego odbędzie się w więzieniu hrabstwa Franklin. Ponieważ policja, aresztując go, znalazła u niego w domu broń – uświadomiła sobie Judy – jego zwolnienie warunkowe może być cofnięte, a on natychmiast może być wysłany do więzienia w Lebanon w pobliżu Cincinnati, gdzie będzie oczekiwał na proces.

– Przesłuchanie jest za tydzień od najbliższej środy. Zobaczymy, co można zrobić, żeby zatrzymać pana tutaj. Wolałabym, żeby pan przebywał w Columbus, gdzie możemy się z panem łatwo kontaktować.

– Nie chcę wracać do Lebanon.

– Proszę się uspokoić.

– Nie pamiętam, czy zrobiłem coś, co oni mi zarzucają.

– Porozmawiamy o tym później. Teraz musi pan wejść na to podwyższenie i stać tam. Myśli pan, że da pan radę?

– Chyba tak.

– Proszę odgarnąć włosy z twarzy, żeby mogli dobrze pana widzieć.

Policjant poprowadził go po stopniach i ustawił wraz z innymi w szeregu, na pozycji numer dwa.

Identyfikacji dokonywały cztery osoby. Donnie West, pielęgniarce, która zidentyfikowała go na zdjęciu, powiedziano, że nie jest potrzebna, pojechała więc z narzeczonym do Cleveland. Cynthia Mendoza, która wpłaciła gotówkę na jeden z czeków, nie rozpoznała Milligana. Wybrała zamiast niego numer trzy. Kobieta, którą zgwałcono w sierpniu w zupełnie innych okolicznościach, powiedziała, że mógłby to być numer dwa, ale nie była tego całkiem pewna. Carrie Dryer stwierdziła, że bez wąsów nie ma pewności, ale numer dwa wydaje jej się znajomy. Polly Newton dokonała identyfikacji z całą pewnością.

Trzeciego listopada wielka ława przysięgłych, rozpoznająca zasadność oskarżenia przed właściwym procesem, sformułowała oskarżenie. Milligan został oskarżony o trzy przypadki uprowadzenia, trzy przypadki rabunku z bronią w ręku i cztery przypadki gwałtu. Wszystko to były przestępstwa pierwszego stopnia, podlegające karze od czterech do dwudziestu pięciu lat więzienia każde.

Urząd prokuratorski rzadko mieszał się do sprawy przydzielenia oskarżycieli – nawet w poważnych sprawach dotyczących morderstwa. Normalnym trybem postępowania było wyznaczenie jednego z prokuratorów przez przewodniczącego wydziału do spraw przestępstw na dwa lub trzy tygodnie przed procesem – na chybił trafił. Jednak prokurator hrabstwa, George Smith, wezwał dwóch ze swych najlepszych prokuratorów i powiedział im, że rozgłos towarzyszący sprawie gwałciciela uniwersyteckiego spowodował oburzenie opinii publicznej. Chciał, żeby obaj zajęli się sprawą i żeby uczynili to z dużą energią.

Terry Sherman, trzydziestodwuletni mężczyzna o kędzierzawych czarnych włosach i z zawadiackim wąsem, był znany z tego, że nie znał litości dla przestępców seksualnych i chwalił się, że nigdy nie przegrał sprawy o gwałt. Zajrzawszy do akt, roześmiał się.

– To przesądzona sprawa. Nakazy były słuszne. Mamy tego typa. Obrona będzie bezradna.

Trzydziestopięcioletni Bernard Zalig Yavitch był podczas studiów o dwa lata wyżej niż Judy Stevenson i Gary Schweickart i znał ich dobrze. Gary był u niego praktykantem, gdyż Yavitch, zanim został prokuratorem, występował przez cztery lata jako obrońca publiczny. Zgodził się z Shermanem, że jest niemal przesądzone, że wygrają tę sprawę.

– Niemal? – zapytał Sherman. – Mając wszystkie dowody rzeczowe, odciski palców, wyniki konfrontacji, mamy wszystko, czego nam potrzeba. A oni nie mają nic.

Kilka dni później, rozmawiając z Judy, Sherman postanowił bez ogródek powiedzieć jej, co myśli.

– W sprawie Milligana nie będzie żadnego ubijania interesów. Mamy faceta i zażądamy wyroku skazującego, i to najwyższego wymiaru kary. Wy nie macie niczego.

Ale Bernie Yavitch nie był tak pewny siebie. Jako były obrońca publiczny wiedział, co by zrobił na miejscu Judy i Gary’ego.

– Mają jedną rzecz. Mogą starać się o uznanie go za chorego umysłowo.

Sherman roześmiał się.

Na drugi dzień William Milligan próbował popełnić samobójstwo, rozbijając sobie głowę o ścianę celi.

– On nie dożyje do procesu – powiedział, dowiedziawszy się o tym, Gary Schweickart do Judy.

– Mnie się wydaje, że on nie ma predyspozycji i do przesłuchań sądowych – odrzekła Judy. – Uważam, że powinniśmy powiedzieć sędziemu, że naszym zdaniem on nie jest zdolny do podejmowania skutecznych działań prawnych.

– Chcesz, żeby go zbadał psychiatra?

– Musimy zgłosić taki wniosek.

– O Boże – powiedział Gary. – Już widzę te tytuły.

– Do diabła z tytułami. Z tym chłopakiem coś jest nie tak. Nie wiem, co to jest, ale widziałeś, jaki on wydaje się różny przy różnych okazjach. A kiedy mówi, że nie pamięta gwałtów, ja mu wierzę. Powinien zostać zbadany.

– A kto za to zapłaci?

– Mamy fundusze – stwierdziła.

– Tak, miliony dolarów.

– No przecież możemy sobie pozwolić na to, żeby go poddać testom psychologicznym.

– Powiedz to sędziemu.

Gdy sąd zgodził się na zwłokę i na to, by William Milligan został przebadany przez psychologa, Gary Schweickart zajął się sprawą przesłuchania Milligana przez przedstawicieli wydziału penitencjarnego, które miało się odbyć o ósmej trzydzieści rano w środę.

– Odeślą mnie na pewno do Lebanon – powiedział Milligan.

– Postaramy się, żeby tego nie zrobili – odrzekł Gary.

– Znaleźli w moim mieszkaniu broń. A to było złamanie jednego z warunków mojego zwolnienia warunkowego. Warunek ten brzmiał: „Nigdy nie kupię ani nie będę posiadał, używał czy miał pod kontrolą morderczej broni lub broni palnej”.

– Być może – powiedział Gary. – Ale my, jeżeli mamy pana bronić, chcemy, żeby pan był tutaj, w Columbus, gdzie możemy z panem pracować, a nie w więzieniu w Lebanon.

– Więc co zrobicie?

– Proszę to zostawić mnie.

Gary zauważył, że Milligan się uśmiecha i że w jego oczach pojawiło się podniecenie, jakiego nie widział u niego przedtem. Milligan był teraz odprężony, niefrasobliwy i żartował. Był innym człowiekiem, nie przypominał tego kłębka nerwów, z którym Gary spotkał się pierwszego dnia. Może się okazać, że będzie go łatwiej bronić, niż się z początku spodziewali.

– To tyle – powiedział mu Gary. – Proszę się trzymać.

Zaprowadził Milligana do sali konferencyjnej, gdzie przedstawiciele wydziału penitencjarnego dostali już kopie sprawozdania kuratora sądowego Milligana oraz zeznanie sierżanta Dempseya mówiące, że znalazł w mieszkaniu Milligana, podczas aresztowania go, dziewięciomilimetrowego Smith & Wessona i półautomatyczną broń kalibru 25 wraz z magazynkiem zawierającym pięć naboi.

– Proszę mi powiedzieć, panowie – zapytał Schweickart, pocierając sobie brodę – czy z tej broni wystrzelono? Dla sprawdzenia, czy nie jest atrapą.

– Nie – odrzekł przewodniczący składu – ale to prawdziwa broń, z magazynkami.

– Jeżeli nie udowodniono, że można z niej wystrzelić naboje, to jak można twierdzić, że to broń?

– Próbne strzelanie odbędzie się dopiero w przyszłym tygodniu.

Gary uderzył otwartą dłonią w stół.

– Ale ja nalegam, żebyście, panowie, podjęli decyzję w sprawie cofnięcia zwolnienia warunkowego dzisiaj albo zaczekali i uczynili to po przesłuchaniu przed sądem. A teraz powiedzcie, czy to prawdziwa broń czy zabawka? Nie udowodniliście, panowie, że to broń – powiedział i popatrzył na każdego z obecnych po kolei.

Przewodniczący kiwnął głową.

– Panowie, sądzę, że nie mamy wyjścia. Musimy przesunąć termin decyzji do chwili, gdy będziemy w stanie orzec, czy jest to broń.

Na drugi dzień, o dziesiątej pięćdziesiąt rano, kurator sądowy Milligana wysłał zawiadomienie mówiące, że rozprawa dotycząca uchylenia warunkowego zwolnienia odbędzie się 12 grudnia 1977 roku w Zakładzie Karnym w Lebanon. Obecność Milligana nie była wymagana.

Judy pojechała, żeby porozmawiać z Milliganem na temat dowodów rzeczowych znalezionych przez policję w jego mieszkaniu.

Kiedy powiedział:

– Uważa pani, że ja to zrobiłem, prawda? – zobaczyła rozpacz w jego oczach.

– Nie liczy się to, co ja uważam. Liczą się te wszystkie dowody, z którymi musimy mieć do czynienia. Musimy przeanalizować jeszcze raz pańskie wyjaśnienia mówiące, dlaczego miał pan to wszystko u siebie.

Dostrzegła jego szklane spojrzenie. Wyglądał tak, jakby się od niej oddalał. Wycofywał w głąb siebie.

– To nie ma znaczenia – powiedział. – Już nic nie ma znaczenia.

Na drugi dzień otrzymała list pisany na liniowanym żółtym papierze:

Droga Panno Judy,

piszę ten list, bo czasami w rozmowie nie potrafię wyrazić tego, co czuję, a bardzo chcę, żeby Pani mnie zrozumiała.

Przede wszystkim chcę Pani podziękować za wszystko, co Pani dla mnie zrobiła. Jest Pani miłą, uroczą osobą i zrobiła Pani, co w Pani mocy. To wszystko, czego można oczekiwać.

Teraz będzie Pani mogła z czystym sumieniem zapomnieć o mnie. Proszę powiedzieć swoim zwierzchnikom, że nie chcę żadnych prawników. Prawnik nie będzie mi potrzebny.

Teraz, kiedy Pani jest przekonana, że jestem winien, muszę być winien. Pragnąłem jedynie mieć pewność, nic więcej. Przez całe swoje życie nie robiłem nic innego, tylko przysparzałem bólu tym, których kocham, i krzywdziłem ich. Najgorsze jest to, że nie mogę przestać tego robić, bo nie mogę nic na to poradzić. Gdy mnie zamkną w więzieniu, stanę się jeszcze gorszy, tak jak to było ostatnim razem. Psychiatrzy nie wiedzą, co zrobić, bo nie są w stanie zorientować się, co jest ze mną nie tak.

Teraz sam będę musiał się powstrzymać. Rezygnuję. Już mi nie zależy. Czy zrobi Pani dla mnie jeszcze jedną, ostatnią rzecz? Proszę zadzwonić do Mamy albo do Kathy i powiedzieć im, żeby tu więcej nie przyjeżdżały. Nie chcę już więcej nikogo widzieć, więc niech nie marnują benzyny. Ale kocham je i przepraszam. Jest Pani najlepszym prawnikiem, jakiego znam, i zawsze będę pamiętał, jaka Pani była dla mnie miła. Do widzenia

Billy

Tego dnia wieczorem sierżant dyżurny zadzwonił do Schweickarta do domu.

– Pański klient znowu próbował odebrać sobie życie.

– O Boże! Co sobie zrobił?

– Nie uwierzy pan, ale będzie oskarżony o zniszczenie mienia hrabstwa. Rozbił kibel w swojej celi i pochlastał sobie przeguby ostrym kawałkiem porcelany.

– O, do diabła!

– Powiem panu coś jeszcze, panie mecenasie. Ten pana klient to naprawdę dziwny facet. Rozwalił kibel gołą pięścią.

Gary Schweickart i Judy Stevenson zignorowali list Milligana, w którym ten odbierał im pełnomocnictwa i odwiedzali go codziennie w więzieniu. Biuro obrońcy publicznego wyasygnowało fundusze na badania psychologiczne i w dniach 8 oraz 13 stycznia 1978 roku, psycholog kliniczny, doktor Willis C. Driscoll, poddał Milligana serii testów.

Test na inteligencję wykazał, że Milligan ma iloraz 68, ale Driscoll stwierdził, że występująca u badanego depresja wpłynęła na obniżenie wyniku. Orzekł też, że Milligan cierpi na ostrą schizofrenię.

Pierwsza potyczka prawna nastąpiła 19 stycznia, kiedy Judy Stevenson i Gary Schweickart przedstawili orzeczenie sędziemu Jayowi Flowersowi jako dowód na to, że ich klienta cechuje brak zdolności do podejmowania skutecznych działań prawnych. Flowers oświadczył, że wyda polecenie dla Ośrodka Zdrowia Psychicznego Gminy Południowo-Zachodniej w Columbus, aby tam, na oddziale psychiatrii sądowej, przebadano oskarżonego. Gary i Judy zmartwili się tym, bo psychiatrzy z tego ośrodka bywali zwykle po stronie oskarżycieli.

Gary nalegał, by wszystko, co się okaże podczas badań, zakwalifikować jako informację poufną, której nie będzie można w żadnych okolicznościach użyć przeciwko ich klientowi. Sherman i Yavitch nie zgodzili się. Na to obrońcy publiczni zagrozili, że powiedzą Milliganowi, żeby nie rozmawiał z psychologami i psychiatrami z Ośrodka. Sędzia Flowers omal nie ukarał ich za obrazę sądu.

Osiągnęli kompromis, kiedy oskarżyciele zgodzili się pytać Milligana o cokolwiek, co powiedział powołanym przez sąd psychologom, a co mogłoby świadczyć na jego niekorzyść, tylko wtedy, gdy będzie występował we własnej obronie. Częściowe zwycięstwo było lepsze niż nic. Obrońcy publiczni postanowili podjąć ryzyko i zgodzić się, na tych warunkach, na badania Williama Milligana w Ośrodku Zdrowia Psychicznego Gminy Południowo-Zachodniej.

– To dobry znak – powiedział ze śmiechem Sherman, kiedy wychodzili od sędziego. – Dowodzi, że ogarnia was desperacja. Ale na nic się to wam nie zda. Ta sprawa to nasza wygrana.

Żeby zapobiec kolejnym próbom samobójczym, biuro szeryfa przeniosło Milligana do pojedynczej celi, znajdującej się w części więzienia przeznaczonej dla chorych i Milliganowi nałożono kaftan bezpieczeństwa. Później tego samego popołudnia Russ Hill, sanitariusz, sprawdzając, co się dzieje z pacjentem, nie mógł uwierzyć własnym oczom. Zawołał sierżanta Willisa nadzorującego zmianę od godziny trzeciej po południu do jedenastej, i wskazał Milligana przez kratki. Willis otworzył usta ze zdumienia. Milligan zdjął kaftan bezpieczeństwa i, podłożywszy go sobie pod głowę jak poduszkę, spał głębokim snem.

Pierwsza rozmowa z psychologiem była wyznaczona na 31 stycznia 1978 roku. Dorothy Turner, drobna pani psycholog o macierzyńskim wyglądzie i nieśmiałym, prawie przestraszonym wyrazie twarzy, podniosła wzrok, kiedy sierżant Willis wprowadził Milligana do pokoju badań.

Zobaczyła przystojnego młodego człowieka, mającego sześć stóp wzrostu i ubranego w niebieski kombinezon. Miał wąsy i długie bokobrody, a w jego oczach czaił się dziecinny lęk. Wyglądał na zdziwionego widokiem nieznajomej kobiety, ale gdy usadowił się na krześle naprzeciwko niej, na jego twarzy pojawił się uśmiech. Ręce trzymał złożone na kolanach.

– Panie Milligan – odezwała się. – Nazywam się Dorothy Turner, pracuję w Ośrodku Zdrowia Psychicznego Gminy Południowo-Zachodniej i jestem tutaj, żeby zadać panu pewne pytania. Gdzie pan obecnie mieszka?

Milligan rozejrzał się naokoło.

– Tutaj – powiedział.

– Jaki jest pański numer ubezpieczenia społecznego? Zmarszczył brwi i zastanawiał się przez dłuższą chwilę, wpatrując się w podłogę, w żółte ściany, w blaszaną popielniczkę stojącą na stole i we własne paznokcie.

– Proszę pana – powiedziała Dorothy – jeżeli mam panu pomóc, to musi pan ze mną współpracować. Musi pan odpowiadać na moje pytania tak, ażebym wszystko rozumiała. No więc, jaki jest numer pańskiego ubezpieczenia społecznego?

Wzruszył ramionami.

– Nie wiem.

Spojrzała w notatki i odczytała numer.

Pokręcił głową.

– To nie jest mój numer. To musi być numer Billy’ego.

Popatrzyła na niego badawczo.

– A pan nie jest Billym?

– Nie – odparł.

Zmarszczyła brwi.

– Chwileczkę. Jeżeli pan nie jest Billym, to kim pan jest?

– Ja jestem David.

– A gdzie jest Billy?

– Billy śpi.

– Śpi? Gdzie?

Wskazał na własną pierś.

– Tutaj, wewnątrz. Śpi.

Dorothy Turner westchnęła i postanowiła uzbroić się w cierpliwość.

– Muszę porozmawiać z Billym – oznajmiła.

– Arthur pani nie pozwoli. Billy śpi. Arthur go nie obudzi, bo jeżeli to zrobi, to Billy odbierze sobie życie.

Dorothy przez dłuższą chwilę przyglądała się młodemu człowiekowi, nie mając pewności, jak postąpić dalej. Jego głos i wyraz twarzy, gdy mówił, były dziecinne.

– Chwileczkę. Chcę, żeby mi pan to wyjaśnił.

– Nie mogę. Popełniłem błąd. Miałem o tym nie mówić.

– Dlaczego?

– Bo będę miał kłopoty z innymi.

W jego głosie brzmiała panika.

– I masz na imię David?

Kiwnął głową.

– A kim są inni?

– Nie mogę pani powiedzieć.

Postukała lekko palcami w stół.

– Słuchaj, Davidzie, musisz mi o tym opowiedzieć. Wtedy będę mogła ci pomóc.

– Nie mogę – odrzekł. – Oni się na mnie wściekną i nie pozwolą mi więcej wyjść na świat.

– Ale musisz komuś powiedzieć. Bo bardzo się boisz, prawda?

– Tak – odrzekł, a do oczu napłynęły mu łzy.

– To ważne, żebyś miał do mnie zaufanie. Musisz mi powiedzieć, co się dzieje. A wtedy będę mogła ci pomóc.

Zastanowił się nad tym. Myślał długo i intensywnie. I w końcu wzruszył ramionami.

– Powiem pani, ale pod jednym warunkiem. Musi pani przyrzec, że nie wyjawi pani tego sekretu nigdy i nikomu na świecie. Nikomu. Nigdy! Nigdy! Nigdy!

– Dobrze – zgodziła się. – Przyrzekam.

– Nigdy w życiu?

Kiwnęła głową.

– Niech pani powie, że pani przyrzeka.

– Przyrzekam.

– Dobrze – powiedział. – Powiem pani. Ja nie wiem wszystkiego. Tylko Arthur wie wszystko. Tak jak pani powiedziała, boję się, bo często nie wiem, co się dzieje.

– Ile masz lat, Davidzie?

– Osiem. Niedługo będę miał dziewięć.

– A dlaczego to właśnie ty przyszedłeś ze mną porozmawiać?

– Nawet nie wiedziałem, że się pojawię na świecie. Ktoś doznał krzywdy w więzieniu i ja znalazłem się w kręgu, i wyszedłem na świat, żeby wziąć na siebie ból.

– Czy mógłbyś to wyjaśnić?

– Arthur mówi, że ja jestem strażnikiem bólu. Kiedy ktoś doznaje krzywdy, pojawiam się i odczuwam jego cierpienie.

– To musi być okropne.

Kiwnął głową, a w jego oczach pojawiły się łzy.

– To jest niesprawiedliwe.

– Co to jest „krąg”, Davidzie?

– Arthur to tak nazywa. Wyjaśnił nam, jak to wszystko się dzieje, kiedy ktoś z nas ma wyjść na świat. „Krąg” to dużo białego światła z reflektora. Wszyscy stoją naokoło niego i patrzą albo śpią w łóżkach. I ten kto wejdzie w krąg światła, wychodzi na świat. Arthur mówi: „Ten, kto jest w kręgu, ma w swoim posiadaniu świadomość”.

– A kim są ci inni?

– Jest ich wielu. Nie znam ich wszystkich. Znam teraz niektórych, ale nie wszystkich. Ojej... – zająknął się.

– Co się stało?

– Wyjawiłem pani imię Arthura. Teraz na pewno będę miał kłopoty. Za to, że wygadałem sekret.

– W porządku, Davidzie. Ja przyrzekłam, że nikomu nie powiem.

Skulił się na krześle.

– Nie mogę więcej mówić. Boję się.

– Już dobrze, Davidzie. Wystarczy na dzisiaj. Ale przyjdę jutro i jeszcze porozmawiamy.

Gdy wyszła z gmachu więzienia, przystanęła i otuliła się płaszczem. Wiał zimny wiatr. Przyszła tu przygotowana na to, że spotka młodego przestępcę, udającego chorobę psychiczną w celu uniknięcia odpowiedzialności, lecz nigdy nie spodziewałaby się czegoś takiego.

Na drugi dzień Dorothy Turner, wchodząc do pokoju badań, zauważyła w wyrazie twarzy Milligana coś nowego. Unikał jej wzroku, siedział na krześle z kolanami podciągniętymi w górę i bawił się własnymi butami. Dorothy spytała go, jak się czuje.

Z początku nie odpowiedział. Rozglądał się tylko i spoglądał na nią od czasu do czasu, nie dając znaku, że ją poznaje. Potem pokręcił głową, a kiedy się odezwał, mówił głosem chłopca z cockneyowskim akcentem.

– Wszystko jest takie głośne – powiedział. – Pani. I wszystkie dźwięki. Nie wiem, co się dzieje.

– Masz dziwny głos, Davidzie. Czy to jakiś akcent?

Spojrzał na nią szelmowsko.

– Ja nie jestem Davidem. Ja jestem Christopher.

– A gdzie jest David?

– David był niegrzeczny.

– Co to znaczy?

– Inni się na niego wściekli, bo wygadał.

– Czy możesz mi to wyjaśnić?

– Nie mogę. Nie chcę mieć kłopotów jak David.

– A dlaczego on ma kłopoty? – zapytała, marszcząc brwi.

– Bo wygadał.

– Co wygadał?

– Pani wie, co. Wygadał sekret.

– No to może powiesz mi coś o sobie, Christopherze? Ile masz lat?

– Trzynaście.

– A co lubisz robić?

– Gram trochę na bębnach. Ale lepiej gram na harmonijce ustnej.

– A skąd pochodzisz?

– Z Anglii.

– Masz braci albo siostry?

– Tylko Christene. Ona ma trzy lata.

Gdy mówił ze swoim cockneyowskim akcentem, obserwowała bacznie jego twarz. Był szczery, poważny, zadowolony, całkiem inny niż chłopiec, z którym rozmawiała poprzedniego dnia. Milligan musi być niewiarygodnie dobrym aktorem, pomyślała.

Dnia 4 lutego, podczas trzeciej wizyty, Dorothy Turner zauważyła, że młody człowiek, który wszedł do pokoju badań, zachowuje się inaczej niż dwaj pozostali, których widziała poprzednio. Usiadł na krześle niedbale, garbiąc się i patrząc na nią arogancko.

– Jak się dzisiaj czujesz? – zapytała, bojąc się usłyszeć jego odpowiedź.

Wzruszył ramionami.

– Dobrze.

– Czy mógłbyś mi powiedzieć, jak się mają David i Christopher?

Zmarszczył brwi i spojrzał na nią gniewnie.

– Zaraz, paniusiu, ja pani nawet nie znam.

– Jestem tutaj, żeby ci pomóc. Musimy porozmawiać o tym, co się dzieje.

– Cholera, ja nie mam pojęcia, co się dzieje.

– Czy nie pamiętasz, że rozmawiałeś ze mną przedwczoraj?

– Do diabła, nie. Nigdy w życiu pani nie widziałem.

– Możesz mi powiedzieć, jak się nazywasz?

– Tommy.

– Tommy? A nazwisko?

– Nazywam się tylko Tommy.

– A w jakim jesteś wieku?

– Mam szesnaście lat.

– A mógłbyś mi trochę powiedzieć o sobie?

– Paniusiu, ja nie rozmawiam z obcymi. Więc niech mi pani da spokój.

Przez następny kwadrans Dorothy usiłowała coś z niego wydobyć, ale „Tommy” był zamknięty w sobie. Po wyjściu z gmachu więzienia Dorothy przystanęła na chwilę na Front Street. Była oszołomiona. Myślała o „Christopherze” i o obietnicy, jaką dała „Davidowi”, obietnicy, że nie wyjawi sekretu. Teraz była rozdarta, bo z jednej strony obiecała, a z drugiej zdawała sobie sprawę, że trzeba o wszystkim powiedzieć obrońcom Milligana. Później tego samego dnia zatelefonowała do biura obrońcy publicznego i poprosiła do telefonu Judy Stevenson.

– Proszę posłuchać – powiedziała, gdy odezwała się Judy – nie mogę w tej chwili z panią o tym mówić, ale jeżeli nie czytała pani książki pod tytułem Sybil, to niech ją pani przeczyta.

Judy Stevenson, zaskoczona telefonem Dorothy Turner, jeszcze tego samego wieczoru kupiła broszurowe wydanie Sybil i zaczęła tę książkę czytać. Gdy zrozumiała, do czego to prowadzi, położyła się do łóżka i patrząc w sufit, powiedziała do siebie: Zaraz. Osobowość wieloraka? Czy to właśnie usiłuje mi zasugerować Dorothy Turner? Spróbowała sobie przypomnieć Milligana trzęsącego się podczas konfrontacji, a potem innego Milligana, przy innych okazjach – gadatliwego manipulatora, opowiadającego dowcipy, bystrego. Przypisywała te zmiany w jego zachowaniu depresji. A potem pomyślała o opowieściach sierżanta Willisa o tym zręcznym typku, który potrafił uwolnić się z kaftana bezpieczeństwa i o uwagach sanitariusza Russa Hilla na temat nadludzkiej siły, jaką nieraz demonstrował Milligan. Słyszała w wyobraźni słowa Milligana: „Nie pamiętam, czy zrobiłem coś, co oni mi zarzucają. Nic nie wiem”.

Zastanowiła się, czy nie obudzić męża, Ala, i nie porozmawiać z nim o tym, ale wiedziała, co on by powiedział. Wiedziała, co powiedziałby każdy, kogo poinformowałaby, o czym teraz myśli. W ciągu trzech lat pracy w biurze obrońcy publicznego nie spotkała nigdy nikogo takiego jak Milligan. Postanowiła nie mówić jeszcze nic Gary’emu. Musi najpierw sama to sprawdzić.

Następnego dnia rano zadzwoniła do Dorothy Turner.

– Proszę posłuchać – powiedziała – Milligan, z którym spotykałam się i rozmawiałam w ciągu kilku ostatnich tygodni, czasami zachowywał się dziwnie. Zmieniał mu się nastrój. On ulega nastrojom. Ale nie widziałam istotnych różnic, które skłoniłyby mnie do przypuszczenia, że przypadek Milligana przypomina przypadek z powieści.

– To jest coś, z czym się zmagam od wielu dni – odrzekła Dorothy Turner. – Obiecałam nie mówić nikomu i dotrzymałam obietnicy. Powiedziałam pani tylko, żeby przeczytała pani książkę. Ale mam zamiar skłonić go, żeby mi pozwolił wyjawić swój sekret.

Przypominając sobie, że Dorothy Turner jest psychologiem stojącym prawdopodobnie po stronie oskarżycieli, Judy powiedziała:

– Oddaję inicjatywę w pani ręce. Proszę mnie zawiadomić, czego oczekuje pani ode mnie.

Kiedy Dorothy Turner przyszła na czwarte spotkanie z Milliganem, zastała przestraszonego chłopca, tego samego, który za pierwszym razem nazywał siebie Davidem.

– Wiem, że obiecałam nigdy nie wyjawić sekretu – powiedziała – ale muszę powiedzieć o nim Judy Stevenson.

– Nie! – krzyknął i skoczył na równe nogi. – Przyrzekła pani! Panna Judy przestanie mnie lubić, jeżeli pani jej powie.

– Nie przestanie. Jest twoim adwokatem i musi o tym wiedzieć, żeby ci pomóc.