Uzyskaj dostęp do ponad 250000 książek od 14,99 zł miesięcznie
Pobieracie się, chcecie stworzyć rodzinę. Mijają miesiące, może nawet lata, a Wy nadal jesteście tylko we dwoje. Co miesiąc oczekujecie z nadzieją końca cyklu owulacyjnego. Czy?... Może tym razem?... A jednak nie…
Parom zmagającym się z niepłodnością towarzyszy cały wachlarz trudnych uczuć: rozpacz, bezsilność, wyczerpanie, uraza, zgorzknienie, a nawet zazdrość i gniew. Ta książka pomoże się z nimi zmierzyć. Jej autorki, znające problem z autopsji, prezentują sposoby diagnozowania płodności oraz dopuszczalne moralnie metody leczenia jej zaburzeń. Dają niepłodnym parom cenne wskazówki, jak radzić sobie z niełatwymi emocjami. Nie pomijają też wyjątkowo trudnego tematu – poronienia. Na koniec przedstawiają opcję adopcji.
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:
Liczba stron: 300
„Dla pary, która pragnie mieć dzieci, odkrycie faktu niepłodności może być druzgocące. To osobiste świadectwo podróży wiary odbytej przez dwie pary zmagające się ze swoją niepłodnością podnosi na duchu i pokrzepia. Ta praca w służbie miłości jest również znakomicie udokumentowana i solidnie ugruntowana w nauczaniu Kościoła katolickiego. Zdecydowanie polecam!”
ks. Alfred Cioffi
starszy członek zarządu Narodowego
Katolickiego Centrum Bioetyki
(National Catholic Bioethics Center)
„Cierpienie związane z niepłodnością jest szczególnie bolesnym uczestnictwem w krzyżu Jezusa Chrystusa. Autorzy tego przemyślanego przewodnika dają czytelnikowi duchową mapę do przejścia przez to cierpienie w duchu posłuszeństwa temu powołaniu od Pana. Ta książka daje pocieszenie i nadzieję katolickim małżonkom, którzy chcą iść za Jezusem i pozostać wiernymi Jego nauczaniu wyrażonemu przez Kościół”.
Angela Franks
dyrektor studiów teologicznych w Teologicznym Instytucie ds. Nowej Ewangelizacji Seminarium Świętego Jana (Theological Institute for the New Evangelization Saint John’s Seminary)
„Przewodnik po niepłodności jest wrażliwą, zmuszającą do myślenia refleksją nad skutkami niepłodności w życiu par, które jej doświadczają. Jest to piękna mieszanina nauczania Kościoła, duchowości i osobistego świadectwa. Lektura obowiązkowa dla par, które mają problemy z poczęciem dziecka, i dla tych, którzy te pary kochają!”
Steven Bozza
dyrektor Biura „Szanuj Życie”
(Respect Life Office), archidiecezja filadelfijska
„Pośród mnóstwa publikacji na temat niepłodności, zarówno tych chrześcijańskich, jak i świeckich, nareszcie mamy dzieło, które jest autentycznie katolickie! Katolicki przewodnik po zagadnieniu niepłodności daje nam dobrze przemyślany, wszechstronny i wrażliwy podręcznik dla katolickich par, które zmagają się z trudnym krzyżem niepłodności”.
Laura Flaherty
założycielka Katolickiej Grupy Wsparcia ds. Niepłodności „Serce Hanny” (Hannah’s Heart Catholic Infertility Support Group)
„Ta książka oferuje znakomite przemyślenia na temat fizycznych realiów, moralnych implikacji, psychologicznych konsekwencji i nauk Kościoła na temat niepłodności. Jest ona bardzo potrzebnym źródłem i polecam ją wielu parom, które zgłaszają się do organizacji «Posługa Elżbiety» w poszukiwaniu pomocy”.
Jeannie Hannemann
założycielka międzynarodowej organizacji „Posługa Elżbiety” (Elizabeth Ministry)
„Dzieląc się najnowszymi osiągnięciami różnych terapii diagnostycznych, które mieszczą się w granicach nauki Magisterium, i oferując pomoce wypełnione wiarą dla obu partnerów, autorki stworzyły doskonały podręcznik dla par małżeńskich, które stawiają czoła stresowi, boleści i niepewności związanej z kwestią niepłodności. Książka jest również fantastycznym źródłem informacji dla członków rodziny, przyjaciół i wszystkich pracujących w duszpasterstwie, którzy towarzyszą niepłodnym parom na tej trudnej ścieżce. Niech ta książka wzmocni Wasze małżeństwo i życie duchowe”.
Lisa M. Hendey
autorka Księgi świętych dla katolickich mam (A Book of Saints for Catholic Moms)
Wstęp
Zaufaj Jahwe całym sercem swoim, a nie polegaj na własnym rozumie. Wyznawaj Go na wszystkich drogach swoich, a On wyrówna twoje ścieżki.
(Prz 3,5–6)
Podczas powrotu z wycieczki starszej klasy liceum, 15 lat temu, rozmawiałyśmy – z młodzieńczym idealizmem – o naszych rodzinach, planach na przyszłość i wierze katolickiej. Nie mogłyśmy przewidzieć, że ta czterogodzinna rozmowa zmieni naszą relację ze zwykłej znajomości w przyjaźń na całe życie.
Mimo iż w tamtym czasie byłyśmy współtowarzyszkami w innym rodzaju podróży, Bóg złączył nas węzłem przyjaźni, gdyż wiedział, że będziemy dzielić wiele innych podróży: zakończenie szkoły i świętowanie, pierwsze prace i pierwsze randki, zerwania i załamania, śluby i pogrzeby, wakacje, powołania.
Spośród wszystkich doświadczeń życiowych, które przyszło nam dzielić, prawdopodobnie to właśnie niepłodność była tym najbardziej skomplikowanym i formującym – na gruncie nie tylko przyjaźni, lecz także wyznawania katolicyzmu. Jesteśmy wdzięczne na wieczność Bogu za obdarowanie nas tym duchowym związkiem na zmieniającej życie drodze niepłodności.
Zapraszamy Was, abyście spojrzeli na tę książkę jak na przewodnika, a także przyjaciela, z którym możecie się skonsultować i na którym możecie polegać wtedy, kiedy potrzebujecie sprawdzenia, zachęty, zrozumienia. Celem tej publikacji jest zapewnienie czytelnikom wsparcia moralnego i duchowego, a także jasne przedstawienie wielu różnych opcji możliwych do wybrania przez niepłodne pary oraz pomoc w dokonaniu wyboru tak, aby pozostać wiernym nauczaniu Magisterium. Chcemy w niej również przedstawić zjawisko niepłodności tym, którzy próbują żyć jako wierni katolicy.
Jesteśmy dumne z tego, że Kościół katolicki stoi twardo na straży naszej ludzkiej godności w kwestii leczenia niepłodności. Nawet reprezentanci innych tradycji religijnych są zaniepokojeni potencjalnie niemoralnymi sposobami leczenia i biorą pod uwagę stanowisko Kościoła katolickiego, gdyż jest on jednym z niewielu gremiów religijnych, które otwarcie mówią o obronie godności osoby ludzkiej i podwójnego celu współżycia (jedności oraz skierowania na przekazanie życia), a także dają jasne wskazówki z tym związane.
Próbowałyśmy omówić kwestie najważniejsze dla par niosących ten krzyż. Zaproponowałyśmy m.in. wprowadzenie do tematyki niepłodności, wiedzę o technikach wspomaganego rozrodu (ang. Assisted Reproductive Technology – ART), informacje o tym, czego uczy na ich temat Kościół, jakie alternatywne i dobrze rokujące działania proponuje, a także wskazówki, jak podjąć mądre decyzje dotyczące rozpoczęcia leczenia. Tematy te stanowią treść pierwszych czterech rozdziałów książki, napisanych przez nas wspólnie i mających tworzyć fundament dla emocjonalnych oraz duchowych wymiarów niepłodności opisanych w rozdziałach od 5. do 12. W następnych rozdziałach znalazły się m.in.: refleksja na temat tego, jak kroczenie drogą niepłodności może przynosić duchowy owoc, narzędzia, którymi można się posługiwać w celu wzmacniania więzi małżeńskiej, rozeznanie powołania do adopcji, porady dla rodziny i przyjaciół próbujących wspierać pary doświadczające niepłodności. W rozdziałach tych zostały opisane doświadczenia każdej z nas. Angelique napisała rozdziały 5., 7., 11. i 12., Carmen – 4., 6., 8. i 10., a Alex, mąż Carmen – 9. (przybliżył w nim męski punkt widzenia dotyczący niepłodności). Rozdziały kończą się modlitwą do Pana, aby szedł z nami, kiedy przemierzamy ten trudny szlak.
Uczucia i refleksje zawarte w tej książce zostały zaprezentowane na podstawie naszych osobistych doświadczeń związanych z niepłodnością. Angelique podzieliła się tym, jak ona i jej mąż Richard doświadczyli niepłodności, kiedy próbowali począć swoje pierwsze dziecko. Niepłodność była dla nich niespodzianką, gdyż nigdy nie mieli jakiegokolwiek powodu do tego, aby sądzić, że nie uda im się począć dziecka w szybkim czasie. Po przeanalizowaniu tego, czego na temat technik wspomaganego rozrodu uczy Kościół, uświadomili sobie, jak bardzo troszczy się on o godność każdej osoby ludzkiej. Chociaż dostrzegali piękno tego nauczania, nadal towarzyszył im ból niepłodności. Angelique pragnęła znaleźć źródło, które nie tylko wskazałoby im metody leczenia uznawane przez Kościół za godziwe, lecz także dawałoby nadzieję. W ten sposób pomysł na tę książkę pojawił się, zanim urodziły się ich dzieci. Modlitwa i rozeznanie doprowadziły parę do podjęcia decyzji o zagranicznej adopcji pierwszego syna po doświadczeniu roku niepłodności. Później urodziła im się jeszcze trójka biologicznych dzieci.
Carmen i jej mąż Alex zmagają się z krzyżem niepłodności do dziś. Trwająca trzy lata droga przez wielką liczbę badań oraz diagnoz wystawiła na próbę ich małżeństwo, ale także wzmocniła je. Pragnienie wypełniania woli Boga nadało cel trudnościom i pomogło małżonkom szukać pocieszenia w wierze. Obecnie są oni na ostatnim etapie procesu adopcyjnego bliźniaków.
Oprócz podzielenia się własnymi doświadczeniami przeprowadziłyśmy wywiady z innymi katolickimi parami, które doświadczyły niepłodności lub poronienia. W książce przywołujemy niektóre z ich refleksji.
Część par czytających ten przewodnik ma już za sobą jakąś diagnozę niepłodności. Inne być może dopiero zaczynają zastanawiać się nad tym, dlaczego tak długo nie mogą począć dziecka i jak Kościół może im pomóc. Musicie pamiętać o tym, że celem tej książki nie jest zapewnienie pomocy diagnostycznej i że nie powinna ona zastępować porady medycznej. Diagnozy oraz metody leczenia omówiłyśmy jedynie pobieżnie. Jeśli podejrzewacie u siebie niepłodność, skorzystajcie z pomocy medycznej.
Być może nie jesteście na tej drodze osobiście, ale chcielibyście wesprzeć kogoś ze swojej rodziny lub przyjaciół – albo po prostu dowiedzieć się czegoś na temat niepłodności. W imieniu tych, którzy cierpią, dziękujemy Wam za poświęcony czas oraz pomoc w dźwiganiu tego krzyża.
Chociaż często wyrażamy surowe emocje i opisujemy bolesne doświadczenia związane z niepłodnością, naszym celem nie są krytyka oraz osądzanie tych, którzy dokonali lub dokonają innych wyborów. Uczucia, które opisujemy, należą do nas. Dzielimy się nimi po to, aby osoby stawiające czoła zjawisku niepłodności i starające się czynić to zgodnie z nauczaniem Kościoła wiedziały, że nie są same i że istnieją konstruktywne sposoby podejścia do tych decyzji oraz radzenia sobie z towarzyszącymi im uczuciami.
Żywimy jednak nadzieję, że uda nam się również rzucić wyzwanie osobom, które właśnie rozważają, jaką decyzję podjąć – poprzez wyjaśnienie im, dlaczego Kościół katolicki uczy tego, czego uczy. Zdajemy sobie sprawę z tego, iż wnioski, które przedstawiamy w tej książce, niekoniecznie będą popularne, ale zachęcamy Was, abyście mieli otwarte serca i umysły. Z pewnością były momenty, kiedy my również kwestionowałyśmy nauczanie Kościoła, jednak poprzez modlitwę, pokorę i zrozumienie rozpoznałyśmy miłość oraz mądrość Boga wyrażające się w nauce Kościoła. Modlimy się, aby i Wam udało się to dzięki naszej książce. Pozwólcie Panu zaskoczyć się i przemienić Wasze serca. „Dam wam nowe serce i nowego ducha złożę w wasze wnętrze. Wyjmę serce kamienne z waszego ciała, a dam wam serce cielesne. Ducha mojego złożę w wasze wnętrze i sprawię, że będziecie postępowali według moich praw i strzegli moich przykazań i że będziecie je pełnili” (Ez 36,26–27).
Zapraszamy Was, abyście dołączyli do naszej internetowej wspólnoty na www.catholicinfertilityjourney.com. Dzielimy się tam doświadczeniami, źródłami informacji i intencjami modlitewnymi za siebie nawzajem. Czekamy na Was.
Przedmowa
„Oto dzieci są darem Pana”[1], oświadcza psalmista (Ps 127,3), i bez wątpienia większość par zgodziłaby się z tym stwierdzeniem. W naszym dwudziestosześcioletnim małżeństwie wiele z największych błogosławieństw – i czasami największych wyzwań – pochodzi od pięciorga dzieci, którymi zostaliśmy obdarowani przez Twórcę Życia. Pary stawiające czoła wyzwaniu niepłodności są w pełni świadome wartości takiego daru z uwagi na jego nieobecność w ich życiu.
Chociaż my nie musieliśmy zmagać się z problemem niepłodności, to lata pracy w różnych posługach związanych z małżeństwem (przygotowanie, wspieranie, nauczanie oraz pisanie) umożliwiły nam kontakt z wieloma parami, których życie i małżeństwa zostały dotknięte przez taki krzyż. Towarzyszenie im w drodze oraz słuchanie ich przez lata uświadomiły nam to, jak często wspólnota Kościoła może i powinna robić więcej, aby wspierać tych, których pragnienia posiadania własnych dzieci pozostają niespełnione.
Odpowiedzią na tę właśnie potrzebę jest Niepłodność. Duchowy i praktyczny poradnik dla małżeństw autorstwa Angelique Ruhi-López oraz Carmen Santamaríi. Pozycja ta wnosi wyjątkowy i cenny wkład w dyskusję na temat niepłodności. Autorki książki opisują ją jako podręcznik dla tych, którzy zmagają się z wyzwaniami związanymi z niepłodnością, a przy tym są wiernymi katolikami. Publikacja jest skierowana do konkretnej grupy niepłodnych par, ale jednocześnie daje pomocną perspektywę wszystkim ludziom próbującym zrozumieć to wyzwanie dogłębniej i starającym się wspierać tych, którzy się z nim mierzą.
Książka została napisana dostępnym, angażującym czytelnika stylem. Autorki dzielą się w niej nie tylko wnioskami ze swoich badań dotyczących omawianej kwestii, lecz także własnymi doświadczeniami – jako że stawiały czoła problemowi niepłodności przez znaczną część swojego życia małżeńskiego. Niektóre rozdziały napisały wspólnie, inne – osobno. Autorem jednego rozdziału jest mąż Carmen, który przybliża czytelnikom męską perspektywę kwestii niepłodności. W tekst wpleciono również świadectwa i opisy doświadczeń innych niepłodnych par. W efekcie powstała książka ożywczo szczera i dająca nadzieję.
Błędem byłoby jednak postrzegać tę pozycję jako formę samopomocy lub podręcznik terapii grupowej dla ludzi zmagających się z niepłodnością. W poradniku zawarto rozległą wiedzę na temat tego problemu, przedstawiono obecne rozwiązania medyczne, przemysł związany z płodnością, wpływ niepłodności na kobiety i mężczyzn, na małżeństwo, kwestie poronienia i wieloaspektowość decyzji o adopcji. Na końcu niektórych rozdziałów zamieszczono listy dodatkowych źródeł poruszających omówione tematy, a także inne pomocne odwołania (słowniczki, źródła do wydrukowania, wskazania stron internetowych itd.). Informacje przedstawiono w sposób przystępny i przyjazny dla czytelników – aby nie poczuli się oni przeciążeni.
Autorki nie ograniczyły się do zaprezentowania katalogu informacji na temat niepłodności. Jedną z najmocniejszych stron tej książki jest to, że Angelique Ruhi-López i Carmen Santamaría próbują w niej wiernie przedstawić nauczanie Kościoła na ten temat. W prosty sposób prezentują procedury budzące jego sprzeciw oraz kwestie, które ciągle podlegają debatom teologicznym. Co więcej, autorki podkreślają wielkie zasługi Kościoła związane z obroną godności osoby ludzkiej, daru potomstwa oraz nierozerwalnego związku pomiędzy jednoczącym a prokreatywnym przeznaczeniem seksu. Nauczanie Kościoła może uzdolnić pary do tego, aby poradziły sobie one z wyborem spośród oszałamiająco szerokiego wachlarza skomplikowanych sposobów leczenia oraz sprzecznymi ze sobą opiniami. Pomaga wyselekcjonować takie praktyki, które umożliwiają osobom niepłodnym dbanie zarówno o ciało, jak i duszę. Jak przypomniał nam papież Benedykt XVI, „[…] obrona prawdy, przedstawianie jej z pokorą i przekonaniem oraz świadczenie o niej w życiu stanowią trudne i niezastąpione formy miłości […]” (Caritas in veritate, 1). Autorki niniejszego poradnika odwołują się właśnie do takiego głębokiego rodzaju miłości.
To spostrzeżenie prowadzi do wskazania wyjątkowej wartości książki – jej autorki próbują nie tylko pokierować czytelnikami tak, aby rozumieli oni nauczanie Kościoła i stosowali się do niego w życiu, lecz także wesprzeć i umocnić ich wiarę. Pod koniec rozdziałów zamieściły modlitwy związane z omówionymi tematami. Nadaje to pracy wartość medytacyjną. Autorki przywołują również przykłady biblijne, cytują dzieła świętych oraz wybitnych pisarzy z tradycji duchowych Kościoła (m.in. Ćwiczenia duchowne św. Ignacego Loyoli). Jest to szczególnie cenne źródło dla par starających się wytrwać w swoim życiu modlitewnym w sytuacji bólu i odosobnienia, które są związane z niepłodnością, a także małżeństw próbujących poznać możliwości dalszego postępowania. Ta pragmatyczna duchowość przynosi owoc w szczególnie pomocnym omówieniu tematu decyzji o adopcji. Powołanie do tej ostatniej jest czymś więcej niż samym rozpoznaniem niepłodności.
Cierpienie stanowi część każdego życia i każdego małżeństwa. Niniejsza publikacja wyposaża pary stawiające czoła bardzo dotkliwemu, osobistemu krzyżowi mającemu formę niepłodności w całą potrzebną im wiedzę. To wyjątkowe dzieło jest nie tylko kolejną książką, lecz także przewodnikiem. Tak jak archanioł Rafał towarzyszy Tobiaszowi w Księdze Tobita, tak praca ta zawiera wskazówki, wspiera i prowadzi pary na ich trudnej drodze. Mamy nadzieję, że czytelnicy skorzystają z niesionej przez nią nadziei i mądrych rad autorek.
John i Claire Grabowski,
członkowie Papieskiej Rady ds. Rodziny
[1] W Biblii Poznańskiej użyto tu wyrazu „synowie”, jednak ze względu na doniosłość określenia „dzieci” dla całego wywodu autorskiego tłumacz nawiązał do przekładu na język angielski, z którego korzystały autorki (przyp. tłum.).
Rozdział 1
Czy jestem niepłodna?
Nie jesteśmy ludźmi, którzy mają duchowe doświadczenie.
Jesteśmy istotami duchowymi, które mają ludzkie doświadczenie.
Pierre Teilhard de Chardin
Jednym z najtrudniejszych wyzwań towarzyszących naszym doświadczeniom związanym z niepłodnością było pogodzenie się z jej potencjalną możliwością. Po kilku miesiącach nieudanych prób poczęcia dziecka czuliśmy się zdezorientowani: czy nasza niemożność poczęcia ma podłoże medyczne, czy też po prostu Bóg stwierdził, że jeszcze nie przyszedł czas? Angelique dzieli się tym, jak ona i jej mąż zdali sobie sprawę z tego, iż plan Boży dla ich rodziny jest niekoniecznie taki jak ich własny:
Paryż jest moim najulubieńszym miastem. Dzięki znajomości metod naturalnego planowania rodziny (NPR)[1]obliczyliśmy, że moja owulacja przypadnie właśnie wtedy, gdy będziemy tam w trakcie podróży po Europie w 2005 r. Przez kilka miesięcy bez skutku próbowaliśmy doprowadzić do poczęcia, a wcześniej także nie unikaliśmy go w rygorystyczny sposób, dlatego myślałam, że być może mamy przywieźć do domu małą pamiątkę z Paryża.
Miesiączka, która pojawiła się po dwóch tygodniach od naszego powrotu z Europy, była pierwszym naprawdę bolesnym momentem w trwającym ponad rok procesie zmagania się z niepłodnością. Smutek, jaki wtedy czułam, nie brał się z tego, że nie poczęliśmy w Paryżu (z perspektywy czasu nie wydaje mi się to już aż tak ważne). Po prostu to właśnie w tym momencie zaczęliśmy zdawać sobie sprawę z tego, iż posiadanie dzieci mogło okazać się nie tak łatwe, jak nam się wcześniej wydawało, i nie zależało od nas. Przez kilka kolejnych miesięcy dowiadywaliśmy się coraz więcej na temat niepłodności.
Czym jest niepłodność?
Centrum Kontrolowania i Zapobiegania Chorobom (ang. Centers for Disease Control and Prevention – CDC) donosi, że w Stanach Zjednoczonych według szacunków około 7,1 mln kobiet w wieku od 15 do 44 lat ma „zaburzoną płodność”, którą Centrum charakteryzuje jako niezdolność poczęcia po roku współżycia bez zabezpieczenia[2]. Zgodnie z tą definicją, mniej więcej jedną na sześć par uznaje się za niepłodną. W liczbie tej uwzględniono zarówno małżeństwa, jak i pary żyjące bez ślubu, a także kobiety mające problem z donoszeniem dziecka[3]. Około 7,4% kobiet żyjących w małżeństwie jest niepłodnych pomiędzy 15. a 44. rokiem życia (mowa tu o tych, które nie przeszły sterylizacji chirurgicznej oraz nie stosowały środków antykoncepcyjnych przez 12 miesięcy). Spośród tej grupy około 7,3 mln szukało porad w ośrodkach zajmujących się niepłodnością (porady medyczne, pomoc lekarska w celu uniknięcia poronienia, badania diagnostyczne kobiet i/lub mężczyzn, leki regulujące owulację, poznanie technik wspomaganego rozrodu)[4].
Statystyki te z jednej strony pokazują, że nie jesteśmy same w naszych zmaganiach z niepłodnością, co stanowi pewne pocieszenie. Z drugiej strony, zasmucające jest to, że tak wielu ludzi cierpi z tego powodu. Carmen dzieli się tym, jak ona i jej mąż czuli się, kiedy zdali sobie sprawę z tego, że są niepłodni:
Nie pamiętam dokładnie momentu, w którym uświadomiliśmy sobie naszą niepłodność. Cierpimy na wtórną niepłodność, dlatego trudniej nam było zdać sobie z tego sprawę – myśleliśmy, że skoro wcześniej udało się nam począć, to uda się to znowu[5]. Może jednak jakaś część mnie zawsze przewidywała lub uprzedzała pewne trudności, gdyż pamiętam, jak rozmawiałam z moją mamą, zanim w ogóle próbowaliśmy począć, o tym, co bym zrobiła, gdybym nie mogła zajść w ciążę. W miarę jak upływały miesiące, zaczynałam się denerwować, chwyciłam więc jakąś książkę na temat niepłodności i zaczęłam ją czytać. To był mój pierwszy konkretny krok na drodze, która okazała się długa i pełna wyzwań.
Jakie są przyczyny niepłodności?
W około jednej trzeciej przypadków przyczyna niepłodności dotyczy kobiet, w kolejnej jednej trzeciej powody te leżą po stronie mężczyzn. Reszta przypadków to sytuacje, w których oboje partnerzy mają jakieś problemy związane z płodnością albo też przyczyny niepłodności nie są znane[6]. Nie ma jednego konkretnego powodu niepłodności, gdyż udana ciąża zawsze stanowi efekt wieloetapowego łańcucha wydarzeń. Aby w nią zajść, konieczne są następujące uwarunkowania: jajniki kobiety muszą być w stanie wydać żywotną komórkę jajową, która później musi przemieścić się jajowodem, mężczyzna musi być w stanie ejakulować, a jego plemniki muszą przemieścić się do jajowodu, plemnik i komórka jajowa muszą się połączyć, aby komórka jajowa została zapłodniona, zapłodniona komórka jajowa musi osadzić się w macicy i być karmiona przez organizm matki, aby płód rozwijał się i rósł aż do czasu, kiedy będzie gotowy do narodzin. Problemy na którymkolwiek z tych etapów mogą oznaczać niepłodność[7]. Jeżeli weźmie się pod uwagę wszystkie czynniki, które muszą zadziałać prawidłowo, aby poczęcie się dokonało, a także konieczność odpowiedniego poziomu hormonów oraz właściwej fizjologii, to cudem jest, że kobiety w ogóle zachodzą w ciążę.
Współczesny wzrost liczby przypadków niepłodności może być spowodowany wieloma czynnikami lub ich połączeniem: pary poczynają dzieci w późniejszym wieku niż w poprzednich pokoleniach (wskaźnik urodzenia pierwszego dziecka u kobiet po 30. roku życia wzrósł pomiędzy 1975 a 2006 r. z 5 do 24%)[8], a także długo stosują antykoncepcję hormonalną. Istotne są tu również różne wpływy środowiskowe, zaburzenia genetyczne, zwiększony poziom stresu i nowe choroby przenoszone drogą płciową. Istnieje zatem wiele teorii na temat przyczyn zwiększonego wskaźnika niepłodności w obecnych czasach.
Niepłodność u kobiet
Carmen dzieli się swoimi doświadczeniami dotyczącymi medycznej diagnozy niepłodności:
Po roku naszych prób poczęcia zbadano w końcu moją krew i wykryto u mnie niedoczynność tarczycy. Lekarz był przekonany, iż to właśnie ona stanowi przyczynę naszej niepłodności. Zaczęłam brać tabletki na wyrównanie poziomu hormonów tarczycy, ale wciąż nie udawało się nam począć dziecka. Udaliśmy się do innego lekarza i wtedy mój mąż był już bardziej zaangażowany, gdyż czas, jaki upłynął od naszej pierwszej ciąży, świadczył o tym, że tym razem będzie zupełnie inaczej. Lekarz na podstawie sporządzonych przeze mnie wykresów NPR uznał długość mojej fazy lutealnej za niewystarczającą (kiedy okres pomiędzy owulacją a ewentualną implantacją embrionu jest zbyt krótki, może to utrudniać prawidłową implantację). Przepisał mi czopki z progesteronem. Był bardzo pewny swojej diagnozy, dlatego czułam się tak, jakbyśmy znaleźli rozwiązanie. Nabrałam przekonania, iż zajdziemy w ciążę, jak tylko zacznę przyjmować lekarstwa. Te odpowiedzi wydawały się pasować, a zalecenia były względnie proste do zastosowania, myśleliśmy więc, że wszystko pójdzie łatwo. Jak się jednak okazało, to również nie był właściwy trop. Myślę, że jedną z najtrudniejszych kwestii w naszej podróży stanowiło to, jak wiele mieliśmy wtedy nadziei na powodzenie.
Poniżej zostały podane najczęstsze przyczyny niepłodności u kobiet[9]. Rzecz jasna, nie jest to pełna lista.
• Endometrioza – występuje wtedy, gdy błona śluzowa macicy osadza się i rośnie poza nią, co często wpływa na funkcjonowanie jajników, macicy oraz jajowodów. Może to prowadzić do powstawania blizn i występowania zapaleń. Kobiety cierpiące na endometriozę często skarżą się na bóle w obrębie miednicy i są niepłodne.• Zespół policystycznych jajników (PCOS) – jest wynikiem nadmiernej produkcji hormonów androgenowych, która zakłóca owulację. Jajniki mogą nie wypuszczać z siebie komórki jajowej w sposób regularny lub nie wypuszczać jej żywotnej i zdrowej. Nawet w razie uwolnienia oraz zapłodnienia zdrowej komórki jajowej macica może nie być zdolna do jej implantacji.• Zaburzenia owulacji – pojawiają się wtedy, gdy niski poziom hormonów luteinizującego (LH) i folikulotropowego (FSH) powoduje zakłócenia w części mózgu, która odpowiada za regulowanie owulacji. Nawet drobne nieprawidłowości w systemie hormonalnym mogą sprawić, że jajniki nie uwolnią komórki jajowej (brak owulacji).• Hiperprolaktynemia – podwyższony poziom prolaktyny, stymulującej produkcję mleka w piersiach. Może on wpłynąć na owulację u kobiet, które nie są w ciąży lub nie karmią piersią.• Wczesna menopauza (przedwczesna niewydolność jajników) – brak menstruacji i wczesne (przed 40. rokiem życia kobiety) zaprzestanie pracy jajników. Często występuje w konsekwencji chorób układu odpornościowego, radioterapii albo chemioterapii, a także palenia papierosów.• Uszkodzenie lub zablokowanie jajowodu – zwykle jest skutkiem jego zapalenia. W rezultacie uszkodzenia jajowodu zarodek może nie być w stanie przedostać się przez niego po to, aby osadzić się w macicy (ciąża pozamaciczna).• Mięśniaki macicy – to zasadniczo łagodne guzy tworzące się na ścianie macicy, zwykle u kobiet po 30.–40. roku życia. W rzadkich przypadkach mięśniaki mogą powodować niepłodność poprzez blokowanie jajowodów. Częściej przeszkadzają we właściwym osadzeniu się zapłodnionej komórki jajowej.• Zrosty – pojawiają się wówczas, kiedy tkanka bliznowata powoduje zrastanie się organów po przebytej infekcji albo operacji w obrębie miednicy lub jamy brzusznej (np. usunięciu wyrostka robaczkowego). Układanie się tkanki bliznowatej może zakłócić płodność.• Problemy związane z tarczycą – produkcja zbyt dużych (nadczynność) lub zbyt małych (niedoczynność) ilości hormonu tarczycy może zakłócać cykl menstruacyjny i powodować niepłodność.Niepłodność u mężczyzn
Płodność u mężczyzn polega na możliwości wyprodukowania dojrzałych plemników, które będą w stanie dotrzeć do komórki jajowej i ją zapłodnić. Może wydawać się prostsza niż kobieca, ale również wymaga spełnienia wielu warunków. Mężczyzna musi być w stanie osiągnąć i utrzymać erekcję, a także mieć wystarczająco dużo plemników o właściwej ruchliwości oraz odpowiednim kształcie, umożliwiającym ich poruszanie się we właściwym kierunku. Problem z którymkolwiek z tych elementów przyczynia się do niepłodności[10].
Do tej pory przeprowadzono mniej badań nad niepłodnością męską niż nad kobiecą – częściowo dlatego, że lekarze z reguły zalecają techniki wspomaganego rozrodu bądź inseminację (omówioną szczegółowo w rozdziale 3.) jako sposoby rozwiązania jej problemu. W rezultacie istnieje mniej możliwości leczenia przyczyn niepłodności męskiej.
Poniżej znajduje się lista powszechnych przyczyn niepłodności męskiej. Oczywiście, podobnie jak spis przyczyn niepłodności kobiecej, nie jest ona pełna[11].
• Zmieniony kształt lub zaburzona ruchliwość plemników – nie są one wówczas w stanie dotrzeć do komórki jajowej albo wniknąć w nią.• Niskie stężenie plemników – mówi się o nim wtedy, gdy w mililitrze nasienia znajduje się 10 mln lub jeszcze mniej plemników. W wielu przypadkach nie można ustalić przyczyny ich zmniejszonej produkcji. Kiedy stężenie plemników jest mniejsze niż 5 mln na mililitr nasienia, w grę mogą wchodzić czynniki genetyczne.• Żylaki powrózka nasiennego – żylaki występujące w mosznie uniemożliwiają prawidłowe schładzanie jąder, co prowadzi do zmniejszenia się liczby i ruchliwości plemników.• Niezstąpione jądro lub jądra – jedno albo oba jądra nie zstępują z jamy brzusznej podczas rozwoju prenatalnego. Są wtedy narażone na działanie wyższej temperatury ciała, co może wpłynąć na produkcję plemników.• Niedobór testosteronu (hipogonadyzm męski) – może wynikać z nieprawidłowości występujących w samych jądrach bądź z anomalii wpływających na podwzgórze albo przysadkę mózgową, która produkuje hormony kontrolujące jądra.• Defekty genetyczne – np. zespół Klinefeltera, występujący wtedy, gdy mężczyzna ma dwa chromosomy X i jeden chromosom Y zamiast jednego X i jednego Y. Powoduje to anormalny rozwój jąder, którego skutkiem jest niska produkcja plemników lub jej brak, a często także niski poziom testosteronu.• Infekcje – mogą tymczasowo wpływać na produkcje i ruchliwość plemników. Do niepłodności męskiej często dochodzi na skutek chorób wenerycznych (jak chlamydioza, rzeżączka). Infekcje mogą powodować powstawanie blizn lub blokowanie przepływu spermy. Jeśli mężczyzna po okresie pokwitania zachoruje na świnkę – infekcję wirusową występującą zwykle u dzieci – to zapalenie jąder może osłabić produkcję plemników. Ich ruchliwość mogą zmienić zapalenia prostaty, cewki moczowej bądź najądrza.• Zaburzone dostarczanie plemników – może stanowić efekt problemów seksuologicznych, takich jak zaburzenia erekcji, przedwczesny wytrysk, odczuwanie bólu podczas stosunku (dyspareunia), a także barier psychicznych lub związanych z relacją z drugą osobą. Problemy mogą wynikać również z: wytrysku wstecznego (kiedy nasienie podczas ejakulacji zamiast wydobywać się na zewnątrz, dostaje się do pęcherza moczowego), blokady najądrza albo kanałów wytrysku, braku nasienia (ejakulatu) na skutek uszkodzeń bądź chorób rdzenia kręgowego, występowania przeciwciał antyplemnikowych, które osłabiają lub unieruchamiają plemniki, mukowiscydozy, powodującej blokadę albo zanik nasieniowodów.W części przypadków – zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet – personel medyczny nie jest w stanie określić przyczyn niepłodności. Niektórych znanych powodów niepłodności nie można też wyleczyć.
Carmen pisze o wyzwaniach, z jakimi wiązało się odkrycie wielu czynników powodujących trudności z poczęciem w jej małżeństwie, oraz o braku jasno określonych możliwości leczenia:
Po kilku miesiącach przeprowadziliśmy więcej badań. Po raz pierwszy zbadano nasienie mojego męża Alexa. To wtedy zdaliśmy sobie sprawę z tego, że coś nie w porządku może być również z nim, a nie tylko ze mną. Oboje byliśmy sfrustrowani tym, ile minęło już czasu, ile go, jak się wydawało, zmarnowaliśmy oraz tym, jak sprawy związane ze zdrowiem Alexa komplikowały sytuację. Po dwóch latach udaliśmy się na wizytę do lekarza ginekologa i położnika, który przepisał mi Clomid – wydawany na receptę lek pomagający w problemach związanych z płodnością. Mój mąż zaczął przyjmować wiele suplementów. Chodził na wizyty do kilku urologów. Jemu również przepisano Clomid, a także antybiotyki. Chociaż Alex przyjął te wszystkie leki, wyniki były ciągle takie same. Niedawno, po ponad dwóch i pół roku walczenia z niepłodnością, Alex przeszedł zabieg poprawienia powrózka nasiennego. Chcieliśmy sprawdzić, czy to zwiększy nasze szanse na poczęcie.
Niepłodność wtórna
Niepłodność wtórna to niemożność zajścia w ciążę lub donoszenia jej do terminu porodu po jednym udanym porodzie bądź ich większej liczbie. Pary cierpiące na ten rodzaj niepłodności z reguły czują się szczególnie samotne, jako że nie należą ani do grona płodnych, ani do niepłodnych. Częstym źródłem ich stresu jest również presja spowodowana tym, że inni mogą negatywnie oceniać ich chęć posiadania większej liczby dzieci – niektórzy ludzie nie uważają niepłodności wtórnej za prawdziwą niepłodność.
Carmen dzieli się doświadczeniami związanymi z niepłodnością wtórną, które stały się jej udziałem po tym, jak urodziła dwójkę dzieci:
Niepłodność wtórna zmusza do zadania sobie pytania, czy nie wymuszamy Bożego planu. Może po prostu nie jest nam dane mieć więcej dzieci, niż mamy? Podczas gdy moi przyjaciele mieli więcej dzieci, mnie powiedziano, że zaczynam „zostawać w tyle”. Ciężko jest słyszeć takie komentarze. Do odczuwania silnego pragnienia lub powołania do tego, aby wychować więcej dzieci Bożych, dochodzi jeszcze presja, którą wywołują dzieci proszące o rodzeństwo. Dosłownie każdego wieczoru nasza słodka córeczka Monika prosi nas o brata albo siostrę, jeśli taka jest wola Boża. Jej dziecięca wiara stanowi dla nas wzór; to wiara, której ja potrzebuję.
Wśród ludzi cierpiących na niepłodność wtórną strach z powodu niemożności dania dziecku brata lub siostry jest powszechny. Mnie nigdy nie przeszkadzał zbytnio brak rodzeństwa, ale nie chciałam tego samego w mojej rodzinie. Muszę przypominać sobie samej: to, iż ja uznaję coś za najlepsze, wcale nie znaczy, że Bóg również tak to postrzega. Moja mama chciała mieć wielką rodzinę, a miała tylko jedno dziecko. Próbuję również pamiętać o tym, że w naszej wierze jest dużo ważnych jedynaków, począwszy od Jezusa, Jego Matki Maryi i Jana Chrzciciela. Wszyscy oni odegrali ważne role w naszym zbawieniu. Nie powinniśmy umniejszać wpływu wywieranego przez jedno dziecko, jedno życie.
Jak rozpoznaje się niepłodność?
Chociaż niemożność zajścia w ciążę w ciągu 12 miesięcy może wskazywać na niepłodność, taką diagnozę postawi tylko lekarz. Jeśli podejrzewacie, że możecie mieć problemy z płodnością, sugerujemy Wam wizytę u specjalisty i wyrażenie zainteresowania poszukiwaniem przyczyn tego stanu rzeczy. Tak jak w przypadku każdej choroby, nie wystarczy samo leczenie objawów. Lekarze powinni upewnić się przede wszystkim co do tego, czy Wasze stosunki są odbywane w odpowiednim czasie (do wyznaczania dni optymalnej płodności u kobiet wykorzystuje się m.in. metody NPR).
Badania wykrywające niepłodność to m.in.:
• u mężczyzn: badanie krwi, badanie fizyczne i analiza próbki nasienia w celu określenia żywotności plemników,• u kobiet: badanie krwi, ocena macicy, jajników oraz jajowodów z użyciem technik obrazowania.Angelique opowiada o procesie, który wraz z mężem musiała przejść, aby uzyskać odpowiedź na pytanie o to, dlaczego z medycznego punktu widzenia nie mogą począć dziecka:
Miałam zapiski mojego dwudziestoośmiodniowego cyklu i praktykowaliśmy NPR, dlatego wiedzieliśmy, że do stosunków dochodziło w odpowiednich momentach. Zdecydowaliśmy się porozmawiać z moim ginekologiem po około sześciu miesiącach bezowocnych prób poczęcia dziecka. Lekarz przeanalizował moje wykresy NPR i powiedział, że wszystko wygląda prawidłowo, że pewnie to tylko kwestia czasu. Nalegaliśmy jednak na przeprowadzenie badań krwi. Ich wyniki nie wskazywały na żadne problemy. Wtedy mój mąż przeszedł badanie nasienia, a ja histerosalpingografię (polegającą na wykonaniu zdjęć macicy po podaniu kontrastu i umożliwiającą sprawdzenie drożności jajowodów). Te badania również wypadły korzystnie. Frustrowały nas brak diagnozy naszej niepłodności i niemożność podjęcia żadnego leczenia z powodu rzekomego braku oczywistych przyczyn.
Jak widać z tych diagnoz i przeprowadzanych badań, doświadczenia różnych osób są zróżnicowane. Wszystkich nas łączy jednak dążenie do znalezienia medycznych rozwiązań oraz duchowego przewodnictwa. Na tej drodze może pomóc modlitwa.
Modlitwa św. Dawida
Dziękuję Ci, Panie, za wszystkie błogosławieństwa, jakimi darzysz mnie w życiu. Pomóż mi pamiętać o nich, kiedy stawiam czoła wyzwaniu niepłodności. Proszę, abym umiał się poddać Twoim dłoniom. Pozwól mi zaakceptować tę sytuację i daj mi mądrość i odwagę, aby podejmować działanie tam, gdzie mogę to robić. Wzmocnij moje ciało, umysł i ducha, abym zniósł próbę niepłodności. Pomóż mi zawsze pamiętać o potrzebach innych i obdarz nas swoim pokojem. Amen[12].
Dodatkowa lektura
Jeannie Hannemann, Bruce Hannemann, Infertility Journey: Making Faith-Informed Decisions Under the Guiding Hands of God, Elizabeth Ministry International, Kaukauna [b.r.w.].
Jameson Taylor, Jennifer Taylor, Babies Deserve Better: What You Need to Know If You’re Struggling with Infertility, Catholic Answers, www.catholic.com/thisrock/2006/0604 fea3.asp (dostęp: 8 IX 2011).
[1] Określenie to odnosi się do akceptowanych przez Kościół katolicki metod, które są stosowane zarówno w celu zajścia w ciążę, jak i jej uniknięcia. Mają one u podstaw obserwację objawów okresu płodnego oraz niepłodnego w cyklu menstruacyjnym kobiety.
[2] W przypadku par, które korzystają z metod naturalnego planowania rodziny, lub kobiet powyżej 35. roku życia okres ten jest redukowany do sześciu miesięcy.
[3] Infertility, CDC National Center for Health Statistics, 2002, www.cdc.gov/nchs/FASTATS/fertile.htm (ostatnia aktualizacja: 2 IV 2009).
[4]Infertility Services, CDC National Survey of Family Growth, 2002, www.cdc.gov/nchs/nsfg/abc_list_i.htm#infertilityservices (ostatnia aktualizacja: 2 VII 2010).
[5] Jako niepłodność wtórną określa się niemożność zajścia w ciążę lub donoszenia jej po wcześniejszym urodzeniu jednego albo większej liczby dzieci bez korzystania z jakichkolwiek technologii reprodukcyjnych czy przyjmowania leków na niepłodność.
[6]Infertility, Medline Plus, National Institute of Health, www.nlm.nih.gov/medlineplus/infertility.html (ostatnia aktualizacja: 24 VIII 2011).
[7]Infertility/Fertility, National Institute of Child Health and Human Development, www.nichd.nih.gov/health/topics/infertility_fertility.cfm (ostatnia aktualizacja: 20 X 2006).
[8]Outline for a National Action Plan for the Prevention, Detection and Management of Infertility, Centers for Disease Control and Prevention, www.cdc.gov/art/PDF/NationalActionPlan.pdf,3 (7 V 2010).
[9]Infertility, Mayo Clinic, www.mayoclinic.com/health/infertility/DS00310/METHOD=print (24 VI 2011).
[10]Infertility/Fertility, ed. cit.
[11]Infertility, Mayo Clinic, ed. cit.
[12] Na podstawie: Hannah’s Prayer Ministries.
Tytuł oryginału: The Infertility Companion for Catholics. Spiritual and Practical Support for Couples
Projekt okładki: Alicja Krygier
Zdjęcie: MJTH/Shutterstock, Inc.
Skład i łamanie: Stanisław Tuchołka / panbook.pl
Cytaty z Pisma Świętego za: Biblia Poznańska (Poznań 2009)
Cytaty z dokumentów Kościoła za: www.vatican.va (chyba że podano inaczej)
© 2012 by Carmen Santamaría and Angelique Ruhi-López
© for the Polish edition by Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha Sp. z o.o., Poznań 2015
Wydano za zgodą Ave Maria Press®, Inc., P.O. Box 428, Notre Dame, IN 46556.
All Rights Reserved. Wszelkie prawa zastrzeżone. Licencjonowane dzieło opublikowane na mocy przyznanej licencji.
ISBN 978-83-7516-952-2
Wydawca:
Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha Sp. z o.o.
Wydawnictwo Święty Wojciech
ul. Chartowo 5, 61–245 Poznań
tel. 61 659 37 13
wydawnictwo@swietywojciech.pl
Zamówienia:
Dział Sprzedaży i Logistyki
ul. Chartowo 5, 61–245 Poznań
tel. 61 659 37 57 (–58, –59), faks 61 659 37 51
sprzedaz@swietywojciech.pl • sklep@mojeksiazki.pl
www.swietywojciech.pl • www.mojeksiazki.pl
Konwersja do e-wydania: Wydawnictwo Święty Wojciech