Przygoda fryzjera damskiego ebook

Eduardo Mendoza

PRZYGODA

1

2

3

70

97

5

- Nie wysilaj się, Ivet - powiedziałem. - Przez ca

8

9

10

Seria Eduarda Mendozy w Znaku:

PRZYGODA FRYZJERA DAMSKIEGO

Eduardo Mendoza

PRZYGODA

1

2

3

70

97

5

- Nie wysilaj się, Ivet - powiedziałem. - Przez ca

8

9

10

Seria Eduarda Mendozy w Znaku:

PRZYGODA

FRYZJERA DAMSKIEGO

tłumaczenie

Marzena Chrobak

Kraków 2013

Tytuł oryginału

La aventura del tocador de seńoras

Copyright © Eduardo Mendoza 2001

Copyright © for the translation by Marzena Chrobak

Projekt okładki

Magda Kuc

Opieka redakcyjna

Przemysław Pełka

Adiustacja

Aneta Piech

Korekta

Joanna Stovrag

Barbara Gąsiorowska

Barbara Poźniak

Magdalena Kędzierska/D2D.PL

Projekt typograficzny

Irena Jagocha

Jan Krzysztofiak

Łamanie

Robert Oleś/DzD.PL

ISBN 978-83-240-2389-9

Książki z dobrej strony: www.znak.com.pl

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 30-105 Kraków, ul. Kościuszki 37

Dział sprzedaży: tel. (12) 6199 569, e-mail: [email protected] Wydanie III, Kraków 2013

Druk: Rzeszowskie Zakłady Graficzne SA, ul. Pogwizdów Nowy 662, Zaczernię

1

Kiedy jej nogi (bardzo zgrabne i tak dalej) weszły do mojego miejsca pracy, tkwiłem tam jak kretyn już od wielu lat. Choć owa nagła wizyta dała początek przygodzie, którą zamierzam opowiedzieć, czytelnik z pewnością oceniłby jednak, że brak mu danych niezbędnych do pełnego zrozumienia zawiłości mojej opowieści, gdybym nie przeniósł ich (czytelnika i opowieści) o moment do tyłu, a nawet znacznie głębiej w przeszłość, i nie rozwinął wstępu, okraszając go większą liczbą szczegółów.

Mówiąc o momencie w przeszłości, mam na myśli ten, w którym oznajmiono mi, że nasz ukochany dyrektor, współczujący i litościwy doktor Sugrańes, wzywa mnie, bym stawił się bezzwłocznie w jego biurze. Udałem się tam raczej ze zdziwieniem niż trwogą, jako że w owym czasie doktor Sugrańes nie pokazywał się nikomu, a już najmniej mnie, którego nie zaszczycił ani słowem, ani gestem, ani spojrzeniem w ciągu ostatnich trzech albo czterech lat, to jest od czasu, gdy mój przypadek został uznany za zamknięty, a ściśle mówiąc, gdy została najpierw zawieruszona, a następnie bezpowrotnie zagubiona teczka zawierająca dokumentację na mój temat, w wyniku czego nad moją osobą fizyczną i prawną zapadła głucha cisza, w której ani mój głos, ani moje pisma, ani moje czyny nie zdołały uczynić najdrobniejszego wyłomu. Przyczyna mojego zamknięcia została zapomniana całe wieki temu, a ponieważ nie istniał żaden argument, który by ją zakwestionował (z wyjątkiem wysuwanych przeze mnie), a moja odległa przeszłość, wygląd zewnętrzny oraz garść epizodów z niedawnego życia (wewnątrz i na zewnątrz murów zakładu) nie budziły zaufania (wręcz przeciwnie), nic nie wskazywało na to, by moje dni w szacownym przybytku dobiegły kresu innego niż wysoce makabryczny.

- Proszę, niech pan wejdzie, drogi panie, i zechce spocząć. Czemu zawdzięczam zaszczyt pańskiej wizyty? - takimi słowy powitano moją sylwetkę pochyloną w drzwiach.

Doktor Sugrańes, którego Najwyższy nadzwyczaj hojnie obdarzył najróżniejszymi cnotami i talentami, znacznie przekroczył wiek emerytalny i zsuwał się slalomem z górki życia. Sklerotyczny, niedowidzący, przygłuchy, przytępy i ledwie powłóczący nogami, nie popuszczał ani mikrona władzy, nie tracił r. ?i źdźbła dumy i tak kurczowo trzymał się stanowiska (dorzucając tym samym do swojej emerytury pensję podstawową, premie, trzynastki, dodatki za wysługę lat oraz inne bagatelki), że jego przełożeni, wiecznie pochłonięci sprawami wyższej wagi, wreszcie to zauważyli.

W rzeczy samej, upłynęło już ponad pięć lat od chwili, gdy niegdysiejsze władze, obecnie zwane instytucjami, raczyły się nami zainteresować. Jeśli pamięć mnie nie myli, pewnego upalnego, letniego poranka złożyli nam wizytę przedstawiciele prześwietnego i prze-oświeconego Zarządu Miasta, przesławnego i dwakroć przejasnego

Rządu Prowincji, przezasadniczych i przesumiennych Ministerstw Zdrowia Publicznego i Spraw Społecznych, przeświątobliwego i prze-przezornego Arcybiskupstwa, przebystrego i przeuprzejmego Sądu Okręgowego, przeuroczego i przezabawnego Zarządu Głównego Więzień, przesławnej i nadzwyczaj dzielnej Komendy Głównej Policji, przeszacownego i przetranscendentnego Wydziału Resocjalizacji

Drobnych Przestępców i Osób, Które Zeszły na Złą Drogę, a także fabryki produktów dietetycznych Miserere, która sfinansowała ekspedycję. Jakiś czas później powiedziano nam, że wywarliśmy bardzo dobre wrażenie. Faktem jest, że w przeddzień wizyty najbardziej niestali (jeśli tak można powiedzieć) z nas zostali zamknięci w nowych, dźwiękochłonnych celach, a reszta nie mogła wykorzystać transparentów, manifestów, petycji i ulotek ukrytych pod szlafrokami, ponieważ członkowie komisji wizytującej zostali po drodze poczęstowani przez sponsora ciastkami bogatymi w błonnik i kiełki, stymulującymi przewód pokarmowy, w wyniku czego zaledwie autokar zatrzymał się na centralnym dziedzińcu i rozsunęły się automatyczne drzwi, pasażerowie wyskoczyli, pytając jednym wściekłym głosem, gdzie znajdują się toalety, na co my, wyprężeni w szeregu od dwóch godzin, w morderczym upale, na schodach głównego (czyli starego) budynku, odpowiedzieliśmy, jak nam nakazano, intonując zgodnym wrzaskiem katalońską piosenkę o treści:

Niedaleko pada Jabłko od jabłoni

Po tygodniu odczytano nam w jadalni, w porze deseru i z należytym namaszczeniem, list, który komisja wizytująca wystosowała do naszego ukochanego dyrektora doktora Sugrańesa. List ów wychwalał nasze zachowanie, wynosił pod niebiosa dyrekcję i personel ośrodka, opiewał doskonałość tego ostatniego, a kończył się zaleceniem, by ugór, który zwykle wykorzystywaliśmy jako boisko do piłki nożnej, przekształcić w centrum sportu, bardziej odpowiadające duchowi czasu, w tym to celu - obiecywało ostatnie zdanie listu - miał nam zostać niebawem przekazany stosowny sprzęt. Jako zapowiedź owego szczęsnego wydarzenia jeszcze tego samego popołudnia odebrano nam piłkę. Ponieważ była ona wykonana ze szmat, drutu i wypalonej gliny, powstrzymaliśmy się od protestów, sądząc, że otrzymamy w zamian prawdziwą. Jednakże po kilku dniach wręczono nam paczkę zawierającą dwie piłeczki do golfa oraz pół tuzina kijów różnych rozmiarów. Z tych ostatnich uczyniliśmy właściwy użytek, gdyż w czasie krótszym niż dwadzieścia cztery godziny - bo tyle ich upłynęło, zanim odebrano nam kije -nie uchował się ani jeden pensjonariusz czy pielęgniarz bez rozciętej wargi, złamanej kości lub wybitego zęba. Co do piłeczek, dość długo posługiwaliśmy się nimi, ze zgrzytaniem zębów i wyłącznie z braku czegoś lepszego, gdyż były twarde, małe i jakby po ospie i co rusz ginęły w bruzdach lub wśród liści, a poza tym nie dało się nimi kiwać ani strzelać, ani odbijać ich głową, choćbyśmy wkładali w to całą naszą energię i kunszt.

Przytaczam owo ulotne wydarzenie, ponieważ był to ostatni raz, gdy przedstawiciele finansów publicznych raczyli się nami zainteresować. Później, w miarę wzrostu cen, coraz bardziej obcinano nam budżet i ośrodek, ku zdumieniu nas, którzy nie wierzyliśmy, że można upaść jeszcze niżej, rozpoczął przyśpieszony proces degradacji. Jedzenie pogorszyło się do tego stopnia, że paciorkowce biegały w popłochu po stole, uciekając przed jego zapachem, meble rozpadły się, ubrania wystrzępiły, rury zatkały, żarówki spaliły, nawet telewizor, niegdysiejsza duma ośrodka, zaczął tracić kolor, ostrość i dźwięk,

niniejszego wspomnienia.

- Zawsze do pańskich usług - odrzekłem.

- Zechce pan spocząć i czuć się jak u siebie - odparł doktor, wskazując na fotel, z którego brudnego siedziska musiałem usunąć truchło kota.

Z uprzejmości doktora wywnioskowałem, że nie wie, kim jestem ani co mnie tu sprowadziło. Myliłem się jednak - co dla mnie typowe. Doktor Sugrańes otworzył teczkę zajmującą sporą część biurka, wyjął z niej dokument będący, jak zdążyłem zauważyć, czystą z obu stron kartką, napuszył się i udał, że go czyta.

- To pański wypis - wyjaśnił głosem słodkim jak miód. - Wynika z niego, rzecz oczywista, że zachowanie pańskie było wzorowe, począwszy od momentu przybycia do ośrodka po dzień dzisiejszy. Posłuszny wobec przełożonych, grzeczny wobec współtowarzyszy, uprzejmy wobec gości, sumienny w wypełnianiu codziennych obowiązków, wzorowo przestrzegający pobożnych praktyk. Doskonale, doskonale. O czym to mówiliśmy? Ach, tak, o panu, drogi przyjacielu. Uważałbym pana niemalże za syna, gdyby nie to, że uważam pana niemalże za ojca. Co to za papier? Ach, tak, pański wypis, w rzeczy samej - chrząknął, odkaszlnął, dokonał kilku wariacji z różnego rodzaju flegmami, po czym kontynuował: - W uznaniu powyższego oraz z tytułu prerogatyw nierozerwalnie związanych z moim stanowiskiem postanowiłem wypisać pana natychmiast, a nawet działając wstecz, gdyby uznał to pan za stosowne. Może pan odejść. Proszę mi nie dziękować. A gdyby jakiś dziennikarz zapytał pana o projekt zagospodarowania tego terenu, proszę powiedzieć, że nic panu o tym nie wiadomo, ale że pańskim zdaniem, gdyby wszyscy pacjenci wyzdrowieli jednego dnia i zwolnili lokal, nie ma najmniejszego powodu, by spółka deweloperska Sugrańes sa nie miała wybudować centrum handlowego oraz sześciu bloków mieszkalnych w miejscu, gdzie niegdyś stał dom wariatów. Zrozumiałeś mnie, śmieciu?

- Wydaje mi się, że tak.

Doktor Sugrańes odzyskał pogodny wygląd, ponownie otworzył teczkę i wyjął druk, który podał mi wraz z długopisem.

- To zaświadczenie o powrocie do zdrowia. Proszę wypełnić puste rubryki: nazwisko, wiek, przyczyny choroby, zastosowane leczenie. Typowe pytania. Mógłbym to zrobić sam, ale wie pan: pismo lekarza... Pod spodem proszę za mnie podpisać. Może być nieczytelnie. W zaufanym gronie... A teraz, po dokonaniu wymaganych formalności, jeśli zechce pan pójść za mną, pokażę panu wyjście. Proszę nie tracić czasu na pakowanie rzeczy osobistych, wyślę je panu przesyłką priorytetową.

Popychany przez niego, przebiegłem korytarze i ogród. Brama była otwarta. Doktor Sugrańes pomógł mi przejść na drugą stronę, a gdy podniosłem się z ziemi, zobaczyłem, że brama zamyka się z łoskotem.

- Nie radzę panu wracać: dla pańskiego dobra podłączyliśmy ogrodzenie do prądu - oznajmił z głębi ogrodu. - Proszę, oto nieco pieniędzy na pierwsze wydatki. Odda mi pan, gdy zdobędzie fortunę. Ma pan całe życie przed sobą. I za sobą. Ach, gdyby dało się odzyskać młodość.

Spróbowałem zaimprowizować stosowną odpowiedź na tak sympatyczne życzenia, lecz huk spychaczy, koparek i dynamitu sprawił, że uznałem mój trud za daremny. Zresztą doktor Sugrańes już splunął na mój cień, odwrócił się na pięcie i ruszył w stronę gmachu ośrodka. Nieco oszołomiony, stałem dłuższą chwilę, patrząc na ogrodzenie, za którym wyrzuciłem w błoto najlepsze lata życia. Nie bardzo mogłem uważać ośrodek za mój drugi dom, jako że nigdy nie miałem pierwszego, a poza tym przez wszystkie lata, które tu spędziłem, zęby nie przestawały mi zgrzytać ani na minutę. Za nic w świecie nie przekroczyłbym z powrotem motu proprio przeklętej bramy. I to nie przykry swąd usmażonych ptaków - dowód, że nie było czcze ostrzeżenie doktora Sugrańesa - zmusił mnie do oddalenia się szybkim krokiem. Jeśli poczułem coś w rodzaju ucisku w gardle, drżenia kolan i skurczu niektórych organów wewnętrznych (i jednego zewnętrznego), to bynajmniej nie z sentymentu. Zawsze marzyłem o tym, żeby odzyskać wolność. Ale teraz, gdy wreszcie w sposób wyjątkowo nagły i nieoczekiwany mój sen się spełnił, owładnął mną lęk wywołany świadomością, że świat, któremu miałem stawić czoło, bardzo się zmienił podczas mojej długiej nieobecności, i ja też.

Po wysnuciu tych refleksji i nie mając w tym miejscu nic więcej do roboty ani do przemyślenia, ruszyłem w kierunku, w którym, jak podpowiadało mi moje marne poczucie orientacji, powinna była

10 leżeć Barcelona. Z najwyższą niepewnością próbowałem określić, raz tu, raz tam, cztery strony świata, posługując się w tym celu cieniem, który rzucało na asfalt moje ciało, gdy nagle znalazłem się na skraju autostrady, niewątpliwie niedawno otwartej, na poboczu której siedział Cańuto. Gdy podszedłem, aby dowiedzieć się, co tu robi, zobaczyłem, że w najwyższym pośpiechu porusza oczami, wargami i palcami.

- Sześć tysięcy sto dziewięć w tę stronę, osiem tysięcy sześćset czternaście w tamtą. Tamta wygrywa.

Cańuto był człowiekiem w wieku średnim, zbliżającym się powoli do podeszłego. W latach siedemdziesiątych (naszej ery) obrabował wielu punków, pardon, wiele banków. Działał sam, z jedną pończochą na głowie i drugą, zapasową w kieszeni (na wszelki wypadek), z pistoletem-zabawką i prawdziwą bombą. Mówił, że to bomba atomowa. Tak źle nie było, ale tak czy owak, oddawano mu pieniądze bez oporu. Po napadzie Cańuto ściągał pończochę, wypowiadał kilka stosownych słów i spokojnie odchodził chodnikiem. Co ciekawe, bardzo długo trwało, zanim go złapano. W skromnym mieszkaniu znaleziono wszystkie zrabowane pieniądze. Cańuto nie wydał ani pesety i żył z dobroczynności publicznej. Kiedy wreszcie postawiono go przed sądem, galopująca inflacja owych niespokojnych lat zredukowała dochód z występku do śmiesznej kwoty. Adwokat przedłożył sądowi bilet do kina, którego cena przekraczała to, co w czasach Cańuta byłoby fortuną. Zapewne zwolniliby go i odesłali na ulicę, gdyby nie upierał się przy twierdzeniu, że jego napady na bank stanowią część globalnego planu pogrążenia świata w chaosie, planu, w którym on, Cańuto, jest zaledwie czubkiem góry lodowej czy też, jak się skrótowo wyrażał, po prostu czubkiem. Nie wiedząc, jaką karę mu wymierzyć, odesłano go do domu wariatów, gdzie szybko zyskał zasłużoną opinię człowieka metodycznego, ścisłego, mocno zaangażowanego w wydarzenia na giełdzie, do domu, gdzie poznałem go i polubiłem.

- Słuchaj, Cańuto, wiesz może, gdzie leży Barcelona?

11

- Wiesz co - odpowiedział Cańuto - to zależy od kierunku wiatru. Zaraz sprawdzę.

Wyszedł na środek autostrady, przystanął i włożył palec do ust, zamierzając go zwilżyć i wystawić na wiatr. Wzniosłem do nieba modły o wieczny odpoczynek dla Cańuta i ruszyłem przed siebie skrajem autostrady, starając się stawiać obie stopy po zewnętrznej stronie krawężnika. Co do kierunku, wybrałem go na oko, gdyż mimo że moim pierwotnym zamiarem było dotarcie do Barcelony, tak naprawdę równie dobrze mogłem udać się w inne miejsce (na przykład do Kopenhagi), ponieważ - jeśli mogę się tak wyrazić - nigdzie nie czekał na mnie pies z kulawą nogą.

Droga była równa, czasu miałem aż nadto, czego nie można powiedzieć o energii, ponieważ w ferworze najróżniejszych spraw zjadłem tego dnia tylko pół kostki brukowej z brudną wodą, jaką podano nam na śniadanie, a specyficzny bieg autostrady zmuszał mnie do obchodzenia z daleka węzłów, w które dość często zaplątywała się z dużym wdziękiem. Było więc już grubo po północy, a ja ledwie żyłem, gdy olimpijskie miasto powitało mnie z pogardą właściwą nieśmiertelnym.

Nie mając celu i dysponując zaledwie stupesetową monetą, którą wręczył mi doktor Sugrańes, skierowałem się do dzielnicy, gdzie w dobrych czasach i od najmłodszych lat poniewierała się moja siostra Candida. Była to dość oddalona od centrum, raczej uboga część miasta, której przytulne bramy, oświetlenie dyskretne, żeby nie powiedzieć żadne, rześki i uporczywy fetorek oraz obecność istot takich jak Candida przyciągały klientelę niezbyt liczną i niegrzeszącą nadmiarem wdzięku, młodości, zdrowia, wykształcenia, subtelności, majątku i zamiłowania do higieny osobistej, a zarazem bardzo stałą w swoich złych nawykach, bezpośrednią w obcowaniu i łatwą do zadowolenia. Klientelę, z którą Candida utrzymywała więź niezbyt żywą, lecz do pewnego stopnia czułą, bo choć jednak jest prawdą,

12 że natura poskąpiła jej uroku, talentu i rozumu, życie nie okazało się wobec niej miłosierne, usposobienie miała ponure, inteligencję żywą i takie zamiłowanie do cierpienia, że potrafiła w czerwcu odmrozić sobie palec; za to gdy przychodziło do pracy, w całej Barcelonie nie było osoby bardziej dobrodusznej i ustępliwej niż biedna Candida.

Po przybyciu na miejsce stwierdziłem jednak, że dzielnica zmieniła się, a wraz z nią jej mieszkańcy i zwyczaje. Ulice były rzęsiście oświetlone, a chodniki czyste. Przechadzali się po nich dobrze ubrani ludzie, podziwiając typową lokalną architekturę. Podszedłem do kilku z nich, aby zapytać, czy znają Candidę, lecz na sam mój widok rzucali się do ucieczki. Jeden zrobił mi zdjęcie (po czym uciekł), inny zamierzył się przewodnikiem z serii Michelin, a trzeci - jedyny, który mnie wysłuchał - okazał się cudzoziemcem, członkiem sekty i najwyraźniej kretynem. Nie pozostało mi więc nic oprócz cierpliwego czekania, moje siły były wyczerpane, a klimat łagodny, przycupnąłem zatem w gruzach jakiejś budowy i zanim jeszcze głowa opadła mi na ziemię, pogrążyłem się w głębokim śnie.

Zbudził mnie chłodek świtu. Tkwiłem wciąż w tym samym miejscu, aczkolwiek pozbawiony pieniędzy i ubrania z wyjątkiem bokserek, których nie dałoby się oderwać od mojej skóry, nie raniąc jej głęboko. Zwinąłem się więc w kłębek i ponownie zapadłem w błogi sen, który trwał aż do momentu, gdy hałas pracowitego miasta przerwał go i odpędził bezpowrotnie. O tej porze sklepy otworzyły już swe podwoje i w nich to kontynuowałem moje poszukiwania przekonany, że nawet jeśli zmiany w architektonicznej tkance miasta lub naturalny cykl biologiczny wyeliminowały Candidę z zawodu, o ile jeszcze żyła, nie mogła zamieszkać zbyt daleko. Na szczęście, rozpoczął się już sezon turystyczny i mój strój niczym się nie wyróżniał spośród strojów licznych gości zagranicznych, którzy w zamian za możliwość podziwiania osobliwości tutejszej architektury oferują nam widok tłustych i owłosionych ciał. Mogłem więc spacerować po okolicy bez przeszkód, nagabywany jedynie przez osoby oferujące przejażdżkę dorożką, mieszkanie w wiosce olimpijskiej lub suąuet

13 z homara, ewentualnie wszystkie trzy rzeczy naraz. Wszędzie przyjmowano mnie z usłużnymi oznakami serdeczności, które zmieniały się w wyzwiska, drwiny i groźby, gdy tylko sformułowałem moje pytanie we własnym języku. W południe nadzieje na odnalezienie Candidy rozwiały się. Usiadłem na ławce, by zastanowić się nad dalszymi krokami, a gdy trwałem w tej bezproduktywnej pozycji, zaczepił mnie chłopiec o śniadej cerze, który bardziej z tupetem niż znajomością gramatyki oznajmił, że podąża za mną od samego rana, że wie, czego szukam, i że dysponuje informacją, którą wycenia na drobne dwa tysiące peset.

- Chłopcze - odrzekłem - nie mam ani reala. Ale mogę zaproponować ci interes. Ile masz lat i jak się nazywasz?

Odpowiedział, że wkrótce skończy dwadzieścia jeden, ale na razie ma tylko osiem, i że mogę nazywać go Jamin, skrót od Jaime w arabskim katalońskim.

- W porządku, Jamin - powiedziałem. - A teraz posłuchaj. Jeśli wiesz, gdzie mieszka Candida, powiedz mi, a być może pewnego dnia będę mógł zapłacić ci za tę przysługę. Jeśli mi nie powiesz, pójdę na policję i powiem, że cię zgwałciłem. Mnie puszczą wolno, a ciebie zamkną w poprawczaku.

Był sprytny, chociaż brakowało mu doświadczenia i światologii. Ruszył przed siebie żwawym krokiem, a ja podążyłem za nim, nie ukrywając podziwu dla owego autentycznego produktu reformy szkolnej. Po krótkiej chwili przystanął przed budynkiem, który najwyraźniej umknął autorom planu upiększenia i higienizacji dzielnicy: fasada ociekała sadzą, a z bramy wydobywał się smrodek smażonych sardynek, ekskrementów i najtańszego gazu. Jamin wskazał na mroczne wejście, odwrócił się na pięcie i wymamrotał:

- Trzecie piętro, drugie drzwi.

Z duszą nabrzmiałą nadzieją i targaną niepewnością wspiąłem się po śliskich schodach i dotarłem do drzwi, które ze względu na otaczające je płaty odpadłego tynku uznałem za prowadzące do mieszkania mojej siostry. Nacisnąłem dzwonek i odczekałem długą

14 chwilę. Wreszcie moje uszy wyłowiły zmysłowy szelest starych kapci sunących po oderwanych płytkach zniszczonej podłogi. Odsunęła się klapka wizjera, ale jako że osoba po drugiej stronie drzwi najwyraźniej nie sięgała do niego wzrokiem, klapka opadła, a słaby głos powiedział:

- Nie ma nikogo. Kto tam?

- Szukam panny o imieniu Candida - odparłem. - Przynoszę jej dobre nowiny. Oraz bukiet kwiatów. Oraz zestaw produktów spożywczych. Oraz możliwość wygrania wielu innych nagród.

- Wystarczy, młodzieńcze - powiedział słaby głos. - Candida nie może pana przyjąć. Jest zajęta.

- Proszę pani - zagroziłem - jeśli nie otworzy mi pani natychmiast, wyważę drzwi.

Zaskrzypiały zasuwy, zajęczały zawiasy i w szparze pojawiła się twarz staruchy. Błyskawicznie wsunąłem stopę za próg, raczej jako oznakę zdecydowania niż w jakimkolwiek innym celu, ponieważ byłem boso i gdyby owa wiedźma postanowiła zatrzasnąć drzwi, musiałbym wycofać się sromotnie, zostawiając w mieszkaniu pięć zmiażdżonych palców. Na szczęście jednak wiedźma była zbyt zaskoczona, by dostrzec swoją przewagę taktyczną.

- Kim pan jest?

- Kim pani jest?

Oboje zadaliśmy to samo pytanie jednocześnie, ale ja udzieliłem odpowiedzi pierwszy, częściowo z uprzejmości, a częściowo dlatego, że nie ma sensu dyskutować z osobami w podeszłym wieku.

- Jestem bratem panny Candidy.

- Candida nigdy nie mówiła mi, że ma brata - odpowiedziała wiedźma.

- Nie lubi się chwalić. Czy jest w domu?

- Kto, ja?

- Nie, Candida.

- Ach. A dlaczegóż to paraduje pan w tak skąpym odzieniu, młodzieńcze?

15

-Na wizytę rodzinną wybrałem strój nieformalny - odrze-kłem. - Nie jestem niewolnikiem mody. Podobnie jak pani, sądząc po jej obrzydliwym szlafroku.

- Tak, ale ja jestem u siebie.

- U siebie? - zapytałem - Mieszka pani z Candidą?

- Nie, proszę pana - odparła wiedźma. - Candida mieszka ze mną.

- Czy mogę zapytać, w jakim charakterze? - zapytałem.

- Candida - wyjaśniła wiedźma - jest moją synową. Mój syn i jego małżonka, to jest moja synowa i jej małżonek, mieszkają w moim domu i żyją z mojej skromnej emerytury. Nie są jednakże parą pasożytów - mój syn prowadzi kwitnący interes, a Candida robi to, co może, to jest bardzo niewiele.

- Czyli - wykrzyknąłem, raczej do siebie niż do zatkanych uszu wiedźmy - biedna Candida wreszcie wyszła za mąż! Nigdy by mi to nie przyszło do głowy!

- To dziwne, że będąc jej bratem, nie wie pan o tym - stwierdziła wiedźma. - Skoro nie poinformowała pana o swoim ślubie, musiała mieć ważne powody. A teraz, jeśli pan pozwoli, zamknę drzwi, łamiąc panu palce albo nie - w zależności od tego, co pan wybierze.

- Błagam panią - zabłagałem - muszę porozmawiać z Candidą. Nie żywię złych zamiarów, lecz są to zamiary stanowcze. Jeśli nie pozwoli mi pani wejść, usiądę na wycieraczce i będę czekać, aż wyjdzie - jeśli jest w środku - lub aż wejdzie - jeśli jest poza domem - a im dłużej to potrwa, tym większe są szanse, że pani sąsiedzi zobaczą mnie w pozie parodiującej pozę Buddy.

Widząc, że szykuję się do spełnienia groźby i że gdy przyjmowałem pozycję lotosu, zsunęły mi się slipy, wiedźma otworzyła drzwi na oścież i zaprosiła mnie do przedpokoju wąskiego i umeblowanego wyraźnie w złym guście. Po krótkiej chwili, zwabiona krzykami staruchy, z czeluści nędznej nory wynurzyła się moja siostra.

16

Są kobiety, na których aparycję magiczny wpływ wywiera zmiana stanu cywilnego na lepszy, powodując prawdziwą transfigurację. Nie był to jednak przypadek Candidy, którą znalazłem, mówiąc oględnie, autentycznie zeszkaradniałą, jak gdyby lata, które upłynęły od naszego ostatniego spotkania, regularnie częstowały ją mocnym kuksańcem.

- Cześć, Candida - wyszeptałem. - Wyglądasz uroczo.

Wbrew wszelkim przewidywaniom wykonała grymas, który u naczelnych mógłby uchodzić za uśmiech, i odpowiedziała:

- Ty też dobrze wyglądasz. Ale nie stój w przedpokoju. Przejdź dalej i rozgość się. Czuj się jak u siebie.

Przypominając sobie telewizyjne filmy i reportaże na ten temat, pomyślałem przez moment, że biedna Candida stała się ofiarą abdukcji ze strony jakiegoś Obcego i jej ziemska powłoka została zastąpiona kosmiczną. Szybko jednak powiedziałem sobie, że żaden Obcy przy zdrowych zmysłach nie sięgnąłby po takiego rupiecia, nawet w ramach przygotowań do podboju lub zniszczenia naszej planety, a jeśli nawet jakaś przedziwna istota z innej galaktyki miała taki kaprys, mnie wyszedłby on tylko na dobre. Tak więc rozpłynąłem się w uśmiechach i poszedłem za nią w głąb mieszkania składającego się z dwóch sypialni, kuchni, łazienki i salonu, jak wydedukowałem z umeblowania, dekoracji i innych dodatków.

- Jak widzisz - stwierdziła Candida, kiedy zakończyliśmy zwiedzanie - żyjemy tu sobie bosko, ja, Viriato i mamusia.

- Mamusia, to znaczy ten pączek róży, ta dziewięćdziesięcioletnia wariatka? - zapytałem.

- Tak, to mamusia Viriata - potwierdziła Candida - i moja droga teściowa. Wiato jest moją drugą połową jabłka. Spodoba ci się. Jest odrobinę młodszy ode mnie, atrakcyjny, bystry i inteligentny, o usposobieniu niezmiernie pokojowym i liberalnym.

- Myślisz, że ja też mu się spodobam?

, mamusiu?

17

Na szczęście, wiedźma przysnęła lub umarła w przedpokoju, półleżąc na stojaku na parasole, i nie mogła odpowiedzieć na to podchwytliwe pytanie.

- Słuchaj, Candida - powiedziałem. - Wydaje mi się, że powinnaś opowiedzieć mi tę historię od początku. Przewidując jednak, że będzie długa, byłbym ci niewymownie wdzięczny, gdybyś przedtem dała mi coś do jedzenia. Muszę cię uprzedzić, całkiem szczerze i na wypadek, gdybyś tego jeszcze nie zauważyła, że moja sytuacja jest daleka od pomyślnej. Lecz nie obawiaj się: gdy tylko zaspokoję apetyt i ciekawość, a może nawet tylko to pierwsze, odejdę, skąd przybyłem. W żaden sposób moja obecność nie zakłóci twojego szczęścia małżeńskiego.

- Nie opowiadaj bzdur - odrzekła moja siostra. - Interes rodzinny miewa się doskonale, cieszymy się zasłużonym dobrobytem i właśnie potrzebujemy ludzi młodych, ambitnych i przedsiębiorczych w celu powiększenia potencjału rozwojowego naszej firmy. Czasy się zmieniły, chłopie. To już nie lata siedemdziesiąte, które pamiętasz, ani osiemdziesiąte, które spędziłeś w zamknięciu. Jesteśmy w połowie lat dziewięćdziesiątych. U progu nie wiem którego wieku. Zostań z nami, a czeka cię ciężka praca, godziwa pensja i świetlana przyszłość.

Mówiąc to, otworzyła najpierw jedną, potem drugą szufladę sekretery i wyjęła z nich kawałek sera i kromkę niezbyt świeżego chleba, które natychmiast padły ofiarą mojej łapczywości. A ponieważ nie przestała mówić, gdy jadłem, umknęła mi spora część jej opowieści. Usłyszałem jednak to, co najważniejsze:

- Trochę ponad rok temu Viriato porozklejał na murach i latarniach ogłoszenie następującej treści: poszukiwana żona pochodząca z tej dzielnicy, wiek, wygląd, inteligencja, pozycja społeczna, rasa, wyznanie lub ideologia obojętne. Odpowiedziałam, że jeśli rzeczywiście nie przywiązuje wagi do figury, mózgu i pieniędzy, to jestem osobą, której szuka, bo nie posiadam żadnej z tych trzech rzeczy, i że jeśli chciałby mnie obejrzeć, może przyjść po mnie o świcie, po robocie, karczowisko za starym cmentarzem, dział ofert. No i następnego dnia przyszedł i się pobraliśmy.

18

Przestałem żuć i wpatrzyłem się w Candidę w oczekiwaniu na ciąg dalszy, ale ona zamknęła tylko oczy, uśmiechnęła się błogo i stwierdziła:

- To wszystko.

Wyczuwając, że zadanie jej pytania, które przebiegło mi w tym momencie przez myśl, byłoby zbyt okrutne, postanowiłem zamilknąć i poczekać, aż dalsze wypadki przyniosą odpowiedź.

- A gdzie jest teraz Viriato? - zapytałem tylko.

- W pracy, oczywiście - powiedziała Candida. - Ale niebawem przyjdzie. Zawsze jada w domu, z rodziną. W ten sposób oszczędza i przestrzega właściwej diety. Sam robi zakupy, gotuje i zmywa naczynia. W porze kolacji też.

- A po kolacji nie wychodzi na chwilę, żeby rozprostować nogi?

- Swoje? Nie. Viriato jest domatorem. Po kolacji oglądamy telewizję, jeśli jest jakiś program kulturalny. Jeśli nie, gramy w Monopol. Ale oto słychać dzwonek, mamusia otwiera drzwi i męskie kroki mojego Viriata rozbrzmiewają w przedpokoju. Za kilka sekund będziecie mieli okazję się poznać.

Viriato ocierał się o pięćdziesiątkę. Był niski, gruby, łysawy, krótko-ręki, lekko garbaty, a w czasie gdy dysponował jeszcze parą oczu, zapewne miał zeza. Poza tym wyglądał zdrowo i przyzwoicie i sprawiał wrażenie dobrodusznego i skłonnego do śmiechu z własnych dowcipów. Przyjął do wiadomości moją obecność oraz kondycję bez zdziwienia i bez cienia gniewu, powtórzył ofertę Candidy i nie uchylił się od odpowiedzi na pytanie, które z dużą przenikliwością wyczytał z moich oczu.

- Chodź ze mną do kuchni, porozmawiamy, kiedy będę robił obiad -powiedział. A gdy zostaliśmy sami, wyjaśnił: - Bez wątpienia zastanawiasz się, dlaczego osobnik taki jak ja, uderzająco podobny do Kevina Costnera, ożenił się z takim dowcipem natury jak Candida. Wszystko ma jednak jakieś uzasadnienie. Od małego pragnąłem wieść życie

19 w odosobnieniu, poświęcone medytacji i filozofii, lecz fakt, że mój ojciec zniknął po kilku minutach od poczęcia mnie, zabierając przy okazji skąpe oszczędności mojej matki, spowodowane tym pewne trudności natury ekonomicznej oraz inne niepowodzenia, których nie ma sensu teraz wspominać, pokrzyżowały moje plany. Przez pewien czas zamierzałem wstąpić do klasztoru, ale przeszkodziło mi w tym nie tyle to, że jestem zaprzysięgłym pedałem, ile niechęć do pozostawienia własnemu losowi mojej starej matki, dotkniętej nieszczęściem - notabene bardzo powszechnym - bycia staruszką od najmłodszych lat. W obliczu powyższego, poświęciłem się zajęciu, które aktualnie zapewnia nam utrzymanie, a w wolnych chwilach od-daję się mojemu prawdziwemu powołaniu. Tym sposobem spełniam mój obowiązek, a zarazem piszę dziewiąty już tom traktatusa, który kiedyś, jeśli zechcesz, przeczytam ci w całości, łącznie z przypisami.

- Nic nie uczyni mnie szczęśliwszym - odpowiedziałem - ale miałeś opowiedzieć mi o Candidzie.

- Ach, tak, Candida - wykrzyknął, jakby to imię coś mu przypomniało. - Otóż moja matka, przewidując nadejście przypadłości właściwych jej latom, nalegała, bym się ożenił. Wiesz, jak wytrwałe bywają matki w takich przypadkach i jakie pokłady emocji potrafią uruchomić. Dwa razy podpaliła mieszkanie, raz skoczyła w przepaść klatki schodowej, a wreszcie, gdy owe próby targnięcia się na własne życie zawiodły, poszła do zoo i rzuciła się do klatki z lwami, gdzie znajdowałaby się zapewne do tej pory, gdyby zwierzęta te nie zwróciły uwagi strażnika rozpaczliwym rykiem i gestykulacją. Wobec powyższego postanowiłem spełnić życzenie matki. Po rozpatrzeniu wielu interesujących ofert poznałem Candidę i przekonałem się, że znalazłem, czego szukałem. Nie omyliłem się: Candida przypadła do gustu mojej matce, a mama wydaje się idealnie pasować do Candidy. Ja, jako prawdziwy filozof, przystosowałem się, szybko

i bez problemów, do nowej sytuacji. Candida jest usłużna i bardzo cierpliwa, nie wtrąca się w moje sprawy, wyprowadza mamę na spacer, kiedy jest ładna pogoda, nie trwoni pieniędzy i sprząta prawie

20 w takim stopniu, w jakim brudzi. Wiem, że któregoś dnia zabiję je obie siekierą, ale na razie żyje nam się dobrze.

Nic więcej nie potrafiłbym dodać do słów tak rozsądnych, a jako że podczas swojej przemowy Viriato przygotował spaghetti po bolońsku, jakiego nie powstydziłby się na swoim stole nawet basza, energicznym uściskiem przypieczętowałem naszą przyjaźń i jako męski członek rodziny udzieliłem błogosławieństwa owemu szczęsnemu związkowi.

Po posiłku, zakrapianym cabernetem sauvignon domowego wyrobu i umilanym przez mamusię Viriata, której imienia nie byłem w stanie wyłowić z rozmowy, ponieważ wszyscy zwracali się do niej czule: „wiedźmo” i „ropucho”, a która, z właściwym wielu starszym osobom talentem do opowiadania o rzeczach ciekawych i przyjemnych, zreferowała nam pokrótce dzieje swoich najwspanialszych biegunek, Viriato zaproponował, bym wyszedł z nim do pracy, ponieważ moja siostra powiedziała mu, że szukam płatnego zajęcia, a on, ze swej strony, potrzebuje kogoś, z kim mógłby podzielić się obowiązkami. W oczekiwaniu na moment, kiedy zarobki pozwolą mi na nabycie stosownego odzienia, pożyczyli mi stary żółty dres, w którym, z wyjątkiem momentów, kiedy niekompatybilność jego rozmiarów z moimi wyjątkowo rzucała się w oczy, mogłem przejść niemal niezauważony pośród zacnych mieszkańców wioski olimpijskiej.

Firma mojego szwagra mieściła się nieopodal jego mieszkania, przy ulicy niezbyt szerokiej, niezbyt długiej i niezbyt czystej, za to obfitującej w najróżniejsze sklepy i punkty usługowe, a zatem zdecydowanie zasługującej na miano ulicy handlowej. Był to zakład fryzjerski, wyposażony we wszelki niezbędny sprzęt (co prawda nie najnowszej generacji) oraz w szczupły zapas produktów kosmetycznych w różnych stadiach rozkładu. Na nadprożu, od strony zewnętrznej, królował szyld, na którym, mimo braku sporej liczby liter, dało się odczytać:

21

POWIERNIK PAŃ FRYZJER DAMSKI

Firma założona w roku 1985 albo 86 Szybkość i szyk w cenach konkurencyjnych

- Mamy tu - powiedział Viriato, oprowadzając mnie z dumą po salonie pod nieobecność klientów (jego zdaniem, niezrozumiałą) - klientelę liczną, a co więcej, bardzo wierną. Zakład zajmuje się wyłącznie fryzjerstwem damskim, na co wskazuje jego nazwa, ale przyjmujemy zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Wśród naszych najbardziej zagorzałych sympatyków znajduje się nawet kilku kapelanów. Nie muszę chyba nadmieniać, że nasza klientela jest, nie przesadzając nawet o szczyptę, doborowa.

Chociaż przemawiał w liczbie mnogiej i opatrywał swoje słowa gestami sugerującymi liczny hufiec pracowników, szybko wywnioskowałem, że personel zakładu ograniczał się do samego Viriata, co usprawiedliwił następującymi słowy:

- W rzeczy samej, mógłbym spokojnie zatrudnić wielu pomocników, biorąc pod uwagę popyt, ale w obecnych czasach ogromnie trudno znaleźć osoby pracowite i odpowiedzialne. Rok temu podpisałem umowę z pewnym uczniem, którego musiałem błyskawicznie zwolnić, ponieważ (pomijając fakt, że nie dawał się rżnąć od tyłu) brakowało mu niezbędnych w tym zawodzie: ogłady, subtelności, naturalnej elegancji i znajomości psychiki ludzkiej. Rozumiesz? Widzę, że tak, bo ruszasz głową na przemian z góry w dół i z prawa na lewo, co cieszy mnie niewymownie. Oczywiście, nie mogę ci zaoferować godziwego wynagrodzenia. Nie mogę nawet zaoferować ci niegodziwego wynagrodzenia. Na początku będziesz musiał zadowolić się napiwkami i tym, co uda ci się wyciągnąć z damskich torebek. Nieco później, jeśli szczęście się do nas uśmiechnie, być może pozwolę ci nabyć akcje uprzywilejowane spółki. Składam ci tę propozycję z racji łączących nas więzi rodzinnych. Nie dziękuj. Za tamtym parawanem znajdziesz fartuch, szczotkę i wiadro.

22

Tym sposobem uzyskałem pierwszą uczciwą pracę mojego życia. Zbędne wyjaśniać, iż włożyłem w nią całą energię zgromadzoną przez tyle lat bezczynności, całą nadzieję, jaką napełniała mnie perspektywa ujrzenia się ponownie częścią społeczeństwa, oraz, po cóż zaprzeczać, cały zapał, jaki podsycały we mnie zdrowa ambicja i wiara, że moje wysiłki nie pójdą na marne.

Przez pierwsze dni, korzystając z przedłużającego się wyjątkowego braku klientów, zająłem się sprzątaniem i porządkowaniem lokalu. Kijem od szczotki wypłoszyłem zadomowione w zakładzie szczury, a kopniakami przepędziłem liszaj owate koty, które zawarły z tymi pierwszymi haniebny pakt o nieagresji. Podeszwą buta przekonałem pchły, pluskwy, gnidy, karaluchy i stonogi, by zmieniły miejsce zamieszkania. Usunąłem pijawki, które znalazły schronienie w lokówkach. Uprałem ręczniki, fartuchy i serwetki przy publicznej studni, na krawędzi chodnika naostrzyłem nożyczki, dokleiłem zęby grzebieniom... po cóż wyliczać dalej? Pracowałem od wschodu do zachodu słońca, a szwagier mój, aby pokazać, że pokłada we mnie całkowite zaufanie, zostawiał mnie samego przez cały dzień. O wyznaczonej godzinie zasuwałem rygiel w drzwiach i wyruszałem do jednego z dziewięciu sex-shopów, które stanowiły ozdobę naszej ulicy. W ich spokojnych i cienistych zakamarkach Viriato kontynuował swoje studia filozoficzne z taką gorliwością, że częstokroć musiałem ciągnąć go do domu siłą, ponieważ znajdował się w stanie zasłużonej emanacji. Potem wracałem do salonu, przygotowywałem wszystko na następny dzień i udawałem się na kolację do pobliskiej eleganckiej, choć niewyszukanej restauracji, w witrynie której jaskrawy napis głosił:

WYŚMIENITE PIZZE

Na węglu drzewnym Surowe

Bez rozmrażania

6%

23

W dni świąteczne ową wyborną ucztę uzupełniałem pepsi-colą (duża porcja), po czym śpieszyłem do salonu. Wystarczało mi jeszcze czasu na strzepnięcie ostatniego pyłku z lustra. Następnie kładłem się spać, zmęczony, lecz szczęśliwy, na materacu, który wykonałem własnoręcznie z kłaków zgromadzonych na podłodze, na ścianach i na suficie. Wczesnym rankiem podnosiłem metalową roletę i stawałem w drzwiach, przedstawiając donośnym głosem ofertę firmy.

- Powiernik Pań, fryzjer damski! Farba, odrosty, trwała! Warkocze, czuby, afro! Pasemka, loki, pazurki, koki! Nieprawdopodobne ceny!

Gdy krzykiem i rękoczynami udało mi się zwabić klienta lub klientkę, prowadziłem jego lub ją do wnętrza, sadzałem w fotelu, zakładałem płaszczyk, pelerynkę lub ochraniacz (który w każdym z tych trzech wymienionych przypadków zasługiwał na miano szmaty), zwilżałem mu włosy wodą w aerozolu, starając się celować w oczy, aby nie przyglądał się zbyt dociekliwie szczegółom otoczenia, i biegłem po Viriata, który lepiej czy gorzej wieńczył dzieło.

Będąc przedsiębiorczym z natury, wkrótce znalazłem sposób na poszerzenie oferty i uzyskanie dodatkowego wynagrodzenia. Rozpocząłem od czyszczenia butów starą szmatką, nadzwyczaj miękką i w walce z kurzem skuteczną, oraz pastami, które uzyskiwałem ze smoły rozpuszczonej w oleju terpentynowym albo, w przypadku jego braku, w wytłoczynach winogronowych kupowanych w hurtowni. Nieco później, usłyszawszy przykładną historię wybitnego barceloń-czyka, który położył podwaliny pod swoją fortunę, sprzedając płyn na porost włosów podczas Wystawy Światowej w 1888 roku, zapragnąłem pójść w jego ślady, lecz porzuciłem to przedsięwzięcie po odniesieniu licznych, choć na szczęście drobnych, obrażeń. Oferowałem mojej klienteli herbatki ziołowe, napoje orzeźwiające i przekąski, po które osobiście biegałem do baru naprzeciwko, pobierając za ową usługę napiwki od jednej strony, a prowizję od drugiej. Wszystkie powyższe świadczenia opatrywałem najwyszukańszymi oznakami uprzejmości i służalczości. Wysłuchując opowieści klientów, udawałem, że wpadam w trans, a pękając ze śmiechu z ich dowcipów, dla

24 wzmocnienia efektu waliłem głową o podłogę. Te drobne i niewinne pochlebstwa znacznie zwiększały ich szczodrość.

Świadomy znaczenia właściwego wizerunku, zafarbowałem sobie pierwsze siwe włosy, a przy okazji całą czuprynę, na pastelowy szafran. Za pierwsze oszczędności, wykorzystując styczniowe przeceny, ubrałem się zgodnie z moim nowym statusem, starając się uwydatnić zgrabną i smukłą sylwetkę, która doznała lekkiego uszczerbku z powodu spożywania dużych ilości mozzarelli, prosciutto i pepperoni. I tak, stopniowo i nie bez znacznych wydatków, przekształciłem się w eleganckiego mieszkańca Barcelony.

Szwagier mój zachował się wobec mnie bardzo dobrze. Z czasem nauczył mnie podstaw swojego zawodu i dokładając starań, po upływie kilku miesięcy oraz pewnej ilości krwi, mogłem zastępować go ze stosunkowym powodzeniem, co pozwoliło mu oddać się swoim sprawom i pojawiać jedynie pod koniec dnia, w celu opróżnienia kasy. Dzięki temu dorzucił do swego traktatusa tom dziewiąty, w którym udowadniał niezbicie, iż woda z rzeki nigdy nie przepływa dwa razy przez ten sam punkt, z wyjątkiem rzeki Llobregat. Ów wkład w świat idei, opieka nad matką staruszką i młodziutki urzędnik banku Caixa, który wyciągał od niego kasę za możliwość obciągania w dowolnym miejscu i czasie, zajmowały mu cały dzień.

Klientela salonu nie należała być może do śmietanki towarzyskiej naszego miasta, ale nie brakowało jej pozycji i zawijasa przy podpisie. Powiedziałem kilka stron temu, że dzielnica, niegdyś podrzędna, w ciągu ostatniej (szczęśliwej) dekady została poddana procesowi uzdrowienia i uporządkowania. Teraz dodam, że proces ów nie zatrzymał się (czego można by oczekiwać, gdyby nasze instytucje były gnuśne lub sprzedajne) na oznakach zewnętrznych. Zmianie uległy także wnętrza ludzkie, odpowiednio potraktowane przez szkołę podstawową, ambulatorium i siłownię, z których każdy obywatel, całkowicie bezpłatnie, wychodził nauczony, uzdrowiony, wzmocniony i zakażony grzybicą. Deptaki przystosowano do ruchu samochodowego, ponownie wybrukowano chodniki i ulice, posadzono

25 miłe dla oka drzewka, które w połowie lat dziewięćdziesiątych, gdy rozpoczęła się ta historia, utraciły już listki, gałązki i pnie, idealnie dostosowując się do miejskiego pejzażu. Powietrze było czyściejsze, niebo błękitniejsze, a klimat łagodniejszy. Wypełniała nas duma z tego, że tu mieszkamy.

Zbyteczne jest wyjaśnianie, że przy mojej sumienności, uczciwości, innych przymiotach i polocie wtopiłem się bez najmniejszego problemu w to zdrowe środowisko. Stałem się znany, szanowany i bardzo ceniony w całej dzielnicy. Ojcowie pytali mnie o radę w kwestii przyszłości swoich dzieci, handlowcy o prowadzenie firmy, emeryci o lokowanie oszczędności. Korzystając z okazji, wynająłem apartament nieco ciasny i mało przewiewny, za to w pobliżu salonu. Nieco później nabyłem z drugiej ręki lodówkę i telewizor. Aby nadrobić liczne lata zaległości, zapisałem się na kilka kursów korespondencyjnych kultury ogólnej. Co miesiąc przysyłano mi odbite na ksero notatki oraz listę pytań, a za skromną dopłatą także listę odpowiedzi. Nie mając wyrobionego nawyku studiowania, częstokroć upadałem na duchu, widząc nikłe efekty moich wysiłków. W takich momentach mój szwagier Viriato ponownie wspierał mnie swoją mądrością.

- Nie poddawaj się, stary - mówił - studiuj i nie przejmuj się zbytnio. Pamiętaj, że przyda ci się w życiu tylko to, czego nie zrozumiesz.

Wpisałem się do kilkunastu organizacji sąsiedzkich, a gdy czasem ksiądz szedł do umierającego z ostatnim namaszczeniem, niosłem przed nim kadzidło i parasol, sumiennie machając jednym i drugim. Tym sposobem nabyłem ogładę wewnętrzną i zewnętrzną, a także zaspokoiłem potrzeby materialne, ambicje społeczne i aspiracje intelektualne. Co do kobiet, do których w dawnych czasach odczuwałem pociąg graniczący z wilkołactwem, przestały mnie interesować. Traktowałem je ze szczególnym szacunkiem i gorliwie usuwałem z naszych kontaktów wszelkie oznaki śmiałości. Dzięki temu miałem ich tyle, ile chciałem, to znaczy żadnej.

I tak żyłem sobie, już o krok od otrzymania Krzyża Świętego Jerzego, kiedy w salonie pojawiła się ona.

2

Byłem sam, przycupnięty jak zwykle w najdyskretniejszym kąciku, pogrążony w nauce. Być może dlatego nie zwróciłem uwagi na jej zewnętrzną powłokę. Spostrzegłem tylko, że nie miała psa. Eleganckim gestem narzuciłem na siebie biały kitel, żeby stworzyć wrażenie profesjonalizmu i pilności, a przy okazji zakryć członek w trakcie nagłej i niespodziewanej erekcji, i wskazałem jej fotel, który zajęła, nie przestając wpatrywać się we mnie z uwagą.

- Jest mi ogromnie przykro, że przeszkodziłam panu w lekturze -powiedziała głosem leniwym i czułym.

- Ależ nie, ależ żadnym sposobem. Jestem do usług klientów w każdym momencie i miejscu. Wyłącznie w niezwykle rzadkich chwilach spokoju, jakie pozostawia mi ten świetnie prosperujący salon, korzystam zeń, by poszerzyć horyzonty mojej wiedzy - odpowiedziałem. Po czym, widząc na jej twarzy jakby cień zachęty, dorzuciłem: - Każde ciało zanurzone w wodzie, oprócz wody, traci pozornie na wadze tyle, ile waży ciecz wyparta przez to ciało.

- Jest pan uczonym - powiedziała.

- O nie, na Boga, wręcz przeciwnie - odrzekłem z szacunkiem i skromnością. - Mycie głowy?

- Czyszczenie butów - odparła, a rzuciwszy okiem na sprzęt, dodała pośpiesznie: - Wystarczy chusteczką higieniczną.

27

Uklękłem, a ona podniosła nogę i oparła but na taborecie, który przed nią postawiłem. Rezultatem mojego skłonu i jej zmiany pozycji była mroczna i podstępna wizja w dalekim zakątku ud, fragmentu paska lub tasiemki z organdyny.

- Jest pan nowy? - usłyszałem jej głos.

Przełknąłem ślinę, żeby rozluźnić grdykę, i odpowiedziałem:

- Nie, proszę pani. Pracuję w tym zawodzie od lat. To pani jest nowa. Mam na myśli nasz zakład.

- Przyszłabym wcześniej, gdybym wiedziała, że pracuje tu osoba tak utalentowana jak pan, panie...

- Sugrańes. Onan Sugrańes, do usług.

Po czym natychmiast zdałem sobie sprawę, że oto po raz pierwszy od niepamiętnych czasów uciekłem się do niewinnego kłamstwa i że zrobiłem to pod wpływem nagłego poczucia niebezpieczeństwa: nie żebym nie ufał pięknym kobietom - nie ufam sobie, gdy znajduję się w obecności pięknych kobiet. A zresztą, jeśli nawet moja odpowiedź nieco mijała się z prawdą, różnica nie była zbyt duża, jako że w zamęcie ostatnich lat nie miałem czasu wystąpić o dowód osobisty, a nawet uregulować mojego statusu prawnego. Kiedy przyszedłem na świat, mój ojciec czy matka, czy ktokolwiek, kto mi w tym pomógł, nie zadał sobie trudu, żeby wpisać mnie do rejestru stanu cywilnego, w związku z czym jedynym dowodem mojego istnienia był ten, który z większym uporem niż trafnością składałem osobiście moimi własnymi czynami. A ponieważ ostatnimi czasy, w wyniku kolejnych amnestii, propagowanych przez uczciwych ludzi i uwierzytelnianych z podejrzanym entuzjazmem przez niektórych polityków, przetrzebiono rejestry skazanych i kartoteki policyjne, moja sytuacja stała się podobna sytuacji niektórych wymarłych zwierząt, z tą oczywiście różnicą, że nie wzbudzała najmniejszego zainteresowania nauki.

Na tych refleksjach oraz na innych, o których tutaj nie wspomnę, minęła mi dość długa chwila, po czym padło kolejne pytanie:

- Lubi pan swoją pracę?

28

Powiedziałbym, że mnie sonduje (w przenośni), gdyby coś takiego w ogóle wchodziło w grę. Na wszelki wypadek odpowiedziałem:

- O tak, bardzo.

- A zanim zaczął pan pracować jako fryzjer, czym się pan zajmował? - zapytała jeszcze, po czym, być może zauważając cień podejrzliwości w moim spojrzeniu, dodała: - Proszę wybaczyć mi ciekawość. Taka już jestem.

Mówiąc to, skrzyżowała nogi, a ja odniosłem wrażenie, że melodyjny głos przemawia do mnie z eteru: „Szanowna publiczności, przedstawienie właśnie się zaczyna”.

- Ależ proszę - udało mi się wykrztusić. - Może pani pytać mnie, o co tylko zechce. Jestem do usług. Zanim poświęciłem się fryzjer-stwu, pracowałem przez wiele lat w ośrodku dla osób niepełnosprawnych. Poza Barceloną. A wcześniej byłem ministrantem.

Usłyszawszy owo sugestywne cv, uśmiechnęła się i powiedziała, wstając z fotela:

- Ile się należy?

- Nic - odpowiedziałem, żeby nie komplikować sprawy.

Wręczyła mi czterdzieści duro i wyszła, a ja, po zaksięgowaniu wpływów, strzepnięciu kurzu z fotela i uporządkowaniu sprzętu, powróciłem do przerwanej lektury z silnym postanowieniem zapomnienia o tym spotkaniu.

Niemal mi się udało. Po kolacji w pizzerii wracałem do domu piechotką, a był to spacer równie przyjemny, co wyśmienicie wspomagający trawienie. W salonie, do którego zazwyczaj nikt nie zaglądał, nawet pogoda, nie zauważyłem, że wieczory stały się cieplejsze, zwiastujące lato. Powietrze było łagodne i zmysłowe, a daleka woń kwiatów mieszała się z zaduchem spalin i odorem śmieci. Był piątek, w ogródkach barów grupy młodych ludzi zabawiały się, dokonując wesołych aktów przemocy na sobie lub na przechodniach. Ogłuszający ryk muzyki i samochodów tłumił krzyki pijaków i energumenów oraz jęki staruszków i chorych porzuconych przez rodziny korzystające z dni wolnych od pracy i pierwszych upałów, aby przenieść

29 miejski zgiełk do swoich letnich, jeszcze gorszych domków. Otoczony tymi oznakami witalności, nieustannym wyciem syren samochodów policyjnych i karetek, przemierzających miasto w drodze na ratunek ofiarom wypadków, kłótni i przedawkowania, dotarłem do mojego milutkiego mieszkanka. Włożyłem letnią piżamę (podarte szorty) i włączyłem telewizor. Skandynawski piłkarz, chyba pochodzący z Nigerii, usiłował przedstawić w naszym języku rezultat meczu rozegranego dwa miesiące temu.

- Ranag somajcerem orep odidrep someh.

Zgasiłem telewizor, umyłem zęby, położyłem się, włożyłem po jednym palcu do każdego ucha, żeby nie słyszeć hałasu ulicy, i próbowałem zasnąć, ale mijały godziny, a sen nie nadchodził.

Po nadejściu lata w sobotnie przedpołudnia ruch w zakładzie był niewielki, ale po południu ożywiał się, gdyż ludzie przychodzili do mnie prosto z plaży, aby usunąć z włosów ropę i meduzy. Jako że wszyscy mieli jakieś plany na wieczór, byli wymagający wobec personelu (czyli mnie), dyskutowali o cenie i nie zostawiali napiwku. Kiedy wychodził ostatni klient, mniej więcej o północy, zostawałem jeszcze, żeby posprzątać, i nigdy nie opuszczałem zakładu przed drugą, ponieważ bez przerwy robiłem coś nie tak jak należy. O tej porze pizzeria była już zamknięta i żeby nie zmieniać diety, kładłem się spać bez kolacji. W niedziele zakład był nieczynny, chyba że otwieraliśmy go na specjalne zamówienie albo w przeddzień powszechnego święta czy w maju, który jest miesiącem ślubów, chociaż nigdy nie zgłosiła się do mnie żadna panna młoda (a uczesałbym ją doskonale) ani druhna, ani nawet gość weselny. Ale przynajmniej na coś się czekało. Niedziele wolne od pracy były mniej stymulujące. Rano zwiedzałem dwa albo trzy muzea (w dni świąteczne wstęp bezpłatny), a następnie, żeby nie umrzeć z nudów, stawałem przed parkingiem i patrzyłem na wjeżdżające i wyjeżdżające samochody. Około drugiej kupowałem torbę makaroników migdałowych i udawałem się do domu Candidy,

30 gdzie oczekiwał mnie przyjemny obiad w rodzinnym gronie, a po nim jeszcze przyjemniejszy deser i rozmowa, szczególnie miła w wilgotne, chłodne i mroczne zimowe popołudnia, kiedy to matka Viriata milczała, zaczadzona wyziewami z piecyka butanowego, a my przesiadaliśmy się na kanapę, Candida bezskutecznie usiłowała nawlec igłę, a Viriato czytał i z dydaktyczną drobiazgowością komentował swoje dzieła. Z niekończącymi się oznakami wdzięczności o szóstej trzydzieści żegnałem się, wracałem do domu, przez chwilę oglądałem telewizję i kładłem się wcześnie, aby zacząć nowy tydzień, tryskając energią.

Wróciła dziewięć dni później, z tymi samymi nogami. Nie czekając na zaproszenie, usiadła w fotelu, gestem pokazała, że nie chce narzutki, i powiedziała, patrząc mi prosto w oczy:

- Nie przyszłam w sprawie moich włosów, lecz po to, żeby porozmawiać z tobą o sprawie osobistej. Czy mogę mówić ci na „ty”? Byłoby to logiczne, biorąc pod uwagę osobisty charakter sprawy, o której wspomniałam. Wcześniej jednak muszę wiedzieć, czy mogę liczyć na ciebie w owej sprawie osobistej i we wszystkim, co się z nią będzie wiązało.

- Uczynię wszystko, co w mojej mocy - odrzekłem - z wyjątkiem rzeczy niezgodnych z kodeksem etycznym mistrza fryzjerskiego.

- Nie oczekiwałam innej odpowiedzi - powiedziała. - Ale lepiej nie rozmawiajmy tutaj. Ktoś może wejść i przeszkodzić nam. O której kończysz pracę?

- Praca dobrego fryzjera nigdy się nie kończy - powiedziałem - ale Powiernik Pań zamyka o ósmej.

- O ósmej oczekuję cię w barze naprzeciwko - dodała. - Nie zrób mnie w konia.

O wyznaczonej godzinie stawiłem się na spotkanie. Już tam była, przy stoliku w głębi, zaabsorbowana butelkowanym (przez kelnera) napojem orzeźwiającym, obojętna na wszystko, co ją otaczało. Bez słowa wskazała mi krzesło. Usiadłem. Siedzieliśmy przez chwilę w milczeniu, ona myślała o swoich sprawach i ja też (ja też myślałem

31 o jej sprawach). Dało mi to okazję do swobodniejszego przyjrzenia się jej i uzupełnienia opisu jej postaci, z pominięciem dolnych części ciała, o których napomknąłem już w innym miejscu. Była kobietą w młodym wieku, o bardzo szczupłej sylwetce i bardzo wysokim wzroście (kiedy oboje staliśmy, musiałem wspiąć się na czubki palców, żeby spojrzeć jej uważnie w twarz) i bardzo piękną, chociaż muszę przyznać, że w tej kwestii mam dość szeroki margines tolerancji. Poza tym była schludna: z całego jej ciała emanował zdrowy zapach, w którym mieszały się nuty mydła, dezodorantu i mleczka, i najwyraźniej pielęgnowała włosy produktem nadającym połysk, lekkość i elastyczność. Przyciągnęła moją uwagę jej ostentacyjna indolencja; pomyślałem, że niewiele jada i że uroda pozwala jej iść przez świat bez poświęcania mu większej uwagi. Pomyślałem także, że coś ją dręczy. Chociaż wszystkim w ogóle, a mnie w szczególności, rzucała pogardliwe spojrzenia, niekiedy i bez wyraźnego powodu jej oczy przesłaniała mgła niepewności graniczącej ze strachem, jak gdyby jakiś niezwykły dar pozwalał jej od czasu do czasu dostrajać się do najgorszych instynktów swego rozmówcy. W takich momentach jej wargi zaciskały się lekko i musiała chwycić się kurczowo pierwszego lepszego obiektu (nieożywionego) znajdującego się w jej zasięgu, aby powstrzymać drżenie rąk.

- Jakąż piękną pogodę - odezwałem się nagle, aby przerwać ciszę odrobiną światowej i wykształconej konwersacji - mamy tej wiosny. Oczywiście, jest to całkiem normalne. Na półkuli zachodniej.

- Nie lubię wiosny - odpowiedziała sucho, jakbym ponosił odpowiedzialność za cykliczne zmiany pór roku. - Ogarnia mnie wtedy nieprzezwyciężona i całkowicie dziecinna gnuśność. Ale lato jest gorsze, bo przynosi mi smutne wspomnienia. Kiedy byłam mała, każdego lata wysyłano mnie do Szwajcarii, do internatu dla eleganckich panienek. Umierałam tam z nudów. A kiedy wracałam do Barcelony, wysyłano mnie do innego internatu, też dla panienek, ale już nie tak eleganckich. Katalonek. Dlatego też nie znoszę jesieni.

32

Jej twarz spochmurniała. Sprawiała wrażenie, jakby miała ochotę się rozpłakać, dlatego też powstrzymałem się od pytania, co sądzi o zimie. Po kilku sekundach wzięła się w garść, popatrzyła na mnie błagalnym wzrokiem i powiedziała:

- Zanim cokolwiek ci powiem, muszę cię uprzedzić, że przysługa, o którą cię poproszę, pociąga za sobą maleńkie ryzyko. Oraz że balansuje na granicy prawa. Jeśli któraś z tych rzeczy cię przeraża, powiedz, zanim zacznę mówić. W takim przypadku pójdę sobie i nie zobaczymy się nigdy więcej.

Jej wyjaśnienie nie zaskoczyło mnie. Mężczyźnie takiemu jak ja kobieta taka jak ona może zaproponować wyłącznie naruszenie prawa.

- Proszę powiedzieć, o co chodzi - zachęciłem ją.

Skrzyżowała i rozkrzyżowała nogi, jak to zrobiła już raz w mojej obecności, a ja próbowałem patrzeć w inną stronę, żeby dobrze zrozumieć, co chciała mi powiedzieć, i żeby się nie rozpraszać.

- Tak naprawdę - zaczęła - to nie ja potrzebuję twojej pomocy, lecz mój ojciec. Zgłosiłby się do ciebie osobiście, ale ma bardzo napięty kalendarz spotkań. Pomyśleliśmy też, że ja będę bardziej przekonująca. Mój ojciec nazywa się Pardalot, Manuel Pardalot. Być może mówi ci coś to nazwisko: jest liczącym się człowiekiem interesu. Mówiąc ściśle, liczy się nie on sam, lecz jego interesy. Z powodów, które nie mają tu nic do rzeczy, interesy papcia przyciągnęły ostatnio uwagę sądu. Oczywiście, chodzi o jakąś koszmarną pomyłkę, ale żeby ją udowodnić, trzeba, aby zniknęły pewne dokumenty. Obecnie dokumenty te są zdeponowane w biurze. Resztę łatwo odgadnąć: chodzi o to, by wejść do biura, zabrać dokumenty, wyjść i wręczyć mi je. W zamian oferuję milion peset w używanych banknotach, o małych nominałach i niekolejnych numerach.

- Oferta jest dobra dla kogoś, kogo życie upływa poza granicami prawa - powiedziałem - ale nie jest to mój przypadek. Proszę

33 wymienić jakiś powód, poza pieniędzmi, dla którego miałbym się zainteresować sprawą tego typu.

- Sam poszukaj - odpowiedziała. - A kiedy znajdziesz, opowiedz mi o nim. Nie jestem niewdzięcznicą.

Mówiąc to, skierowała w moją stronę uśmiech tak sztuczny, że mógł zostać zinterpretowany w sposób najbardziej jednoznaczny. Zastanowiłem się przez kilka sekund, a być może zaledwie przez sekundę, starając się nie ulec prowokacji, po czym powiedziałem:

- Przykro mi. Jestem uczciwym człowiekiem, przykładnym obywatelem, i nawet argumenty tak przekonujące jak te, którymi pani szafuje, które pani odsłania i insynuuje, nie odwiodą mnie od kroczenia przez życie prostą drogą. Proszę nie liczyć na mnie w niczym, z wyjątkiem dyskrecji. Uważam nasze spotkanie za niebyłe. Dobranoc.

Wróciłem do zakładu i zacząłem napełniać dwa flakoniki po łagodnym szamponie (do włosów suchych i delikatnych) siarczanem amoniaku. Musiałem jednak przerwać tę czynność, ponieważ pogrążony w jałowych dociekaniach, rozlewałem i marnotrawiłem cenny płyn. Tak czy owak, podjęta decyzja nadal jawiła mi się jako najsłuszniejsza. Nie przestając o niej myśleć, zamknąłem zakład i udałem się do pizzerii, usiadłem na ulubionym taborecie, zawiązałem pod szyją serwetkę i zamówiłem pięć pizz z tuńczykiem, sardelą, szynką, jajkiem, papryką, grzybami, pomidorami, parmezanem i majonezem. Pani Margherita spojrzała na mnie zdumiona.

- Bo dzisiaj nie mam apetytu - wyjaśniłem.

- Kłopoty sercowe? - zażartowała pani Margherita.

Ograniczyłem się do westchnienia i spojrzenia w inną stronę. Rodzina prowadząca pizzerię, złożona z pani Margherity, pana Calzone i ich synka Quattro Stagione, stanowiła w moich oczach paradygmat szczęścia, ideał, do którego nie miałem nawet prawa pretendować, lecz którego wizja napełniała mnie zarazem entuzjazmem i melancholią. W ciągu ostatnich kilku lat stałem się ich najlepszym klientem, a oni odpłacali mi za wierność sympatią i tkliwością. W pizzerii czułem ciepło (dosłownie i w przenośni) ogniska domowego, jakiego

34 nigdy nie zaznałem osobiście. Obraz pani Margherity piorącej mężowskie skarpetki w zlewie restauracji lub brudnych pieluszek walających się między świeżym ciastem napełniał mnie marzeniami o spokojnym, monotonnym żywocie, do którego zawsze w głębi ducha tęskniłem, lecz który świat, los czy też moje własne błędy umieściły poza moim zasięgiem.

W drodze do ohydnej klitki stanowiącej moje mieszkanie musia-łem przystanąć, a nawet przysiąść na krawężniku z powodu skrętu kiszek (być może spowodowanego nadmiarem oregano, który wspomaga oddawanie gazów). Jakiś parszywy kundel stanął na połach mojej marynarki i podniósł łapę. Odpędziłem go kamieniami, ale nie poprawiło to mojego samopoczucia. Siedziałem jeszcze, gdy zatrzymał się przede mną samochód, otworzyły drzwi, a znajomy głos powiedział:

- Ej, ty, wsiadaj.

Nie zastanawiając się długo, wskoczyłem do środka. Drzwi zamknęły się i pojazd ruszył w nieznane. Dopiero wówczas zdałem sobie sprawę, że w kabinie znajdowaliśmy się nie tylko ona i ja, czego zresztą powinienem był się domyślić wcześniej, gdyż zawołała mnie z tylnego siedzenia limuzyniska, którego nie zawahałbym się nazwać samochodem luksusowym, gdyby użycie tego staromodnego określenia nie wskazało wyraźnie na mój podeszły wiek. To prawda, że tylko ona wychyliła się ze środka, opuszczając przyciemnianą szybę, podczas gdy pozostałe były nadal podniesione, zapewniając pasażerom anonimowość, która stanowiła, przynajmniej dla mnie, dowód na ich nieobecność w tym miejscu, jako że gdybym ja, pewnego dnia, posiadł taki samochód, nie chowałbym się w nim, a wręcz przeciwnie, dążyłbym do tego, by widział mnie cały świat, więcej, rozsyłałbym pozdrowienia na prawo i lewo, jak Ojciec Święty i inne osoby, które nie mają się czego wstydzić. Całe to rozumowanie nie zmieniało jednak faktu, że w danym momencie znajdowałem się w towarzystwie nieznanych mi osób, o których intencjach nie wiedziałem nic poza tym, że zamierzali wprowadzić je w czyn

35

z pistoletem w ręce, jako że ten właśnie przedmiot był wymierzony dokładnie we mnie.

- Niech pan wstanie z dywanika i usiądzie - powiedział czyjś dziwny głos.

Ona tymczasem przesiadła się na drugą stronę, oferując mi swoje miejsce oraz widok, który dał początek moim przygodom i od analizy którego oderwał mnie po chwili inny, nieco mniej przyjemny widok reszty towarzystwa, to jest kierowcy oraz indywiduum siedzącego teraz u mojego boku, z pistoletem marki Heckler & Koch P7 w ręku. Kierowca był typem wysokim i umięśnionym, o murzyńskich rysach twarzy i czarnej skórze, z czego wywnioskowałem, że musi być Murzynem, chyba że był pomalowany, a rysy twarzy wynikały z czegoś innego, miał bowiem okulary o nienormalnie grubych szkłach, jakich nie zwykli nosić czarni, tym bardziej za kierownicą. Osobnik siedzący obok mnie, normalnego wzrostu i nieco otyły, sprawiał wrażenie przywódcy bandy (przynajmniej w tym momencie), a bez wątpienia osoby ważnej i znanej, gdyż ukrywał twarz pod maską, na którą nałożył kapelusz o wielkim rondzie, nasunięty aż na nos, oraz sztuczną brodę przymocowaną do karku sznurkiem. Mówił głosem zmienionym i afektowanym, być może po to, bym nie rozpoznał go jako częstego gościa audycji radiowych. Mówię o głosie, gdyż to właśnie ten osobnik, jako przywódca, zabrał głos po długiej chwili ciszy, gdy opuściliśmy zatłoczone ulice miasta i utknęliśmy w całkowicie nieruchomym korku.

- Wybaczy pan - zaczął, jako że maniery miał nad wyraz wyrafinowane - że w celu uzyskania pańskiej bezcennej współpracy uciekliśmy się do metod nie całkiem zgodnych z prawem, chociaż nierzadkich. Nie mam na myśli kontaktów werbalnych, które odbył pan dwukrotnie z obecną tu panną, z pozycji całkowicie dobrowolnej, lecz kontakty ze mną, które utrzymuje pan w tym momencie. Oczywiście, nie zatrzymujemy tu pana wbrew jego woli. Gdy tylko przyjdzie panu ochota, może pan opuścić ten pojazd, chociaż na pańskim miejscu starałbym się, żeby mi taka ochota nie przyszła.

36 Wręcz przeciwnie, na pańskim miejscu wysłuchałbym, co ma panu do powiedzenia osoba siedząca u pańskiego boku, czyli ja.

Jako że wypowiadając te uprzejme słowa, do głowy przystawił mi lufę pistoletu heckler & koch P7, gestami oznajmiłem mu, że przeprowadziłem podobne rozumowanie i całkowicie się z nim zgadzam, wobec czego kontynuował.

- Tak naprawdę nie prosimy pana o dokonanie kradzieży. Jestem właścicielem tej firmy, a moja córka, tu obecna, jej spadkobierczynią. Kradzież jest pozorna. Oczywiście, gdyby cokolwiek się wydarzyło, odpowiemy za pana. Ale cała operacja jest w rzeczywistości operacją pozorną. Nie całkiem zgodną z prawem, ale też nie nielegalną. Żyjemy w erze obrazu, a ja chcę podtrzymać dobry obraz siebie. Czy to coś złego?

Odpowiedziałem, że nie i że właśnie ja sam, jako fryzjer, codziennie staram się poprawiać obraz mojej szanownej klienteli. Niestety, temat ów najwyraźniej nie wzbudził jego zainteresowania, ponieważ nie pozwolił mi mówić dalej.

- Wolelibyśmy - powiedział - zawrzeć z panem umowę opartą na obopólnej zgodzie. Niestety, nie było to możliwe, mimo wielkodusznej oferty złożonej niedawno przez tę oto młodą osobę, oferty, którą pan odrzucił, podając idiotyczne powody natury etycznej. Sądząc po pańskiej postawie, manierach, a przede wszystkim sposobie ubierania, zapewne należy pan do ludzi, którzy bezsensownie upierają się jeszcze przy odróżnianiu dobra od zła. Chyba że, rzecz jasna, chodzi panu o podwyższenie wynagrodzenia, co wykluczamy ze względu na ograniczenia budżetowe. Milion to dużo pieniędzy, a my jesteśmy tylko bogaci. Dla pana słowo to nic nie znaczy, wiem. Pan i panu podobni śmieją się z takich rzeczy. Nawet z sarkazmem. To naturalne: proletariusz, cokolwiek by zrobił, nigdy nie ryzykuje, że przestanie być proletariuszem. Natomiast bogacz, przy najmniejszej pomyłce, staje się bezbronny. Ale przejdźmy do sedna: nazywam się, jak już pan wie, Pardalot, Manuel Pardalot. Jestem właścicielem i dyrektorem firmy Hiszpański Szachraj, spółka z 0.0. Firmy tej dotyczą dokumenty,

37 które ma pan wynieść z budynku. Jak już powiedzieliśmy, kradzież jest wyłącznie pozorna. To powinno wystarczyć, by oddalić od pańskiego sumienia jakiekolwiek skrupuły natury moralnej lub innej. Chodzi, powtarzam, o operację księgową, nie całkiem prawidłową, przyznaję, lecz nie nielegalną. Podsumowując, milion peset i możliwość wypicia lampki wermutu na naszym jachcie. To moje ostatnie słowo.

- Nie - odrzekłem stanowczo.

- Będziemy się targować aż do Estartit.

- Zostaw go - powiedziała ona. - Jest głupi i uparty.

Zabolała mnie ta obraźliwa ocena, ponieważ w głębi ducha pochlebiałem sobie, że wywarłem na niej dobre wrażenie. Nie odezwałem się jednak.

- No dobrze - powiedział mężczyzna w masce. - To co teraz robimy, mała?

Na te słowa kierowca odwrócił się w naszą stronę i krzyknął:

- Niech pan nie mówi do mnie „mała”, wypraszam sobie!

- Ależ nie mówiłem o panu! Niech pan zajmie się kierownicą i nie odzywa niepytany - odpalił mężczyzna w masce i zwrócił się do mnie szeptem: - Ci cuchnący Murzyni są przeokropnie wrażliwi. Bez przerwy im się wydaje, że mówimy o nich z pogardą. - Po czym normalnym głosem dodał: - Co do naszych spraw, cóż więcej mogę powiedzieć, żeby pana przekonać? Jesteśmy ogromnie rozczarowani. Tyle nadziei pokładaliśmy w panu! Proszę nie sądzić, że znaleźliśmy pana bez trudu. Szukaliśmy od dawna. Przetrząsnęliśmy niebo i ziemię, aż natknęliśmy się na pana, mającego wszelkie cechy niezbędne do pracy tego typu, jak wynika z pańskiej opinii w dzielnicy, z przykładnego wysiłku wkładanego w budowę przyszłości w oparciu o wspaniały salon fryzjerski oraz, rzecz jasna, z pewnych szczególnych cech pańskiej przeszłości...

- Mojej przeszłości? - wykrzyknąłem.

- To ona - wskazał na dziewczynę lufą pistoletu - pomyślała, że człowiek o historii takiej jak pańska nie pogardzi naszą propozycją... rozumie mnie pan.

38

Popatrzyłem na nią, a ona puściła do mnie oko. Tego nie przewidziałem. Mieli mnie. Ponieważ jeśli któryś z czytelników nie zna jeszcze mej dawnej i niedawnej trajektorii życiowej oraz być może mojej prawdziwej natury, śpieszę z wyjaśnieniem, że w dzieciństwie, okresie nastoletnim i młodości byłem kimś, kogo można by nazwać, i kto faktycznie zasługuje na to miano, elementem przestępczym. Los sprawił, że urodziłem się i wyrosłem w środowisku, gdzie w uczciwej pracy, czystości, umiarkowaniu, nieskazitelnej postawie moralnej, dobrych manierach i innych chwalebnych cechach nie dostrzegano należnej wartości, ja zaś nie potrafiłem dostrzec jej samodzielnie, a udawać nauczyłem się zbyt późno. W dobrej wierze, przekonany, że tak powinni zachowywać się ludzie, popełniłem niezliczone przestępstwa. Następnie, gdy osoby obarczone misją czuwania nad pielęgnowaniem cnót, spokojnego życia, dobrych obyczajów i harmonijnych stosunków międzyludzkich (gliny) zwróciły na mnie uwagę i zastosowały sobie właściwe metody, jako strona słabsza musiałem zgodzić się na wykonywanie pewnych usług na rzecz wspólnoty (donosicielstwo), które nie przysporzyły mi niczyjej sympatii, a raczej powszechną niechęć. Wreszcie, gdy nadeszła pora, by stanąć przed sądem i odpowiedzieć za własne czyny, na moją korzyść przemawiało tak niewiele, że mój adwokat ograniczył się do wysłania sądowi widokówki z Minorki. Przy tym wszystkim jednak moje własne świadectwo, logika wyjaśnień, których udzieliłem, oraz szczera skrucha, której złożyłem dowody, przepełniony szacunkiem, a nawet serdecznością, stosunek do sędziego, prokuratora i świadków i, ogólnie biorąc, moje rozsądne zachowanie podczas dwóch tygodni procesu musiały wywrzeć korzystne wrażenie na wymiarze sprawiedliwości, ponieważ wbrew moim obawom nie zostałem skazany na karę więzienia, lecz tylko na leczenie przez psychologa mające na celu szybką resocjalizację w zakładzie poprawczym z gatunku tych nazywanych pospolicie domami wariatów. Tam jednakże sprawy nie potoczyły się najlepiej. Drobne zatargi z przedstawicielami wyspecjalizowanego personelu (zbirami i mordercami) oraz jedno czy dwa

39 nieporozumienia z doktorem Sugrańesem, który z racji pełnionej przez siebie funkcji dyrektora ośrodka na podstawie swej rozległej wiedzy (i odpowiedniej łapówki) miał określić moment mojego wyzdrowienia i zwrócenia mi wolności, sprawiły, że mój pobyt w owej placówce przedłużał się z tygodnia na tydzień, z miesiąca na miesiąc, a wreszcie z roku na rok, aż do pięknego dnia, w którym (gdy już straciłem wszelką nadzieję na powrót do świata zewnętrznego i jego uczciwych i roztropnych mieszkańców) zaszły wypadki opisane w pierwszym rozdziale tej książki. Czytelnik zrozumie zatem z łatwością, że chociaż wspominam je tutaj (mam na myśli owe wydarzenia z przeszłości), wobec długiej, lecz owocnej drogi ku odnowie, jaką przebyłem od tamtej pory, wcale nie pragnąłem, a także obawiałem się nagłej utraty pozycji, w której solidność podstaw nigdy całkowicie nie wierzyłem. Bo czyż nie utracę - zapytywałem sam siebie - szacunku współobywateli, gdy wyjdą na światło dzienne moje sekrety, i czyż oni sami, aż nadto słusznie, powodowani naturalną obawą, nie będą wzdragać się przed oddaniem swoich włosów w ręce kryminalisty? Z drugiej strony, cóż mogłem stracić, przystając na niewygórowaną prośbę ludzi w potrzebie, którzy w dodatku byli gotowi wynagrodzić mój trud w brzęczącej monecie, a któż wie, czy nawet nie w bardzo apetycznej naturze?

- Kiedy? - zapytałem.

- Im szybciej, tym lepiej - odpowiedział mężczyzna w masce. - Jeśli panu odpowiada, nawet dzisiejszego wieczoru.

- Zgadzam się - powiedziałem. - Nie traćmy więcej czasu. Proszę powiedzieć, co mam zrobić.

Słysząc te rezolutne słowa, dziewczyna uśmiechnęła się, mężczyzna w masce odetchnął, a nawet kierowca mruknął: arbuciasl, co potwierdziło moje przypuszczenie, że faktycznie jest imigrantem. Po chwili ogólnego odprężenia mężczyzna w masce podjął wątek:

- Sprawa nie jest skomplikowana. Jak chyba powiedziała już panu dziewczyna, chodzi o wyniesienie pewnych dokumentów. Dokumenty te znajdują się w teczce koloru niebieskiego, w prawej szufladzie biurka

40 w gabinecie szefa, noszącego w strukturze firmy miano Executive Director. Oczywiście, aby dotrzeć do wspomnianego biurka, należy najpierw wejść do gmachu firmy. To także nie jest skomplikowane. Nocą nie ma tam nikogo, a tym bardziej w upalne soboty; nikogo, oprócz strażnika przebywającego stale w portierni. Strażnik ów obserwuje wszystkie pomieszczenia gmachu za pomocą systemu telewizji przemysłowej. Jest ona zaprogramowana w ten sposób, że obraz pomieszczeń pojawia się na ekranie ze stałą częstotliwością i w niezmiennej kolejności. Czerwona lampka zapalająca się w tym momencie umożliwi panu oszukanie tego prostackiego systemu wykrywania. W budynku jest także alarm, który można wyłączyć kombinacją pięciu znaków. Na tej kartce znajdzie pan ową kombinację. Proszę ją zapamiętać, ale też nie zgubić kartki, na wypadek luki w pamięci. Oto druga kartka ze szkicem budynku, który pozwoli panu się po nim poruszać. Drzwi do biur zostawia się otwarte, żeby mogły tam wejść sprzątaczki. Drzwi do gabinetu szefa, gdzie znajduje się biurko z niebieską teczką, są jedynymi, które powinno się zamykać ze względów bezpieczeństwa, lecz zorganizowałem wszystko tak, że dzisiejszej nocy również będą otwarte. Reszta należy do pana. Jakieś pytania?

- Jak wejdę do budynku, skoro przy drzwiach siedzi strażnik?

- Przez garaż - odpowiedział mężczyzna w masce. - Bramę otwiera się pilotem. Z garażu na wszystkie piętra budynku prowadzą schody ewakuacyjne.

- Są psy?

- Nie - stwierdził sucho. - I niech pan już przestanie nudzić, do diabła. Proponujesz brudasowi pracę, a on od razu robi trudności.

- A forsa?

- Przy odbiorze dokumentów - powiedział mężczyzna w masce.

Kierowca zatrzymał samochód przy skromnej, obsadzonej drzewami, opustoszałej ulicy Bonanova, pod latarnią, która - jak wszystkie latarnie w tej zamożnej i eleganckiej dzielnicy - charakteryzowała się rozbitymi żarówkami. Zgasił silnik, w samochodzie zapanowały ciemność i cisza. Ta ostatnia nie trwała jednak długo.

- To tu - powiedział mężczyzna w masce, wskazując na nowoczesny budynek z przyciemnionego szkła i jakiegoś innego materiału. - Pamięta pan instrukcje?

Odpowiedziałem twierdząco, próbując jednocześnie rozpoznać teren. Przejęty instrukcjami, jakich mi udzielano po drodze, nie zwróciłem uwagi, którędy jechaliśmy, ale stwierdziłem, że stoimy przy ulicy Odbytologa Zambomby, naprzeciwko numeru 10. Spokój tej ulicy kontrastował z hukiem dobiegającym z Via Augusta, znajdującej się tuż za rogiem. Zachowałem te szczegóły w pamięci na wypadek, gdybym musiał później wrócić na miejsce przestępstwa.

— Jest dwunasta dwadzieścia trzy — ciągnął mężczyzna w masce. — Ma pan dwadzieścia pięć minut na przeprowadzenie operacji. Każda minuta więcej będzie ryzykiem, żeby nie powiedzieć, luksusem. Dwadzieścia trzy plus dwadzieścia pięć równa się czterdzieści osiem. Dokładnie o tej godzinie, to jest punktualnie o dwunastej czterdzieści osiem, będziemy czekać na pana w tym samym miejscu. Zsynchronizujmy zegarki.

Manewr ten zabrał nam sporo czasu, ponieważ musieliśmy dostosować wszystkie zegary, z samochodowym włącznie, do kaprysów mojego niegrzeszącego punktualnością, zakupionego za dziesięć duro od pewnego nieogolonego Araba na peronie metra. Wreszcie dziewczyna westchnęła i powiedziała:

- Szaleję za odważnymi mężczyznami, ale idź już.

Podbudowany tą deklaracją wysiadłem, a samochód natychmiast ruszył, skręcił w pierwszą przecznicę i zniknął mi z oczu. Normalne. Robią dużo hałasu, a w rozstrzygającym momencie zostawiają cię samego.

Okrążyłem budynek spokojnym krokiem. Wejście główne znajdowało się u zbiegu ulicy, przy której się zatrzymaliśmy, i Via Augusta. Były to szklane drzwi, na których wytrawiono kwasem nazwę firmy: Hiszpański Szachraj, sp. z o.o., i przez które było widać przestronny

42 hol, portiernię oraz strażnika, osobnika odzianego w mundur (przynajmniej od pasa w górę, jako że reszta pozostawała niewidoczna za ścianą pomieszczenia), w chwili obecnej zatopionego w lekturze dość grubej książki o żółtych okładkach typowych dla dzieł z gatunku sensacyjnego. Od czasu do czasu podnosił oczy znad książki i spoglądał na monitor telewizora. Obszedłem budynek naokoło i dotarłem do wejścia do garażu znajdującego się przy bocznej uliczce, a odgrodzonego od niej kratą i drzwiami w głębi. To jednak nie mogła być i nie była przeszkoda dla kogoś, kto tak jak ja dysponował pilotem. Nacisnąłem przycisk, a wówczas krata odsunęła się po szynie w bok, a brama w górę. Po wejściu do środka ponownie wcisnąłem przycisk pilota, krata i brama wróciły na swoje miejsce, jak gdyby nigdy nic. W miejscu, w którym się znalazłem, panowały nieprzeniknione ciemności oraz fetor będący mieszaniną wilgoci, oparów paliwa i zapachu spod pachy goryla, charakterystyczny dla zamkniętych, a bywa że i dla otwartych garaży. Na podłodze nie zabrakło oczywiście grubej warstwy oleju i smarów, na której pośliznęły się moje eleganckie mokasyny. Upadłem jak długi i pojechałem, najpierw na boku, następnie na wznak, a wreszcie na brzuchu, aż do ściany, na której zatrzymałem się gwałtownie i boleśnie. Nie chciałem nawet myśleć, jak teraz wygląda mój seledynowy garnitur (pięćdziesiąt procent poliestru, pięćdziesiąt procent wiskozy), który zupełnie przypadkiem i w braku innego miałem na sobie owego dnia. To niewiarygodne, że budynek tak wspaniały, nieomal symboliczny, ma taki syfiasty garaż - pomyślałem, stąpając ostrożnie i powoli, szukając po omacku drzwi prowadzących na schody, zaznaczonych na szkicu, na którym wszystko wyglądało znacznie prościej i bardziej dostępnie niż w rzeczywistości. Wymacałem je i otworzyłem, obracając gałką. Za drzwiami również było ciemno jak w worku, ale czubkami mokasynów natrafiłem na krawędź stopni, co upewniło mnie, że jestem na dobrej drodze. Zacząłem wchodzić. Stopnie były z metalu lub czegoś podobnego i każdy mój krok rozbrzmiewał tak donośnie, jakbym ważył sześć ton (nie przekraczam wagi sześćdziesięciu czterech kilo)