Sisi. Cesarzowa mimo woli ebook

Dla moich rodziców, Libby i George’a

Jak mewy nad wód przestworem

Nigdy spoczynku nie zaznam,

Bo nie ma na tej ziemi

Miejsca dla mnie na gniazdo.

Elżbieta „Sisi”, cesarzowa Austrii

Tak gaśnie każda żywa jasność świata.

William Szekspir, Sen nocy letniej, ulubiona sztuka Sisi

przeł. Stanisław Barańczak

Wstęp

Jest rok 1853. Imperium Habsburgów obejmuje dużą część Europy, od granicy z Rosją na wschodzie po Włochy na zachodzie i od Niemiec na północy po Bałkany na południu.

Cesarz Franciszek Józef, jeden z najpotężniejszych koronowanych władców świata, rządzi ponad trzydziestoma pięcioma milionami dusz, wśród których są katolicy, protestanci, żydzi i muzułmanie. Jego władzy podlegają Austriacy, Węgrzy, Niemcy, Czesi, Chorwaci, Włosi, Cyganie i wiele innych narodowości.

Cesarstwo Austrii jest wieloetnicznym, wielojęzycznym patchworkiem, którego nie spajają narodowość, religia, język ani nawet wzajemna sympatia. Tylko jedna rzecz łączy te różnorodne kraje, narody i interesy – Franciszek Józef. Ten przystojny dwudziestokilkuletni mężczyzna o falujących kasztanoworudych włosach i poważnych błękitnych oczach, cesarz z Bożej łaski, bardziej przypomina instytucję niż człowieka z krwi i kości.

Franciszek Józef obejmuje tron w roku 1848, w czasie, gdy przez Europę przetaczają się rewolucje, zrzucając korony na fali liberalnego idealizmu i nacjonalistycznej gorączki. W żadnym innym miejscu ten rewolucyjny zapał nie jest bardziej żarliwy niż w imperium austriackim i nigdzie też nie zostaje zmiażdżony boleśniej. Franciszek Józef przejmuje tron po słabym stryju, a po stłumieniu rewolt na Węgrzech i we Włoszech mocną ręką prowadzi rząd w Wiedniu i całe cesarstwo.

Kilka lat później przechadzającego się po Wiedniu Franciszka Józefa atakuje węgierski nacjonalista, wbijając mu nóż w szyję. Całe cesarstwo z drżeniem modli się za młodego monarchę, który dochodzi do siebie w szpitalnym łóżku. Potrzeba spłodzenia dziedzica korony Habsburgów staje się coraz bardziej nagląca.

Przystojny, pełen uroku władca wielkiego imperium nie cierpi na brak chętnych kandydatek na narzeczoną. Jednak najważniejszym doradcą Franciszka Józefa nie jest żaden sztywny generał ani wąsaty biurokrata. Osobą, u której cesarz najczęściej zasięga rady, jest jego matka, arcyksiężna Zofia. W końcu to ona przez całe życie przygotowywała go do roli władcy i wprowadziła na tron, który mu się nie należał. A Zofia ma już upatrzoną kandydatkę na synową.

Za radą matki Franciszek Józef wysyła zaproszenie do Bawarii. Jego młoda, ładna kuzynka Helena czuje się zaszczycona. Do Heleny dołącza młodsza siostra, pełna energii piętnastolatka o imieniu Sisi. Nikt spośród zainteresowanych nie ma pojęcia, jak bardzo od tej chwili zmienią się ich życie i losy całego świata…

Prolog

Budapeszt, Węgry

8 czerwca 1867

– Wasza Wysokość, wszystko gotowe.

Odwraca się z lekkim skinieniem głowy i gestem dłoni.

– Czas już przyjąć tę rolę. – Wsuwa ramiona w rękawy. Jedwabna suknia doskonale się układa. Nigdy jednak nie przywykła do ciężaru tych strojów. Wydaje się, że ważą więcej niż jej zmęczone ciało.

Dokoła niej nerwowo krzątają się pokojowi i przejęte pokojówki, brzęcząc jak rój pszczół skupionych wokół królowej.

– Poprawcie spódnice!

– Uważaj na tren!

– Trzeba już iść!

– Czy naprawdę jest aż tak późno?

– Czy Wasza Wysokość jest już gotowa? – Cesarska fryzjerka staje przed nią, trzymając między dwoma palcami starą koronę. Płomyki świec odbijają się w brylantach. Korona jest delikatna jak nici pajęczyny, a jednak tak mocna, że przetrwała wieki, znacznie dłużej niż królewskie głowy, na których spoczywała. Teraz te głowy są od dawna zabalsamowane, włosy posiwiały lub całkiem wypadły.

– Gotowa. – Kiwa głową i pochyla się, by można było założyć koronę na jej kasztanowe loki, które nazywane są najcenniejszymi klejnotami w całej kolekcji Habsburgów. Mówią, że to one podbiły serce cesarza.

Z koroną na głowie postępuje o krok do przodu i spogląda na swoje odbicie w wielkim lustrze. Musi przyznać, że jej postać przykuwa wzrok. Szata z białego i srebrnego brokatu naszywanego rzędami diamentów podkreśla smukłą figurę, długi płaszcz z białego atłasu, udrapowany na ramionach, opada na ziemię. Ale bardziej niż cesarskie szaty czy starodawny diadem ludzie chcą ujrzeć twarz przyszłej cesarzowej. Wszyscy słyszeli o złocistych, skośnych oczach, gładkich kościach policzkowych, ustach, o których cesarz powiedział kiedyś, że są świeże jak truskawki. Cesarz. Serce w piersi trzepocze niespokojnie. Boże, jaka jest zmęczona! Czy da radę przetrwać ten dzień?

Słyszy pukanie i puls jej przyśpiesza. Podnosi wzrok na ciężkie dębowe drzwi. Który z nich stoi za tymi drzwiami, cesarz czy… on? Policzki oblewa rumieniec; łaje się za to w duchu. Po wszystkim, przez co przeszła, wciąż czerwieni się jak szesnastolatka na samą myśl o nim, na samo brzmienie jego nazwiska. Własny mąż nie potrafi wywołać na jej twarzy tak szkarłatnego rumieńca.

Drzwi otwierają się z ciężkim jękiem jak otumaniony wartownik, który wypił za dużo piwa i zdrzemnął się na służbie o północy. Dostrzega go po chwili, a on dostrzega ją i wpatruje się w nią jak zaczarowany. Elżbieta widzi, że starania przyniosły skutek; na jej widok zabrakło mu tchu.

– Sisi. – Tylko tyle jest w stanie wykrztusić. Wyciąga ramiona, jakby chciał ją do siebie przyciągnąć, ale w porę zauważa biegającą dokoła służbę.

– Wasza Wysokość. – Odchrząkuje. – Czy jesteś, pani, gotowa?

Sisi bierze głęboki oddech i zastanawia się, czy jest gotowa. Nie. Chyba nigdy nie była gotowa, na tym właśnie polega problem. Ale unosi wyżej głowę i prostuje ramiona.

– Tak – odpowiada z pojedynczym skinieniem głowy i rusza przed siebie. Wystawna suknia przytłacza wyczerpane ciało, jednak Elżbieta z westchnieniem idzie dalej. Słyszy już ich głosy za ścianą. Nie potrafi rozróżnić poszczególnych okrzyków i wiwatów, dociera do niej tylko jednostajny, nieprzerwany gwar, jak odgłos rozbijających się o brzeg morskich fal.

On podaje jej ramię. Wsuwa pod nie dłoń i jej miękkie ciało przyciska się do jego wykrochmalonego munduru. Drzwi otwierają się szerzej. Mruga powiekami; ma ochotę wyciągnąć przed siebie dłoń w rękawiczce, żeby się chronić, osłonić twarz przed tymi bezpośrednimi, ciekawskimi spojrzeniami. Wszystkie te oczy wpatrują się w nią przenikliwie, zagarniają całą jej postać, jakby chciały ją pochłonąć. Wrze w niej instynktowne, znajome pragnienie, by stąd uciec, ale bierze się w garść i prostuje.

I wtedy słyszy ten głos:

– Sisi!

Znów bierze głęboki oddech i odwraca się do niego.

– Już czas.

W końcu nadszedł ten czas.

Część pierwsza

Rozdział pierwszy

Zamek Possenhofen, Bawaria

Lipiec 1853

Sisi przykucnęła pod krzewem, ostrożnie zerkając przez gałęzie na drugą stronę. Wzrok miała bystry, nogi żwawe, gotowe w każdej chwili zerwać się do biegu, serce tłoczyło w żyły krew z szybkością, jaką potrafią osiągnąć tylko ścigani.

– Wychodźcie, tchórze!

Dostrzegła na łące ciemną sylwetkę jeźdźca, wyraźnie odcinającą się od białego zamku z blankami i błękitnego nieba, i szybko schowała głowę, żeby jej nie zauważył. Karol, młodszy brat, z frustracją szarpał wodze konia, jakby chciał pokazać zwierzęciu, że choć siostry zupełnie go lekceważą, to jednak ma jakąś władzę. Sisi patrzyła na niego z coraz większym lekceważeniem, odczytując jego myśli. Gdy tak szarpał wodze, wyobrażał sobie, że jest germańskim wojem gotowym najechać Węgrów albo Polaków i zdobyć chwałę na polu bitwy.

– Karol Dobroczyńca, książę Bawarii, żąda, byście wyszły na spotkanie waszego pana i poddały się! – wołał, przebiegając las wzrokiem. Jego słowa docierały do Sisi, choć oczy nie potrafiły jej dostrzec. – Ucałujcie pierścień, a okażę wam miłosierdzie, choć na nie nie zasłużyłyście! Ale jeśli nadal będziecie uciekać i kryć się jak gryzonie, będę musiał wypędzić was z krzaków, a wtedy pożałujecie, że nie poddałyście się dobrowolnie! – Koń nerwowo przestępował z nogi na nogę, trzymany w miejscu przez mocno ściągnięte wodze.

Sisi miała już dość bycia ofiarą. Te zasady były niesprawiedliwe. Gdyby mogła wsiąść na własnego konia, Bummerla, pogoniłaby Karola aż do granicy Bawarii, i on dobrze o tym wiedział. Ale wybierając się razem z siostrą, Heleną, na brzeg jeziora, żeby nazbierać polnych kwiatów, nie sądziła, że będzie musiała ukrywać się przed bratem.

– Powinnyśmy się poddać, Sisi. – Helena przykucnęła obok niej. Ostre rysy smagłej twarzy ściągnęły się niepokojem. – Słyszałaś, co mówi. Jeśli się nie poddamy, będziemy miały kłopoty.

– Nonsens, Heleno.

Karol, o dwa lata młodszy od Sisi, był od niej prawie dwa razy większy. Jego trzynastoletnie ciało aż kipiało od siły pochodzącej z wieku dojrzewania, piwa i kiełbasek. Ale choć nie mogła się z nim równać fizycznie, wiedziała, że potrafi go przechytrzyć.

– Pokażemy Karolowi Dobroczyńcy, jakim jest godnym przeciwnikiem. – Sisi skinęła na siostrę i sięgnęła po chłodny, gładki kamień. Helena jęknęła cicho.

– A zatem niech będzie! – wykrzyknął Karol, stojąc za drzewami po drugiej stronie łąki. – Same wybrałyście sobie ten los. Czeka was cierpienie! – Wbił obcasy skórzanych butów w boki konia, który zarżał w odpowiedzi, i po chwili Sisi poczuła, że ziemia pod nią zaczyna wibrować.

– Już po nas, Sisi. – Helena przechadzała się po kryjówce, niespokojna jak zranione zwierzę. Tętent kopyt stawał się coraz głośniejszy.

– Cicho, Néné! – Sisi próbowała uspokoić starszą siostrę. Och, jak bardzo pragnęła usiąść teraz na grzbiecie Bummerla! – Heleno, kiedy powiem: uciekaj, zacznij biec, rozumiesz?

– Dokąd? Prosto do jeziora?

– Nie. – Sisi potrząsnęła głową. – W przeciwnym kierunku. Przez łąkę, w stronę domu.

– W stronę Karola?

– Zaufaj mi, Néné, dobrze?

Po chwili Helena niechętnie skinęła głową. Sisi jeszcze raz wyjrzała zza krzaków. Brat prawie przemierzył już łąkę. Jechał prosto do ich kryjówki, mrużąc oczy w dwie szparki i omiatając krzewy wzrokiem, ale jeszcze ich nie zauważył. Uderzenia końskich kopyt rozlegały się głośno jak wystrzały z armat. Sisi podniosła rękę z kamieniem, wycelowała i czekała cierpliwie, a gdy zbliżył się wystarczająco, rzuciła kamień najcelniej, jak potrafiła.

– Au! – Karol jęknął z bólu. Zatrzymał konia, zsunął się z siodła i upadł na ziemię. Z jego nosa płynęła krew. Sisi trafiła celnie.

Musiały skorzystać ze sposobności.

– Uciekaj, Heleno! – zawołała Sisi. Sama również poderwała się z ziemi i drugą stroną łąki pobiegła w kierunku domu.

– Ty mała wiedźmo! – wrzasnął Karol, gdy przebiegała obok niego, ale wciąż ogłuszony uderzeniem, nie podniósł się z ziemi.

Przepełniona euforią z odniesionego zwycięstwa, Sisi pędziła przez łąkę w stronę zamku. Recz jasna nie dorównywała szybkością Bummerlowi, ale po latach wspinania się po górach, pływania w jeziorze i uganiania się po łąkach za kwiatami i drobną zwierzyną jej nogi były silne i sprawne i w zupełności wystarczały, by ją zanieść w bezpieczne miejsce.

Obejrzała się przez ramię, sprawdzając, czy Helena biegnie za nią.

– Szybciej, Heleno! – Pochwyciła starszą siostrę za ramię i pociągnęła za sobą. Oprócz rodziców nic ich właściwie nie łączyło. Helena była domatorką. Lubiła uczyć się języków, czytać filozoficzne dzieła, robić na drutach albo pisać coś w spokojnym kącie przy ogniu. Poza domem to Sisi obejmowała przywództwo.

Jeszcze kilka kroków i wbiegły do domu, trzymając się za ręce. Zdyszana Sisi przebiegła obok zdumionego lokaja i wpadła do holu, a Helena tuż za nią. Przez żaluzje w oknie Sisi dostrzegła brata, który znów wsiadł na konia i jechał w ślad za nimi.

– Papo! – zawołała, wbiegając do dużej, mrocznej bawialni. – Jak dobrze, że tu jesteś, papo!

Książę Maksymilian siedział nieruchomo w wielkim fotelu w kącie. Na podłodze obok jego zabłoconych butów spały dwa charty. Ich łapy również były ubłocone. Gdy dziewczęta wpadły do izby, charty podniosły ciężkie łby, ale książę nie przestał chrapać. Na jego kolanach dymiła zapomniana fajka.

– Papo, obudź się! – Sisi sięgnęła po fajkę, która szczęśliwie nie zdążyła jeszcze wypalić dziury w wełnianych spodniach księcia, i odłożyła ją na stolik. – Obudź się!

Książę zachrapał jeszcze raz i wybudził się z głębokiej drzemki. Oddech miał kwaśny od piwa.

– Papo, Karol ściga Néné i mnie! Proszę, obudź się!

– Co się dzieje? – Książę przetarł podbiegnięte krwią oczy.

Sisi usłyszała głos brata na zewnątrz domu.

– Gdzie one poszły? – warknął w stronę zdumionej służby. Rozległ się odgłos otwieranych drzwi i Karol wszedł do holu, ciężko tupiąc butami po kamiennej posadzce.

– Ach, Sisi. – Książę Maksymilian poruszył się w fotelu i popatrzył na nią szklistymi oczami, które miały ten sam miodowy kolor co oczy Sisi, ale tego popołudnia nie były równie przejrzyste. – Pojawiłaś się w samą porę. Właśnie nauczyłem się nowej piosenki w gospodzie. – Z sennym uśmiechem popatrzył na ulubioną córkę, podniósł do góry palec i zaczął śpiewać żwawą chłopską melodię. – A inni już poszli do domu? – zapytał, rozglądając się niespokojnie.

Tuż za drzwiami bawialni rozległy się kroki Karola. Sisi z przygnębieniem opuściła ramiona.

– Papo, proszę!

– Ty mała jędzo! Tym razem cię dopadnę! – Brat stanął w drzwiach. Krew przestała już płynąć, ale pod nosem pozostał szkarłatny ślad. – Uderzyłaś mnie kamieniem w twarz!

Sisi przeniosła wzrok z ojca na brata.

– Zasłużyłeś sobie na to.

– Papo, proszę – jęknęła z kolei Helena.

Ojciec wpatrywał się w płomienie tańczące w kominku, przytykając do ust pusty kufel po piwie i starając się wysączyć ostatnie krople.

– Sisi, co zrobimy? – Helena cofnęła się przed Karolem. Sisi zaklęła pod nosem. Zwycięstwo zamieniło się w porażkę. Trzeba było posłuchać próśb Heleny i ułagodzić brata. Lekkomyślna duma zemściła się na niej.

– Ja was nauczę, podstępne dziwki, żeby mi się nie przeciwstawiać! – Karol wyczuł słabość Heleny i rzucił się najpierw w jej stronę.

– Zostaw ją w spokoju! – Sisi zwinęła dłonie w pięści, przygotowując się do zadania choć jednego ciosu, zanim sama oberwie. Na chwilę przymknęła oczy i nie dostrzegła postaci, która pojawiła się w drzwiach.

– Tu jesteście! – Księżna Ludwika, w czarnej sukni z krynoliną, z gęstymi brązowymi lokami, wsunęła się do bawialni z szelestem jedwabiu. Była imponującą postacią i na jej widok Karol natychmiast wycofał się w kąt. Dwoma szybkimi krokami przeszła przez pokój i odsunęła zasłony, z których wzbił się tuman kurzu.

– Dobrze, że zastałam tu was wszystkich. Heleno, Elżbieto, wszędzie was szukałam.

– Mamo! – Sisi podbiegła do matki, wtuliła się w nią i przymknęła oczy. Z ulgi zakręciło się jej w głowie.

– Sisi, córeczko. Co… – Księżna urwała, gdy jej wzrok przesunął się z córki na bezwładne ciało męża i duże plamy błota na dywanie. – Popatrzcie na to – westchnęła, unosząc ramiona przy każdym oddechu. – Służba znowu będzie musiała czyścić dywan. Trzeba tu odkurzyć – wymamrotała pod nosem. – I zszyć tę zasłonę. Muszę też zapytać, jak się niosą kury. – Znów westchnęła, odciągając na bok zniszczoną zasłonę. Jej mąż rzadko zawracał sobie głowę sprawami domowymi i prośbami miejscowych chłopów, a już z pewnością nie zaprzątał sobie głowy dziećmi. Ludwika zawsze miała zbyt wiele obowiązków i na wszystko brakowało czasu. Popatrzyła teraz na córki, które przycupnęły obok niej jak przestraszone kociaki, a potem na zakrwawioną twarz Karola i na jej obliczu odbiło się zrozumienie. Westchnęła ze znużeniem i wyjrzała przez okno, jakby miała ochotę uciec z tego ciemnego, zabłoconego pokoju.

– Gackl! – Jej głos nabrał ostrości. – Czy to twój koń chodzi po ogrodzie nieprzywiązany?

Karol zyskał ten przydomek jeszcze w kołysce ze względu na dźwięki, jakie wydawał. Słowo „gackl” w dialekcie bawarskim oznaczało brudnego koguta podwórzowego i Sisi uważała, że doskonale do niego pasuje.

– Twój czy nie? – powtórzyła księżna. Karol wyjrzał przez okno, szukając jakiejś wymówki, ale nie pozwoliła mu dojść do słowa. – Natychmiast zaprowadź to zwierzę do stajni. Jeśli nie potrafisz odpowiednio zadbać o konia, to w ogóle nie będziesz go miał.

– Tak, mamo – odrzekł Karol posłusznie, ale jego oczy w kolorze atramentu błysnęły ostrzegawczo w stronę Sisi, co miało oznaczać, że sprawa między nimi jeszcze nie jest skończona.

– Co za chłopak! – Księżna przesunęła spojrzenie z wychodzącego syna na córki. – A wy wcale nie wyglądacie lepiej. Jesteście brudne jak nieboskie stworzenia. – Skrzywiła się, patrząc na smugi błota na spódnicy córki. Nigdy jednak nie zabraniała im chodzić po lasach ani łowić ryb w jeziorze.

– Cicho bądź, Ludwiko, bo nie słyszę, co mówi pani Helgasberg. – Ojciec podniósł wzrok z fotela, przerywając na chwilę rozmowę, którą prowadził w głowie. Sisi skrzywiła się na dźwięk tego imienia. Helgasberg była jedną z ulubionych kochanek ojca. To, że wspominał o niej bez zahamowań, nikogo nie dziwiło. Wszyscy w domu wiedzieli o jej istnieniu. Ba! Całe księstwo o tym wiedziało, a jednak częste i nieskrępowane wzmianki ojca o własnej niewierności zawsze doprowadzały Sisi do szału.

Jednak Ludwika nawet nie mrugnęła powieką.

– Maks, może masz ochotę na spacer nad jezioro? – Wzięła do ręki kufel, powąchała go z dezaprobatą i zgarnęła wszystkie puste naczynia. – Wstawaj, Maks, zmarnowałeś już prawie cały dzień. – Wolną ręką pociągnęła za wełniany pled, którym był przykryty, ale on mocno przytrzymał go ramionami.

– Idź stąd – warknął i z kącika jego ust popłynęła strużka śliny.

– Proszę cię, Maks – mówiła Ludwika opanowanym tonem. Wyglądała jak ucieleśnienie spokoju, nawet jeśli w głębi duszy czuła tę samą frustrację, która sprawiała, że Sisi aż kipiała ze złości. – Proszę, wstań.

– Daj mi spokój, Ludwiko. I nie odzywaj się tak do mnie w obecności wysoko postawionych gości. Muszę skończyć rozmowę z baronem.

Księżna popatrzyła uważniej na półprzytomnego męża, zastanawiając się, czy jest sens prowadzić ten spór. W końcu westchnęła i odnalazła wzrokiem lokaja.

– Kawa dla księcia. Jak najszybciej, proszę. – Odwróciła się do dziewczynek i zaklaskała w ręce. – A wy idźcie się umyć i przebrać w coś odpowiedniego na kolację. Wasz ojciec i ja… – zerknęła szybko na męża – mamy dla was nowiny.

– Sisi, ty szaławiło! Heleno! Siadajcie wreszcie. Jak zwykle musimy na was czekać. – Przy kolacji książę był już przytomniejszy. Niewątpliwie przyczynił się do tego dzbanek tureckiej kawy, który żona przed nim postawiła.

Rodzina zebrała się w oficjalnej sali bankietowej, pośród wypchanych łbów karibu, reniferów i jaskrawopomarańczowych lisów – trofeów z niezliczonych wypraw myśliwskich ojca. Gdy teraz Sisi patrzyła na drżące ręce i przekrwione oczy, trudno jej było wyobrazić sobie księcia Maksymiliana na polowaniu, ale o jego umiejętnościach myśliwskich krążyły legendy. Rzadko spędzał w domu w Possenhofen więcej niż kilka miesięcy przed wyruszeniem na kolejną wyprawę. Podobnie jak Sisi lubił dziką przyrodę, może nawet bardziej niż kobiety i alkohol.

– Twoja matka prosiła, żebyśmy wszyscy umyli się i przebrali przed kolacją. Jak sądzisz, dlaczego? – Książę uśmiechnął się do córki i w jego bursztynowych oczach pojawił się żartobliwy błysk. Niechęć i lekceważenie Sisi odrobinę zmalały.

W ich chaotycznym domu takie oficjalne kolacje odbywały się rzadko. Książę przeważnie spędzał wieczory poza domem, a matka, choć ze wszystkich sił próbowała wprowadzić jakiś porządek w tym pozbawionym gospodarza gospodarstwie, nie potrafiła zapanować nad swymi nieposkromionymi dziećmi. O tej porze roku, gdy dni były długie i ciepłe, wieczorny posiłek Sisi często ograniczał się do miski zimnej zupy, gdy po całym dniu spędzonym w lasach i na polach docierała wreszcie do domu, rozgrzana słońcem i brudna.

Sisi przypuszczała, że ta oficjalna kolacja ma coś wspólnego z nowinami, które matka zapowiadała wcześniej. Czy to możliwe, by nosiła kolejne dziecko? Po Karolu urodziła jeszcze czworo: Marię, Matyldę, Zofię Charlottę i małego Maksa, toteż Sisi już przywykła do takich obwieszczeń. Zdawało się, że pomimo wrogości, która istniała między rodzicami, obydwoje chętnie i często spełniali obowiązek płodzenia dziedziców księstwa. Po każdej z długich nieobecności ojca następował niespodziewany powrót, chaotyczne, pełne zamętu połączenie rodziny, a kilka tygodni później nowiny o kolejnym dziecku. Ale Sisi przypuszczała, że tym razem chodzi o coś innego. Mama ostatnio była bardzo zajęta i zachowywała się zupełnie inaczej niż podczas poprzednich ciąż.

Usiadła przy dużym mahoniowym stole obok Heleny, zgodnie z życzeniem matki ubrana w prostą sukienkę z czarnej krepy. Pokojówka Agata uczesała jej długie włosy w dwa warkocze.

– Znowu czarna sukienka. Wiecznie te czarne sukienki – skarżyła się siostrze i pokojówce, przebierając się.

– Cicho, Sisi, bo mama usłyszy, że znowu się skarżysz na żałobne sukienki – upomniała ją Helena. Wszystkie, łącznie z matką, nosiły czarne suknie z powodu niedawnej śmierci nieznanej ciotki.

– Ale ja jestem już zmęczona tą czernią. Nie znałam ciotecznej babci… nawet nie pamiętam, jak się nazywała, i chciałabym nosić niebieskie sukienki. Albo zielone. Albo różowe. – Sisi obróciła głowę w proteście, gdy Agata zbyt ciasno splatała warkocz.

– Cicho, panienko Elżbieto – odpowiedziała pokojówka o okrągłej twarzy z dziwnym polskim akcentem. – Panienka zawsze jest taka niecierpliwa. Niech panienka spróbuje być miła, tak jak siostra.

Karol, siedzący naprzeciwko niej przy kolacji, również miał na sobie czarny żakiet i krawat. Oczyścił już ranę, ale wzdłuż krawędzi nosa zaczął się pojawiać jasnofioletowy siniec. Pijąc piwo wielkimi haustami, krzywiąc się do sióstr i szarpiąc krawat, zbyt ciasno zawiązany na grubej szyi, bardziej przypominał łobuza ze szkolnego podwórka niż spadkobiercę tytułu książęcego.

Czwórka młodszego rodzeństwa, które nie skończyło jeszcze dwunastu lat, nie jadła z rodziną, lecz w pokoju dziecinnym pod okiem guwernantek.

– Wina, panie Karolu? – Agata krążyła wokół stołu, nalewając wina do kielichów. Dwóch lokajów przeskakiwało nad chrapiącymi psami, donosząc półmiski z gorącym chlebem, ziemniakami i sałatką z kapusty.

– Nie chcę wina, Agato. Daj mi jeszcze piwa. – Karol wysunął w jej stronę pusty kufel. Sisi zauważyła, że Agata starała się zachować od niego bezpieczną odległość. Ręce brata, podobnie jak wcześniej ręce jego ojca, wyciągały się w stronę każdej niczego niepodejrzewającej kobiety, która podeszła zbyt blisko.

– Skoro już wszyscy tu jesteśmy… – Księżna Ludwika siedziała sztywno wyprostowana i czujna, zachowując nienaganne maniery, w przeciwieństwie do męża, który rozpierał się w znużonej pozie po drugiej stronie stołu.

Książę Maks wyciągnął w jej stronę palec.

– Zanim zaczniesz, muszę powiedzieć coś bardzo ważnego.

Ludwika popatrzyła na męża.

– Co takiego, Maks?

– Wydaje mi się, że służba znowu ruszała moje mumie. – Zignorował grymas na twarzy żony i mówił dalej, zlewając ze sobą słowa, jakby rozwieszał na sznurze rząd brudnych prześcieradeł. – Nie wolno im dotykać…

– Maks, słyszeli już mnóstwo razy, że mają nie dotykać twoich egipskich pamiątek i zapewniam cię, że tego nie robili. – Księżna, siedząca po przeciwnej stronie długiego stołu, sięgnęła widelcem po pęto kiełbasy.

– Wydaje mi się, że ich dotykali. Mógłbym przysiąc, że ramię mumii leżało jakoś inaczej.

Sisi, która słyszała podobne rozmowy już wiele razy, dostrzegła, że matka z trudem powstrzymała się przed niegrzeczną odpowiedzią. Tymczasem książę ciągnął swoje narzekania:

– Nie mogę pozwolić, żeby służba grzebała w takich bezcennych skarbach. – Oprócz polowań, picia po całej Bawarii i płodzenia nieślubnych dzieci z chłopkami ojca Sisi obchodziła tylko kolekcja przedmiotów zgromadzonych w jego gabinecie w zamku Possenhofen. Najważniejsze miejsce wśród nich zajmowały zabytki, które przywiózł przed kilkudziesięciu laty z podróży do egipskiej świątyni Dendur. Sisi zawsze bała się mumii młodej kobiety, którą ojciec trzymał w gabinecie, szczególnie po tym, jak Karol wyjaśnił jej szczegółowo i barwnie, że pod kruszącymi się, pożółkłymi bandażami znajduje się ciało martwej dziewczyny.

– No cóż, Maks, skoro jesteś pewien… – Ludwika, sącząc wino, wymieniła wymowne spojrzenia z Sisi – to porozmawiam jeszcze raz ze służbą i przypomnę, że nie wolno im dotykać mumii.

– Ani kamieni. Nie chcę, żeby dotykali również kamieni ze świątyni.

– Ani kamieni. – Księżna zdobyła się na napięty uśmiech i przeniosła spojrzenie z męża na siedzące obok siebie córki. – W każdym razie, jak już wspominałam, mamy bardzo ważne nowiny dla was, dziewczęta.

– Jakie nowiny, mamo? – Sisi zerknęła na Helenę. Przebierając się przed kolacją, próbowały zgadywać, czego może dotyczyć zapowiedź matki, ale żadna z nich nie potrafiła wymyślić niczego rozsądnego.

– Może Karol się zaręczył? – podsunęła Helena z pogardliwym uśmieszkiem, pomagając Agacie spleść w warkocze masę ciemnozłotych loków Sisi.

– Jeśli tak, to współczuję tej dziewczynie – odrzekła Sisi i wszystkie trzy wybuchnęły śmiechem.

Ale ku jej zdziwieniu zdawało się, że nowiny nie mają nic wspólnego z Karolem.

– Zastanawialiśmy się z ojcem nad waszą przyszłością. – Ludwika wbiła nóż w pęto kiełbasy. – Czyż nie tak, Maks?

Sisi wyprostowała się i jej plecy dotknęły oparcia krzesła.

– Pamiętacie chyba ciotkę Zofię? – Księżna jadła powoli, przenosząc spojrzenie z jednej córki na drugą.

– Tę Austriaczkę? – upewniła się Helena.

Sisi przypomniała sobie ciotkę, którą poznała przed pięcioma laty podczas podróży do Innsbrucku w Austrii. Wysoka, chuda i silna ciotka Zofia pod wieloma względami przypominała ich matkę, a właściwie ostrzejszą wersję Ludwiki. Wszystko w niej było ostre: głos, maniery, nawet uśmiech.

To zdarzyło się w 1848 roku, wtedy, gdy przez całą Europę przetaczały się powstania. Wiedeń płonął i cesarskiej rodzinie w Austrii, Habsburgom, groziło, że stracą pradawne prawa do korony. Ciotka Zofia, która weszła do rodziny Habsburgów przez małżeństwo z młodszym bratem cesarza Ferdynanda, błagała Ludwikę, by ta przybyła ją wesprzeć podczas kryzysowego spotkania rodziny cesarskiej w Innsbrucku.

Spotkanie odbywało się w cesarskiej rezydencji położonej wysoko wśród nagich szczytów Alp Austriackich. Sisi, wówczas dziesięcioletnia, dobrze pamiętała tę podróż. Wychowała się pośród gór, ale góry w Bawarii zupełnie nie przypominały ośnieżonych szczytów, pośród których jechały.

– Jesteśmy na dachu świata – westchnęła Helena, gdy powóz wspinał się coraz wyżej. Sisi zastanawiała się, w którym miejscu zaczyna się niebo.

Pierwszego wieczora w Innsbrucku matka zostawiła ich w ciemnym pokoju dziecinnym i poszła gdzieś w towarzystwie starszej siostry i grupy mężczyzn w wykrochmalonych mundurach. Wszyscy dorośli byli bardzo zajęci i bardzo poirytowani. Szeptali coś między sobą, zaciskając mocno usta, marszczyli czoła i rozglądali się nerwowo. Sisi pamiętała ciągnące się jak wieczność godziny spędzone w cichym pokoju dziecinnym w towarzystwie obcych, surowych guwernantek. Jedynie Karol się cieszył, bowiem cesarski pokój dziecinny był dobrze zaopatrzony w orzechy w cukrze oraz kolejki i żołnierzyki należące do ich kuzynów. Ale Sisi tęskniła za matką. W domu nigdy nie rozstawała się z nią na dłużej niż kilka godzin. Rzadko też spędzały letnie dni w zamku; zwykle wspinały się na wzgórza otaczające ich ukochane Possi, łowiły ryby w jeziorze, jeździły konno i zbierały miejscowe kwiaty.

Całymi godzinami patrzyła przez błyszczące okna pokoju dziecinnego na góry, zastanawiając się, gdzie na tych nagich, skalistych zboczach przysiadają ptaki. Któregoś popołudnia, niespokojna i stęskniona za mamą, wymknęła się niezauważona z pokoju dziecinnego i po bezowocnych poszukiwaniach zgubiła się pośród długich, pustych korytarzy. Nie miała pojęcia, jak znaleźć matkę ani jak wrócić do Heleny i surowej cesarskiej guwernantki, która nazywała się Sturmfeder. W końcu w długim korytarzu rozległ się stuk obcasów i Sisi zobaczyła znajomą postać ciotki.

– Ciociu Zofio, ciociu Zofio! – Na widok sylwetki tak podobnej do sylwetki mamy poczuła taką ulgę, że rzuciła się w jej stronę z wyciągniętymi ramionami, spodziewając się uścisku. Tymczasem ciotka wymierzyła siostrzenicy policzek.

– Uspokój się, dziecko. – Skóra wokół ust ciotki pokryła się siateczką zmarszczek. – Nie wolno ci biegać w pałacu i rzucać się na dorosłych. Moja siostra wychowuje stado dzikusów, a nie cywilizowanych małych arystokratów. Dlaczego jesteś tu sama? Natychmiast wracaj do pokoju dziecinnego. – Po tych słowach ciotka wyprostowała się, wygładziła spódnicę w miejscu, gdzie dotknęły jej ręce Sisi, i z determinacją poszła dalej korytarzem, nie oglądając się ani razu na siostrzenicę.

– Tak, Heleno. – Odpowiedź matki na pytanie siostry przerwała wspomnienia Sisi i znów przywiodła ją do teraźniejszości. – Moja starsza siostra Zofia, arcyksiężna Austrii.

– Wiesz, co mówią o ciotce Zofii? – Książę popatrzył na Sisi z żartobliwym uśmiechem.

– Maks, proszę cię. To naprawdę nie jest właściwe. – Księżna podniosła rękę, ale nie udało jej się uciszyć męża.

– Nazywają ją jedynym mężczyzną na dworze wiedeńskim. – Książę wybuchnął śmiechem. Odsunął na bok kubek z kawą i poprosił o wino. Księżna zacisnęła usta i gdy mąż przestał się śmiać, znów zwróciła się do córek:

– Austria ma wielkie kłopoty od czasu, gdy cesarz, szwagier Zofii, abdykował.

– To się chyba stało wtedy, kiedy byliśmy w Innsbrucku? – zapytała Sisi, znów wracając myślami do nieprzyjemnej podróży. Rodzice rzadko rozmawiali o polityce, a Possi znajdowało się tak daleko od wszelkich wydarzeń, że ignorancja Sisi przechodziła niezauważona. Mimo wszystko wiedziała, że ciotka zajmuje bardzo ważną pozycję w Cesarstwie Austriackim.

– Tak, Sisi – skinęła głową matka. – Pamiętasz tę podróż?

Sisi przytaknęła.

– Moja siostra musiała praktycznie przejąć rządy, żeby zachować władzę dla swojego syna, dopóki nie podrósł na tyle, by zasiąść na tronie – ciągnęła Ludwika.

Sisi przypomniała sobie kuzyna, poważnego nastolatka o włosach koloru cynamonu. Był już za duży, żeby przebywać w pokoju dziecinnym, ale to jego kolejkami i żołnierzykami bawił się Karol. Sisi widziała go zaledwie kilka razy, zawsze w towarzystwie nauczycieli wojskowości, służby i matki. Przypominała sobie, jak Franciszek, szczupły chłopiec, niemal kurczył się za każdym razem, gdy matka się do niego odzywała. Spoglądał na arcyksiężną, szukając wskazówek, gdzie ma stanąć, i zanim odpowiedział na pytanie, czekał na jej lekkie skinienie głowy. Sisi zastanawiała się, dlaczego właśnie tego upartego i nieśmiałego chłopca wybrano na następcę stryja.

Ludwika patrzyła teraz na Sisi, jakby mówiła tylko do niej.

– Moja siostra Zofia utrzymała się w Wiedniu w czasach, gdy mężczyźni nie potrafili tego uczynić. Choć niektórzy uważają, że siła, jaką okazywała, nie przystoi damie, udało jej się zachować cesarstwo i zawsze przy tym przestrzegała… jak mam to nazwać? – Ludwika zerknęła z ukosa na męża. – Przestrzegała form, jakich oczekuje się od osoby na tak wysokiej pozycji.

– Pewnie masz rację, Ludwiko. Wypijmy za starą dobrą Zofię. Ma więcej ikry niż my wszyscy razem wzięci. – Nie zważając na grymas żony, książę pociągnął duży łyk wina.

– A czy kuzyn Franciszek jest już wystarczająco dorosły, żeby przejąć władzę? – zapytała Sisi, spoglądając na siostrę. Helena siedziała cicho, skubiąc kawałek ziemniaka. Nigdy nie miała wielkiego apetytu.

– W rzeczy samej, Sisi – odrzekła księżna i rozpromieniła się, widząc, że kogoś interesuje to, co mówi. – Twój kuzyn Franciszek Józef objął tron. Jest teraz cesarzem Austrii.

– I na razie całkiem nieźle sobie radzi – dorzucił książę z ustami pełnymi mięsa i kapusty. – Mały Franzie przeszedł chrzest bojowy na froncie włoskim. Tak się robi z chłopca mężczyznę, Karolu. Ci Włosi grozili, że odłączą się od imperium. – Książę uderzył pięścią w stół i piana z piwa jego syna przelała się przez krawędź kufla. – A gdy już ich wykończył, potem zrobił to samo z Węgrami. Zmiażdżył ich z pomocą Rosjan. Ale prawda jest taka, że nigdy nie zaufałbym Węgrowi.

– Wasz ojciec mówi o tym, że wasz kuzyn, cesarz, zachował swoje imperium, choć w ostatnich latach w kilku jego częściach wybuchały rewolucje – wtrąciła księżna.

– A jak to się stało, że kuzyn Franciszek został cesarzem, chociaż korona należała do jego stryja? – zapytała Sisi, próbując sobie wyobrazić tego nieśmiałego, rudowłosego chłopca na tronie.

– Lud domagał się ustąpienia jego stryja – wyjaśniła księżna. – W dużej mierze to zasługa mojej siostry Zofii, że przedstawiła swojego syna jako alternatywę, która mogła zadowolić naród i zachować Habsburgów przy władzy. I udało jej się przy tym nie wzbudzić sprzeciwu reszty rodziny.

– Pewnie dlatego wszyscy mężczyźni uważają, że to Zofia ma ikrę – wymamrotał książę, śmiejąc się cicho. Ludwika popatrzyła na niego znacząco. Nad stołem zapadło napięte milczenie. Sisi poruszyła się na krześle i zerknęła z ukosa na Helenę. Po chwili matka znów zaczęła mówić:

– A teraz, gdy Franzie, to znaczy Franciszek Józef, jest przy władzy, stoi przed nim niezmiernie ważne zadanie. Obowiązek, który musi wypełnić dla dobra całego cesarstwa.

– Co to za obowiązek? – zapytała Sisi.

Ludwika odetchnęła powoli, oparła dłonie na stole i popatrzyła na nie z namysłem.

– Naturalnie musi się ożenić.

Sisi przełknęła. Sama nie wiedziała, dlaczego na tę wiadomość żołądek wywinął koziołka. Księżna Ludwika spojrzała na najstarszą córkę i zagadkowo uniosła brwi.

– Franciszek musi znaleźć sobie narzeczoną i spłodzić dziedzica korony Habsburgów.

Dlaczego matka patrzy tak na Helenę? – zastanawiała się Sisi i w jej umyśle pojawił się cień podejrzenia, niczym bezkształtna postać dostrzeżona przez zamglone okno. Nie, chyba nie mogło chodzić właśnie o to?

W jadalni zapanowało milczenie. Karol szarpnął krawat i poprosił o więcej piwa. Helena, z policzkami białymi jak obrus, nie podnosiła wzroku znad talerza.

Księżna odsunęła swój talerz i skrzyżowała dłonie na stole takim gestem, jakby podjęła jakąś decyzję.

– Néné, nigdy nie pozwalałam sobie mieć nadziei na taki los dla mojej córki. – Głos jej się załamał i Sisi ze zdziwieniem dostrzegła emocje na twarzy zwykle opanowanej i twardej jak stal matki. Ale zanim zdążyła się zastanowić, co te słowa mogą oznaczać, Ludwika już mówiła dalej:

– Pomyśleć tylko, że jedna z moich dziewczynek zasiądzie na tronie w Wiedniu!

– Mamo, chyba nie chcesz powiedzieć… – wykrztusiła Helena.

Księżna skinęła głową.

– Moja siostra prosiła o ciebie, Heleno. To ty masz zostać narzeczoną cesarza Franciszka Józefa.

Helena z hałasem upuściła widelec na talerz.

– Néné, będziesz cesarzową Austrii. – Księżna rozpromieniła się, ale pozostali członkowie rodziny milczeli. Sisi doskonale rozumiała, że siostra czuje się wstrząśnięta. Jej siostra, ta sama, która niedawno zbierała z nią kwiaty na łące, która spała obok niej w nocy i wtykała zimne stopy pod ciepłe nogi Sisi, ta nieśmiała dziewczyna, która kochała filozofię i traktaty religijne, ale symulowała chorobę przed lekcjami tańca, Helena, miała zostać cesarzową Austrii i przewodzić na cesarskim dworze w Wiedniu?

– Pomyśl tylko, Néné – ciągnęła księżna, zupełnie niestropiona milczeniem córki – gdy urodzisz syna, zostaniesz cesarzową matką, najpotężniejszą kobietą na świecie.

Książę uniósł kielich i pociągnął łyk wina.

– Za Helenę!

– Za Helenę – zawtórowała Sisi bez przekonania, wpatrując się w siostrę w oczekiwaniu reakcji. Jednak twarz Heleny pozbawiona była wszelkiego wyrazu.

– Rodzina Wittelsbachów awansuje w świecie, słyszysz, Karolu? Nie będzie ci trudno zarządzać tym księstwem, gdy twoja siostra zasiądzie na tronie habsburskim. – Księcia ogarnął nastrój do świętowania, ale reakcje pozostałych osób przy stole były mieszane. Sisi siedziała cicho, próbując przeniknąć myśli Heleny. Księżna, w pierwszej chwili promieniejąca, teraz wydawała się zdumiona milczeniem córki. A Karol nie okazywał żadnej radości z powodu wywyższenia siostry. W końcu to on przełamał milczenie.

– Helena panną młodą! Wiesz, czego on będzie od ciebie oczekiwał? – Nabił na widelec długą kiełbaskę i złowieszczo zamachał nią przed twarzą siostry. – Masz ochotę na kiełbaskę?

– Karolu! Czy ty nie masz żadnego wstydu? – syknęła księżna, wpatrując się w niego nieruchomo, dopóki nie opuścił ręki z widelcem. Sisi znalazła pod stołem wilgotną i zimną dłoń siostry.

Księżna znów spojrzała na talerz i zaczęła kroić jedzenie szybkimi, nerwowymi ruchami.

– Heleno, to ogromny zaszczyt i wszyscy jesteśmy dumni, że właśnie ciebie wybrano.

– Ale, mamo… – odezwała się w końcu Helena.

– Tak? – Księżna podniosła na nią wzrok.

– Mamo, ja…

– Wyduś to, Heleno. – Ludwika nie miała cierpliwości do nieśmiałej córki. Ta nieśmiałość z pewnością nie pochodziła z jej strony rodziny.

– Ja nie chcę wychodzić za kuzyna Franciszka – wyznała Helena i ukryła twarz w dłoniach.

Po drugiej stronie stołu Karol prychnął złośliwie. Książę popatrzył na Sisi znad brzegu uniesionego kielicha.

– Co się dzieje z twoją siostrą?

Sisi delikatnie dotknęła ramienia Heleny, szepcząc pocieszającym tonem, by dała sobie czas na oswojenie się z tą nowiną, a potem powiedziała do ojca:

– To takie niezwykłe nowiny, papo. Chyba nie może dojść do siebie ze zdumienia.

– Wydaje ci się, że znasz moje myśli, Sisi? – Helena zwróciła się do siostry ostrym, niezwykłym u niej tonem. – To nie ciebie oddają jak niewolnicę!

Rzadkie poruszenie zwykle miłej i spokojnej Heleny sprawiło, że Sisi zamilkła. Siostra miała rację; to nie o jej losie decydowano przy tym stole, to nie ona nie miała nic do powiedzenia w kwestii własnej przyszłości.

Księżna patrzyła na nie uważnie, szukając najlepszej odpowiedzi.

– Nie rozumiem cię, Heleno – powiedziała w końcu. – Każda dziewczyna chciałaby mieć dobrego i wysoko postawionego męża.

– Ja nie. – Helena potrząsnęła głową i zaczęła bezgłośnie płakać. Księżna westchnęła.

– Heleno, przecież wiesz, że któregoś dnia i tak musiałabyś wyjść za mąż. Mógłby to być saksoński hrabia, wenecki książę, a ty szlochasz, bo to jest cesarz Austrii? To najlepszy związek, na jaki mogłabyś mieć nadzieję.

Helena znów potrząsnęła głową.

– Proszę cię, mamo. Błagam. Nie każ mi tego robić.

– Heleno, Franciszek to dobry chłopiec… mężczyzna. Będzie dla ciebie miły, a ciotka Zofia pomoże ci się odnaleźć w nowym życiu na dworze.

– Ale ja nie chcę za niego wychodzić! – powtarzała Helena.

– Wiedziałaś chyba, że ten dzień się zbliża? Masz już osiemnaście lat. – Księżna spojrzała na Sisi, jakby szukała u niej pomocy.

– Przecież ja go nawet nie znam, mamo!

Sisi zauważyła narastające zniecierpliwienie matki.

– A cóż to ma do rzeczy? Ja również nie znałam waszego ojca, gdy wysłano mnie do niego na ślub. – Popatrzyła na męża, który w odpowiedzi osuszył kielich. Z zaciętymi zębami i wzrokiem bez wyrazu mówiła dalej: – A potem w noc poślubną zalewałam się łzami. Ale spełniłam swój obowiązek.

Książę nic nie powiedział i nie patrzył na żonę. Helena znów wybuchnęła szlochem.

– Na litość boską! – Ludwika podniosła się i podeszła do zapłakanej córki. – Heleno, moja głupia, przestraszona córko, nie denerwuj się tak. To najlepszy los, o jakim mogłaby marzyć dziewczyna o twojej pozycji. Twój mąż będzie cesarzem Austrii i jest dobrym, miłym człowiekiem. Czego więcej mogłabyś oczekiwać w małżeństwie?

– Ale ja nie chcę… ja w ogóle nie chcę wychodzić za mąż. – Helena pozwoliła, by matka otarła łzy z jej policzków.

– Cicho, Heleno! Z pewnością rozumiesz, że wtedy musiałabyś pójść do klasztoru. Nie miałabyś innego wyjścia. A tego chyba nie chcesz? Nie wolisz mieć ładnego własnego domu i dzieci?

Milczenie Heleny było wystarczającą odpowiedzią. Teraz Sisi poczuła się równie zdziwiona jak matka. Ona, która znała Helenę lepiej niż ktokolwiek na świecie, nie przypuszczała nawet, że siostra marzy o samotnym życiu.

– Często myślałam o klasztorze, mamo – szepnęła w końcu Helena.

Sisi dostrzegła przeciwstawne emocje walczące ze sobą na twarzy matki – współczucie dla nieśmiałej, kochającej książki córki, córki, która milczała w obecności nawet najmniejszej grupki ludzi. Zaraz jednak silniejsza z tych dwóch emocji przepędziła współczucie i twarz zacięła się w kamiennej determinacji. Należy wypełnić swój obowiązek. Ile razy Sisi słyszała te słowa z ust matki? Dama musi zaakceptować rolę, której się od niej wymaga. Ona sama, księżna Bawarii, zawsze żyła zgodnie z tym mottem, choć u boku papy to życie często nie było przyjemne. Ale tak należy robić.

Mama opanowała się po chwili.

– Heleno, to bardzo szlachetny pomysł, ale nie możemy pozwolić, żeby najstarsza córka księcia Bawarii więdła za murami klasztoru. Nie można tak po prostu odmówić cesarzowi. Wyjdziesz za Franciszka Józefa i będziesz cesarzową. Zostało to ustalone między naszymi rodzinami.

– Pozwól jej oswoić się z tą myślą, Ludwiko. – Sisi zauważyła, że ojca znużyła już ta dyskusja. – Ona jest taka nieśmiała i wystraszona. Wyobraź sobie, co by było, gdybyśmy wydali ją za jakiegoś nieokrzesanego pruskiego księcia von coś tam… Nie wytrzymałaby nawet dwóch tygodni. – Doświadczenie całego życia nauczyło księcia, że kobiety w końcu zrobią to, czego się od nich oczekuje. Pociągnął łyk wina, dając do zrozumienia, że to koniec dysputy.

Helena podniosła ręce do twarzy, żeby ukryć szloch, i jej drobne ciało zadrżało.

– Boże, dlaczego muszę…?

Księżna położyła dłoń na ramieniu córki.

– Moja mała Néné, uspokój się. Nie płacz już, proszę. Zawsze byłaś posłuszna. Zobaczysz, że pokochasz Wiedeń.

Helena opuściła ręce i podniosła wzrok.

– Ale mnie się podoba tutaj, mamo.

Sisi dostrzegła w oczach matki wahanie. Ich wyraz na chwilę zmiękł, ale Ludwika z godną podziwu samokontrolą odsunęła od siebie sentymenty. Westchnęła, cofnęła dłoń i wyprostowała się.

– Wszyscy musimy wypełniać swoje obowiązki.

Mężczyźni jedli dalej. Księżna wróciła na swoje miejsce i sięgnęła po widelec. Twarz miała bladą, bez wyrazu. Sisi straciła apetyt, Helena też. W końcu Ludwika przerwała pełną napięcia ciszę.

– Już dobrze, Heleno. Nie powiedziałam ci jeszcze wszystkiego.

– Nie chcę słyszeć o niczym więcej, mamo.

– Ale to cię z pewnością ucieszy. Nie pojedziesz na dwór sama.

Helena podniosła wzrok.

– Nie chciałabyś mieć towarzyszki na dworze? – Wzrok Ludwiki przesunął się ze starszej córki na Sisi, która wciąż ściskała dłoń siostry. Sisi też podniosła spojrzenie na matkę i naraz poczuła iskierkę nadziei. Serce zaczęło jej bić szybciej.

– Sisi i ja pojedziemy z tobą – oświadczyła matka radośnie. – To ci chyba poprawi samopoczucie?

Helena zastanowiła się nad tym i po długiej chwili skinęła głową.

Sisi poczuła podniecenie. Serce biło jej tak mocno, że prawie nie mogła oddychać. Opuści Possi. Pojedzie na cesarski dwór, do stolicy władzy i mody, będzie żyć wśród dworzan, którzy są ucieleśnieniem jednego i drugiego! To zupełnie inny świat niż jej proste życie w Bawarii. Była jednocześnie przerażona i zachwycona.

– Co ty na to, Sisi? – Księżna popatrzyła na młodszą córkę.

– Bardzo chcę tam pojechać – odpowiedziała Sisi z entuzjazmem. Poruszyła się nerwowo na krześle i pochyliła do Heleny. – Och, Néné, będziemy się świetnie bawić!

– Bawić? – Matka ściągnęła brwi i w jej tonie pojawiła się surowość. – Elżbieto, to nie będzie przygoda jak z tych romansów, które czytasz.

Radość Sisi przygasła odrobinę.

– Twoją rolą na dworze będzie pomóc siostrze się zadomowić. Będziesz jej służyć tak, jak dama dworu służy królowej, rozumiesz?

– Tak, mamo. – Sisi skinęła głową, tłumiąc uśmiech, ale serce wciąż biło jej mocno. Miała towarzyszyć Helenie przy rozpoczęciu nowego życia. Helena zostanie cesarzową Austrii, a ona, Sisi, będzie przy tym!

– Masz pilnować, żeby Helena dobrze wypadła – ciągnęła księżna. – Rozumiesz?

– Dobrze – obiecała Sisi i objęła szczupłe ramiona siostry. – Słyszysz, Heleno? Będę z tobą.

Siostry objęły się i po raz pierwszy na twarz Heleny wypłynął słaby uśmiech.

Księżna pochyliła się do młodszej córki.

– Nie muszę ci chyba przypominać, Elżbieto, jak łatwo można przysporzyć sobie kłopotów na dworze. Ciotka Zofia będzie was miała na oku, a jest znacznie mniej pobłażliwa niż ja. Masz tam być, by służyć siostrze, to wszystko. Nie chcę słyszeć, że zakochałaś się w jakimś węgierskim księciu. – Zmarszczyła brwi i Sisi zarumieniła się, unikając przenikliwego spojrzenia Karola.

– Będę cię miała na oku, Elżbieto.

– Rozumiem, mamo.

– Dobrze. – Ludwika skinęła głową i jej twarz złagodniała w uśmiechu. – Żadnych adoratorów, w każdym razie dopóki twoja siostra nie poczuje się swobodnie w nowej roli.

Pozwolono Helenie odejść od stołu. Sisi odprowadziła ją do sypialni. W milczeniu szły po schodach, obracając w głowach najrozmaitsze myśli i pytania.

Dwór habsburski! Te nowiny roznieciły ciekawość i pobudziły niespokojnego ducha Sisi. Wyobrażała sobie rzeczy, których świadkiem będzie, gdy siostra zostanie cesarzową. Wielkie sale, w których wymyślono walca, bankiety, tańce, kobiety w spódnicach tak szerokich, że przypominały dzwony katedralne. Ona, Sisi, zobaczy to wszystko, choć ma zaledwie piętnaście lat.

– Bardzo się cieszę, że pojedziesz ze mną. – Na szczycie schodów Helena uścisnęła dłoń siostry. Szły w stronę sypialni. W korytarzu płonęły świece. Sisi zauważyła, że siostra nie okazuje entuzjazmu.

– Czy mam zawołać Agatę i poprosić, żeby przyniosła wino? – zapytała, uchylając drzwi sypialni.

– Nie, Sisi. Ale zostań ze mną przez chwilę. – Helena usiadła na dużym mahoniowym łóżku, w którym spały obydwie. – Wciąż jestem wstrząśnięta.

– Będę z tobą, Néné. – Sisi rozchyliła zasłony, wpuszczając do środka ostatnie delikatne promienie letniego słońca i przez okno wpatrzyła się w zmrok zapadający nad Possenhofen. Las za łąką na brzegu jeziora Starnberg przybrał błękitnawy kolor. Jakiś chłop wracał przez łąkę do wioski, prowadząc ze sobą zmęczonego konia. W stronę nieba wznosił się dym z kominów ledwo widocznych domów stojących u zalesionych podnóży Alp Bawarskich. Wszystko tu było znajome. Sisi kochała ten widok i mogła go przywołać nawet z zamkniętymi oczami, a dzisiaj, wiedząc, że wkrótce wyjedzie daleko, patrzyła nań z nowym uczuciem. Ile jeszcze razy dane jej będzie to zobaczyć?

– Zostaniesz ze mną tylko tak długo, dopóki nie znajdziesz sobie męża. A co potem? – Zmartwienie w głosie Heleny wyrwało Sisi z rozmyślań. Spojrzała na siostrę przez ciemniejącą sypialnię. – Mąż pewnie zabierze cię do swojego pałacu w Prusach, Saksonii albo na Węgrzech. I co ja wtedy zrobię? – Usta Heleny znów zadrżały.

Sisi podeszła do siostry.

– Słyszałaś, co powiedziała mama. Będę przy tobie na dworze. Obiecuję, że nawet nie pomyślę o małżeństwie, dopóki się nie zadomowisz i nie zostaniesz szczęśliwą matką pięciorga pulchnych dziedziców austriackiej korony.

Panika Heleny przycichła, ale zaledwie na chwilę.

– Małżeństwo to coś okropnego, prawda? – rozmyślała na głos, zrzucając na podłogę ciężką suknię. Sisi zauważyła, jak drobna i krucha była sylwetka siostry, która teraz stała przed nią tylko w cienkiej koszuli i bieliźnie. A jednak na tym ciele miała spocząć odpowiedzialność za spłodzenie następnego cesarza Austrii.

Jak na sygnał, do sypialni zajrzał Karol. Sisi zirytowała się na siebie za to, że zostawiła drzwi uchylone.

– A więc taki widok będzie miał cesarz w noc poślubną? – Karol wyczuł, że równowaga sił w domu nieco się zmieniła i nie chcąc prowokować sióstr zbyt ostentacyjnie, ograniczył się do krążenia za progiem ich sypialni. – Słyszałem, co mówiłaś o swoim mężu. – Wyszczerzył zęby do na wpół rozebranej Heleny, która szybko schroniła się za parawanem.

– Idź sobie, Gackl – parsknęła Sisi i rzuciła w niego butem siostry. Karol uchylił się, ale wciąż tkwił za progiem.

– Ja się nigdzie nie wybieram. To wy macie stąd wyjechać. Helena pojedzie do Wiednia i Franciszek Józef nadzieje ją na swoją austriacką parówkę – zarżał. – Biedna mała, niewinna Helena pewnie złapie syfilis od którejś z pałacowych kurw Franciszka.

Ignorując brata, Sisi zwróciła się do Heleny:

– A Gackl pewnie nigdy w życiu nie nadzieje żadnej dziewczyny na swoją parówkę. Kto miałby ochotę zbliżyć się do takiej dziobatej twarzy i wąchać smród skwaśniałego piwa?

Ta obelga tylko rozwścieczyła Karola, który zaraz odparował cios:

– Ja na twoim miejscu, Heleno, nie wyczekiwałbym za bardzo nocy poślubnej. Franciszek Józef jest cesarzem i dostaje wszystko, czego chce. Jak ci się wydaje, jak wypadniesz w porównaniu do którejś z jego doświadczonych kurtyzan? – Grymas na twarzy Sisi nakręcał go coraz bardziej. – I ciekawe, kto dziobnie ciebie, Sisi? Żadna z was nie ma pojęcia o tym, co musi się zdarzyć, prawda? Jak myślicie, dlaczego mama zawsze opowiada, że płakała w swoją noc poślubną?

Rozzłoszczona Sisi podeszła do Karola i oświadczyła z pewnością siebie, której wcale nie czuła:

– A ty jak myślisz, jak cesarz potraktuje brata, który dręczył jego ukochaną narzeczoną? Możesz być pewny, że mu o tobie opowiem. Powiem, że nosisz imię po kogucie i zasługujesz na porządne dziobanie!

Zdumiony siłą jej gniewu, Karol odwrócił się i odszedł.

– Kto go nauczył takiej podłości? – zastanawiała się Sisi na głos, prostując zwinięte w pięści dłonie. Zza parawanu dochodził cichy płacz. – Na litość boską, Néné, wyjdź stamtąd wreszcie! – Opadła na łóżko. Wspieranie siostry zupełnie ją wyczerpało i pomyślała, że jej rola na dworze będzie bardzo wymagająca. – Nie bierz sobie tego do serca. Karol jest zazdrosny, że cesarz zaprosił nas na dwór, a on będzie musiał siedzieć tutaj z dzieciakami.

Helena wyszła zza parawanu. W czarnych oczach błyszczało przerażenie.

– To okropne, prawda?

– Co? Rządzenie cesarstwem? To, że będziesz nosić najpiękniejsze korony i suknie w całej Europie, a wieczorami będziesz tańczyć do cesarskich skrzypiec? – Sisi rozplotła warkocze i ciężkie fale włosów rozsypały się na ramionach.

– Nie. To, co Karol powiedział o nocy poślubnej – szepnęła Helena.

– Nie wiem. – Sisi zamilkła. Od matki słyszały jedynie aluzje, strzępki słów o tym, co się wtedy naprawdę dzieje. W tych niejasnych i przerażających aluzjach pojawiały się słowa takie jak „obowiązek” i „uległość”. Coś trzeba było znieść, przetrwać dla dobra męża i rodziny. Ale pokojówka mówiła zupełnie co innego. – Agata słyszała, że to może być całkiem przyjemne i że nie wszystko jest w tym złe.

Helena szerzej otworzyła oczy.

– A gdzie to słyszała?

– W kuchni przez cały czas rozmawiają o takich sprawach. To tylko my nic o tym nie wiemy. – Pomyślała, że to niedorzeczne, skoro właśnie na ich barkach spoczywała odpowiedzialność za podtrzymanie dynastii.

Helena zastanawiała się przez chwilę.

– Zdaje się, że Karol wie o tym bardzo dużo.

Sisi przechyliła głowę na bok.

– Nie z własnego doświadczenia, tego możemy być pewne.

Z ust Heleny wydobył się stłumiony śmiech, zaraz jednak dziewczyna znów przygasła.

– Czy myślisz, że kiedy zostanę żoną Franciszka, będę musiała… no, wiesz…

– Tak, Heleno – odpowiedziała Sisi bezbarwnie. – Będziesz musiała.

Helena znów wydawała się zniechęcona.

– Mam nadzieję, że zaręczyny będą bardzo długie.

– Nie martw się. – Sisi zaczęła się rozbierać do snu, starając się zachować pogodny ton głosu. – Nie będziesz musiała robić tego często. Musisz tylko urodzić Franciszkowi kilku synów.

– Pomyśl o naszej rodzinie – powiedziała siostra z namysłem. – Ja, ty, Karol, Maria, Matylda, Zofia Charlotta i mały Maks. Czy możesz uwierzyć, że mama i papa zrobili to siedem razy?

– Nie, to mnie przeraża. – Sisi potrząsnęła głową i obydwie wybuchnęły chichotem.

W drzwiach stanęła księżna Ludwika z nowo zapaloną świecą.

– Cieszę się, że widzę was znowu w dobrym nastroju. Mam nadzieję, Néné, że pogodziłaś się już z tą okropną myślą, że masz wyjść za cesarza?

– Mamo! – Sisi przywołała matkę gestem. Księżna postawiła świecę na stoliku i pocałowała obie córki w czoło.

– Nie siedźcie zbyt długo. I nie zapomnijcie…

– Wiemy, wiemy – przerwała jej Sisi. – Pacierz.

– Dobranoc. – Ludwika się uśmiechnęła i zniknęła za drzwiami.

Sisi odrzuciła kołdrę i weszła do łóżka. Ciało miała rozgrzane od podniecenia i ciepłego letniego powietrza. Westchnęła, patrząc na siostrę, która rozczesywała ciemne włosy przed pokrytym zaciekami lustrem. Wyczuwając, że początkowa panika Heleny już trochę minęła, jeszcze raz wróciła do tematu.

– Doprawdy, Heleno, te nowiny nie są takie okropne. Cesarz? Zachowałaś się tak, jakbyś usłyszała, że zaręczono cię z miejscowym rzeźnikiem!

Helena odłożyła grzebień z kości słoniowej na stolik i dołączyła do Sisi w łóżku.

– Gdybym wyszła za miejscowego rzeźnika, to przynajmniej mogłabym pozostać bliżej domu i przyjeżdżać do Possi na obiad w każdą niedzielę.

– A twój mąż przywoziłby mięso na kolację – dodała Sisi.

– I Karol zostawiłby mnie w spokoju, bo inaczej mógłby skończyć jako gulasz – dodała Helena i niechętnie przyłączyła się do śmiechu siostry.

– Będę tęsknić za domem – powiedziała Sisi po chwili, poprawiając długie włosy, które rozsypały się na poduszce.

Helena skinęła głową, na jej twarzy oświetlonej migoczącym blaskiem świec odbił się niepokój.

– Ciekawa jestem, jaki jest ten Franciszek? – mówiła Sisi, przypominając sobie nieśmiałego chłopca o ciemnorudych włosach. – To wszystko jest takie nierzeczywiste. – Próbowała sobie wyobrazić spotkanie Heleny z tym kuzynem, z którego wyrósł cesarz. Z pewnością wszystkie poruszone księżniczki, hrabianki i markizy na dworze zbiorą się dokoła, będą jej się przyglądać i szukać w niej jakiejś słabości, jakiejkolwiek szczeliny, przez którą można byłoby przypuścić atak. Czy Helenie wystarczy zimnej krwi i odwagi, by oczarować tego młodego władcę, najpotężniejszego i najbardziej pożądanego kawalera w Europie? Będzie musiała to zrobić. Nie miała wyboru.

– Pomyśl, siostrzyczko. Helena, księżniczka Bawarii, z domu Wittelsbach, zostaje cesarzową Austrii.

Helena nie odpowiedziała, tylko zagrzebała się pod kołdrami, choć noc była ciepła.

– Néné, jesteś bardzo milcząca. – Sisi przytuliła się do siostry. Pomyślała, że będzie za nią tęsknić, ale zachowała swój smutek dla siebie, wiedząc, że powinna być silna za nie obydwie. – Porozmawiaj ze mną. Jak się czujesz?

– Nie czuję się bardzo… cesarsko – odrzekła siostra po chwili.

– Och, Néné, moja nieśmiała, cicha siostro. Nie możesz wątpić w siebie. Nawet nie wiesz, jaka jesteś urocza i śliczna. – Głos Sisi brzmiał bardzo głośno w porównaniu z głosem siostry. – Będziesz wspaniałą cesarzową – dodała z determinacją. – Kiedy cesarz zobaczy cię jako pannę młodą, powie, że nigdy nie widział piękniejszej kobiety.

Gdy Helena zapadła w niespokojny sen, Sisi podniosła się z łóżka i stanęła przy oknie. Wiszący nisko na niebie księżyc spowijał jasnym blaskiem pola i wzgórza. Nie mogła zasnąć; często jej się to zdarzało. Po drugiej stronie okna czekała spokojna, ciepła noc, kusząc ją do wyjścia.

Po ciemku znalazła szlafrok i stąpając ostrożnie, żeby drewniane deski nie skrzypiały, wsunęła stopy w ulubione pantofle z czerwonego aksamitu. Te zniszczone pantofle, prezent na piętnaste urodziny, służyły jej podczas samotnych nocnych wypraw. Całe były poplamione ziemią z Possenhofen, trawą i błotem, które na stałe przywarło do podeszew. Postanowiła, że zabierze te pantofle ze sobą na dwór i zaśmiała się w duchu na myśl, że w ten sposób zawsze będzie mogła stąpać po swojej ukochanej bawarskiej ziemi.

Na zewnątrz sowa zawodziła swoją melancholijną pieśń. Na polach świerszcze o ciałach przypominających małe skrzypce grały dla siebie nawzajem nocne walce, które istniały na długo przed tym, zanim Johann Strauss zaczął komponować w Wiedniu. Żaby w pobliskim jeziorze Starnberg kumkały i rechotały znajome miłosne rapsodie. Sisi szeroko rozpostarła ramiona i popatrzyła na księżyc, ze śmiechem wchłaniając w siebie noc.

Rodzice nie wychowali jej zbyt religijnie. Przykładali znaczenie do ducha religii, ale nie do dogmatów. Ojciec nawet patrzył przez palce na reformatorów w swoim księstwie, protestantów, którzy jawnie przeciwstawiali się Kościołowi katolickiemu i we wszystkich innych miejscach byli za to karani. Wpojono jej jednak uwielbienie dla Najwyższego i świadomość Jego obecności wszędzie dokoła. Choć trudno było dostrzec Boga w niektórych zatęchłych starych kościołach i przyjąć Jego słowa w niezrozumiałej łacinie, Sisi czuła Jego niezaprzeczoną obecność w majestacie gór, w powtarzalności wschodu słońca i miękkim świetle księżyca. Bóg był niewidzialną mocą, która wprawiała w ruch cały świat przyrody, dojrzewające i przechodzące jedna w drugą pory roku z ich swoistym pięknem, kozicę, która niezmordowanie wspinała się na szczyt, albo ogień, który ścigał się z wiatrem.

Jakże będzie tęskniła do Possi!

Pozostała na zewnątrz przez jakiś czas, krążąc po dziedzińcu przysadzistego, białego zamku, gdy naraz jakiś szelest przerwał jej rozmyślania. Był to dźwięk zupełnie inny od świerszczy i sów, dźwięk wydany przez człowieka. Obróciła się i zobaczyła postać przemykającą się przez łąkę w stronę wioski. Było ciemno, ale Sisi natychmiast rozpoznała tę sylwetkę.

– Papa – powiedziała cicho, tak żeby jej nie usłyszał. Zapewne szedł do jakiejś swojej kobiety. Westchnęła.

– Proszę, niech Franciszek będzie wierniejszy Helenie niż papa mamie – szepnęła, posyłając modlitwę w ciepłą, nieruchomą noc.

II

Kiedyś byłam tak młoda i bogata

W radość życia i nadzieję;

Moja siła była niezłomna,

Otwierał się przede mną cały świat.

Elżbieta „Sisi”, cesarzowa Austrii

Rozdział drugi

Cesarski kurort Bad Ischl, Górna Austria

Sierpień 1853

Dalsza część dostępna w wersji pełnej

Spis treści:

Tytuł oryginału: The Accidental Empress

Pierwsze wydanie: Howard Books, Nowy Jork 2015

Opracowanie graficzne okładki: Karolina Michałowska

Ilustracja na okładce: Arcangel

Redaktor prowadzący: Alicja Oczko

Opracowanie redakcyjne: Joanna Morawska

Korekta: Małgorzata Narewska

Copyright © 2015 by Allison Pataki

Copyright © for the Polish edition by HarperCollins Polska sp. z o.o., Warszawa 2015, 2022

Wszystkie prawa zastrzeżone, łącznie z prawem reprodukcji części lub całości dzieła w jakiejkolwiek formie.

Niniejsza książka to fikcja literacka z gatunku beletrystyki historycznej. Występujące w niej postaci i ich losy, poza postaciami dobrze znanymi, są wytworem wyobraźni autorki, a wszelkie podobieństwo do osób rzeczywistych – żywych lub umarłych – jest całkowicie przypadkowe

HarperCollins jest zastrzeżonym znakiem należącym do HarperCollins Publishers, LLC. Nazwa i znak nie mogą być wykorzystane bez zgody właściciela.

ISBN 978-83-276-9144-6

HarperCollins Polska sp. z o.o.

ul. Domaniewska 34a

02-672 Warszawa

www.harpercollins.pl

Konwersja do formatu EPUB, MOBI: Katarzyna Rek / Woblink