Zły chłopiec ebook

Copyright © Magda Umer & Bogusław Linda

Copyright for the Polish edition © Wydawnictwo Pascal. Wszelkie prawa zastrzeżone. Wydawnictwo Pascal dołożyło wszelkich starań, by ustalić prawa autorskie do wszystkich zamieszczonych w książce fotografii. Jeśli jednak wkradły się jakieś nieścisłości, prosimy o informację, by w kolejnej edycji nanieść ewentualne zmiany.

Tytuł: Zły chłopiec

Redakcja: Ewa Lewandowska

Korekta: Katarzyna Zioła-Zemczak

Projekt graficzny okładki: Dominika Raczkowska

Obróbka zdjęć: Andrzej Macura

Redakcja techniczna: Jarosław Jabłoński

Zdjęcie na okładce: Lidia Popiel

Redaktor kreatywna: Magda Mazur

Redaktor naczelna: Agnieszka Hetnał

ZDJĘCIA:

Krzysztof Fus: strony 192, 193, 196, 197, 199

Lidia Popiel: strony 102, 103, 111, 114, 117, 122, 132, 133, 138, 139, 140, 149, 150, 155, 168, 169, 200

Pozostałe fotografie pochodzą z archiwum prywatnego Lidii Popiel i Bogusława Lindy.

SESJA ZDJĘCIOWA:

Fotograf: Lidia Popiel

Współpraca foto: Michał Glinicki

Asystent fotografa: Tomasz Glinicki

Postprodukcja: Alex Linda

Stylizacja ubrań: Habriella Yatska

Make-up: Alicja Stempniewicz

Scenografia: Anna Tyślerowicz

Asystent scenografa: Michał Ruff

Następujące osoby i firmy pomogły nam w organizacji sesji zdjęciowej, za co bardzo dziękujemy:

DOM HANDLOWY VITKAC, BUTIK LIKUS CONCEPT STORE I MARKA DIESEL. DH VITKAC, ul. Bracka 9, 00-501 Warszawa

FUKKI, ul. Mokotowska 48, 00-543 Warszawa

RAGE AGE, ul. Mińska 25, 03-808 Warszawa

ROBERT KUPISZ, ul. Mokotowska 48/204, 00-543 Warszawa

Fashion PR, ul. Chmielna 21/3, 00-020 Warszawa

LIBERATOR, AUTORYZOWANY DEALER HARLEY-DAVIDSON®, ul. Górczewska 30, 01-139 Warszawa

Rozdział I

Coraz dalej od domu

Już wtedy byłeś wielkim samotnikiem?

Marzyłem, żeby mieszkać gdzieś w ogromnym zamku czy olbrzymim domu i mieć swój schowek.

Bo­gu­siu, zna­my się i lu­bi­my od lat, miesz­ka­my po są­siedz­ku. Dzie­li nas małe je­zio­ro i ja­kieś osiem­na­ście pło­tów, a łą­czy sym­pa­tia i współ­ist­nie­nie w tej sa­mej epo­ce na­szej dziw­nej oj­czy­zny. Wszy­scy wie­dzą, że je­steś wy­bit­nym ak­to­rem, ale już nie wszy­scy, że je­steś życz­li­wym, ser­decz­nym czło­wie­kiem, a tak­że świet­nym ku­cha­rzem. Nie znam męż­czy­zny, któ­ry tyle wie o kar­czo­chach i tak wspa­nia­le go­tu­je. Skąd ci się wzię­ło to go­to­wa­nie, na dłu­go przed modą na go­to­wa­nie? Może było tak, że jak ja­dłeś, na przy­kład obiad w szko­le, to mó­wi­łeś: „Ja­kie to okrop­ne, ja bym to zro­bił le­piej”?

Nie mia­łem obia­dów w szko­le. W domu też nie, po­nie­waż mama pra­co­wa­ła na uni­wer­sy­te­cie i nie mia­ła cza­su. La­ta­łem do Pia­sta, na osie­dlu Mil­le­nium. Tam mie­li­śmy taki obrzy­dli­wy bar, ale zra­zy za­wi­ja­ne z ka­szą gry­cza­ną były na­praw­dę do­bre. No kur­czę… na­praw­dę do­bre. Ale inne rze­czy nie były do­bre, nie­ste­ty.

Ale czy wte­dy, w tym ba­rze Piast, mó­wi­łeś so­bie: „Jak oni to zro­bi­li, że wy­szło coś aż tak nie­do­bre­go”?

W ogó­le mnie to wte­dy nie in­te­re­so­wa­ło.

To skąd ci się to wzię­ło? Do­pie­ro na sta­re lata?

Wcze­śniej, jesz­cze w mło­do­ści. Za­czą­łem tro­chę po­dró­żo­wać i pły­wać łód­ką po pol­skich je­zio­rach: Cha­rzy­ko­wy, Choj­ni­ce, Je­zio­ro Gu­zian­ka na Ma­zu­rach. I za­czy­na­łem od bar­dzo pro­stej rze­czy. Ku­po­wa­łem pusz­ki, bo były naj­tań­sze, a wie­czo­rem trze­ba było coś zjeść. Za­czą­łem to do­pra­wiać, uroz­ma­icać. I tak się za­czę­ło.

A mia­łeś czym do­pra­wiać?

Nie mia­łem tego, co dziś, ale był czo­snek, ce­bu­la, pa­pry­ka.

I na przy­kład po­czę­sto­wa­łeś ko­goś na tej łód­ce i cie­szy­łeś się, że mu sma­ko­wa­ło?

Nie czę­sto­wa­łem ni­ko­go.

Naj­pierw sam so­bie ja­dłeś?

Naj­pierw i po­tem. Bo ja naj­czę­ściej pły­wa­łem sam.

Już wte­dy by­łeś wiel­kim sa­mot­ni­kiem?

Tak.

Sa­mot­nik od dziec­ka?

Wiesz… ja miesz­ka­łem w To­ru­niu, w blo­ku, tyl­ko z mamą. Nie­da­le­ko dzi­siej­sze­go Ra­dia Ma­ry­ja. To się na­zy­wa­ło Ko­zac­kie Góry, moja dziel­ni­ca. Miesz­kał tam też wte­dy Grze­gorz Cie­chow­ski, ale nie zna­li­śmy się, był tro­chę młod­szy. No więc miesz­ka­łem w blo­ku i mia­łem bar­dzo mały po­ko­ik – może dwa na czte­ry me­try. Mie­ści­ła się w nim wą­ska le­żan­ka i taki seg­ment biur­ko­wy, w któ­rym otwie­ra­ło się kla­pę. Le­d­wie dało się usiąść na krze­śle mię­dzy łóż­kiem a tym seg­men­tem. Taka wą­ska klit­ka z oknem. I już wte­dy ma­rzy­łem, żeby miesz­kać gdzieś w ogrom­nym zam­ku czy ol­brzy­mim domu i mieć swój scho­wek. Nie wiem, czy ro­zu­miesz?

Skryt­kę? Jak naj­bar­dziej ro­zu­miem.

Skryt­kę. Gdzie by się wcho­dzi­ło przez…

Taj­ne przej­ście!

No wła­śnie, taj­ne przej­ście. I tam w środ­ku mógł­bym sie­dzieć sam, wiesz, tak zu­peł­nie sam, żeby nikt mnie nie mógł zna­leźć.

Jak ja to ro­zu­miem. Czy by­li­ście bied­ni?

Tak… ale wte­dy nie zda­wa­łem so­bie z tego spra­wy. Dziad­ko­wie po­cho­dzi­li z Wi­leńsz­czy­zny, byli bied­ni. Z tam­tych lat pa­mię­tam smak plac­ków ziem­nia­cza­nych z cu­krem. Na mię­so ni­ko­go nie było stać. No tak, ta­kie były cza­sy.

Pra­wie wszy­scy byli wte­dy bied­ni, a je­śli mie­li ja­kieś ma­jąt­ki, to je skrzęt­nie ukry­wa­li. Ta­kie cza­sy.

Tak to było. Ro­dzi­ce prze­sta­li miesz­kać ra­zem, miesz­ka­łem tro­chę z mamą w To­ru­niu, tro­chę u taty w Byd­gosz­czy, tro­chę z dziad­ka­mi. A jak mia­łem szes­na­ście lat, to sam od­sze­dłem z domu.

Chcia­łeś uciec?

Chy­ba chcia­łem uciec od tych wszyst­kich do­mo­wych kom­pli­ka­cji. Ale nie mógł­bym po­wie­dzieć, że bra­ko­wa­ło mi ojca. Był fan­ta­stycz­nym, lo­jal­nym, do­brym czło­wie­kiem i bar­dzo mnie ko­chał. Tyl­ko za­ko­chał się w in­nej ko­bie­cie; a ja ją bar­dzo lu­bi­łem.

Dzi­siaj co dru­gie dziec­ko prze­ży­wa ta­kie kom­pli­ka­cje. Ta­kie cza­sy.

Ta­kie cza­sy.

A gdy­byś mógł wy­bie­rać – uro­dzić się trzy­dzie­ści lat wcze­śniej albo trzy­dzie­ści lat póź­niej, albo w swo­ich cza­sach – któ­rą epo­kę byś wy­brał?

Ja chy­ba chciał­bym żyć jesz­cze daw­niej, bo je­stem fa­nem hi­sto­rii od­le­głej. Z jed­nej stro­ny chciał­bym żyć w cza­sach, kie­dy po­wie­trze było po­wie­trzem, woda wodą, koń ko­niem, a z dru­giej stro­ny wiem, że pro­blem z ze­psu­ty­mi zę­ba­mi był­by strasz­ny.

Czy­li z jed­nej stro­ny chciał­byś żyć w epo­ce bez elek­trycz­no­ści, a z dru­giej je­steś już za bar­dzo roz­piesz­czo­ny przez tę elek­trycz­ność.

Wła­śnie tak. Chciał­bym żyć choć na chwi­lę w paru epo­kach, żeby do­tknąć, po­wą­chać, po­czuć, jak to wy­glą­da­ło.

I dla­te­go czy­tasz książ­ki hi­sto­rycz­ne i grasz w fil­mach, mo­gąc ima­gi­no­wać so­bie, że ży­jesz w tych in­nych epo­kach…

Ja, nie­ste­ty, ra­czej nie mia­łem wie­lu moż­li­wo­ści gra­nia w fil­mach hi­sto­rycz­nych, ja­koś mnie omi­ja­ły. Dla­te­go wła­śnie tym fil­mem, któ­ry wspo­mi­nam naj­mi­lej w swo­im ży­ciu, jest Cri­men we­dług Jó­ze­fa Hena w re­ży­se­rii Laco Ada­mi­ka. Przez rok sie­dzie­li­śmy w Biesz­cza­dach… Nie było dla mnie pięk­niej­sze­go pla­nu fil­mo­we­go niż tam. Sie­dem­na­sty wiek! Jeź­dzi­łem w ta­kiej błę­kit­nej zbroi, sie­kłem, strze­la­łem z sa­mo­pa­łu. Kap­tu­ry, szpa­dy, heł­my, przy­łbi­ce… po pro­stu żyć nie umie­rać!

Kie­dy to krę­ci­li­ście?

W osiem­dzie­sią­tym siód­mym, osiem­dzie­sią­tym ósmym. Chy­ba coś ta­kie­go.

No to się tro­chę za­ga­lo­po­wa­li­śmy. Wróć­my do two­ich mło­dych lat. Co naj­mi­lej wspo­mi­nasz z dzie­ciń­stwa?

Wa­ka­cje! Wa­ka­cje z moim cio­tecz­nym bra­tem Zbi­gnie­wem, z któ­rym się wy­cho­wy­wa­łem. Dwa lata ode mnie star­szy – a wte­dy to było bar­dzo dużo! La­tem pod dom mo­ich dziad­ków w Byd­gosz­czy przy alei Pierw­sze­go Maja je­de­na­ście, na­prze­ciw­ko kina Po­mo­rza­nin, za­jeż­dżał ko­niem pan Gol­gin, nasz wa­ka­cyj­ny go­spo­darz. Koń rżał, fur­man­ka cze­ka­ła, bab­cia pa­ko­wa­ła do­by­tek za­wi­nię­ty w duże chu­s­ty. Bra­ła na­wet lam­py naf­to­we, bo na po­cząt­ku nie mie­li­śmy tam jesz­cze prą­du, wy­obra­żasz so­bie?! Jak była bu­rza, lu­dzie wy­cho­dzi­li przed gum­no ze świę­ty­mi ob­raz­ka­mi i mo­dli­li się, żeby pio­run ich oszczę­dził. I z tym ko­niem, z tym wszyst­kim, je­cha­li­śmy z bab­cią do wsi Ko­by­lar­nia. Ja ze star­szym ku­zy­nem Zbysz­kiem. I tak co roku. Wra­ca­li­śmy do­pie­ro pierw­sze­go wrze­śnia, kie­dy za­czy­na­ła się szko­ła.

Ro­dzi­ce chcie­li, że­by­ście mie­li dużo świe­że­go po­wie­trza i byli zdro­wi.

No chy­ba o to cho­dzi­ło…

A od­wie­dza­li cię na wa­ka­cjach?

Nie pa­mię­tam… pa­mię­tam tyl­ko sto­pień zży­cia się or­ga­ni­zmu z te­re­nem. Pod ko­niec wa­ka­cji umie­li­śmy bie­gać po rży­sku jak wiej­skie dzie­cia­ki. Mie­li­śmy w tej Ko­by­lar­ni dwie kry­jów­ki. Jed­ną w sia­nie, w sto­do­le. Trze­ba się było prze­bić przez całą sto­do­łę, a na koń­cu, przy de­skach, mie­li­śmy wy­ło­żo­ne ja­ki­miś ko­ca­mi czy ga­ze­ta­mi Coś Taj­ne­go, czy­li skryt­kę. Jed­ną de­skę się od­su­wa­ło, tam było też okno, przez któ­re moż­na było po­pa­trzeć na pole. Za­pa­trzyć się.

I dłu­go tak się za­pa­try­wa­łeś?

O Jezu, jak dłu­go! I naj­waż­niej­sze było to, że nikt nie wie­dział o tym, że ja mam taki wi­dok!

A dru­ga skryt­ka?

Dru­ga… w obo­rze był sta­ry go­łęb­nik. Wcho­dzi­ło się po dra­bi­nie, na ze­wnątrz. W tym go­łęb­ni­ku nie było już go­łę­bi, ale za to wy­kle­ili­śmy tam całe ścia­ny Ty­tu­sem, Rom­kiem i A’Tom­kiem.

I co tam ro­bi­li­ście?

Ja­ra­li­śmy ja­kieś faj­ki czy wy­su­szo­ne li­ście, nie wiem z cze­go.

A jak tak so­bie tam sie­dzie­li­ście, to roz­ma­wia­li­ście o Ty­tu­sie, Rom­ku i A’Tom­ku czy o tym, kim chce­cie być w przy­szło­ści?

Kom­plet­nie nie pa­mię­tam. Ja z dzie­ciń­stwa pa­mię­tam tyl­ko jed­no – za­pa­chy.

I tyl­ko wła­sne to­wa­rzy­stwo wam wy­star­cza­ło czy szu­ka­li­ście ko­goś, na przy­kład do gra­nia w pił­kę?

Tam nie było ni­ko­go do gra­nia w pił­kę. Cza­sa­mi trze­ba było się prze­drzeć do spół­dziel­ni, do GS-u – dwa ki­lo­me­try szo­są, czy­li ro­we­ra­mi. Wte­dy zwy­kle ata­ko­wa­ły nas wa­ta­hy miej­sco­wych. My­śmy byli let­ni­sko­wi, czy­li obcy. Bili nas po pro­stu. Na­pier­da­la­li.

Nie by­łeś dziel­nym i sil­nym chłop­cem?

Nie za bar­dzo. Ale nie by­łem tchó­rzem. Bi­łem się. Tyl­ko mia­łem krzy­wi­cę klat­ki pier­sio­wej, z bie­dy. Wte­dy w szko­le nikt nas nie ba­dał, nie mó­wi­ło się o wi­ta­mi­nie D. Mu­sia­łem dużo ćwi­czyć, za­pi­sa­łem się więc na judo i boks. Tre­no­wa­łem przez całe dzie­ciń­stwo i mło­dość. Zmęż­nia­łem.

A co pa­mię­tasz ze szko­ły?

Pod­sta­wo­wej czy śred­niej?

Za­cznij­my od pod­sta­wo­wej. By­łeś lu­bia­ny?

Chy­ba tak. Ale za­wsze cho­dzi­łem swo­imi dro­ga­mi. Pa­mię­tam na przy­kład, jak po­je­cha­li­śmy na wy­ciecz­kę do War­sza­wy. Zro­bi­ła na mnie pio­ru­nu­ją­ce wra­że­nie. Ogrom­ne mia­sto, Pa­łac Kul­tu­ry, wiel­ki świat. Ale naj­bar­dziej chcia­łem zo­ba­czyć zoo. Mał­py, żu­bry, te spra­wy, to mnie krę­ci­ło. I zo­sta­łem w tym zoo, bo się za­ga­pi­łem, a cała kla­sa po­je­cha­ła na Dwo­rzec Głów­ny, wra­cać do To­ru­nia. Wy­cho­waw­ca od­krył moją nie­obec­ność do­pie­ro w po­cią­gu… a wiesz, wte­dy po­cią­gi raz na dobę… Pa­ni­ka. A ja ja­koś do­tar­łem na dwo­rzec, tram­wa­ja­mi, au­to­bu­sa­mi i tam za­przy­jaź­ni­łem się z mi­li­cjan­ta­mi i oni prze­no­co­wa­li mnie w celi. Mia­łem wte­dy osiem, dzie­więć lat.

I po­tem mia­łeś strasz­ną awan­tu­rę?

Nie! Ten na­uczy­ciel przy­je­chał skru­szo­ny i prze­ra­żo­ny, że zo­sta­wił małe dziec­ko. Wra­ca­li­śmy ra­zem po­cią­giem noc­nym, on mi ku­pił cze­ko­la­dę… W su­mie było fan­ta­stycz­nie. Przy­go­da!

Przy­go­da była naj­waż­niej­sza. Cho­dzi­łeś do kina na fil­my przy­go­do­we?

Na wszyst­kie we­ster­ny, ja­kie spro­wa­dza­no wte­dy do Pol­ski! Pod­ra­bia­łem le­gi­ty­ma­cję, a jak mnie wy­rzu­ca­li, wcho­dzi­łem in­ny­mi drzwia­mi. Mu­sia­łem się do­stać do środ­ka.

A kie­dy za­czą­łeś pa­lić pa­pie­ro­sy?

Może mia­łem dzie­sięć lat… Ma­zu­ry i Par­ta­ga­sy się na­zy­wa­ły… Wszyst­ko przez tego ku­zy­na. On mnie na­uczył pić, pa­lić i bić się łań­cu­cha­mi z chło­pa­ka­mi z in­ne­go re­jo­nu Byd­gosz­czy.

Czy­li on cię w ja­kimś sen­sie ze­psuł?

Sta­rał się.

Ale tak z dzi­siej­sze­go punk­tu wi­dze­nia – uda­ło mu się?

Nie, jed­nak nie. Wiesz, na­sze my­śle­nie było w za­sa­dzie szla­chet­ne. Jed­ne­go dnia by­li­śmy pa­lą­cy­mi i pi­ja­ny­mi kow­bo­ja­mi, a dru­gie­go nie­pa­lą­cy­mi i nie­pi­ją­cy­mi In­dia­na­mi. To wszyst­ko była spra­wa wy­obraź­ni. Poza tym… nie stać nas było na za­opa­try­wa­nie się w pa­pie­ro­sy i wód­kę co­dzien­nie. Ro­bi­li­śmy to rzad­ko, ale było co wspo­mi­nać. Ale pa­le­niem trud­no to na­zwać. A pi­li­śmy w ki­blu.

W ki­blu?

U dziad­ków, w ta­kim skła­dzi­ku na par­te­rze. Kie­dy dziad­ko­wie po woj­nie ku­po­wa­li miesz­ka­nie w Byd­gosz­czy, mu­sie­li je ku­pić ra­zem z pew­nym Po­mo­rza­kiem. Dzia­dek ku­pił całe miesz­ka­nie, ale Ru­scy mu wrzu­ci­li Łasę, są­sia­da, ta­kie­go al­ko­ho­li­ka z gmi­nu. I tak się po­ro­bi­ło, że dziad­ko­wie mie­li dwa po­ko­je, a Łasa trzy po­ko­je z sa­lo­nem. No i w związ­ku z tym my­śmy zo­sta­li bez to­a­le­ty. To zna­czy my na trze­cim pię­trze, a ki­bel na par­te­rze. I tam pi­li­śmy go­rza­łę pierw­szy raz. Ku­zyn Zbi­gniew ją wy­kom­bi­no­wał. Na przy­kład pi­li­śmy li­kier ana­na­so­wy, łą­czy­li­śmy to z mię­tów­ką i po tym rzy­ga­li­śmy.

A jak by­łeś taki mały i przy­cho­dzi­łeś do domu, to mama nie wi­dzia­ła, że je­steś tro­chę pi­ja­ny?

Nie. Bo wte­dy nie miesz­ka­łem z nią, tyl­ko z dziad­ka­mi. A oni nie wi­dzie­li. Trud­ny by­łem.

A kie­dy bu­dzi się w to­bie męż­czy­zna?

Może w szó­stej kla­sie szko­ły pod­sta­wo­wej. Na ko­lo­niach. Pierw­sza mi­łość. I wte­dy już, że tak po­wiem, tań­czy­li­śmy przy dźwię­kach mu­zy­ki.

A pa­mię­tasz ja­kiej?

Por­to­fi­no.

Ach! To była wte­dy też moja uko­cha­na pio­sen­ka… „Jest dłu­gie lato w Por­to­fi­no”. Ależ to był prze­bój w sześć­dzie­sią­tym czwar­tym roku!

Tak, to się zga­dza. I były jesz­cze te… Pola zie­lo­ne.

Pa­mię­tam:

„Pola zie­lo­ne, lat mło­dych blask,

Chwi­le zie­lo­ne ze sobą po­rwał czas,

Tyl­ko w ma­rze­niach uśmie­rza się mój ból,

Gdy we wspo­mnie­niach idzie­my brze­giem pól,

Wko­ło zie­lo­no, zie­lo­no i w nas.

(…)

Mi­łość zie­lo­na jak oczu twych blask” – ale mi przy­po­mnia­łeś mło­dość!

Przy tych Po­lach zie­lo­nych i przy Por­to­fi­no po raz pierw­szy ca­ło­wa­łem się z ko­bie­tą. I pa­mię­tam, że wte­dy by­łem za­ko­cha­ny w zu­peł­nie in­nej dziew­czy­nie, a mia­no­wi­cie w jej ko­le­żan­ce.

To dla­cze­go z tą się ca­ło­wa­łeś?!

Ona jak­by wy­mo­gła na mnie ten po­ca­łu­nek, po­nie­waż była więk­sza i wyż­sza.

Po pro­stu zo­sta­łeś zmu­szo­ny do po­ca­łun­ku!

Ja­kaś tam am­bi­cja dzia­ła­ła, a poza tym cie­ka­wość, jak to jest z tym ca­ło­wa­niem. No wiesz…

No wiem…

Ca­ło­wa­łem się z inną, a ko­cha­łem się w in­nej… Bo tak to wy­glą­da w ży­ciu. A po­tem, jesz­cze na ko­lo­nii, do­sta­łem list od tej, z któ­rą się ca­ło­wa­łem. I było tam na­pi­sa­ne… do dziś pa­mię­tam, jak wy­glą­da­ła ta kart­ka pa­pie­ru: „Bo­guś, czy pa­mię­tasz, jak po­ca­ło­wa­łeś mnie wte­dy pierw­szy raz?”. Wte­dy obu­dzi­ła się we mnie mę­skość. By­łem kimś.

Na­pi­sa­łeś jej, że pa­mię­tasz?

Chy­ba w ogó­le jej nie od­pi­sa­łem.

Czy­li już wte­dy za­czą­łeś być trud­nym i okrut­nym ma­cho.

Tak… tyl­ko że wte­dy nie mó­wi­ło się chy­ba ma­cho.

A jak?

Zły chło­piec. Ra­czej tak się wte­dy mó­wi­ło – zły chło­piec.

A jak by­łeś mło­dy i na przy­kład się w któ­rejś ko­cha­łeś, a ona cię nie ko­cha­ła?

Jako czło­wiek wraż­li­wy od dziec­ka, przy za­ko­chi­wa­niu się by­łem taki nie­śmia­ły, że tra­ci­łem wie­le szans na zdo­by­cie tej dziew­czy­ny, o któ­rą mi cho­dzi­ło. Pierw­szy lep­szy kum­pel wy­ry­wał mi ją, po­nie­waż był od­waż­niej­szy, a ja – jak ten głu­pi – sie­dzia­łem i nic z tego nie mia­łem. Tak to wy­glą­da­ło.

Czy chcia­łeś być po­dob­ny do któ­re­goś ze sław­nych ak­to­rów?

Chcia­łem być jak ci z Rio Bra­vo, Win­che­ster ‘73, Dwa zło­te col­ty. Na gru­zach sta­rej Byd­gosz­czy, czy na nowo wy­bu­do­wa­nym osie­dlu w To­ru­niu od­gry­wa­li­śmy sce­ny z fil­mów i chcie­li­śmy być jak ci ak­to­rzy. Sza­le­li­śmy na da­chach i po­dwór­kach, zwłasz­cza na da­chach, bo były po­ro­śnię­te tra­wą i ma­ły­mi drze­wa­mi. Tak to wy­glą­da­ło, i chy­ba by­łem tro­chę chu­li­ga­nem.

A w li­ceum miesz­ka­łeś już z mamą?

Tak, w To­ru­niu. Pa­mię­tam że to była szko­ła ko­edu­ka­cyj­na, a kla­sa ma­te­ma­tycz­na. I to była moja zmo­ra, bo o ma­te­ma­ty­ce nie mia­łem po­ję­cia. Te wszyst­kie po­cią­gi, któ­re wy­jeż­dża­ją ze sta­cji o tej i o tej go­dzi­nie…

Na­wet mi nie przy­po­mi­naj tego kosz­ma­ru. To cze­mu po­sze­dłeś do kla­sy ma­te­ma­tycz­nej?

Nie­ste­ty, wła­sna mat­ka mnie tam za­pi­sa­ła, żeby mieć nade mną kon­tro­lę. Sama była fi­lo­lo­giem, ale mia­ła ja­kieś ko­le­żan­ki, któ­re uczy­ły w tej szko­le. Pan pro­fe­sor Sta­ni­szew­ski był na mnie ska­za­ny i ja mu do dzi­siaj współ­czu­ję. I wiesz co, jesz­cze przez pięt­na­ście lat po ma­tu­rze drę­czy­ły mnie kosz­ma­ry, bu­dzi­łem się zla­ny po­tem, że mam po­praw­kę z ostat­nich dwóch lat ma­te­ria­łu z ma­te­ma­ty­ki, że mu­szę to prze­ro­bić i zdać. W koń­cu dwie zdol­ne ko­bie­ty, któ­re mi się po­do­ba­ły, i je­den ser­decz­ny ko­le­ga, na­pi­sa­li za mnie tę ma­tu­rę. Jak ja im je­stem wdzięcz­ny!

By­łeś lu­bia­ny w li­ceum?

Tak… ja chy­ba już w szko­le by­łem kimś. A wła­ści­wie było nas dwóch… Po­zdra­wiam cię, To­ma­szu Kocu… Mój przy­ja­ciel miał dwa me­try wzro­stu i był owło­sio­ny jak zwie­rzak. No­sił bar­dzo mod­ne wte­dy bacz­ki, któ­rych mu za­zdro­ści­łem, ja ja­koś dłu­żej cze­ka­łem na mę­ski za­rost. Tro­chę roz­ra­bia­li­śmy i wy­da­wa­ło się nam, że trzy­ma­my tę szko­łę w gar­ści. Tak, że wiesz… by­li­śmy waż­ni. I mia­łem ce­chy przy­wód­cze. To był czas wła­dzy hor­mo­nów i mło­dzień­czej głu­po­ty.

A książ­ki czy­ta­łeś?

Tak, ale mu­sia­ła być ak­cja. Przy­go­do­we, Try­lo­gia, o że­glar­stwie, do­bre kry­mi­na­ły.

A po­ezja?

Tak, tak, prze­cho­dzi­łem przez to wszyst­ko, na­wet sam pró­bo­wa­łem pi­sać wier­sze, ale krót­ko to trwa­ło, a czy­ta­łem in­nych – Sło­wac­kie­go, Nor­wi­da, Ba­czyń­skie­go. Kwia­ty pol­skie Tu­wi­ma na­wet de­kla­mo­wa­łem. Wiesz, moja mama była fi­lo­lo­giem i spe­cja­list­ką od li­te­ra­tu­ry sta­ro­pol­skiej. Przez pe­wien czas ten ję­zyk sta­ro­pol­ski może le­piej na­wet zna­łem niż współ­cze­sny pol­ski.

Mó­wi­łeś wier­sze na aka­de­miach?

Od tego się chy­ba wszyst­ko za­czę­ło. A Mistrz i Mał­go­rza­ta Buł­ha­ko­wa to była moja uko­cha­na książ­ka.

I mia­łeś czas na czy­ta­nie?

Na­wet na łód­ce czy­ta­łem. Jak wspo­mi­na­łem, lu­bi­łem być sam. Za­czą­łem że­glo­wać jako czter­na­sto­la­tek i jesz­cze na stu­diach pły­wa­łem.

Naj­czę­ściej sa­mot­nie.

Tak. Zda­rza­ły się dziew­czy­ny, ale wo­la­łem sa­mot­nie. Pły­wa­łem naj­czę­ściej we wrze­śniu, kie­dy było już pu­sto na Ma­zu­rach. Bra­łem dużą łód­kę ka­bi­no­wą, sie­dzia­łem, go­to­wa­łem so­bie. Pły­ną­łem tak na prze­łaj przez całe Ma­zu­ry.

Co ci da­wa­ło ra­dość w tej sa­mot­no­ści?

Przy­go­da i wol­ność! Nie wiesz, gdzie cię wiatr za­wie­je, gdzie wy­lą­du­jesz, może trze­ba bę­dzie roz­pa­lić ogni­sko w le­sie, może trze­ba bę­dzie no­co­wać na lą­dzie, może ja­kieś szczu­ry wod­ne wyj­dą w nocy, może przy­błą­ka się ja­kiś fa­cet i trze­ba bę­dzie z nim po­ga­dać przy ogni­sku… przy­go­da!

Mia­łeś po­czu­cie bez­pie­czeń­stwa, nie ba­łeś się?

Ja się w ogó­le nie ba­łem. Ku­po­wa­łem so­bie ja­kieś wino mar­ki wino, spo­ty­ka­łem ja­kichś lu­dzi na in­nych łód­kach, było miło, a po­tem każ­dy pły­nął w swo­ją stro­nę.

A co za­pro­wa­dzi­ło cię do szko­ły te­atral­nej? Jak to się sta­ło, że do­ro­sły wy­spor­to­wa­ny chło­piec, któ­ry czy­tał wier­sze i po­wie­ści, po­szedł uczyć się ro­bić miny?

Wiesz, wy­da­wa­ło mi się, że to bę­dzie naj­ła­twiej­szy za­wód, jaki moż­na upra­wiać.

Nie chcia­łeś trud­niej­sze­go?

Nie. Bo ja wte­dy tyl­ko dwie rze­czy wi­dzia­łem w tych swo­ich dur­nych ga­łach: w jed­nym oku kwia­ty, a w dru­gim ko­bie­ty. I my­śla­łem, że jak będę do­bry, to…

…to bę­dziesz miał tyle ko­biet, ile ze­chcesz. A kwia­ty po co?

W ce­lach han­dlo­wych. W za­mian za seks i uczu­cia.

To było ci po­trzeb­ne przede wszyst­kim?

Wy­da­je mi się, że tak.

Po­sze­dłeś do szko­ły te­atral­nej w Kra­ko­wie. Dla­cze­go nie w War­sza­wie albo Ło­dzi?

Bo Kra­ków był naj­da­lej od domu, a ja chcia­łem być jak naj­da­lej od domu.

I jak się do­sta­łeś, i zo­ba­czy­łeś tych wszyst­kich sław­nych ak­to­rów i pięk­ne dziew­czy­ny…

Tam nie było sław­nych ak­to­rów.

Może ich wcze­śniej nie wi­dzia­łeś, bo nie cho­dzi­łeś do te­atrów i nie oglą­da­łeś te­le­wi­zji?

Raz, że nie cho­dzi­łem, dwa, że oni nie wy­stę­po­wa­li w te­le­wi­zji. W te­le­wi­zji gra­li ak­to­rzy war­szaw­scy, na­to­miast w Kra­ko­wie tra­dy­cja była zu­peł­nie inna. Lwow­ska, wi­leń­ska, kra­kow­ska, ga­li­cyj­ska. I do­pie­ro wte­dy za­czą­łem cho­dzić do te­atrów. To wszyst­ko były tra­dy­cje ma­ło­pol­skie. I ta­kie­go lę­go­wi­ska ak­tor­skiej mo­de­lar­ni już nie ma na tym świe­cie. Po­win­no się o nich pi­sać książ­ki.

Ja sły­sza­łam o sław­nym pro­fe­so­rze Eu­ge­niu­szu Ful­dem. Po­zna­łeś go?

Oczy­wi­ście. Był rek­to­rem. Kie­dyś coś na­bro­iłem i on chciał mnie uka­rać za­bra­niem sty­pen­dium. A po­nie­waż nie mia­łem sty­pen­dium – przy­dzie­lił mi je, a za­raz po­tem ode­brał. Taka kara. Ale lu­bił mnie.

Czy on był zna­nym ak­to­rem?

Nie­zu­peł­nie zna­nym. Jego prze­mó­wie­nie in­au­gu­ra­cyj­ne za­czy­na­ło się od słów: „Chuj, okrzyk ry­cer­stwa z czter­na­ste­go wie­ku, kur­wa – krzy­wa po wło­sku” – by­le­by tyl­ko zro­bić wra­że­nie. Barw­na po­stać. Była taka le­gen­da, że je­że­li on po­ca­łu­je ja­kąś dziew­czy­nę, a miał ta­kie cią­go­ty, to ona wy­le­ci ze szko­ły, więc jak szedł z trze­cie­go pię­tra po czer­wo­nym dy­wa­nie, to był pisk strasz­ny i one wszyst­kie ucie­ka­ły. Miał sztucz­ną szczę­kę, brwi, w ogó­le uwa­żał, że ak­tor musi mieć wszyst­ko sztucz­ne, żeby to so­bie wy­mie­niać. Wsła­wił się tym, że jak ko­goś chciał wy­rzu­cić ze szko­ły, to za­pra­szał go do ga­bi­ne­tu i mó­wił: „Pa­nie ko­le­go, ja mam syna w Tar­no­wie, no bez­ta­len­cie ak­tor­skie… Ja nie mogę na nie­go pa­trzeć…” – i pła­kał, i szlo­chał przed tym stu­den­tem, tłu­ma­cząc się, że musi go (tego stu­den­ta) jed­nak wy­rzu­cić! I stu­dent się do­war­to­ścio­wy­wał, mniej cier­piał, bo wie­dział, że nie jest, co praw­da, tak zdol­ny jak jego ko­le­dzy na roku i musi opu­ścić szko­łę, ale gdzieś tam, w da­le­kim Tar­no­wie, jest praw­dzi­we bez­ta­len­cie, dużo więk­sze niż on, i jest to sam syn pana rek­to­ra Eu­ge­niu­sza Ful­de­go.

A pan rek­tor grał w ja­kimś te­atrze?

Chy­ba nie. Ja go nie wi­dzia­łem. Ale od­gry­wał przed nami spek­ta­kle, po­ka­zy­wał, cze­go ak­tor nie po­wi­nien mieć. Zdej­mo­wał ja­kąś tre­skę, wyj­mo­wał sztucz­ną szczę­kę, dziew­czy­ny pisz­cza­ły. Po­tem roz­pi­nał spodnie i ska­kał, wte­dy spodnie mu spa­da­ły i zo­sta­wał w płó­cien­nych ka­le­so­nach. I mó­wił, że ak­tor po­wi­nien wła­śnie tak wy­glą­dać, musi być ob­na­żo­ny, bo tak two­rzy się praw­dzi­we ak­tor­stwo.

Chy­ba chciał wam po­wie­dzieć, że ak­tor nie może się ni­cze­go wsty­dzić.

Pew­nie tak.

I ja chy­ba dla­te­go nie mo­gła­bym być ak­tor­ką; ja bym się wsty­dzi­ła.

Ale wiesz co, więk­szość do­brych ak­to­rów się jed­nak wsty­dzi.

A czy ty wte­dy chcia­łeś być mod­ny? Bo wła­śnie na­sta­ła moda na hi­pi­sów i dzie­ci kwia­ty?

Chcia­łem! Dzwo­ny, dłu­gie wło­sy, kie­dyś oj­ciec przy­wiózł mi z Ju­go­sła­wii buty z frędz­la­mi. By­łem strasz­nie dum­ny, że mam ta­kie buty. I szy­łem so­bie ko­żu­szek pod Za­ko­pa­nem. Tak, wszy­scy sta­ra­li­śmy się być mod­ni, cho­ciaż ta moda była lek­ko zde­pra­wo­wa­na szko­łą te­atral­ną, bo jed­nak w szko­le już nie barw­ne kwia­ty, ale czerń była ko­lo­rem pod­sta­wo­wym.

Co jesz­cze pa­mię­tasz ze szko­ły te­atral­nej?

Pa­mię­tam Pim­pu­na­lia, na­zwa­ne tak od ksy­wy pro­fe­so­ra Bro­ni­sła­wa Do­bro­wol­skie­go, któ­re­go na­zy­wa­li­śmy Pim­pu­siem. Pim­puś wy­kła­dał hi­sto­rię sztu­ki i ge­ne­ral­nie zaj­mo­wał się tym, któ­ry z wiel­kich ar­ty­stów z kim spał i kto od kogo za­ra­ził się cho­ro­bą we­ne­rycz­ną, bo zwłasz­cza cho­ro­by we­ne­rycz­ne były waż­ne. Pim­pu­na­lia po­le­ga­ły na tym, że je­cha­li­śmy do jego żony, żeby uprze­dzić, że będą Pim­pu­na­lia, bra­li­śmy do­roż­kę na ryn­ku i jak on szedł – po­ry­wa­li­śmy go w peł­nym ga­lo­pie, w ma­skach, pe­le­ry­nach i wieź­li­śmy na War­szaw­ską pięć, a tam – na sce­nie – dziew­czę­ta (ko­le­żan­ki stu­dent­ki), prze­bra­ne w tu­rec­kie stro­je, wiły się w tań­cu, a my­śmy mu po­da­wa­li cze­ko­lad­ki, któ­re uwiel­biał. Po­tem od­wo­zi­ło się go do domu i był szczę­śli­wy. Na­stęp­ne­go dnia szło się do nie­go z in­dek­sem i każ­de­mu wpi­sy­wał piąt­kę. Pro­fe­sor Pim­puś.

Albo taki pro­fe­sor Me­ru­no­wicz, któ­ry był mi­sty­kiem. Kie­dyś pró­bo­wa­li­śmy ja­kiś chór do grec­kiej sztu­ki i tam były sło­wa „Ode­zwał się pio­run z ja­sne­go nie­ba”. I wte­dy w ja­sny dzień na­gle ude­rzył gdzieś pio­run. Jego re­ak­cja była pro­sta. „Ode­zwał się” – po­wie­dział tyl­ko nam, ogłu­pia­łym, bo prze­cież wia­do­mo było, co i skąd się ode­zwa­ło. Kie­dyś wlo­kłem się do szko­ły na za­ję­cia i zaj­rza­łem do ko­ścio­ła Ma­riac­kie­go, bo to po dro­dze, usia­dłem w ław­ce i wi­dzę go obok mnie, w zie­lo­nym or­ta­lio­nie, z la­ską. On sia­da przy mnie, klę­ka, ja klę­kam, nie wiem za bar­dzo, co ro­bić, ale po­wta­rzam to co on, sie­dzi­my już pół go­dzi­ny, boję się tro­chę, że się spóź­nię, ale on też sie­dzi i w koń­cu mówi do mnie: „Pa­nie ko­le­go, Pan też roz­ma­wia z Bo­giem?”.

A ty nie roz­ma­wia­łeś z Bo­giem?

Nie w ten spo­sób. A wte­dy chy­ba w ogó­le.

A z kim stu­dio­wa­łeś?

Naj­bar­dziej zna­na była chy­ba Bo­że­na Ada­mek. Wy­żej byli An­drzej Gra­bow­ski, Je­rzy Kry­szak. Kry­stian Lupa na re­ży­se­rii.

Miesz­ka­łeś w aka­de­mi­ku?

Przy War­szaw­skiej pięć. To był dom za­kon­nic. Dziw­ny ze­staw miesz­kań­ców aka­de­mi­ka: za­kon­ni­ce, eme­ry­to­wa­ny ułan i czter­dzie­stu męż­czyzn – przy­szłych ak­to­rów i mu­zy­ków. Pa­mię­tam też, że mie­li­śmy tam te­le­wi­zor, czar­no-bia­ły oczy­wi­ście. Do Ma­ria­na Dzię­dzie­la przy­cho­dzi­ła sław­na Ha­li­na Wy­ro­dek. No, nud­no nie było.

Przy­jaź­ni­łeś się z kimś czy by­łeś od­lud­kiem?

Tro­chę się trzy­ma­łem z pew­nym ko­le­gą, któ­re­go wy­rzu­ci­li ze szko­ły. Taki za wraż­li­wy, tro­chę po­eta, uwo­dził go inny ak­tor, gej, ale wte­dy nie mó­wi­ło się jesz­cze gej, tyl­ko pe­dał, na­uczy­ciel ze szko­ły. Zro­bi­ła się afe­ra, bo on ude­rzył tego na­uczy­cie­la w twarz i wy­rzu­ci­li go… Roz­pił się. Pi­sał nie­złe wier­sze, był tak­że tro­chę ma­la­rzem, żył z ma­lo­wa­nia ob­ra­zów pod Bar­ba­ka­nem. Wi­dy­wa­łem go, wiecz­nie pi­ja­ne­go. I zmarł. Smut­ne.

A za­ko­cha­łeś się w ja­kiejś stu­dent­ce ze szko­ły?

Na­wet w paru na­raz, bo ja by­łem bar­dzo ko­chli­wy.

I nie by­łeś wier­ny?

Nie­ste­ty nie.

Zły chło­piec…

Moż­na tak po­wie­dzieć, nie­ste­ty. Ale dziew­czy­ny też nie były wier­ne. To był czas hi­pi­sów na Za­cho­dzie. Wol­na mi­łość, dzie­ci kwia­ty, no wiesz.

Wiem… wte­dy już do nas prze­cie­kał ten styl ży­cia ze­psu­te­go Za­cho­du. Be­atle­si, Rol­ling Sto­ne­si… Ale że do kon­ser­wa­tyw­nej, po­rząd­nej kra­kow­skiej szko­ły prze­cie­ka­ło ze­psu­cie za­chod­nie­go świa­ta?!

No może nie tyle do szko­ły, ile do mnie. Przy­je­chał wte­dy z No­we­go Jor­ku do Kra­ko­wa mój da­le­ki ku­zyn, star­szy ode mnie o pięć lat Krzysz­tof O. Uro­dził się w Lon­dy­nie, stu­dio­wał po­lo­ni­sty­kę, ale ka­le­czył ję­zyk pol­ski, bo jego ro­dzi­na nie wró­ci­ła po woj­nie do ko­mu­ni­stycz­nej Pol­ski. Ro­bił dok­to­rat z Wit­ka­ce­go. Miesz­kał w No­wym Jor­ku i świet­nie mó­wił slan­giem ame­ry­kań­skim. Przy­wiózł ze sobą ma­ri­hu­anę. To był w koń­cu czas hip­pi­sów. Pa­li­li­śmy ją w aka­de­mi­ku i w ki­nach, nikt nas nie ka­rał, bo mi­li­cja nie zna­ła tego za­pa­chu. Wte­dy moż­na było w ki­nach pa­lić. On mi tłu­ma­czył fil­my i opo­wia­dał o Za­cho­dzie, o No­wym Jor­ku. Pa­mię­tam, jak opo­wia­dał o fil­mie Prze­ło­my Mis­so­uri z Jac­kiem Ni­chol­so­nem i Mar­lo­nem Bran­do. Od nie­go usły­sza­łem o me­to­dzie Lee Stras­ber­ga, o in­nym spo­so­bie gra­nia. I to mi bar­dzo dużo da­wa­ło, bo wte­dy zmie­ni­łem swój spo­sób my­śle­nia na te­mat gry ak­tor­skiej, chło­ną­łem tam­te opo­wie­ści. My­śmy w szko­le gra­li te­atral­nie. Ina­czej. Dla mnie to było od­kry­cie. Wte­dy się z tym ku­zy­nem za­przy­jaź­ni­łem. To zna­czy ja mia­łem za za­da­nie za­opie­ko­wać się nim w Pol­sce i za­opie­ko­wa­łem się, moż­na po­wie­dzieć… zbyt in­ten­syw­nie… żad­ne prze­ja­wy ży­cia hu­lasz­cze­go nie były nam obce.

Na­uczy­łeś go pić, pa­lić i uwo­dzić ko­bie­ty?

Nie­ste­ty tak.

A czy on był ci za to wdzięcz­ny, czy ra­czej miał pre­ten­sje?

Chy­ba pre­ten­sji nie miał, na­to­miast jak już po­znał swo­ją mał­żon­kę, to mi jej na­wet nie po­ka­zał. Uciekł z nią do No­we­go Jor­ku.

Bał się, że mu ją ze­psu­jesz albo uwie­dziesz.

Mógł się tego bać. No wiesz, my­śmy wte­dy sza­le­li. Na przy­kład pę­dzi­li­śmy w aka­de­mi­ku wino ze zbo­ża w szaf­ce za­my­ka­nej na kłód­kę, któ­rą so­bie do­ku­pi­li­śmy, żeby nie za­glą­da­ły tam sprzą­tacz­ki. Cho­dzi­li­śmy po­tem z tym wi­nem do zoo w Kra­ko­wie i stu­ka­li­śmy się z żu­bra­mi.

Zmar­no­wa­łeś ku­zy­na. Do­brze, że żu­brów nie roz­pi­li­ście.

Nie był­bym tego taki pew­ny. On mnie za to kar­mił mu­zy­ką. Był wiel­bi­cie­lem blu­esa i przy­wo­ził pły­ty, o któ­rych wte­dy w Pol­sce moż­na było tyl­ko śnić. Mem­phis, mu­zy­ka No­we­go Or­le­anu.

A kie­dy mu­zy­ka za­czę­ła cię in­te­re­so­wać? Bo ty je­steś bar­dzo mu­zy­kal­nym czło­wie­kiem.

Już w szko­le śred­niej mia­łem ad­ap­ter Bam­bi­no i pocz­tów­ko­we pły­ty. Słu­cha­łem Snu o War­sza­wie Nie­me­na, Bre­ako­utu i Na­le­py, po­do­bał mi się Gre­chu­ta. A w cza­sach pod­sta­wów­ki cho­dzi­łem na­wet do ja­kiejś szko­ły ta­necz­nej…

To ta­kie rze­czy ukry­wasz?!

Wła­śnie mi się przy­po­mnia­ło! Pa­mię­tam, że na ko­lo­niach mu­sia­łem tań­czyć kra­ko­wia­ka, i pa­mię­tam swo­je upo­ko­rze­nie, bo nie mia­łem por­tek, tyl­ko spodnie od pi­ża­my w pa­ski. Spodnie od pi­ża­my i gu­mia­ki… Po­tem jesz­cze przez ja­kiś czas cho­dzi­łem na jaz­dę fi­gu­ro­wą, mama mnie za­pi­sa­ła, że­bym nie chu­li­ga­nił, ale szyb­ko stra­ci­ła nade mną kon­tro­lę. I cho­dzi­łem na wa­ga­ry za­miast na lo­do­wi­sko. Siły woli na jaz­dę fi­gu­ro­wą star­czy­ło mi na ja­kieś dwa ty­go­dnie. To upo­ka­rza­ją­ce było… ta jaz­da fi­gu­ro­wa. Ucie­ka­łem i do­pie­ro po czte­rech mie­sią­cach wszyst­ko się wy­da­ło. Mó­wi­łem ci już, że ła­two mat­ka ze mną nie mia­ła?

Mó­wi­łeś. Wróć­my do stu­denc­kich lat. Ja­kie fil­my, oprócz tych ame­ry­kań­skich, tłu­ma­czo­nych przez ku­zy­na, ro­bi­ły na to­bie naj­więk­sze wra­że­nie?

Po­ko­le­nie, Ka­nał, Ostat­ni dzień lata Kon­wic­kie­go i w ogóle szko­ła pol­ska, czy­li czar­no-bia­łe fil­my z lat pięć­dzie­siątych. Wte­dy na­sze kino było zna­ne na ca­łym świe­cie. A póź­niej choć­by We­se­le Waj­dy. Poza tym ge­nial­ne były fil­my ra­dziec­kie: Lecą żura­wie, Bia­ły ptak z czar­nym zna­mie­niem, Ka­li­na czer­wo­na, Sy­be­ria­da.

To praw­da. Ja ko­cha­łam poza tym fil­my El­da­ra Ria­za­nowa – Gorz­ki ro­mans, Iro­nia losu, Dwo­rzec dla dwoj­ga, Spa­lo­nych słoń­cem Mi­chał­ko­wa.

To wiel­kie kino. Oni są do bólu praw­dzi­wi. Mają to, co wszyst­kie wiel­kie na­ro­dy – nie wsty­dzą się. Ame­ry­ka­nie tak­że się nie wsty­dzą, ale są na­iw­ni i tan­det­ni. Nie mają za to kom­plek­su ma­łe­go kra­ju i to jest ich siła.

Mnie się wy­da­je, że my w dzie­dzi­nie sztu­ki tak­że nie mamy kom­plek­su ma­łe­go kra­ju. Ale chy­ba tyl­ko w tej dzie­dzi­nie. Wróć­my do cza­su stu­diów… Opo­wiedz, jaki był ten świat w za­mknię­tej szko­le. Chcia­ło wam się w ogó­le wy­cho­dzić na ze­wnątrz, czy – tak, jak opo­wia­da­ją ak­to­rzy ze szko­ły war­szaw­skiej – cały świat prze­sta­wał ist­nieć?

Z jed­nej stro­ny były ju­we­na­lia i cho­dzi­ło się do knajp, ale przede wszyst­kim sie­dzia­ło się w szko­le i na­praw­dę cięż­ko pra­co­wa­ło, z cze­go w tej chwi­li chy­ba nikt nie zda­je so­bie spra­wy. Przez czte­ry lata my­śmy w za­sa­dzie sie­dzie­li w szko­le od dzie­wią­tej rano do dwu­dzie­stej dru­giej!

A dzi­siaj, kie­dy sam pro­wa­dzisz szko­łę dla ak­to­rów, uwa­żasz, że oni mają ła­twiej?

Ina­czej.

Na czym po­le­ga ta róż­ni­ca? Oprócz tego, że tam się nie pła­ci­ło, a tu się pła­ci za na­ukę?

Przede wszyst­kim na po­czu­ciu bez­pie­czeń­stwa. Wte­dy wia­do­mo było, że każ­dy, kto skoń­czy tę szko­łę, ma za­pew­nio­ny etat. Czy to w Gru­dzią­dzu, czy w War­sza­wie, ale bę­dzie miał pra­cę. Co roku na przed­sta­wie­nia dy­plo­mo­we przy­jeż­dża­li dy­rek­to­rzy te­atrów z ca­łej Pol­ski i wy­bie­ra­li. Lep­szych do lep­szych te­atrów, gor­szych do gor­szych. Ale nikt nie zo­sta­wał „bez przy­dzia­łu”. I to było bez­piecz­ne.

A cie­bie po szko­le, jako nad­zwy­czaj­nie uta­len­to­wa­ne­go, chy­ba wszyst­kie te­atry chcia­ły przy­jąć?

Nie, ze mną były cią­gle kło­po­ty. Po pierw­sze, gro­zi­ło mi re­le­go­wa­nie ze szko­ły już po pierw­szym roku. Nie wiem wła­ści­wie dla­cze­go…

Nie za złe za­cho­wa­nie?

Za złe za­cho­wa­nie to by­łem wy­rzu­ca­ny z aka­de­mi­ków na ostat­nich la­tach. A wte­dy zo­sta­łem re­le­go­wa­ny za to, że strasz­nie się wsty­dzi­łem grać i we­dług nich nie nada­wa­łem się do tego za­wo­du. Na za­ję­ciach w szko­le, z ko­le­ga­mi i ko­le­żan­ka­mi, to się nie wsty­dzi­łem. Ale po pierw­szym roku za­pro­po­no­wa­no mi rolę Che­ru­bi­na w We­se­lu Fi­ga­ra w Te­atrze Sło­wac­kie­go i mia­łem tam śpie­wać i grać… Pa­trzę, oni coś tam opo­wia­da­ją na tej sce­nie, gra­ją, uda­ją, a ja do­zna­łem ta­kie­go doj­mu­ją­ce­go uczu­cia za­że­no­wa­nia, wsty­du i bra­ku umie­jęt­no­ści. Kom­plet­ne­go bra­ku wia­ry w sie­bie. Pa­mię­tam, że z tego wsty­du za­wę­dro­wa­łem pod łóż­ko gra­ją­cej hra­bi­nę Ma­rii No­wo­tar­skiej i nie chcia­łem spod nie­go wyjść. I mnie wy­rzu­ci­li. A Che­ru­bi­na za­grał Ma­rian Dzię­dziel. Wte­dy był pięk­ny.

Chcie­li cię wy­rzu­cić za to, że wsty­dzi­łeś się grać?

Za brak ta­len­tu. Tak to się na­zy­wa­ło. Po­wie­dzia­no mi, że ra­czej nie na­da­ję się do tego za­wo­du… i to mnie chy­ba zmo­bi­li­zo­wa­ło, wró­ci­łem do szko­ły i by­łem co­raz lep­szy. Bo sam so­bie chcia­łem udo­wod­nić, że jed­nak się na­da­ję. Chy­ba każ­dy ak­tor ma ze sobą tego typu pro­ble­my na pew­nym eta­pie na­uki.

Rozdział II

Halabardnik nie ma lekko

I jak zagrałeś Hamleta, to po raz pierwszy dziewczyny oszalały gremialnie?

Może i coś takiego się zdarzało. Ale krytycy byli oburzeni, bo ja już wtedy wrzucałem swoją metodę grania. Krytycy oburzeni, ale młodzież zachwycona.

No do­brze. Koń­czysz szko­łę te­atral­ną i kto pro­po­nu­je ci etat?

Moim przed­sta­wie­niem dy­plo­mo­wym była głów­na rola – Sa­je­ta­na – w Szew­cach Wit­ka­ce­go w re­ży­se­rii Mać­ka Pru­sa. Spodo­ba­łem się, od­kry­to we mnie ta­lent ko­me­dio­wy. Ma­ciek po­le­cił mnie Kon­ra­do­wi Swi­nar­skie­mu do Te­atru Sta­re­go. Nie dane nam było jed­nak ra­zem pra­co­wać, bo Swi­nar­ski zgi­nął w wy­pad­ku lot­ni­czym. To wy­da­rze­nie zmie­ni­ło wie­le w moim ży­ciu za­wo­do­wym – mia­łem za­grać Ra­skol­ni­ko­wa w Zbrod­ni i ka­rze. Ale te­atr po odej­ściu Swi­nar­skie­go po­sta­wił nie na mło­dych zdol­nych, tyl­ko na star­szych i spraw­dzo­nych. Rolę Ra­skol­ni­ko­wa do­stał Tre­la, a ja do­sta­łem… ha­la­bar­dę.

Ale zo­sta­łeś ak­to­rem naj­lep­sze­go te­atru w Pol­sce!

W Eu­ro­pie chy­ba. Wte­dy Te­atr Sta­ry był le­gen­dą. Tam pra­co­wał Waj­da, Swi­nar­ski, Ja­roc­ki, naj­więk­sze na­zwi­ska! Miesz­ka­łem u góry, tam gdzie Ju­rek Biń­czyc­ki i wcze­śniej Kon­rad Swi­nar­ski, w po­ko­ju po Jur­ku Ra­dzi­wi­ło­wi­czu. Sien­nik na pod­ło­dze, bo wte­dy nie było jesz­cze ma­te­ra­ca… i to wszyst­ko. Pa­mię­tam, że jak jeź­dzi­łem po­cią­giem do To­ru­nia, to mi­strzo­stwem świa­ta było „mi­mo­wol­ne” po­chwa­le­nie się, że mam bia­łą le­gi­ty­ma­cję Te­atru Sta­re­go. Na ko­bie­tach ro­bi­ło to ogrom­ne wra­że­nie.

Do­brze pa­mię­tam, jak wiel­kim prze­ży­ciem była dla mnie wy­pra­wa do Te­atru Sta­re­go na Dzia­dy Swi­nar­skie­go. Może, my­śląc o mło­dych lu­dziach, trze­ba do­dać, że też Ada­ma Mic­kie­wi­cza.

Na Dzia­dy ni­g­dy nie moż­na było do­stać bi­le­tów. Pa­mię­tam za­pi­sy na bi­le­ty i to, że cze­ka­ło się na nie po­nad pół roku! A ja wte­dy wła­śnie miesz­ka­łem tuż nad…

.

.

.

…(fragment)…

Całość dostępna w wersji pełnej

Rozdział III

W jednym oku kwiaty, w drugim kobiety

…

.

.

.

…(fragment)…

Całość dostępna w wersji pełnej

Rozdział IV

Powrót do szkoły

…

.

.

.

…(fragment)…

Całość dostępna w wersji pełnej

rozdział V

Męskie zabawy

…

.

.

.

…(fragment)…

Całość dostępna w wersji pełnej

Rozdział VI

W drodze na bezludną wyspę

…

.

.

.

…(fragment)…

Całość dostępna w wersji pełnej

Życie

zawodowe

…

.

.

.

…(fragment)…

Całość dostępna w wersji pełnej