Haszimoto. Dieta i styl życia w chorobie ebook

Hashimoto. Dieta i styl życia w chorobie

Agata Lewandowska

Copyright © 2019 by Wydawnictwo RM 03-808 Warszawa, ul. Mińska 25 www.rm.com.pl

Żadna część tej pracy nie może być powielana i rozpowszechniana, w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób (elektroniczny, mechaniczny) włącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów, bez pisemnej zgody wydawcy. Wszystkie nazwy handlowe i towarów występujące w niniejszej publikacji są znakami towarowymi zastrzeżonymi lub nazwami zastrzeżonymi odpowiednich firm odnośnych właścicieli. Wydawnictwo RM i Autorka dołożyli wszelkich starań, aby zapewnić najwyższą jakość tej książce, jednakże nikomu nie udzielają żadnej rękojmi ani gwarancji. Wydawnictwo RM i Autorka nie są w żadnym przypadku odpowiedzialni za jakąkolwiek szkodę będącą następstwem korzystania z informacji zawartych w tej publikacji, nawet jeśli zostali zawiadomieni o możliwości wystąpienia szkód.

Zdjęcia zamieszczone w tej książce mają charakter poglądowy.

ISBN 978-83-8151-028-8 ISBN 978-83-8151-029-5 (ePub) ISBN 978-83-8151-030-1 (mobi) ISBN 978-83-8151-031-8 (pdf)

Edytor: Justyna MrowiecRedaktor prowadzący: Irmina Wala-PęgierskaRedakcja: Justyna MrowiecKorekta: Mirosława SzymańskaProjekt okładki: Anna JędrzejecProjekt książki: Dolina LiterekZdjęcia: okładka – Shutterstock.inc, pozostałe – iStock.comKoordynacja produkcji wersji elektronicznej: Tomasz ZajbtOpracowanie wersji elektronicznej: Marcin FabijańskiWeryfikacja wersji elektronicznej: Justyna Mrowiec

Spis treści

Od Autorki

Na czym polega choroba Hashimoto?

Objawy choroby Hashimoto

Stres oksydacyjny, reaktywne formy tlenu a stan zapalny w chorobie Hashimoto

Diagnostyka i leczenie Hashimoto

Schorzenia towarzyszące chorobie Hashimoto

Hashimoto na co dzień

Zadbaj o mikroflorę i zdrowie jelit

„Cieknące jelito” – zadbaj o barierę jelitową

Wypadanie włosów

Hashimoto a zdrowie kobiety i płodność

Styl życia a Hashimoto

Aktywność ruchowa

Stres i przemęczenie

Używki

Jak wprowadzić zdrowy styl życia?

Dieta w Hashimoto

Jaka powinna być dieta w chorobie Hashimoto?

Dieta zmniejszająca masę ciała

Dieta w przypadku zaburzeń pracy jelit

Diety eliminacyjne – stosować czy nie?

PRZEPISY

Pomysły na śniadanie

Pieczony indyk na kanapki

Kasza owsiana na słodko

Omlet z porem i ananasem

Pasta z fasoli z sezamem

Owsianka z jabłkiem i gruszką

Pasta z awokado i groszku

Pasta jaglana z kurkumą i warzywami

Twarożek kozi z awokado

Jaglanka z malinami i borówkami

Omlet z suszonymi owocami

Pasta z bakłażana i papryki

Płatki quinoa z bananem i borówkami

Jajecznica na parze ze szczypiorkiem i rzodkiewką

Ryż z owocami

Jajko w koszulce z roszponką i awokado

Koktajle i smoothies

Koktajl energetyzujący ze szpinakiem

Koktajl orzechowy

Smoothie pomarańczowe

Czerwone smoothie

Koktajl z ogórkiem i jabłkiem

Zielony koktajl oczyszczający

Koktajl z wiśniami

Koktajl warzywny z bazylią

Smoothie imbirowe

Koktajl odświeżający z melonem

Przekąski i przystawki

Łódeczki z cykorii

Placki gryczane z cukinią

Tosty z pastą z ciecierzycy i burakiem

Cytrynowe przystawki z łososia

Roladki z szynki

Kalafior curry z pestkami dyni

Ślimaczki z cukinii

Pikantne „sushi” z jarmużu

Pieczarkowe babeczki

Placki z warzywami

Zupy i kremy

Niecodzienna zupa pomidorowa

Krem z kopru włoskiego z grzankami

Chłodnik z botwiną

Zupa z buraków

Błyskawiczna zupa z groszku z łososiem

Zupa z soczewicy z pieczarkami

Krem ze szparagów

Krem z selera i cebuli

Chłodnik z marynowanymi szparagami

Zupa z zielonym ogórkiem

Dania z mięsem, rybami i owocami morza

Kurczak w papilotach

Polędwiczki na parze z sosem tzatziki

Dorsz w pistacjowym pesto

Łosoś z warzywami z dipem chrzanowym

Szaszłyki z suszonymi pomidorami

Ryba na parze z pieprzem cytrynowym

Schab pieczony z surówką z kapusty

Potrawka z kurczakiem i dynią

Indyk po chińsku

Ryba w maśle orzechowym

Pierś z kaczki z surówką

Pulpeciki wołowe

Krewetki z selerem naciowym

Pstrąg z awokado i pomidorami

Kurczak w sosie śliwkowym

Klopsiki rybno-gryczane z orzechami brazylijskimi

Królik pieczony z jabłkami

Łosoś na parze z serem i brokułami

Krewetki w bulionie z warzywami

Leczo z wieprzowiną

Dania z kaszy, makaronu i ryżu

Kasza perłowa na sposób włoski

Ryż z tuńczykiem

Kasza gryczana ze szparagami i serem

Makaron z groszku z jajkiem sadzonym i pomidorem

Burgery buraczkowe

Makaron gryczany ze szpinakiem i bobem

Kasza jęczmienna z kiełkami i amarantusem

Babeczki z komosy ryżowej i marchewki

Makaron z brokułami i orzechami

Kasza jaglana z suszonymi pomidorami

Sałatki

Sałatka ze śledziem i parowanymi warzywami

Ciepła sałatka z sezamem

Sałatka z grillowanej cukinii i groszku

Sałatka z ciecierzycą i malinami

Sałatka z kurczakiem i curry

Sałatka makaronowa z jarmużem

Sałatka z gruszką i oliwkami

Zielona sałatka z wędliną

Sałatka z makaronem, brukselką i awokado

Sałatka ziemniaczana z gruszką i ogórkiem

Sałatka z pomelo i łososiem

Sałatka z pieczonych buraków

Sałatka z kapusty z krewetkami

Sałatka z jajkiem i porem

Aromatyczna sałatka z komosy ryżowej

Desery

Ciasteczka z morelami i kokosem

Kakaowy krem z pomarańczą

Lody owocowo-kokosowe

Mus czekoladowy

Jogurtowa galaretka z owocami

Babeczki z płatkami owsianymi i owocami

Muffinki kakaowe

Witaminowa sałatka owocowa

Lody wyśmienite z czekoladą i truskawkami

Zapiekany deser z serem i jabłkami

Bibliografia

Z każ­dym ro­kiem w na­szym kra­ju przy­by­wa osób cier­pią­cych na scho­rze­nia au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne, w tym cho­ro­bę Ha­shi­mo­to. Uwa­ża się, że pięć razy czę­ściej do­ty­ka ona ko­biet niż męż­czyzn. Pa­cjent­ki skar­żą się na mniej­szy kom­fort ży­cia, pro­ble­my skór­ne, wy­pa­da­nie wło­sów, przy­bie­ra­nie na wa­dze i pro­ble­my z płod­no­ścią.

Cho­ro­bie Ha­shi­mo­to czę­sto to­wa­rzy­szą do­dat­ko­we za­bu­rze­nia, ta­kie jak aler­gie i nie­to­le­ran­cje po­kar­mo­we, a tak­że inne scho­rze­nia au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne. Nie po­zna­no przy­czyn cho­ro­by i nie wia­do­mo, jak moż­na do­pro­wa­dzić do cał­ko­wi­te­go wy­le­cze­nia.

Pa­cjen­ci i pa­cjent­ki czę­sto gu­bią się w gąsz­czu in­for­ma­cji na te­mat sty­lu ży­cia i pra­wi­dło­wej die­ty w cho­ro­bie Ha­shi­mo­to. W pra­sie, li­te­ra­tu­rze po­pu­lar­no­nau­ko­wej i In­ter­ne­cie znaj­du­je się bo­wiem wie­le tre­ści nie­pre­cy­zyj­nych, nie­spraw­dzo­nych lub wręcz nie­praw­dzi­wych, a część z nich wza­jem­nie się wy­klu­cza.

W tej książ­ce ze­bra­łam i upo­rząd­ko­wa­łam ak­tu­al­ną wie­dzę na­uko­wą na te­mat die­ty i sty­lu ży­cia w cho­ro­bie Ha­shi­mo­to. Po­ru­szy­łam w niej wie­le kwe­stii bli­skich oso­bom cho­ru­ją­cym, a czę­sto po­mi­ja­nych lub nie­do­sta­tecz­nie oma­wia­nych w opra­co­wa­niach na te­mat tego scho­rze­nia (na przy­kład zdro­wie je­lit, pro­blem wy­pa­da­nia wło­sów, nie­płod­ność). In­for­ma­cje za­war­te w tej pu­bli­ka­cji po­cho­dzą z wia­ry­god­nych źró­deł – przede wszyst­kim z ba­dań i prac na­uko­wych.

Z roz­dzia­łu pierw­sze­go do­wiesz się, czym jest cho­ro­ba Ha­shi­mo­to, jak się ją dia­gno­zu­je i le­czy, ja­kie są jej moż­li­we przy­czy­ny oraz scho­rze­nia to­wa­rzy­szą­ce.

W dru­gim roz­dzia­le po­da­łam in­for­ma­cje o zdro­wiu je­lit i po­wią­za­niu ich sta­nu z cho­ro­bą Ha­shi­mo­to. Omó­wi­łam w nim rów­nież ko­bie­ce pro­ble­my hor­mo­nal­ne i kwe­stię nie­płod­no­ści w cho­ro­bach tar­czy­cy. W tej czę­ści książ­ki prze­czy­tasz tak­że o tym, ja­kie mogą być przy­czy­ny nad­mier­ne­go wy­pa­da­nia wło­sów i jak so­bie ra­dzić z tym pro­ble­mem.

Trze­ci roz­dział to zbiór in­for­ma­cji i po­rad na te­mat zdro­we­go sty­lu ży­cia. Pod­po­wia­dam w nim rów­nież, jak po­ko­chać ak­tyw­ność ru­cho­wą, uni­kać stre­su i prze­mę­cze­nia, ogra­ni­czyć używ­ki oraz zmniej­szyć na­ra­że­nie na za­nie­czysz­cze­nia.

W czwar­tym roz­dzia­le ze­bra­łam wie­dzę na te­mat za­sad pra­wi­dło­we­go od­ży­wia­nia w cho­ro­bie Ha­shi­mo­to i od­po­wie­dzia­łam na py­ta­nie, czy i kie­dy die­ty eli­mi­na­cyj­ne są ko­niecz­ne. Oso­by z nad­wa­gą, pro­ble­ma­mi je­li­to­wy­mi i nie­któ­ry­mi nie­to­le­ran­cja­mi po­kar­mo­wy­mi znaj­dą tu przy­dat­ne po­ra­dy die­te­tycz­ne.

Książ­kę za­my­ka zbiór prze­pi­sów na smacz­ne i uroz­ma­ico­ne da­nia dla pa­cjen­tów z cho­ro­bą Ha­shi­mo­to. Prze­pi­sy zo­sta­ły ozna­czo­ne sym­bo­la­mi, któ­re po­mo­gą oso­bom z aler­gia­mi i nie­to­le­ran­cja­mi po­kar­mo­wy­mi w wy­bra­niu pro­po­zy­cji dla sie­bie.

Cho­ro­ba Ha­shi­mo­to to prze­wle­kłe lim­fo­cy­tar­ne za­pa­le­nie tar­czy­cy. Jest to scho­rze­nie au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne, czy­li spo­wo­do­wa­ne wa­dli­wą pra­cą ukła­du im­mu­no­lo­gicz­ne­go (od­por­no­ścio­we­go). Układ od­por­no­ścio­wy oso­by cho­rej pro­du­ku­je prze­ciw­cia­ła, któ­re sta­le ata­ku­ją zdro­we ko­mór­ki tar­czy­cy oraz ha­mu­ją dzia­ła­nie en­zy­mu pe­rok­sy­da­zy tar­czy­co­wej, wa­run­ku­ją­cej pra­wi­dło­wą syn­te­zę hor­mo­nów tar­czy­cy. W efek­cie mamy do czy­nie­nia z prze­wle­kłym sta­nem za­pal­nym oraz nie­do­bo­rem hor­mo­nów tar­czy­cy.

Nie­zna­ne są do­kład­ne przy­czy­ny cho­ro­by. Czyn­ni­ka­mi zwięk­sza­ją­cy­mi ry­zy­ko za­cho­ro­wa­nia mogą być: skłon­no­ści ge­ne­tycz­ne, nie­któ­re in­fek­cje, na­pro­mie­nio­wa­nie, nie­do­bór se­le­nu, wi­ta­mi­ny D, że­la­za, a tak­że wy­sta­wie­nie na nad­miar jodu.

Według nie­któ­rych na­ukow­ców eks­po­zy­cja na bis­fe­nol A, obec­ny w pla­sti­ko­wych opa­ko­wa­niach, pu­deł­kach do prze­cho­wy­wa­nia żyw­no­ści, pusz­kach, bu­tel­kach czy bi­do­nach, może wią­zać się z częst­szym wy­stę­po­wa­niem cho­ro­by Ha­shi­mo­to (a tak­że oty­ło­ści, cho­rób ukła­du krą­że­nia, ze­spo­łu me­ta­bo­licz­ne­go, nie­płod­no­ści i nie­któ­rych no­wo­two­rów).

Cho­ro­ba Ha­shi­mo­to jest jed­nym z naj­czę­ściej wy­stę­pu­ją­cych dzi­siaj scho­rzeń o pod­ło­żu au­to­im­mu­no­lo­gicz­nym.

Uwa­ża się, że pięć razy czę­ściej do­ty­ka osób płci żeń­skiej. Przy­pusz­czal­nie jest to efek­tem spe­cy­ficz­ne­go pro­fi­lu hor­mo­nal­ne­go ko­biet i wpły­wu hor­mo­nów żeń­skich na układ od­por­no­ścio­wy. Inną przy­czy­ną tych róż­nic mogą być częst­sze u ko­biet niż u męż­czyzn nie­do­bo­ry że­la­za, inna bu­do­wa chro­mo­so­mów, a tak­że czyn­ni­ki ge­ne­tycz­ne.

W prze­bie­gu cho­ro­by Ha­shi­mo­to u po­nad 90% osób prę­dzej czy póź­niej roz­wi­ja się nie­do­czyn­ność tar­czy­cy, wy­ni­ka­ją­ca przede wszyst­kim z nie­do­bo­ru hor­mo­nów tego na­rzą­du.

Objawy choroby Hashimoto

Cho­ro­ba Ha­shi­mo­to wy­wo­łu­je nie­do­czyn­ność tar­czy­cy i jej ob­ja­wy są w za­sa­dzie symp­to­ma­mi nie­do­czyn­no­ści. Cza­sem mogą być wy­ni­kiem in­nych to­wa­rzy­szą­cych jej scho­rzeń, któ­re nie zo­sta­ły zdia­gno­zo­wa­ne (np. nie­to­le­ran­cje po­kar­mo­we, cho­ro­by skó­ry itp.). Ob­ja­wy wy­stę­pu­ją w róż­nych kon­fi­gu­ra­cjach i mogą być mniej lub bar­dziej do­kucz­li­we.

War­to pod­kre­ślić, że ozna­ki cho­ro­by Ha­shi­mo­to są za­zwy­czaj sil­nie zwią­za­ne z nie­do­czyn­no­ścią tar­czy­cy. Przy do­brym wy­rów­na­niu cho­ro­by za po­mo­cą le­ków więk­szość z nich za­zwy­czaj za­ni­ka. Nie­któ­rzy pa­cjen­ci zgła­sza­ją do­le­gli­wo­ści lub de­kla­ru­ją gor­sze sa­mo­po­czu­cie, za­nim po­ziom TSH prze­kro­czy nor­mę. Wy­ni­ka to praw­do­po­dob­nie z in­dy­wi­du­al­nej wraż­li­wo­ści or­ga­ni­zmu i wszel­kie ob­ja­wy na­le­ży zgło­sić le­ka­rzo­wi, któ­ry do­bie­rze od­po­wied­nią daw­kę le­ków i być może zle­ci do­dat­ko­we ba­da­nia. U nie­któ­rych pa­cjen­tów, np. u mło­dych ko­biet pla­nu­ją­cych cią­żę, le­ka­rze re­ko­men­du­ją utrzy­ma­nie nie­co niż­szych war­to­ści TSH i uni­ka­nie ba­lan­so­wa­nia na gra­ni­cy nor­my.

Nie­któ­re źró­dła po­da­ją, że symp­to­my, ta­kie jak prze­wle­kłe zmę­cze­nie, ner­wo­wość, nad­wraż­li­wość, su­chość skó­ry i wło­sów, od­czu­cie ni­skie­go kom­for­tu ży­cia czy skłon­ność do po­ro­nień, są po­wią­za­ne z pod­wyż­szo­nym po­zio­mem prze­ciw­ciał anty-TPO, a nie­do­czyn­ność jest tyl­ko czyn­ni­kiem sprzy­ja­ją­cym ich wy­stą­pie­niu.

Je­śli cho­ru­jesz na Ha­shi­mo­to, to wiesz, że sa­mo­po­czu­cie i kom­fort ży­cia mogą być zmien­ne – wy­ni­ka to z róż­nych do­dat­ko­wych czyn­ni­ków, a tak­że z wa­hań po­zio­mu hor­mo­nów tar­czy­cy po­mię­dzy po­mia­ra­mi, któ­re za­zwy­czaj prze­pro­wa­dza się raz na 3 mie­sią­ce.

Stres oksydacyjny, reaktywne formy tlenu a stan zapalny w chorobie Hashimoto

Re­ak­tyw­ne for­my tle­nu (RFT), w tym wol­ne rod­ni­ki tle­no­we, to nie­sta­bil­ne che­micz­nie czą­stecz­ki, któ­re nie­zwy­kle ła­two re­agu­ją z in­ny­mi czą­stecz­ka­mi. Pro­wa­dzi to do znisz­cze­nia ist­nie­ją­cych struk­tur. Oprócz RFT wy­stę­pu­ją rów­nież re­ak­tyw­ne for­my azo­tu, któ­re dzia­ła­ją w po­dob­ny spo­sób. Mogą być pro­du­ko­wa­ne w or­ga­ni­zmie oraz do­star­cza­ne wraz z po­ży­wie­niem.

Re­ak­tyw­ne czą­stecz­ki po­wsta­ją w cie­le czło­wie­ka każ­de­go dnia, np. na sku­tek wie­lu fi­zjo­lo­gicz­nych pro­ce­sów, i peł­nią po­ży­tecz­ne funk­cje, m.in. w ko­mu­ni­ka­cji mię­dzy ko­mór­ka­mi, w re­gu­la­cji na­mna­ża­nia się ko­mó­rek i usu­wa­niu tych zbęd­nych, a tak­że w wal­ce z drob­no­ustro­ja­mi czy pa­so­ży­ta­mi. Nie­ste­ty ich nad­miar jest bar­dzo szko­dli­wy dla or­ga­ni­zmu. Efek­tem dzia­ła­nia RFT jest też stan za­pal­ny, oksy­da­cja (utle­nia­nie) li­pi­dów, bia­łek i uszka­dza­nie ma­te­ria­łu DNA, co może pro­wa­dzić do wy­stę­po­wa­nia róż­nych za­bu­rzeń czy cho­rób.

Na­sze cia­ło po­tra­fi wy­twa­rzać en­zy­my an­ty­ok­sy­da­cyj­ne (prze­ciw­u­tle­nia­ją­ce), któ­re neu­tra­li­zu­ją nad­miar tych sub­stan­cji. Do­dat­ko­wo ist­nie­je sze­ro­ki wa­chlarz an­ty­ok­sy­dan­tów, któ­re mo­że­my do­star­czyć or­ga­ni­zmo­wi z po­ży­wie­niem. Nie­ste­ty ta de­li­kat­na rów­no­wa­ga mię­dzy związ­ka­mi utle­nia­ją­cy­mi a prze­ciw­u­tle­nia­cza­mi zo­sta­je za­chwia­na, gdy na­sza die­ta lub styl ży­cia od­bie­ga zna­czą­co od tego, co uwa­ża­my za zdro­we i po­żą­da­ne.

Stres oksy­da­cyj­ny to wła­śnie za­chwia­nie rów­no­wa­gi po­mię­dzy po­wsta­wa­niem wol­nych rod­ni­ków w or­ga­ni­zmie a moż­li­wo­ścią ich neu­tra­li­za­cji przez czyn­ni­ki we­wnętrz­ne lub ze­wnętrz­ne. Może być on spo­wo­do­wa­ny nad­pro­duk­cją wol­nych rod­ni­ków w wy­ni­ku np. cho­ro­by lub nie­wy­dol­no­ścią me­cha­ni­zmów słu­żą­cych ich zwal­cza­niu.

Stres oksy­da­cyj­ny uzna­je się za sil­ny czyn­nik roz­wo­ju miaż­dży­cy, cho­ro­by wień­co­wej, cu­krzy­cy typu 2, cho­rób neu­ro­de­ge­ne­ra­cyj­nych (np. Al­zhe­ime­ra) i in­nych.

Hor­mo­ny tar­czy­cy wpły­wa­ją na me­ta­bo­lizm tle­no­wy oraz pro­duk­cję wol­nych rod­ni­ków w or­ga­ni­zmie. U pa­cjen­tów z au­to­im­mu­no­lo­gicz­nym za­pa­le­niem tar­czy­cy stwier­dza się wyż­sze po­zio­my sub­stan­cji o dzia­ła­niu oksy­da­cyj­nym, a niż­sze – sub­stan­cji an­ty­ok­sy­da­cyj­nych, a za­tem za­bu­rze­nie rów­no­wa­gi i stres oksy­da­cyj­ny. Stres oksy­da­cyj­ny i stan za­pal­ny są ze sobą bar­dzo moc­no po­wią­za­ne. Wy­ka­za­no też związ­ki po­mię­dzy stre­sem oksy­da­cyj­nym a za­bu­rze­nia­mi pra­cy tar­czy­cy (za­rów­no z nie­do­czyn­no­ścią, jak i nad­czyn­no­ścią).

Stres oksy­da­cyj­ny może na­ra­stać wraz z po­stę­pem roz­wo­ju nie­do­czyn­no­ści tar­czy­cy. Ba­da­nia po­ka­zu­ją jed­nak, że po roz­po­czę­ciu te­ra­pii le­wo­ty­rok­sy­ną na­stę­pu­je zmniej­sze­nie się na­si­le­nia stre­su oksy­da­cyj­ne­go. Jest to ko­lej­ny ar­gu­ment, któ­ry prze­ma­wia za re­gu­lar­nym i wła­ści­wym za­ży­wa­niem le­ków prze­pi­sa­nych przez le­ka­rza.

Nie­któ­ry na­ukow­cy su­ge­ru­ją rów­nież moż­li­wość istot­ne­go udzia­łu pro­duk­tów za­awan­so­wa­nej gli­ka­cji (czą­ste­czek AGE) w za­pa­le­niu tar­czy­cy w prze­bie­gu Ha­shi­mo­to.

Czym jest gli­ka­cja? Gli­ka­cja to pro­ces, w któ­rym cu­kry spon­ta­nicz­nie re­agu­ją np. z biał­ka­mi, co pro­wa­dzi do nisz­cze­nia bia­łek, a w kon­se­kwen­cji do wy­łą­cze­nia ich funk­cji i osła­bie­nia zbu­do­wa­nych z nich tka­nek. Pro­ces ten za­cho­dzi szyb­ciej przy pod­wyż­szo­nej gli­ke­mii (po­zio­mie cu­kru we krwi), np. u osób z nie­wy­rów­na­ną cu­krzy­cą lub na gra­ni­cy cu­krzy­cy, pa­cjen­tów z za­bu­rze­nia­mi go­spo­dar­ki wę­glo­wo­da­no­wej lub ze scho­rze­nia­mi zwią­za­ny­mi z pod­wyż­szo­nym po­zio­mem cu­kru we krwi.

Wsku­tek gli­ka­cji po­wsta­ją czą­stecz­ki AGE, któ­re za­bu­rza­ją funk­cje ko­mó­rek, np. ich tak zwa­ne me­cha­ni­zmy obron­ne i me­ta­bo­lizm, a tak­że na­si­la­ją stan za­pal­ny. Po­śred­nio zwięk­sza­ją też pro­duk­cję wol­nych rod­ni­ków. We­dług nie­któ­rych prac na­uko­wych duże na­gro­ma­dze­nie czą­ste­czek AGE może być czyn­ni­kiem ry­zy­ka roz­wo­ju nie­do­czyn­no­ści tar­czy­cy oraz kom­pli­ka­cji tego scho­rze­nia. Wią­że się ono rów­nież z wy­stę­po­wa­niem oznak przed­wcze­sne­go sta­rze­nia.

Czą­stecz­ki AGE mogą wy­stę­po­wać tak­że w żyw­no­ści, szcze­gól­nie w mię­sie i ry­bach pod­da­wa­nych pie­cze­niu dłu­go­trwa­łe­mu lub w wy­so­kiej tem­pe­ra­tu­rze, sma­żo­nych, wie­lo­krot­nie od­grze­wa­nych, gril­lo­wa­nych czy opie­ka­nych na rusz­cie, a tak­że w se­rach, ka­wie i ka­kao, w pra­żo­nych orze­chach i pest­kach oraz nie­któ­rych ole­jach (wy­twa­rza­nych w wy­so­kiej tem­pe­ra­tu­rze). Prze­do­sta­ją się rów­nież do or­ga­ni­zmu pod­czas pa­le­nia ty­to­niu. Ba­da­nia na zwie­rzę­tach wy­ka­zy­wa­ły, że wy­so­kie spo­ży­cie cu­kru (zwłasz­cza fruk­to­zy) może skut­ko­wać gro­ma­dze­niem się czą­ste­czek AGE w tkan­kach oraz roz­wo­jem in­su­li­no­opor­no­ści czy za­bu­rzeń li­pi­do­wych.

Jed­nym z ce­lów wspo­ma­ga­nia te­ra­pii cho­ro­by Ha­shi­mo­to jest zwal­cza­nie sta­nu za­pal­ne­go oraz zmniej­sza­nie na­si­le­nia stre­su oksy­da­cyj­ne­go. Tu z po­mo­cą przy­cho­dzą tam roz­ma­ite skład­ni­ki żyw­no­ści np. mi­ne­ral­ne, wcho­dzą­ce w skład en­zy­mów an­ty­ok­sy­da­cyj­nych, ta­kie jak se­len czy cynk, kwa­sy tłusz­czo­we ome­ga 3, nie­któ­re wi­ta­mi­ny i ka­ro­te­no­idy oraz po­li­fe­no­le ro­ślin­ne – związ­ki o dzia­ła­niu an­ty­ok­sy­da­cyj­nym, z któ­rych część wy­ka­zu­je tak­że wła­ści­wo­ści an­ty­gli­ka­cyj­ne. O wszyst­kich tych skład­ni­kach prze­czy­tasz wię­cej w dal­szej czę­ści książ­ki.

Diagnostyka i leczenie Hashimoto

Ob­ja­wy nie­do­czyn­no­ści tar­czy­cy są za­zwy­czaj dość nie­spe­cy­ficz­ne (szcze­gól­nie na po­cząt­ku) i mogą być wy­ni­kiem róż­nych scho­rzeń czy sta­nów (np. nie­do­bo­rów po­kar­mo­wych bądź cią­ży).

Dia­gno­sty­ką w kie­run­ku cho­ro­by Ha­shi­mo­to zaj­mu­je się le­karz en­do­kry­no­log, ale za­nim tra­fisz do spe­cja­li­sty, mo­żesz się udać do le­ka­rza pierw­sze­go kon­tak­tu, któ­ry skie­ru­je cię na pod­sta­wo­we ba­da­nia. Dzię­ki nim wy­klu­czysz np. ane­mię, in­fek­cję, nie­pra­wi­dło­wy po­ziom cu­kru we krwi czy pro­ble­my z ci­śnie­niem tęt­ni­czym. Le­karz ro­dzin­ny może też wy­pi­sać skie­ro­wa­nie na ba­da­nie po­zio­mu TSH we krwi. Zbyt duża ilość tego hor­mo­nu w or­ga­ni­zmie zwy­kle sta­no­wi pierw­szy sy­gnał alar­mo­wy i wska­za­nie do dal­szych ba­dań.

En­do­kry­no­log oprócz okre­śle­nia po­zio­mu TSH może zle­cić inne ba­da­nia do­dat­ko­we, ta­kie jak:

ba­da­nie USG gru­czo­łu tar­czo­we­go (tar­czy­cy),

ozna­cze­nie po­zio­mu FT3 (wol­nej trój­jo­do­ty­ro­ni­ny) i FT4 (wol­nej ty­rok­sy­ny) we krwi,

ozna­cze­nie po­zio­mu prze­ciw­ciał anty-TPO i anty-TG.

Po­ziom prze­ciw­ciał jest pod­wyż­szo­ny u więk­szo­ści cho­rych, ale nie prze­są­dza o dia­gno­zie. Le­karz musi prze­ana­li­zo­wać wszyst­kie wy­ni­ki ba­dań oraz wy­wiad zdro­wot­ny. Cza­sem ko­niecz­ne oka­zu­je się zle­ce­nie do­dat­ko­wych tes­tów lub ob­ser­wa­cja.

Le­wo­ty­rok­sy­na to syn­te­tycz­ny hor­mon, któ­ry uzu­peł­nia nie­do­bór ty­rok­sy­ny spo­wo­do­wa­ny uszko­dze­niem lub za­pa­le­niem tar­czy­cy. Nie­ste­ty wie­lu pa­cjen­tów po­peł­nia błę­dy w cza­sie jego przyj­mo­wa­nia, co skut­ku­je po­gor­sze­niem efek­tów le­cze­nia lub na­wet po­mył­ka­mi w dal­szej dia­gno­zie czy le­cze­niu (np. gdy mimo za­le­ca­nej te­ra­pii wy­ni­ki na­dal się po­gar­sza­ją).

Przed roz­po­czę­ciem za­ży­wa­nia le­wo­ty­rok­sy­ny (tak jak w przy­pad­ku in­nych le­ków) na­le­ży się skon­sul­to­wać z le­ka­rzem i do­kład­nie prze­czy­tać ulot­kę.

Oto wskazówki, o których warto pamiętać podczas zażywania lewotyroksyny.

Lek za­ży­waj za­wsze we­dług wska­zań le­ka­rza, w prze­pi­sa­nej przez nie­go daw­ce. Nie zmie­niaj sa­mo­dziel­nie daw­ki leku.

Lek sto­suj re­gu­lar­nie, za­wsze tak, jak za­le­cił le­karz.

Ta­blet­kę przyj­muj rano, na czczo i przy­naj­mniej 30 mi­nut przed po­sił­kiem, po­pi­ja­jąc ją nie­wiel­ką ilo­ścią wody.

Je­śli przyj­mu­jesz inne leki lub su­ple­men­ty, np. wap­nia, ma­gne­zu bądź że­la­za, leki sto­so­wa­ne przy le­cze­niu wrzo­dów żo­łąd­ka, zga­gi i re­fluk­su, ta­blet­ki uspo­ka­ja­ją­ce i an­ty­de­pre­syj­ne, ob­ni­ża­ją­ce ci­śnie­nie (beta-ad­re­no­li­ty­ki), ob­ni­ża­ją­ce cho­le­ste­rol, prze­ciw­za­pal­ne (gli­ko­kor­ty­ko­idy), es­tro­ge­ny (za­war­te np. w ta­blet­kach an­ty­kon­cep­cyj­nych i in­nych pre­pa­ra­tach hor­mo­nal­nych) – po­in­for­muj o tym le­ka­rza, po­nie­waż mogą one osła­biać dzia­ła­nie le­wo­ty­rok­sy­ny.

Je­śli przyj­mu­jesz leki zo­bo­jęt­nia­ją­ce (na nad­kwa­śność, re­fluks, zga­gę), po­łknij le­wo­ty­rok­sy­nę 2 go­dzi­ny przed za­ży­ciem tych pre­pa­ra­tów.

Je­śli przyj­mu­jesz leki na ob­ni­że­nie cho­le­ste­ro­lu (ta­kie, któ­re za­wie­ra­ją ko­le­sty­pol lub cho­le­sty­ra­mi­nę), po­łknij le­wo­ty­rok­sy­nę 4–5 go­dzin przed za­ży­ciem tych pre­pa­ra­tów.

Po przy­ję­ciu le­wo­ty­rok­sy­ny od­cze­kaj co naj­mniej 2 go­dzi­ny, za­nim spo­ży­jesz pro­duk­ty so­jo­we, na­biał (jo­gur­ty, mle­ko, ser itp.), kawę i moc­ną her­ba­tę, po­nie­waż mogą one osła­biać wchła­nia­nie leku. Tak samo dzia­łają su­ple­men­ty die­ty, szcze­gól­nie te za­wie­ra­ją­ce że­la­zo, wapń i ma­gnez.

Po­in­for­muj le­ka­rza, je­śli re­gu­lar­nie ja­dasz pro­duk­ty so­jo­we lub za­mie­rzasz to ro­bić. Zmniej­sza­ją one wchła­nia­nie le­wo­ty­rok­sy­ny z je­li­ta cien­kie­go.

Schorzenia towarzyszące chorobie Hashimoto

U pa­cjen­tów z cho­ro­bą Ha­shi­mo­to czę­sto stwier­dza się obec­ność prze­ciw­ciał prze­ciw­ko: glia­dy­nie (biał­ko psze­ni­cy) i trans­glu­ta­mi­na­zie tkan­ko­wej (cha­rak­te­ry­stycz­ne dla ce­lia­kii); a tak­że pod­wyż­szo­ny po­ziom prze­ciw­ciał IgG prze­ciw­ko psze­ni­cy. W związ­ku z tym war­to się prze­ba­dać w kie­run­ku ce­lia­kii, zwłasz­cza je­śli ta cho­ro­ba wy­stę­po­wa­ła w ro­dzi­nie.

Pro­ce­sy au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne oraz stres oksy­da­cyj­ny mogą się wspól­nie przy­czy­niać do utra­ty pig­men­ta­cji w skó­rze. Uwa­ża się, że au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne za­pa­le­nie tar­czy­cy w pew­nych oko­licz­no­ściach wy­zwa­la i pod­trzy­mu­je roz­wój bie­lac­twa, a w nie­któ­rych ba­da­niach wy­ka­za­no, że 5–10% pa­cjen­tów z de­pre­sją cier­pi jed­no­cze­śnie na za­bu­rze­nia pra­cy tar­czy­cy.

Zdia­gno­zo­wa­nie oraz od­po­wied­nie le­cze­nie scho­rzeń współ­ist­nie­ją­cych z Ha­shi­mo­to jest bar­dzo waż­ne, po­nie­waż ich obec­ność może wpły­wać na efek­ty te­ra­pii, po­ja­wia­nie się roz­ma­itych po­wi­kłań, sa­mo­po­czu­cie i kom­fort ży­cia.

Oso­by z Ha­shi­mo­to szcze­gól­nie czę­sto cier­pią jed­no­cze­śnie na nie­to­le­ran­cję lak­to­zy, ce­lia­kię i inne for­my nie­to­le­ran­cji glu­te­nu albo psze­ni­cy. Za­zwy­czaj te scho­rze­nia dają wy­raź­ne ob­ja­wy, ale cza­sem po­zo­sta­ją nie­wy­kry­te przez dłuż­szy czas. Tym­cza­sem np. nie­le­czo­na ce­lia­kia może zwięk­szać za­po­trze­bo­wa­nie na le­wo­ty­rok­sy­nę.

Ko­niecz­ność za­ży­wa­nia le­wo­ty­rok­sy­ny du­ży­mi daw­ka­mi w celu wy­rów­na­nia po­zio­mu hor­mo­nów (po wy­klu­cze­niu ewen­tu­al­nych błę­dów w przyj­mo­wa­niu le­ków, np. za­ży­wa­nia ich po po­sił­ku) może być wska­za­niem do cza­so­we­go wpro­wa­dze­nia die­ty bez glu­te­nu i lak­to­zy oraz ob­ser­wa­cji.

Więcej o kwe­stiach zwią­za­nych z nie­to­le­ran­cja­mi po­kar­mo­wy­mi i die­ta­mi eli­mi­na­cyj­ny­mi do­wiesz się z pod­roz­dzia­łu „Die­ty eli­mi­na­cyj­ne – sto­so­wać czy nie?” w dal­szej czę­ści książ­ki.

PRZEPISY

Pieczony indyk na kanapki

Kasza owsiana na słodko

Omlet z porem i ananasem

Pasta z fasoli z sezamem

Owsianka z jabłkiem i gruszką

Pasta z awokado i groszku

Pasta jaglana z kurkumą i warzywami

Twarożek kozi z awokado

Jaglanka z malinami i borówkami

Omlet z suszonymi owocami

Pasta z bakłażana i papryki

Płatki quinoa z bananem i borówkami

Jajecznica na parze ze szczypiorkiem i rzodkiewką

Ryż z owocami

Jajko w koszulce z roszponką i awokado

Koktajl energetyzujący ze szpinakiem

Koktajl orzechowy

Smoothie pomarańczowe

Czerwone smoothie

Koktajl z ogórkiem i jabłkiem

Zielony koktajl oczyszczający

Koktajl z wiśniami

Koktajl warzywny z bazylią

Smoothie imbirowe

Koktajl odświeżający z melonem

Łódeczki z cykorii

Placki gryczane z cukinią

Tosty z pastą z ciecierzycy i burakiem

Cytrynowe przystawki z łososia

Roladki z szynki

Kalafior curry z pestkami dyni

Ślimaczki z cukinii

Pikantne „sushi” z jarmużu

Pieczarkowe babeczki

Placki z warzywami

Niecodzienna zupa pomidorowa

Krem z kopru włoskiego z grzankami

Chłodnik z botwiną

Zupa z buraków

Błyskawiczna zupa z groszku z łososiem

Zupa z soczewicy z pieczarkami

Krem ze szparagów

Krem z selera i cebuli

Chłodnik z marynowanymi szparagami

Zupa z zielonym ogórkiem

Kurczak w papilotach

Polędwiczki na parze z sosem tzatziki

Dorsz w pistacjowym pesto

Łosoś z warzywami z dipem chrzanowym

Szaszłyki z suszonymi pomidorami

Ryba na parze z pieprzem cytrynowym

Schab pieczony z surówką z kapusty

Potrawka z kurczakiem i dynią

Indyk po chińsku

Ryba w maśle orzechowym

Pierś kaczki z surówką

Pulpeciki wołowe

Krewetki z selerem naciowym

Pstrąg z awokado i pomidorami

Kurczak w sosie śliwkowym

Klopsiki rybno-gryczane z orzechami brazylijskimi

Królik pieczony z jabłkami

Łosoś na parze z serem i brokułami

Krewetki w bulionie z warzywami

Leczo z wieprzowiną

Kasza perłowa na sposób włoski

Ryż z tuńczykiem

Kasza gryczana ze szparagami i serem

Makaron z groszku z jajkiem sadzonym i pomidorem

Burgery buraczkowe

Makaron gryczany ze szpinakiem i bobem

Kasza jęczmienna z kiełkami i amarantusem

Babeczki z komosy ryżowej i marchewki

Makaron z brokułami i orzechami

Kasza jaglana z suszonymi pomidorami

Sałatka ze śledziem i parowanymi warzywami

Ciepła sałatka z sezamem

Sałatka z grillowanej cukinii i groszku

Sałatka z ciecierzycą i malinami

Sałatka z kurczakiem i curry

Sałatka makaronowa z jarmużem

Sałatka z gruszką i oliwkami

Zielona sałatka z wędliną

Sałatka z makaronem, brukselką i awokado

Sałatka ziemniaczana z gruszką i ogórkiem

Sałatka z pomelo i łososiem

Sałatka z pieczonych buraków

Sałatka z kapusty z krewetkami

Sałatka z jajkiem i porem

Aromatyczna sałatka z komosy ryżowej

Ciasteczka z morelami i kokosem

Kakaowy krem z pomarańczą

Lody owocowo-kokosowe

Mus czekoladowy

Jogurtowa galaretka z owocami

Babeczki z płatkami owsianymi i owocami

Muffinki kakaowe

Witaminowa sałatka owocowa

Lody wyśmienite z czekoladą i truskawkami

Zapiekany deser z serem i jabłkami

Bibliografia