Psie story. Historia niezwykłej przyjaźni człowieka z psem ebook

WSTĘP

Dłu­gie lata mia­łam wśród zna­jo­mych opi­nię ko­cia­ry, bo w moim domu by­wa­ły je­dy­nie nie­licz­ne okre­sy „bez­ko­cia”. A psy? Do nie­daw­na w ogó­le nie my­śla­łam o za­przy­ja­źnie­niu się z nimi, ale nie dla­te­go, że nie lu­bi­łam tych zwie­rząt. Po­wód był ba­nal­ny – miesz­ka­łam sama, sie­dzia­łam ca­ły­mi dnia­mi w pra­cy, wy­da­wa­ło mi się okru­cie­ństwem ska­zy­wa­nie psia­ka na prze­by­wa­nie dłu­gich go­dzin w sa­mot­no­ści. Wie­dzia­łam, że do­pó­ki będę miesz­kać w ma­łym miesz­ka­niu w cen­trum War­sza­wy, na psa ra­czej się nie zde­cy­du­ję.

Te­mat psów nie za­przątał mi więc gło­wy do cza­su, kie­dy uro­dzi­ła się moja cór­ka. Pa­mi­ętam, że jako dwu­lat­ka do­sta­ła od bab­ci pięć zło­tych – oczy­wi­ście wte­dy jesz­cze nie zna­ła war­to­ści pie­ni­ędzy. Bab­cia za­py­ta­ła Agat­kę, co kupi so­bie za te pięć zło­tych, a moje dziec­ko z wiel­ką sta­now­czo­ścią, dzie­rżąc mo­ne­tę w dło­ni, od­po­wie­dzia­ło: „psia!”. Od tam­tej pory te­mat „psia” re­gu­lar­nie po­ja­wiał się w do­mo­wych roz­mo­wach. Dziec­ko chcia­ło, ro­dzi­ce nie wi­dzie­li mo­żli­wo­ści – jak to w wie­lu wiel­ko­miej­skich do­mach wśród za­pra­co­wa­nych lu­dzi. Przy­by­wa­ły nam tyl­ko ko­lej­ne koty. Sy­tu­acja jed­nak zmie­ni­ła się ca­łko­wi­cie, kie­dy pod­jęli­śmy de­cy­zję o wy­pro­wadz­ce na wieś. Za­miesz­ka­li­śmy na po­łu­dnio­wym Pod­la­siu, w drew­nia­nym dom­ku z wiel­kim ogro­dem, za­częli­śmy pra­co­wać prze­wa­żnie zdal­nie. Wte­dy po­czu­łam, że przy­szła pora na „psia”. Moja cór­ka z se­ple­ni­ącej dwu­lat­ki zmie­ni­ła się w wy­ro­śni­ętą dzie­wi­ęcio­lat­kę. Ra­zem z mężem i cór­ką po­je­cha­li­śmy do schro­ni­ska w Bia­łej Pod­la­skiej wy­brać na­sze­go przy­szłe­go pu­pi­la. Sta­nęli­śmy przed jed­nym z bok­sów, w któ­rym bie­ga­ła szóst­ka czar­nych, pod­pa­la­nych szcze­nia­ków. Naj­bar­dziej kla­sycz­ne kun­del­ki, ja­kie mo­żna so­bie wy­obra­zić. Jak wy­ja­śnił pra­cow­nik schro­ni­ska, zna­le­zio­no je parę ty­go­dni wcze­śniej w pu­de­łku po­rzu­co­ne w le­sie. Pa­ro­ty­go­dnio­we szcze­nia­ki, wy­gło­dzo­ne, pisz­cza­ły wnie­bo­gło­sy. Mia­ły szczęście, że ktoś je usły­szał.

I wła­śnie z tego pu­de­łka w le­sie jest na­sza Ami­ga. Szyb­ko wy­pa­trzy­li­śmy ją wśród ro­dze­ństwa. Spo­koj­na, z mądry­mi oczka­mi, przy­lgnęła do nas od razu po wzi­ęciu na ręce. Po­ko­cha­li­śmy się od pierw­sze­go wej­rze­nia i ta mi­ło­ść trwa już po­nad czte­ry lata. Ami­ga od za­wsze była cu­dow­ną su­nią, któ­rej wła­ści­wie ni­cze­go nie trze­ba było uczyć. Pa­trzy­ła na nas swo­imi mądry­mi, brązo­wy­mi ocza­mi i ro­bi­ła do­kład­nie to, cze­go od niej ocze­ki­wa­li­śmy. Pil­no­wa­ła domu, pil­no­wa­ła ko­tów, od­pro­wa­dza­ła Agat­kę do au­to­bu­su szkol­ne­go, umia­ła uło­żyć się za­rów­no z wiej­ski­mi kun­del­ka­mi, jak i z psi­mi ary­sto­kra­ta­mi na spa­ce­rach w war­szaw­skich par­kach, do­kąd cza­sem ją za­bie­ra­li­śmy. Pies anioł.

Co in­ne­go Pik­sel. Ten psiak po­ja­wił się znie­nac­ka rok temu na po­dwór­ku i od tam­tej pory nie od­stępu­je Ami­gi na krok. Wte­dy jesz­cze szcze­niak, choć już pod­ro­śni­ęty, w ty­pie foks­te­rie­ra, z wiel­kim tem­pe­ra­men­tem i ocho­tą do za­ba­wy. Nie wia­do­mo, czy zo­stał za wcze­śnie odłączo­ny od mamy, czy po pro­stu po­trze­bo­wał sta­da, nie­mniej za żad­ne skar­by nie dał się wy­go­nić. Od po­cząt­ku spra­wiał mnó­stwo pro­ble­mów. Kra­dł kap­cie i by­naj­mniej z tego nie wy­ró­sł, choć ma już pra­wie dwa lata. Ko­pie doły na ca­łym po­dwór­ku, ga­nia koty, roz­szar­pu­je ka­żdą po­dusz­kę, któ­ra wpad­nie mu w zęby. Ści­ąga pra­nie ze sznur­ków, od­gry­za gu­zi­ki od ubrań, prze­gry­za ka­ble i zam­ki bły­ska­wicz­ne, wy­ci­ąga sznu­ro­wa­dła z bu­tów. A któ­re­goś dnia po­wy­gry­zał mi wszyst­kie ha­ft­ki w no­wym, pi­ęk­nym biu­sto­no­szu. Na­wet nie zdąży­łam go za­ło­żyć! Oczy­wi­ście, Pik­sel nie daje spo­ko­ju Ami­dze, wska­ku­jąc na nią, pod­gry­za­jąc jej łapy, ci­ągnąc za ob­ro­żę, by­le­by tyl­ko skło­nić nie­co fleg­ma­tycz­ną sukę do po­go­ni czy prze­wa­la­nek na zie­mi. Ale kie­dy wie­czo­rem przy­cho­dzi do nas i przy­tu­la się z wiel­kim uczu­ciem, wszy­scy wy­ba­cza­my mu stra­ty, któ­re po­wo­du­je tyle ma w so­bie ło­bu­zer­skie­go uro­ku i czu­ło­ści.

Od kil­ku lat ob­ser­wu­ję więc te dwa moje psy, ró­żne jak ogień i woda, jed­nak nie­umie­jące już żyć bez sie­bie. Kie­dy je­den bie­gnie ob­szcze­ki­wać stra­szy­dła pod la­sem, dru­gi pędzi za nim, na spa­ce­rach nie­ustan­nie roz­gląda­ją się za sobą, śpią na jed­nym po­sła­niu. Ta przy­ja­źń Pik­se­la i Ami­gi do­bit­nie po­ka­za­ła mi, jak nie­sa­mo­wi­cie uczu­cio­we są psy i jak bar­dzo po­trze­bu­ją trwa­łych wi­ęzi – nie tyl­ko z lu­dźmi na­pe­łnia­jący­mi im mi­skę, ale też w ra­mach swo­je­go ga­tun­ku. To prze­cież zwie­rzęta stad­ne, wy­wo­dzące się z wil­czych wa­tah, pra­gnące to­wa­rzy­stwa in­nych psów.

Przede wszyst­kim jed­nak moje psy po­trze­bu­ją lu­dzi, czy­li nas. Ro­bi­ąc coś w domu, nie­ustan­nie spo­ty­kam ich wzrok, któ­ry śle­dzi ka­żdy mój ruch. Wci­ąż ogrom­ne wra­że­nie robi na mnie ich kon­cen­tra­cja na czło­wie­ku, i to wca­le nie tyl­ko na tym, któ­ry na­pe­łnia ich mi­ski. Czu­ję, że moje psy mnie ko­cha­ją i jest to jed­na z naj­bar­dziej pew­nych rze­czy w moim ży­ciu. Stwo­rze­nia te są tak fa­scy­nu­jące, a do tego je­dy­ne w swo­im ro­dza­ju w zwie­rzęcym świe­cie, że co­raz częściej za­częłam przy­glądać się ba­da­niom, któ­re pro­wa­dzi się nad ich psy­chi­ką. Po­zwo­li­ło mi to nie tyl­ko na lep­sze ro­zu­mie­nie mo­ich pu­pi­li oraz ich za­cho­wań, ale też do­strze­że­nie, jak wie­le dają one mo­jej ro­dzi­nie. Uczą nas em­pa­tii, wra­żli­wo­ści, au­ten­tycz­no­ści, roz­ba­wia­ją, po­cie­sza­ją, dają po­czu­cie bez­pie­cze­ństwa.

Moja więź z Ami­gą i Pik­se­lem sta­ła się punk­tem od­nie­sie­nia pod­czas pi­sa­nia tej ksi­ążki. Zbie­ra­jąc ma­te­ria­ły do niej, wer­to­wa­łam ba­da­nia na­uko­we i pu­bli­ka­cje o psach, przy­po­mi­na­łam so­bie daw­ne lek­tu­ry. Naj­wi­ęcej dały mi jed­nak roz­mo­wy. Kon­tak­to­wa­łam się z wie­lo­ma na­ukow­ca­mi i spe­cja­li­sta­mi, w tym z prof. Ádámem Mi­kló­si z Węgier, jed­nym z naj­bar­dziej ce­nio­nych ba­da­czy zdol­no­ści po­znaw­czych i emo­cji psa, z ar­che­olo­ga­mi pró­bu­jący­mi zro­zu­mieć rolę tych zwie­rząt w sta­ro­żyt­nych kul­tu­rach, z le­ka­rza­mi we­te­ry­na­rii, tre­ne­ra­mi i opie­ku­na­mi psów pra­cu­jących. Ka­żdy z nich prze­ka­zał mi mnó­stwo cen­nych in­for­ma­cji na te­mat tych zwie­rząt, za co ogrom­nie dzi­ęku­ję.

Dużo też w tej ksi­ążce tak zwa­nych hi­sto­rii z ży­cia wzi­ętych. Choć nie­po­par­te eks­pe­ry­men­ta­mi i ba­da­nia­mi, to prze­cież wła­śnie te hi­sto­rie za­pa­mi­ęta­ne przez lu­dzi, prze­ka­zy­wa­ne w le­gen­dach czy li­te­ra­tu­rze, cza­sa­mi wi­ęcej mó­wią o na­tu­rze tych zwie­rząt niż „szkie­łko i oko” na­ukow­ca. Często roz­ma­wiam z in­ny­mi lu­dźmi na te­mat ich re­la­cji z psa­mi. I wiem, że wła­ści­wie ka­żdy opie­kun psa ma do opo­wie­dze­nia nie­po­wta­rzal­ną hi­sto­rię wi­ęzi z psim przy­ja­cie­lem. Dla­te­go w tej ksi­ążce jest mnó­stwo opo­wie­ści mo­ich zna­jo­mych, hi­sto­rii wy­czy­ta­nych w ga­ze­tach, prze­ka­za­nych w źró­dłach hi­sto­rycz­nych. Oczy­wi­ście, nie mo­gło też za­brak­nąć przy­kła­dów z mo­je­go ży­cia z Ami­gą i Pik­se­lem.

Zde­cy­do­wa­łam się po­dzie­lić wszyst­kie ze­bra­ne in­for­ma­cje i opo­wie­ści na trzy części, od­zwier­cie­dla­jące głów­ne ob­sza­ry ba­dań nad psa­mi. Pierw­szy z nich do­ty­czy udo­mo­wie­nia psa. To nie­zwy­kła hi­sto­ria, któ­ra za­czy­na się ty­si­ące lat temu, kie­dy lu­dzie i psy, a wła­ści­wie jesz­cze wil­ki, spo­tka­li się po raz pierw­szy. Wci­ąż nie wia­do­mo, w jaki spo­sób i gdzie do tego do­szło, choć są na ten te­mat ró­żne hi­po­te­zy. Na­ukow­cy do dzi­siaj ba­da­ją, ile w psie po­zo­sta­ło z wil­ka za­rów­no pod względem ge­nów, jak i za­cho­wa­nia. Te ba­da­nia po­zwa­la­ją nam le­piej zro­zu­mieć na­sze czwo­ro­no­gi, któ­re wci­ąż mają w so­bie spo­ro wil­cze­go dzie­dzic­twa.

Na prze­strze­ni dzie­jów czło­wiek zmie­nił jed­nak psy dia­me­tral­nie, kszta­łtu­jąc typy i rasy do­sto­so­wa­ne do ró­żnych po­trzeb i za­dań. O tym, że kie­dyś psy pe­łni­ły tra­dy­cyj­ne funk­cje – po­ma­ga­ły w po­lo­wa­niach, pil­no­wa­ły stad i obe­jść, ci­ągnęły sa­nie – wia­do­mo od daw­na, ale mnie za­sko­czy­ła ogrom­na ró­żno­rod­no­ść za­dań, ja­kie po­wie­rza­ne są psom dzi­siaj. Czwo­ro­no­gi te są dla nas nie tyl­ko ob­ro­ńca­mi, ale też śled­czy­mi, tro­pi­cie­la­mi, dia­gno­sta­mi, te­ra­peu­ta­mi, a na­wet le­ka­rza­mi. Nic dziw­ne­go – to jed­ne z naj­in­te­li­gent­niej­szych zwie­rząt, któ­re żyją bli­sko nas, a przy tym mają zdol­no­ść do bły­ska­wicz­ne­go ucze­nia się, ro­zu­mie­nia na­szych po­le­ceń, rów­nież tych nie­wer­bal­nych, a w do­dat­ku skon­cen­tro­wa­ne są na spe­łnia­niu na­szych ży­czeń i za­spo­ka­ja­niu emo­cjo­nal­nych po­trzeb. Umy­sło­wym zdol­no­ściom psów po­świ­ęcam dru­gą część tej ksi­ążki, a ich wy­ko­rzy­sta­niu przez czło­wie­ka w naj­ró­żniej­szych dzie­dzi­nach wspó­łcze­sne­go ży­cia – część trze­cią.

Nad tymi wszyst­ki­mi wąt­ka­mi w „Psim sto­ry” do­mi­nu­je jed­nak py­ta­nie o isto­tę nie­zwy­kłej wi­ęzi, któ­ra ist­nie­je po­mi­ędzy lu­dźmi i psa­mi. Ta więź oka­za­ła się jed­ną z naj­bar­dziej zna­czących w hi­sto­rii Homo sa­piens. I wci­ąż jest naj­wa­żniej­sza w ży­ciu mi­lio­nów lu­dzi na świe­cie. Mam na­dzie­ję, że w tej ksi­ążce uda­ło mi się uchwy­cić jej fe­no­men, a czy­tel­ni­cy za­chwy­cą się głębią tej re­la­cji po­dob­nie jak ja.

Au­tor­ka