Uzyskaj dostęp do ponad 250000 książek od 14,99 zł miesięcznie
Piąta część serii o antropologu sądowym Davidzie Hunterze.
Piątkowy wieczór, konsultant w dziedzinie medycyny sądowej, doktor David Hunter, odbiera telefon inspektora Lundy'ego z komendy w Essex.
Na wybrzeżu wyspy Mersea znalezione zostają zwłoki w stanie głębokiego rozkładu. Miejscowa policja prosi Huntera o pomoc przy ich wydobyciu i identyfikacji.
Śledczy podejrzewają, że to ciało Leo Villiersa, syna wpływowej miejscowej rodziny, który zaginął wiele miesięcy temu. Istnieją przypuszczenia, że miał romans z mężatką, Emmą Derby, pozbył się kochanki i popełnił samobójstwo. Gdyby jednak wszystko było takie proste...
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:
Liczba stron: 528
Ciało ludzkie składa się w sześćdziesięciu procentach z wody i samo z siebie nie unosi się na powierzchni. Pływa, dopóki w płucach jest powietrze, a potem, w miarę jak się ono ulatnia, zaczyna stopniowo opadać na dno. Kiedy woda jest bardzo głęboka lub zimna, pozostanie tam, ulegając w ciemności powolnemu rozkładowi, który może trwać latami.
Jeżeli jednak woda okaże się na tyle ciepła, by bakterie mogły żywić się i mnożyć, proces rozkładu będzie trwał. We wnętrznościach wytworzą się gazy, zwiększając wyporność ciała, aż w końcu zacznie znowu unosić się ku górze.
I zmarły dosłownie powstanie.
Ciało będzie dryfować na powierzchni wody lub tuż pod jej taflą twarzą do dołu, ze zwisającymi rękami i nogami. Po jakimś czasie w końcu się rozpadnie, w makabryczny sposób odwracając proces powstawania w owodniowym mroku macicy. Najpierw odpadną jego końcowe części, palce, dłonie i stopy. Potem ręce i nogi, a na końcu głowa, wreszcie zaś pozostanie sam korpus. Gdy ulotni się reszta gazów wytworzonych przez proces rozkładu, również i on powoli zatonie po raz drugi i ostateczny.
Woda może także spowodować inną przemianę. W czasie rozkładu tkanek miękkich podskórna warstwa tłuszczu zacznie ulegać rozpadowi, pokrywając niegdyś żywe ludzkie ciało grubą, mazistą warstwą. Znana jako adipocera, albo – jeżeli chcemy użyć bardziej obrazowego określenia – tłuszczowosk, ta biaława substancja ma także mniej makabryczną nazwę.
Mydło.
Opatulone w brudnobiały całun tkanki i narządy wewnętrzne są chronione w czasie, gdy zwłoki odpływają w ostatnią, samotną podróż.
Chyba że przypadek wydobędzie je po raz kolejny na światło dnia.
Byłem w fatalnym nastroju, zanim jeszcze odkryłem perforację.
Czaszka należała do młodej kobiety, o czym świadczyła bardziej subtelna budowa. Kość czołowa była wysoka i gładka, bez wydatnych łuków brwiowych, a niewielki guzek wyrostka sutkowego pod otworem słuchowym sprawiał wrażenie zbyt delikatnego jak na mężczyznę. Takie rzeczy same w sobie nie miały decydującego znaczenia, ale występując wspólnie, dawały mi w kwestii płci pewność. Do chwili śmierci wszystkie zęby stałe zdążyły się wyrżnąć, co świadczyło, że zmarła miała ponad dwanaście lat, ale niewiele więcej. Brakowało wprawdzie dwóch zębów trzonowych i górnego siekacza, lecz zapewne wypadły po zgonie, bo wszystkie pozostałe były zdrowe i prawie niestarte. Nie potrzebowałem reszty szkieletu, aby orzec, że dziewczyna, nim zginęła, ukończyła czternaście–piętnaście lat.
Mówię „zginęła”, ponieważ przyczyna śmierci była aż nadto oczywista. Z tyłu czaszki, niemal dokładnie pośrodku kości potylicznej, znajdował się otwór o długości mniej więcej dwóch i pół centymetra i szerokości dwunastu milimetrów. Od ostrych krawędzi otworu rozchodziły się linie pęknięć, co wskazywało, że w chwili gdy nastąpiło obrażenie, kość była „młoda” i żywa. Jeżeli uraz by powstał po śmierci, kiedy kość była już sucha i krucha, wyglądałoby to inaczej. Podnosząc czaszkę po raz pierwszy, z zaskoczeniem usłyszałem dobiegający z jej wnętrza niemal melodyjny grzechot. Początkowo pomyślałem, że to fragmenty kości wciśnięte do wnętrza mózgoczaszki przez przedmiot, który zabił młodą ofiarę, ale wsłuchując się w dźwięk, uznałem, że obiekt w środku jest na to zbyt duży i solidny. Prześwietlenie potwierdziło moje przypuszczenia: wewnątrz czaszki dziewczyny kołatał się wydłużony, symetryczny kształt.
Grot strzały.
Nie sposób było stwierdzić dokładnie, jak stara była czaszka ani jak długo spoczywała w ziemi smaganego wiatrami northumberlandzkiego wrzosowiska. Z akceptowalną dozą prawdopodobieństwa można było jedynie powiedzieć, że dziewczyna nie żyła od ponad pięciuset lat, wystarczająco długo, aby promień strzały zmurszał, a kość pociemniała, nabierając koloru ciemnego karmelu. Nigdy nie dowiemy się o niej niczego, ani kim była, ani dlaczego zginęła. Lubię myśleć, że temu, kto ją zabił – kiedy była odwrócona albo uciekała – wymierzono jakąś sprawiedliwość za tę zbrodnię. Tego jednak także się nie dowiemy.
Kiedy pakowałem czaszkę, starannie owijając ją w bibułkę przed ponownym umieszczeniem jej w pudełku, grot przesuwał się, lekko postukując. Podobnie jak w przypadku innych historycznych szczątków kostnych wykorzystywano ją na wydziale antropologicznym uniwersytetu do szkolenia studentów, przy czym ta makabryczna osobliwość była wystarczająco stara, by w gruncie rzeczy nie wywoływać już odruchu protestu. Przywykłem do tego – Bóg mi świadkiem, widziałem już gorsze rzeczy – lecz to konkretne memento mori zrobiło na mnie szczególnie przejmujące wrażenie, być może z powodu młodego wieku ofiary lub brutalności, z jaką odebrano jej życie. Bądź co bądź była kiedyś czyjąś córką. A teraz, całe wieki później, wszystko, co pozostało z tej bezimiennej dziewczyny, mieściło się w kartonowym pudle stojącym w laboratorium.
Wstawiłem pudło do stalowej szafy, gdzie dołączyło do reszty. Rozcierając zesztywniały kark, przeszedłem do gabinetu i włączyłem komputer. Kiedy logowałem się do poczty, jak zwykle pojawiło się mimowolne oczekiwanie na coś nowego i jak zwykle zastąpiło je rozczarowanie. Były tam jedynie banalne drobiazgi akademickiego życia – pytania studentów, notatki służbowe od kolegów i od czasu do czasu propozycje, których filtr antyspamowy nie zdołał odsiać. Nic więcej.
Tak było od miesięcy.
Jeden e-mail był od profesora Harrisa, nowego szefa antropologii, i przypominał mi, że mam skontaktować się z jego sekretarką, która umówi nas na spotkanie. „W celu omówienia opcji dotyczących pańskiego stanowiska”, napisał dyplomatycznie. Czytając to, poczułem skurcz w żołądku, choć w zasadzie nie byłem zaskoczony. W każdym razie był to problem na następny tydzień. Wyłączyłem komputer, odwiesiłem kitel i włożyłem marynarkę. Przy drzwiach wyjściowych minęła mnie magistrantka.
– Dobranoc, doktorze Hunter. Życzę miłego weekendu – powiedziała.
– Dziękuję, Jamilo. Nawzajem.
Myśl o przedłużonym weekendzie jeszcze bardziej popsuła mi nastrój. Nierozsądnie przyjąłem zaproszenie przyjaciół, aby spędzić go w ich domu w Cotswold. Było to wiele tygodni temu i wówczas perspektywa wyjazdu wydawała się wystarczająco odległa w czasie, żeby się nią nie martwić. Teraz nie myślałem już o tym tak optymistycznie, tym bardziej że miało być tam wielu gości, których nie znałem.
Już za późno na żale, westchnąłem w duchu, wsiadłem do samochodu, machnąłem przepustką przed skanerem i czekałem, aż podniesie się szlaban na parkingu. Wiedziałem, że codzienna jazda na uniwersytet, zmaganie się z ruchem ulicznym w Londynie i korkami zamiast korzystania z metra jest głupotą, lecz trudno mi było pozbyć się tego nawyku. Jako konsultant policji przywykłem, że wzywa się mnie, często z bardzo krótkim wyprzedzeniem, do różnych miejsc w kraju, gdzie znaleziono jakieś ciało. Zachowanie możliwości szybkiego wyjazdu było sensowne, tyle że wcześniej – zanim zostałem nieoficjalnie umieszczony na czarnej liście. Teraz jazda samochodem do pracy w coraz mniejszym stopniu sprawiała wrażenie niezbędnej rutyny, a coraz bardziej przypominała zaklinanie rzeczywistości.
Po drodze do domu zatrzymałem się przy supermarkecie, żeby kupić różne rzeczy, które, jak pamiętałem, gość powinien przywieźć ze sobą. Wyruszałem dopiero rankiem, musiałem więc mieć także coś na dzisiejszy obiad, ale błąkałem się między regałami bez szczególnego entuzjazmu, nie mogąc przełamać odczuwanej od kilku dni wynikłej ze znudzenia apatii. Kiedy dotarło do mnie, że rozglądam się po dziale z gotowymi daniami, dałem sobie mentalnego szturchańca i ruszyłem w ciekawsze alejki.
W tym roku wiosna się spóźniała i zimowe wiatry oraz deszcze utrzymywały się do późnego kwietnia. Zachmurzone niebo w niewielkim stopniu pozwalało zauważyć, że dni stają się dłuższe, i gdy skręcałem w ulicę, przy której mieszkałem, zaczął już zapadać zmrok. Zaparkowałem samochód, wyciągnąłem z bagażnika torby z zakupami i ruszyłem w stronę mieszkania. Zajmowałem cały parter dużego, wiktoriańskiego domu, dzieląc niewielki hol wejściowy z mieszkaniem na górnym piętrze. Kiedy podszedłem bliżej, zobaczyłem ubranego w kombinezon mężczyznę majstrującego coś przy frontowych drzwiach.
– Dobry wieczór, szefie – powitał mnie wesoło. Trzymał w dłoni hebel, a z otwartej torby przy jego stopach wysypywały się różne narzędzia.
– Co się dzieje? – zapytałem, widząc gołe drewno wokół zamka i wióry na podłodze.
– Pan tu mieszka? Ktoś usiłował się włamać. Pańska sąsiadka nas wezwała, żebyśmy to naprawili – zdmuchnął wióry z krawędzi drzwi i znowu przyłożył do niej hebel. – W tej dzielnicy nie należy zostawiać domu bez zamknięcia.
Przestąpiłem torbę z narzędziami i poszedłem zasięgnąć języka u sąsiadki. Wyjątkowo atrakcyjna Rosjanka, która – o ile mogłem się zorientować – pracowała w biurze podróży, mieszkała na górnym piętrze zaledwie od kilku tygodni. Rzadko rozmawialiśmy, ograniczając się do wymiany uprzejmości, i nigdy nie zaprosiła mnie do siebie.
– Był popsuty, kiedy przyszłam do domu – wyjaśniła, gniewnie potrząsając głową, wysyłając tym ruchem ku mnie falę piżmowego zapachu perfum. – Jakiś wszawy ćpun usiłował się dostać do środka. Kradną wszystko.
Dzielnica nie była zbyt ekskluzywna, niemniej problemy z narkotykami nie były w niej bardziej uciążliwe niż gdziekolwiek indziej.
– Drzwi wejściowe były otwarte?
Sprawdziłem moje, ale były nienaruszone. Nic nie wskazywało, że ktoś usiłował się włamać. Sąsiadka pokręciła głową, znów wprawiając w ruch gęste, ciemne włosy.
– Nie. Tylko uszkodzone. Drań się spłoszył albo zrezygnował.
– Wezwała pani policję?
– Policję? – parsknęła lekceważąco. – Tak, ale się nie przejęli. Zdjęli odciski palców, wzruszyli ramionami i poszli. Lepiej wstawić nowy zamek. Tym razem solidny.
Powiedziała to z naciskiem, jakby nieskuteczność starego zamka była moją winą, potulnie więc się wycofałem i zszedłem na dół, gdzie ślusarz kończył pracę.
– Zrobione, szefie. Trzeba będzie jeszcze pociągnąć farbą, żeby odsłonięte drewno nie spaczyło się na deszczu. – Uniósł brwi, trzymając w dłoni dwa komplety kluczy. – Kto płaci rachunek?
Spojrzałem w górę, na drzwi sąsiadki. Były zamknięte.
– Przyjmuje pan czeki? – westchnąłem.
Po odejściu ślusarza poszedłem do domu po śmietniczkę i zmiotkę, aby uprzątnąć z holu wióry. Jeden z nich utkwił w rogu. Pochyliłem się, żeby go zamieść, a kiedy spojrzałem na swoją dłoń na tle czarnych i białych kafelków, nagłe déjà vu spowodowało, że zakręciło mi się w głowie.
Wyprostowałem się z łomocącym sercem, w przebłysku myśli widząc się leżącego na podłodze holu z nożem wbitym w brzuch wśród krwi rozlewającej się po szachownicy kafelków. Zmusiłem się do głębokich oddechów, starając się opanować cieknący po mnie lepki pot.
Ale już mi przechodziło. Chryste, pomyślałem słabo. Skąd się to wzięło? Minęło wiele czasu, od kiedy napad przypominał mi się regularnie, i to wspomnienie pojawiło się bez ostrzeżenia. Nawet rzadko o tym myślałem. Wiele wysiłku kosztowało mnie zapomnienie tamtego wydarzenia i chociaż pozostały fizyczne blizny, myślałem, że rany psychiczne już się zagoiły.
Najwyraźniej nie.
Trochę jeszcze dygocąc, wysypałem zawartość szufelki do kubła na śmieci i wróciłem do mieszkania. Znajoma przestrzeń wyglądała tak samo jak wtedy, gdy wychodziłem rano. Nierzucające się w oczy meble w saloniku o sensownych wymiarach, kuchnia i mały prywatny ogród na tyłach. Było to idealnie nadające się do zamieszkania miejsce, ale teraz, z tkwiącą wciąż w pamięci jeszcze świeżą retrospekcją, uświadomiłem sobie, jak niewiele związanych z nim wspomnień było szczęśliwych. Podobnie jak w przypadku jazdy samochodem do pracy, jedyną rzeczą, która mnie tu trzymała, był nawyk.
Być może przyszła pora na zmianę.
Apatycznie rozpakowałem zakupy, a potem wziąłem z lodówki piwo. Prawdę mówiąc, wpadłem w rutynę. A zmiana miała nastąpić bez względu na to, czy tego chciałem, czy nie. Chociaż byłem zatrudniony przez uniwersytet, większość mojego czasu pracy zajmowały konsultacje dla policji. Jako antropolog specjalizujący się w medycynie sądowej, byłem wzywany, kiedy znalezione ludzkie szczątki były w stanie zbyt daleko posuniętego rozkładu albo rozczłonkowane. Była to wysoce specjalistyczna dziedzina, którą zajmowali się najczęściej wolni strzelcy, tacy jak ja, pomagający policji zidentyfikować to, co zostało ze zwłok, oraz określić czas i przyczynę zgonu. Gruntownie zapoznałem się ze śmiercią w jej wszystkich drastycznych, okrutnych szczegółach, płynnie czytając język kości, rozkładu oraz gnicia. Według standardów większości ludzi było to makabryczne zajęcie i bywały momenty, gdy sam się z tym zgadzałem. Wiele lat wcześniej, po utracie żony i córki w wypadku samochodowym, porzuciłem całkowicie tę pracę. Wróciłem do mojego pierwotnego zawodu lekarza rodzinnego, zajmującego się sprawami żywych, a nie umarłych.
Cóż, nie trwało to długo. Z tych czy innych względów znowu wróciłem do dawnej specjalności. I byłem w niej dobry.
Albo raczej tak wyglądały sprawy do czasu, kiedy minionej jesieni poproszono mnie, żebym wziął udział w dochodzeniu. Po jego zamknięciu dwóch funkcjonariuszy policji nie żyło, a oficer wysokiej rangi został zmuszony do złożenia rezygnacji. Chociaż nie była to moja wina, stałem się mimowolnym katalizatorem skandalu, który wybuchł później, a nikt nie lubi ludzi przynoszących kłopoty. A już na pewno nie policja.
I nagle zlecenia się skończyły.
Jak było do przewidzenia, na uniwersytecie doszło do efektu domina.
Formalnie byłem tylko współpracownikiem zatrudnionym na umowie odnawialnej, nie etatowcem. Takie rozwiązanie dawało mi wolną rękę w udzielaniu konsultacji policji i pozwalało wydziałowi czerpać korzyści z takiego układu. Wszystko grało, ale współpracownik pracujący przy głośnych dochodzeniach związanych z morderstwami był całkowicie kimś innym niż taki, który nagle stał się persona non grata dla wszystkich instytucji policyjnych w kraju. Do końca mojego kontraktu zostało zaledwie kilka tygodni, a nowy dziekan antropologii stwierdził jasno, że wydział nie będzie dźwigał niepotrzebnego balastu.
Było oczywiste, że to mnie tak postrzegał.
Z westchnieniem opadłem na fotel i pociągnąłem łyk piwa. Ostatnia rzecz, na jaką miałem ochotę, to weekendowe przyjęcie, ale Jason i Anja byli starymi przyjaciółmi. Jego znałem od czasów akademickich, a na jednej z ich imprez poznałem żonę. Podobnie jak było ze wszystkim innym, pozwoliłem więzom przyjaźni osłabnąć, gdy opuściłem Londyn po śmierci Kary i naszej córki Alice, i nigdy w pełni nie zająłem się ich odtworzeniem po powrocie.
Jason odezwał się do mnie na krótko przed Bożym Narodzeniem, kiedy przeczytał moje nazwisko w doniesieniu prasowym o spapranym dochodzeniu. Od tej pory spotkałem się z nimi kilka razy i z ulgą stwierdziłem, że nie było to dla mnie krępujące, czego się obawiałem. Przeprowadzili się po tym, jak utraciliśmy ze sobą kontakt, dzięki czemu przynajmniej zostały mi oszczędzone gorzko-słodkie wspomnienia związane z ich starym domem. Teraz mieszkali w przyprawiającym o cenowy zawrót głowy domu w Belsize Park i mieli drugą rezydencję w Cotswold.
Tam właśnie miałem jechać jutro rano. Dopiero kiedy przyjąłem zaproszenie, dowiedziałem się, że ukrywa haczyk.
– Zapraszamy parę innych osób – oznajmił mimochodem Jason – a wśród nich kogoś, kogo Anja chce, żebyś poznał. To prawniczka karnistka, powinniście więc łatwo się dogadać. Sam wiesz, sprawy policyjne i takie tam. Przy tym jest singielką. No dobra, rozwódką, na jedno wychodzi.
– A więc w tym rzecz. Chcecie mnie z kimś wyswatać?
– Nie ja, lecz Anja – wyjaśnił cierpliwie. – Przecież nie skonasz od samego poznania atrakcyjnej kobiety, prawda? Jeżeli ci się spodoba, to super. A jeżeli nie, to co się stanie? Po prostu przyjedź i zobacz, jak będzie.
W końcu się zgodziłem. Wiedziałem, że on i Anja mają dobre zamiary, a prawdę mówiąc, mój towarzyski kalendarz nie był zbyt przepełniony. Teraz jednak perspektywa spędzenia długiego weekendu z obcymi ludźmi wydawała mi się koszmarnym pomysłem. Cóż, już za późno. Lepiej postaraj się dobrze bawić.
Wstałem ociężale i zacząłem robić sobie coś do jedzenia. Kiedy zadzwonił telefon, pomyślałem, że to Jason chce sprawdzić, czy nie zamierzam w ostatniej chwili się wykręcić, i przez moment nawet mnie to kusiło, dopóki nie zobaczyłem, że wyświetlony numer nie należy do niego. Niewiele brakowało, a bym go nie odebrał, uznając, że to znów jakieś telefoniczne naciągactwo. Zadziałały jednak dawne nawyki i mimo wszystko podniosłem słuchawkę.
– Czy doktor Hunter?
Mówił mężczyzna i sądząc po głosie, był za stary na telemarketera.
– Tak. A z kim rozmawiam?
– Jestem detektyw inspektor Bob Lundy z komendy w Essex. – Mężczyzna mówił bez pośpiechu, niemal powolnie i z wymową typową bardziej dla północy niż okolic ujścia. Lancashire, pomyślałem. – Czy nie przeszkadzam?
– Nie, wcale nie. – Odstawiłem piwo, zapominając o jedzeniu.
– Przepraszam, że zakłócam panu weekend, ale otrzymałem pańskie nazwisko od głównego inspektora detektywa Andy’ego Mackenzie z policji w Norfolk. Pracował pan z nim kilka lat temu przy dochodzeniu w sprawie morderstwa?
Ton sugerował pytanie, ale zupełnie dobrze pamiętałem Mackenziego. Byłem wówczas lekarzem rodzinnym i seria morderstw zmusiła mnie do powrotu do sądówki. Mackenzie był wtedy detektywem inspektorem, a nasze relacje nie zawsze się układały. Doceniłem więc, że obecnie wspomniał o mnie, choć starałem się nie wiązać z tym zbyt wielkich nadziei.
– Zgadza się – przytaknąłem. – W czym mogę pomóc?
– Otrzymaliśmy meldunek o dostrzeżeniu ciała w rozlewisku ujścia, kilka mil w górę wybrzeża od wyspy Mersea. Dziś w nocy nie możemy wiele zrobić, lecz potrafimy dość dobrze przewidzieć, gdzie może osiąść na brzegu. Tuż po świcie zacznie się odpływ i kiedy tylko będzie dość jasno, zaczniemy poszukiwania oraz operację wydobycia zwłok. Wiem, że to mało czasu, ale czy zdołałby pan spotkać się tam z nami jutro rano?
Przez chwilę, ale tylko chwilę, pomyślałem o przyjęciu u Jasona i Anji. Zrozumieją.
– Chce pan, żebym był przy wydobyciu?
Pracowałem przy utonięciach, tylko jednak wtedy, gdy szczątki były w stanie daleko posuniętego rozkładu. Nie ma potrzeby zatrudniania antropologa z medycyny sądowej w przypadkach niedawnych utonięć, kiedy zwłoki są względnie dobrze zachowane. O ile nie chodziło wręcz o fałszywy alarm wywołany przez pływający worek na śmieci czy tłumoczek z odzieżą, co się nieraz zdarzało. Tak więc, jeżeli nie miały miejsca jakieś wyjątkowe okoliczności, zazwyczaj nie wzywano mnie przed wydobyciem zwłok i poznaniem ich stanu.
– Tak, jeżeli mógłby pan przyjechać – powiedział Lundy. – Paru niedzielnych żeglarzy dostrzegło ciało dziś późnym popołudniem i zamierzali wciągnąć je na pokład, dopóki nie podpłynęli na tyle blisko, by poczuć zapach. Wtedy zmienili zdanie.
I bardzo dobrze. Są sposoby odróżnienia obrażeń powstałych po śmierci od zadanych przed zgonem, lecz lepiej unikać takich sytuacji. Zwłoki są również materiałem dowodowym, te zaś w stanie rozkładu łatwo uszkodzić podczas nieodpowiedniego obchodzenia się z nimi. A coś takiego mogłoby się tu zdarzyć, skoro zaczęły już cuchnąć.
– Czy są jakieś przypuszczenia, kto to może być? – zapytałem, szukając papieru i pióra.
– Mniej więcej sześć tygodni temu zaginął pewien miejscowy – odparł Lundy i gdybym nie był tak zaaferowany, być może zastanowiłoby mnie wahanie w jego głosie. – Uważamy, że jest spore prawdopodobieństwo, że to właśnie on.
– Te zwłoki dość długo dryfowały w ujściu, zanim je znaleziono – skonstatowałem.
To było jasne, skoro żeglarze zdołali je poczuć. Nie było niczym niespotykanym, że ludzkie szczątki unosiły się na wodzie przez kilka tygodni, a nawet miesięcy, ale zazwyczaj działo się tak na głębszych wodach lub na morzu. W ujściach występują pływy mogące osadzać ciało przynajmniej dwa razy dziennie na brzegu, gdzie byłoby wystawione na działanie powietrza. Oczekiwałbym zatem, że powinno być dostrzeżone wcześniej.
– Ale nie to – oświadczył Lundy. – Na wodach zalewu nie ma już zbyt wielu łodzi. Kiedy pan przyjedzie, przekona się pan, dlaczego. Cały rejon jest dość niedostępny.
Gryzmoliłem w notesie, starając się zmusić oporne pióro do pisania.
– Czy w zniknięciu tego człowieka jest coś podejrzanego, o czym powinienem wiedzieć?
Chwila wahania.
– Nie mamy powodu uważać, że związane są z tym jakieś inne osoby.
Odłożyłem pióro, wyczuwając ostrożność w głosie inspektora. Jeżeli nie był z tym związany nikt postronny, pozostawał jedynie wypadek albo samobójstwo, a z reakcji Lundy’ego można było wywnioskować, że chodzi o to drugie. Może to i tragiczne wydarzenie, lecz normalnie nie było powodu, aby udzielać tak wymijających odpowiedzi.
– Czy jest coś drażliwego w tej sprawie? – zapytałem.
– Właściwie nie nazwałbym tego drażliwym. – Lundy mówił tonem kogoś, kto starannie dobiera słowa. – Powiedzmy tylko, że jesteśmy pod presją i musimy pilnie ustalić, czy są to zwłoki osoby, o której myślimy. Bazę zakładamy w starym przedsiębiorstwie połowu i przetwórstwa ostryg, lecz trudno ją znaleźć. Prześlę mailem wskazówki, ale dotarcie na miejsce może panu zająć dużo czasu. Nawigacja satelitarna nie jest zbyt przydatna w tych stronach.
Kiedy zakończył rozmowę, siedziałem jakiś czas, patrząc w przestrzeń. Najwyraźniej było w tym coś więcej, a inspektor nie chciał tego omawiać przez telefon, nie potrafiłem jednak wymyślić, co to takiego. Samobójstwa są niestety dość pospolitym zjawiskiem, wobec którego policjanci zazwyczaj nie bywają tak powściągliwi.
„Przekona się pan jutro”, tyle usłyszałem. Jeżeli policja miała rację i było to ciało człowieka zaginionego od kilku tygodni, niemal na pewno znajduje się w stanie zaawansowanego rozkładu. Wydobywanie podatnych na uszkodzenia ciał z wody – zwłaszcza z morza – może być trudne i dlatego chcieli, aby na miejscu znalazł się antropolog z sądówki. I chociaż rozkładające się szczątki były w większym stopniu moją niż ich działką, zaskoczyło mnie, że wezwano mnie tak wcześnie. Zazwyczaj starszy oficer śledczy i anatomopatolog powinni sami zdecydować, jak najbezpieczniej zająć się gnijącymi zwłokami.
Niemniej jeżeli policja chciała mieć mnie na miejscu, nie miałem zamiaru się sprzeczać. Pomyślałem o proszonej kolacji Jasona i Anji. Wydobycie zwłok nie powinno zająć całego dnia, tak więc fakt, że musiałem popracować, nie dawał mi uzasadnionego powodu, aby zrezygnować z wizyty. Z wybrzeża będę musiał jechać dłużej do Cotswold, lecz teraz perspektywa udziału w przyjęciu nie wydawała mi się już tak zniechęcająca.
Ożywiony po raz pierwszy od wielu tygodni, poszedłem przygotować się do wyjazdu.
Wyruszyłem w drogę rankiem następnego dnia jeszcze przed świtem. Nawet o tej porze był spory ruch na drodze, a reflektory ciężarówek i wozów pracusiów dojeżdżających wcześnie do firm śmigały po jezdni. Kiedy jednak wyjechałem z Londynu i ruszyłem na wschód, błyski świateł samochodów stawały się coraz rzadsze, drogi coraz słabiej oświetlone i w końcu, kiedy zatłoczone przedmieścia zostały z tyłu, gwiazdy rozbłysły jaskrawo. Przyćmiona poświata nawigacji satelitarnej dawała złudzenie ciepła, ale mimo wszystko tak wczesnym rankiem musiałem włączyć ogrzewanie. Zima była długa i chłodna, a wiosna, wbrew twierdzeniom kalendarza, istniała jedynie na jego kartach.
Obudziłem się obolały i niemrawy. Mógłbym przypisać to słabemu kacowi, gdybym poprzedniego wieczoru wypił więcej niż jedno piwo. Po gorącym prysznicu i szybkim śniadaniu poczułem się jednak lepiej i zbyt zaabsorbował mnie nadchodzący dzień, bym miał zwracać uwagę na samopoczucie.
Wczesnym rankiem na drogach było spokojnie. Moczary na wybrzeżu Essex znajdowały się niedaleko Londynu – płaskie, nisko położone pola i słone bagna, które toczyły, i niekiedy przegrywały, nieustanną bitwę z pływami i morzem – lecz ja tego odcinka południowo-wschodniego wybrzeża nie znałem zbyt dobrze. Stare przedsiębiorstwo połowu i przetwórstwa ostryg, skąd prowadzono poszukiwania, znajdowało się w miejscu o nazwie „ujście Saltmere”. We wskazówkach przesłanych mailem inspektor Lundy ponownie przestrzegał, abym przewidział dużo czasu na podróż. Uważałem, że jest przesadnie ostrożny, dopóki nie sprawdziłem usytuowania tego miejsca na mapie Google’a. Brzegi zalewu, ku któremu się kierowałem, otaczał labirynt wijących się kanałów i strumieni, określonych na mapie po prostu jako Backwaters. Na fotografii satelitarnej cieki wodne wyglądały jak naczynia włoskowate, które utorowały sobie drogę przez podmokły teren i wysychały podczas odpływu, odsłaniając czarne łachy mułu i rowy. Wtedy zrozumiałem, dlaczego Lundy kazał mi przeznaczyć więcej czasu na dojazd. Większość miejsc sprawiała wrażenie niedostępnych bezdroży i chociaż przez niektóre z większych cieków prowadziły groble, można było nimi przejechać tylko w czasie odpływu.
Poświata nawigacji satelitarnej przygasała, w miarę jak niebo bezpośrednio przede mną rozjaśniało się coraz bardziej. Z jednej strony na jego tle rysowały się sylwetki rafinerii na wyspie Canvey, fraktalne, czarne kształty skrzące się światłami. Na szosie pojawiło się więcej samochodów, ale kiedy skręciłem w boczną drogę, ruch osłabł i niebawem znowu byłem sam, zmierzając ku zachmurzonemu świtowi.
Wkrótce wyłączyłem nawigację, kierując się wyłącznie wskazówkami Lundy’ego. Otaczający mnie krajobraz był płaski jak kartka papieru zabazgrana zaroślami głogów, z widocznymi jedynie sporadycznie domami czy stodołami. Instrukcje inspektora poprowadziły mnie przez małe, posępne miasteczko Cruckhaven leżące blisko ujścia rozlewiska. Mijając pokryte tynkiem kamyczkowym parterowe domy i chaty, dotarłem do nabrzeża portowego, gdzie kilka pochylonych pod różnymi kątami trawlerów i łodzi rybackich o brudnych kadłubach spoczywało na mulistych łachach, czekając na przypływ, który przywróci im wdzięk i sens istnienia.
Miasteczko wyglądało niezbyt zachęcająco i opuściłem je bez żalu. Droga dalej biegła wzdłuż rozlewiska, a jej asfalt niknął w miejscach, gdzie zmyły go przypływy i fale. Wyglądało na to, że stało się to niedawno. Mieliśmy kolejną niedobrą zimę, jeżeli chodzi o powodzie, lecz w Londynie, zaabsorbowany własnymi problemami, nie zwracałem uwagi na doniesienia mediów o sztormach na wybrzeżu. Widząc martwe wodorosty wyrzucone daleko na leżącą bliżej lądu stronę drogi, pomyślałem, że tutaj musiała to być smutna rzeczywistość. Kaprysy pogody i globalne ocieplenie przestają być tematem akademickich dywagacji, kiedy ich skutków doświadcza się na własnej skórze.
Jechałem drogą w kierunku szeroko otwierającego się w morze ujścia. Teraz, w czasie odpływu, z rozlewiska pozostała jedynie mulista równina upstrzona kałużami i strumykami wody. Zacząłem się już zastanawiać, czy przypadkiem nie minąłem miejsca, gdzie powinienem skręcić, kiedy wreszcie ujrzałem przed sobą na brzegu szereg niskich budynków. Przed nimi stały zaparkowane różne pojazdy policyjne, a gdybym miał jeszcze jakieś wątpliwości, ustawiona nieco dalej drewniana tablica głosiła: „Saltmere Oyster Co”.
Przy bramie stał policjant, który porozumiał się przez radio, zanim mnie wpuścił. Zatrzymałem się na popękanym kawałku asfaltu obok innych samochodów i policyjnej przyczepy zaparkowanych za zrujnowanymi budynkami przetwórni ostryg. Kiedy wysiadłem z wozu, zesztywniały po jeździe, chłód poranka podziałał po ciepłym wnętrzu samochodu jak orzeźwiający prysznic. W górze rozbrzmiewały żałosne pokrzykiwania mew, czuć było odór gnijących wodorostów i ziemny zapach mułu. Odetchnąłem głęboko, rozglądając się wokół. Pozbawione wody rozlewisko wyglądało tak, jakby gigantyczna dłoń wygrzebała długą bruzdę w ziemi, pozostawiając jedynie muł i uwięzione w nim kałuże i jeziorka wody. Była w tym jakaś księżycowa posępność, lecz już zaczynał wracać przypływ – bez patrzenia widziałem w głowie strumyki pełznące z powrotem kanałami wymytymi w dnie.
Zmieniający się wiatr przyniósł rytmiczne dudnienie silnika śmigłowca policyjnego albo straży przybrzeżnej i nawet z tej odległości mogłem dostrzec czarną kropkę krążącą nad zalewem. Wiedziałem, że aby dokonać wizualnego przeszukania akwenu, trzeba było maksymalnie wykorzystać światło dnia i niski poziom wody, gdyż pływające zwłoki zazwyczaj nie wydzielają dość ciepła, by dać się dostrzec w podczerwieni, mogą też być trudne do wykrycia z powietrza, zwłaszcza jeżeli unoszą się tuż pod powierzchnią. Oznaczało to wyścig z czasem, trzeba było bowiem odnaleźć ciało, zanim wróci przypływ i zabierze je znowu.
No to nie stój tak, śniąc na jawie, pomyślałem i ruszyłem w stronę przyczepy, gdzie powiedziano mi, że detektyw inspektor Lundy jest na nabrzeżu. Obszedłem szopy przetwórni ostryg i zobaczyłem rurowaty kształt RHIB-a – policyjnego pontonu hybrydowego1 – czekający na przyczepce u szczytu betonowej pochylni. Zrozumiałem wtedy, dlaczego poszukiwania prowadzone są z tego miejsca. Pochylnia prowadziła do głębokiego kanału w mule, który rozpoczynał się bezpośrednio przed nabrzeżem. Powracający przypływ najpierw go wypełni, umożliwiając zwodowanie łodzi i wyprowadzenie jej na głębszą wodę bez oczekiwania, aż wypełni się cały zalew. Poziom przypływu jeszcze na to nie pozwalał, lecz wiry i drobne fale marszczące powierzchnię świadczyły, że nie potrwa to już długo.
Przy RHIB-ie stała grupa mężczyzn i kobiet trzymających w dłoniach parujące plastikowe kubki i rozmawiających po cichu. Kilka osób miało na sobie ubiory o niemal paramilitarnym wyglądzie – granatowe spodnie i koszule pod masywnymi kamizelkami ratunkowymi, które identyfikowały je jako członków służb policji morskiej – reszta zaś była po cywilnemu.
– Szukam detektywa inspektora Lundy’ego – powiedziałem.
– To ja – rzekł jeden z mężczyzn, odwracając się w moją stronę. – Doktor Hunter, nie mylę się?
Trudno wyobrazić sobie czyjś wygląd tylko po głosie, ale w przypadku Lundy’ego wszystko pasowało idealnie. Miał nieco ponad pięćdziesiąt lat oraz budowę podstarzałego zapaśnika, który zaczął tyć i może nie był już w formie, wciąż jednak zachował masę i mięśnie. Nastroszone wąsy nadawały mu wygląd przyjaznego morsa, a okrągła twarz z okularami w drucianej oprawce sprawiała wrażenie jednocześnie pogodnej i smętnej.
– Wcześnie pan dotarł. Znalazł nas pan bez trudu? – zapytał, ściskając mi dłoń.
– Cieszę się, że dostałem wskazówki – przyznałem. – Miał pan rację z tą nawigacją satelitarną.
– Pełno tu odnóg, dlatego nazywają to miejsce Backwaters2. Proszę ze mną, napijemy się herbaty.
Sądziłem, że wrócimy do przyczepy, lecz Lundy poprowadził mnie po spękanym betonie do swojego samochodu, sfatygowanego vauxhalla, który wyglądał na równie niezniszczalny jak jego właściciel. Otworzył bagażnik, wyjął z niego wielki termos i wlał parującą herbatę do dwóch plastikowych kubków.
– Lepsza od tych sików w przyczepie, może mi pan wierzyć – oznajmił, zakręcając naczynie. – A może pan pije bez cukru? Ja lubię słodką.
Ja niezbyt, ale herbata była mile widziana. I bardzo chciałem dowiedzieć się czegoś więcej o sprawie.
– Udało się? – zapytałem, dmuchając na gorący płyn.
– Jeszcze nie, ale śmigłowiec jest w powietrzu od świtu. Jednostka policji morskiej jest w pogotowiu, kiedy więc tylko dostaniemy wiadomość, możemy ruszać i wydobyć ciało. Starszy oficer dochodzeniowy, naczelna detektyw inspektor Pam Clarke, jedzie tu razem z patologiem z sądówki, ale otrzymaliśmy zgodę na wydobycie zwłok, jeżeli znajdziemy je przed ich przybyciem.
Zastanawiałem się, czemu jeszcze ich nie ma. Starszy oficer dochodzeniowy i anatomopatolog zawsze są obecni, kiedy zwłoki odnaleziono na lądzie stałym. Wtedy miejsce znalezienia uznawane jest za miejsce zbrodni i musi być tak traktowane. W przypadku wydobycia zwłok z morza nie zawsze było to praktyczne, ponieważ w wodzie przemieszczają się pod wpływem prądów i pływów. W takiej sytuacji priorytetem jest wydobycie ciała najszybciej jak to możliwe.
– Powiedział pan, że dość dobrze orientujecie się, gdzie może być ciało? – zapytałem.
– Tak sądzę. Zobaczono je w ujściu wczoraj, około piątej po południu. Według specjalisty od pływów, którego ściągnęliśmy, była to mniej więcej pora zmiany kierunku pływu, mogło więc zostać dość szybko przemieszczone. Jeżeli zniosło je na morze, to tylko tracimy czas, ale uważamy, że wcześniej wyrzuciło je na stały ląd. Niech pan spojrzy tam.
Skierował gruby palec w stronę odległego o jakąś milę ujścia. Mogłem dostrzec szereg długich garbów sterczących z mulistego podłoża jak niskie brązowe wzgórza.
– To Barrows3 – wyjaśnił Lundy. – Łachy, dokładnie przecinające ujście. Wcześniej były mniejsze, ale cały ten region zamulało od chwili, gdy w górze wybrzeża zbudowali mające je chronić konstrukcje hydrotechniczne. Popieprzyło to prądy i teraz cały zmywany piasek ląduje prosto na naszym progu. Tylko łodzie o małym zanurzeniu mogą wchodzić i wychodzić w morze nawet przy wysokiej wodzie, jest więc pewna szansa, że zwłoki również nie przedostaną się przez mielizny.
Wpatrywałem się w odległe łachy.
– Jeżeli ma pan rację, to jak zamierzacie je wydobyć?
To było ważne, wtedy bowiem wkroczę, aby doradzać, w jaki sposób obchodzić się ze szczątkami, jeśli będą w stanie tak daleko posuniętego rozkładu, że powstanie niebezpieczeństwo, iż się rozpadną. Lundy dmuchał ostrożnie na parującą herbatę.
– Przekonamy się na miejscu, kiedy się tam dostaniemy. Rozważaliśmy podniesienie ciała śmigłowcem, ale piasek jest zbyt miękki, aby na nim wylądować. Oznacza to, że trzeba by było opuścić co najmniej dwóch ludzi na łachę, a gdyby tam ugrzęźli, mielibyśmy kłopoty. Tak więc kiedy śmigłowiec je odnajdzie, łódź będzie najlepsza. Mamy nadzieję, że zostanie nam dość czasu, zanim przypływ znowu uniesie zwłoki. – Uśmiechnął się do mnie. – Spodziewam się, że wziął pan gumiaki.
Zrobiłem coś lepszego, nauczony wcześniej, jak wygląda odzysk ciał z wody, zabrałem ze sobą wodery. Z tego, co widziałem, operacja zapowiadała się na gorszą niż większość tych, w których brałem udział.
– Powiedział pan, że macie pewne podejrzenia, kto to może być?
Lundy siorbnął herbatę i otarł wąsy.
– Owszem. Trzydziestojednoletni miejscowy, Leo Villiers, którego zaginięcie zgłoszono miesiąc temu. Jego ojciec to sir Stephen Villiers…?
Wyraźnie umieścił na końcu znaczący znak zapytania, lecz nazwisko nic mi nie mówiło. Pokręciłem głową.
– Nie słyszałem o nim.
– Cóż. To rodzina dobrze znana w okolicy. Wszystkie ziemie tam dalej – wskazał gestem położoną nieco wyżej drugą stronę rozlewiska, gdzie zamiast słonych bagien oraz cieków wodnych były uprawne pola wyraźnie obramowane ciemnymi liniami żywopłotów – to posiadłość Villiersów. Właściwie jej część. Mają dużo ziemi również po tej stronie. Zajmują się rolnictwem, ale sir Stephen robi interesy różnego rodzaju. Olej łupkowy, wytwórczość. To przedsiębiorstwo połowu i przerobu ostryg też należy do niego. Wykupił je jakieś dziesięć lat temu, a potem zamknął. Wszystkich zwolnił.
– Musiało ich nieźle rąbnąć. – Zaczynałem rozumieć, skąd pochodziły naciski, o których Lundy wspominał w rozmowie telefonicznej.
– Nie tak bardzo, jak pan myśli. Ma plan zrobienia z tego mariny. Mówi o przebagrowaniu kanałów, zbudowaniu hotelu, przekształceniu całego rejonu. Co oznacza setki miejsc pracy dla tutejszych, a to by osłodziło gorzką pigułkę, jaką było zamknięcie zakładów. Obrońcy środowiska są jednak temu zdecydowanie przeciwni, dopóki więc trwają spory, trzyma firmę w stanie uśpienia. Stać go na prowadzenie długiej rozgrywki, a ma wystarczająco dużo politycznych wpływów, żeby w końcu wygrać.
Tacy ludzie zazwyczaj wygrywają. Popatrzyłem na muliste dno rozlewiska, na które powracał już przypływ.
– A jak wiąże się to z jego synem?
– Nijak. W każdym razie niebezpośrednio. Leo Villiers jest kimś, kogo można nazwać czarną owcą. Jedynak, matka zmarła, kiedy był dzieciakiem. Wykopali go z prywatnej szkoły wojskowej, a potem na ostatnim roku szkolenia wyleciał z uniwersyteckich kursów oficerskich. Ojcu mimo wszystko udało się umieścić go w Królewskiej Akademii Wojskowej, tyle że jej nie skończył. Nie podano żadnego oficjalnego powodu, wygląda zatem na to, że tatuś pociągnął za sznurki, aby coś zatuszować. A potem pakował się w jeden skandal za drugim. Miał po matce fundusz powierniczy, nie musiał więc martwić się o utrzymanie i z wyraźną lubością szukał kłopotów. Przystojny gnojek, z dziewczynami obchodził się jak lis w kurniku, ale był przy tym wredny. Zerwał kilka zaręczyn i wplątywał się we wszelkiego rodzaju afery, od jazdy po pijaku po napady z bronią w ręku. Jego ojciec bardzo dba o dobre imię Villiersów, w związku z czym rodzinni prawnicy mieli pełne ręce roboty. Niemniej nawet sir Stephen nie był w stanie wszystkiego zatuszować. – Lundy spojrzał na mnie z niepokojem. – Oczywiście mówię to wszystko zupełnie prywatnie.
Starałem się nie uśmiechnąć.
– Nie pisnę ani słowa.
Z zadowoleniem kiwnął głową.
– W każdym razie, krótko mówiąc, przez jakiś czas wyglądało na to, że się uspokoił. Jego ojciec musiał również tak pomyśleć, ponieważ usiłował wprowadzić go do polityki. Mówiono, że będzie kandydował do parlamentu z okręgu, były wywiady w miejscowej prasie, wszystkie te rutynowe głupoty. A potem nagle się urwało, miejscowy oddział partii znalazł innego kandydata i Leo Villiers zniknął z horyzontu. Do tej pory nie zdołaliśmy się zorientować dlaczego.
– I wtedy właśnie zaginął?
Lundy pokręcił głową.
– Nie, to było dawno temu. Zaginął wtedy ktoś inny. Miejscowa kobieta, z którą miał romans.
Zdałem sobie sprawę, że wszystko źle zinterpretowałem. Nie chodziło tylko o zaginionego mężczyznę, a powściągliwość Lundy’ego nie wynikała jedynie ze strachu przed niełaską wpływowego ojca. Założyłem, że ofiarą jest Leo Villiers, lecz się myliłem.
Był podejrzanym.
– Wszystko jest ściśle poufne – powiedział Lundy, ściszając głos, choć w pobliżu nie było nikogo, kto mógłby go usłyszeć. – To nie ma żadnego bezpośredniego związku z dzisiejszą sprawą, ale lepiej, żeby znał pan całe tło.
– Sądzi pan, że Leo Villiers ją zabił?
Inspektor wzruszył ramionami.
– Nie znaleźliśmy jej ciała, więc nie możemy niczego udowodnić, ale stał się jedynym poważnym podejrzanym. Była fotografką, po wyjściu za mąż dwa albo trzy lata temu przeniosła się tu z Londynu. Emma Derby, efektowna, bardzo atrakcyjna. Raczej nie spodziewałby się pan tutaj kogoś takiego jak ona. Zatrudnił ją, aby zrobiła mu zdjęcia promocyjne, gdy wyglądało na to, że wejdzie w politykę, potem jako dekoratorkę wnętrz w domu Villiersów. Zarówno jego gospodyni, jak i ogrodnik, każde z osobna, twierdzili, że widzieli w jego sypialni częściowo ubraną kobietę, której wygląd pasował do rysopisu Derby.
Zacisnął usta z dezaprobatą, poklepał się po kieszeniach i wyjął opakowanie tabletek na nadkwasotę. Wycisnął kilka z nich z foliowego paska.
– Wygląda na to, że się pokłócili – oznajmił, gryząc tabletki. – Mieliśmy kilku świadków, którzy słyszeli, jak na krótko przed zniknięciem wściekała się na jakimś eleganckim politycznym jublu i nazywała go „aroganckim, pierdolonym fiutem”.
– Przesłuchaliście go?
– Nic to nie dało. Zaprzeczył, że miał z nią romans, twierdził, że mu się narzucała, a on ją spławił. Przy takiej przeszłości jak jego trudno było uwierzyć w to, co mówił, zwłaszcza że na dzień, w którym zniknęła, nie miał alibi. Twierdził, że wyjechał, ale nie powiedział gdzie ani nie przedstawił niczego, co by potwierdzało ten fakt. Najwyraźniej coś ukrywał, lecz bez ciała i materiału dowodowego niewiele mogliśmy zrobić. Przeszukaliśmy rejon wokół miejsca zamieszkania Emmy Derby, to jednak głównie słone bagna i łachy mułowe, na które nie można wejść pieszo. Idealne miejsce, żeby pozbyć się ciała, przy tym piekielnie trudne do przeszukania, dlatego znalezienie tam czegokolwiek zawsze było wątpliwe. Prawnicy sir Stephena blokowali nas i grozili oskarżeniami o nękanie, gdy choćby krzywo spojrzeliśmy na Leo Villiersa. A potem on także zaginął i to właściwie tyle.
Pomyślałem o tym, co wczoraj wieczorem Lundy powiedział mi przez telefon.
– Mówił pan, że jego zniknięcie nie było podejrzane, ale ktoś taki musiał narobić sobie wrogów. A co z mężem Emmy Derby?
– Och, dobrze mu się przyjrzeliśmy. Szczerze mówiąc, to niedobrane małżeństwo. Nie było tajemnicą, że mieli trudne chwile, zanim jeszcze związała się z Villiersem, i mąż stał się oczywistym podejrzanym. Ale ma solidne alibi. Nie było go w kraju, kiedy zaginęła jego żona, a siedział w Szkocji, gdy zniknął jej kochanek. – Przez twarz Lundy’ego przebiegł grymas. – To prawda, że Villiers miał wrogów, i śmiem twierdzić, że niewielu ludzi uroniłoby łzę po nim. Nie ma jednak niczego, co by sugerowało, że którykolwiek z nich był zamieszany w sprawę, ani nie ma też niczego podejrzanego. Pojawił się meldunek, że na krótko przed zniknięciem Leo ogrodnik wypłoszył z terenu posiadłości podejrzanego osobnika, ale może to był jakiś nastolatek.
Spojrzałem za budynki przedsiębiorstwa na muliste dno znikające pod powracającą wodą.
– Sądzi pan więc, że Villiers się zabił?
Ostrożność, z jaką inspektor rozmawiał przez telefon, zrodziła we mnie podejrzenie, że było to coś więcej niż wypadek. Lundy wzruszył ramionami.
– Był pod wielką presją, a wiemy, że w młodości miał za sobą przynajmniej jedną próbę samobójczą. Wciąż staramy się zdobyć jego dokumentację medyczną, ale z tego, co słyszeliśmy, wynika, że był to oczywisty przypadek depresji. Mamy też list.
– List pożegnalny samobójcy?
Zrobił urażoną minę.
– Oficjalnie tak go nie nazywamy. Sir Stephen nie dopuszcza, aby ktokolwiek sugerował, że jego syn się zabił, musimy więc postępować ostrożnie. A list znaleziono w jego koszu na śmieci, był to zatem albo brudnopis, albo Leo zmienił zdanie i postanowił go nie pozostawiać. Pismo było jednak na pewno jego. Napisał, że nie może tak ciągnąć dalej i nienawidzi swojego życia. Takie rzeczy. A gospodyni, która znalazła list, powiedziała nam, że zginęła także jego dubeltówka. Wykonana ręcznie przez firmę Mowbry and Son. Słyszał pan o niej?
Pokręciłem głową. Lepiej znałem się na skutkach postrzałów z dubeltówki niż na producentach tej broni.
– Jeżeli chodzi o dubeltówki na zamówienie, są tej samej klasy co purdeye. Piękne wykonanie, jeżeli ktoś lubi takie rzeczy, i wyjątkowo drogie. Ojciec Leo kupił mu ją, kiedy chłopak skończył osiemnaście lat. Musiała kosztować niemal tyle co mój dom.
Tańsza strzelba mogła być równie zabójcza, lecz zacząłem rozumieć, dlaczego wcześniej Lundy nie chciał zbyt wiele mówić na ten temat. Dla każdej rodziny samobójstwo było czymś ciężkim do strawienia, zwłaszcza w przypadku człowieka podejrzanego o morderstwo. Dla każdego rodzica byłby to cios podwójnie trudny do zniesienia, nic więc dziwnego, że sir Stephen Villiers nie przyjmował go do wiadomości. Tym, co różniło go od innych, był fakt, że miał dość pieniędzy i władzy, aby wymusić przyjęcie jego punktu widzenia.
Sytuacja mogła stać się paskudna, gdyby okazało się, że to zwłoki jego syna.
Odległy punkcik śmigłowca był nadal widoczny, lecz teraz wiatr przynosił do nas jego warkot. Wydawało się, że zawisł bez ruchu.
– Dlaczego uważa pan, że to raczej Villiers, a nie Emma Derby? – zapytałem.
– Ponieważ zaginęła siedem miesięcy temu. Nie wyobrażam sobie, by jej ciało pojawiło się po tak długim okresie.
Miał rację. Kiedy powietrze ujdzie z płuc, ciało zazwyczaj opada na dno do czasu, aż nagromadzi się w nim dość gazów gnilnych, żeby ponownie zapewnić mu pływalność. Potem będzie unosić się w wodzie do chwili, gdy się rozpadnie lub gdy gazy w końcu się ulotnią. W zależności od temperatury i warunków może to trwać kilka tygodni bądź dłużej, ale siedem miesięcy to zbyt wiele, zwłaszcza w stosunkowo płytkich wodach ujścia. Pływy, morscy padlinożercy i żarłoczne ptactwo dokonałyby dzieła o wiele wcześniej.
Mimo wszystko jednak było w tym coś, co nie do końca mi pasowało. Postarałem się przypomnieć sobie wszystko, co usłyszałem od Lundy’ego, próbując uporządkować fakty.
– A więc Leo Villiers zaginął dopiero sześć miesięcy po zniknięciu Emmy Derby?
– Mniej więcej, chociaż nie jesteśmy pewni, kiedy dokładnie. Istnieje dwutygodniowa luka pomiędzy momentem, w którym ktoś miał z nim jakiś kontakt, a chwilą, gdy zawiadomiono o jego zaginięciu, jesteśmy jednak niemal pewni…
Inspektor przerwał, gdyż od strony nabrzeża doleciał gwizd. Jeden z członków jednostki morskiej wyszedł z szopy zakładów, uniósł w górę kciuk, po czym wrócił do środka.
Lundy wytrząsnął ostatnie krople herbaty z kubka.
– Mam nadzieję, doktorze Hunter, że jest pan gotów zamoczyć sobie nogi – oznajmił, nakręcając go z powrotem na termos. – Wygląda na to, że śmigłowiec coś znalazł.
Słone bryzgi siekły mnie w twarz, gdy RHIB przechylił się na burtę. Otarłem je grzbietem dłoni, drugą ręką trzymając się krawędzi siedzenia, gdy łódź podskakiwała i ślizgała się po wodzie. Ujście nie było zbyt wzburzone, ale szliśmy naprzeciwko przypływu i pod wiatr. Łódź dygotała, gdy jej dziób wbijał się w kolejne fale posyłające do otwartego wnętrza fontanny zimnej piany.
Było już całkowicie jasno, chociaż słońce, przesłonięte chmurami, widniało jako rozmyta poświata. Ostry zapach plastikowego kadłuba łodzi mieszał się ze smrodem spalin diesla i namoczonych w słonej wodzie lin. Sierżant z jednostki morskiej stał przy przyrządach sterowniczych i mocno trzymając niewielkie koło sterowe, bez trudu pokonywał fale. Siedziałem za Lundym i trzema innymi ubranymi w kamizelki ratunkowe funkcjonariuszami policji morskiej. W łodzi było tłoczno, nasza szóstka bowiem dzieliła ją z dwiema stertami aluminiowych segmentów do ułożenia kładki, dla zachowania równowagi rozmieszczonymi po obu burtach, oraz z noszami.
Rzuciło mną na siedzeniu, gdy łódź wcięła się dziobem w falę, a Lundy uśmiechnął się do mnie zza okularów pokrytych kropelkami wody.
– Wszystko w porządku? – zapytał, przekrzykując wiatr i ryk silnika. – Już prawie jesteśmy!
Kiwnąłem głową. Za młodu żeglowałem i normalnie taki pełen podskoków rejs nie zrobiłby na mnie wrażenia, lecz dziś od przebudzenia byłem nie w formie, choć starałem się to ignorować. Miałem na sobie jak inni kamizelkę ratunkową, tyle że jaskrawopomarańczową, a nie granatową policji morskiej. W sięgających do piersi woderach siedziało mi się niewygodnie, komfortu nie poprawiał też nieprzemakalny kombinezon, na który je włożyłem. Mimo to, patrząc na błotniste brzegi rozlewiska, wiedziałem, że niebawem będę zadowolony z tego ubioru.
Przypływ powracał z zaskakującą prędkością. Zanim przebrałem się i wziąłem przenośny zestaw sprzętu, sprawni goście z policji morskiej zdążyli zwolnić łódź z przyczepy i teraz spuszczali ją po pochylni. Kanał przy nabrzeżu był już prawie pełen wody, która omywała beton rampy, zakrywając powoli muł i kamyki dna.
– Nie będziemy mieli dużo czasu – ostrzegł mnie Lundy, gdy staliśmy przy pochylni. – Ze śmigłowca mówią, że zwłoki są częściowo wyrzucone na łachę piasku, lecz nie zostaną tam długo. Przypływ nadchodzi szybciej, niż człowiek może biec, będziemy więc musieli się pospieszyć.
I to bardzo. Wydobycie ciała, zanim powracający przypływ znowu je uniesie, będzie wyścigiem z czasem i zaczynałem mieć wątpliwości, czy moja obecność w ogóle jest tu potrzebna. W zasadzie antropolog sądowy bardzo się przydaje, skoro jednak priorytetem jest jak najszybsze wydobycie szczątków, to Lundy i jednostka morska doskonale daliby sobie radę sami.
Mimo to dobrze by było zbadać szczątki in situ, nawet przy takim ograniczeniu czasowym. Patrzyłem nad tępym dziobem RHIB-a, gdy dotarliśmy na głębsze wody pośrodku ujścia i ruszyliśmy w stronę Barrows. Piaszczyste mielizny leżały prosto przed nami, tworząc naturalną barierę ciągnącą się niemal od brzegu do brzegu. Były oddzielone od siebie wzbierającym przypływem, lecz wciąż sterczały nad powierzchnią jak gładkie brązowe grzbiety stada wielorybów, które ugrzęzły na płyciźnie. Za nimi, w miejscu, gdzie ujście łączyło się z morzem, dostrzegłem wznoszące się nad wodą trzy dziwnie wyglądające budowle. Były za daleko, żeby dostrzec szczegóły, ale z kołyszącej się łodzi wyglądały jak kwadratowe pudła umieszczone na ustawionych w stożek palach. Jakby wieże wiertnicze, lecz wydawały się stać zbyt blisko brzegu.
Lundy dostrzegł, na co patrzę.
– To morski fort.
– Co takiego?
Musieliśmy przekrzykiwać hałas silnika.
– Morski fort Maunsella. W czasie drugiej wojny światowej armia i marynarka wojenna budowały je wzdłuż wybrzeża, żeby nie dopuszczać niemieckich okrętów do ujść rzek. To fort wojsk lądowych. Przedtem było siedem wież połączonych pomostami, teraz zostały tylko trzy.
– Wciąż są używane?! – zawołałem.
Lundy coś odpowiedział, ale słowa zagłuszył wiatr i silnik. Pokręciłem głową. Pochylił się bliżej.
– Powiedziałem, że tylko przez mewy. Żadne nie należą już do wojska. W latach sześćdziesiątych na niektórych zainstalowało się kilka pirackich radiostacji. Tu była jedna, a inne przy Red Sands i Shivering Sands w ujściu Tamizy. Tamte wieże jeszcze stoją, lecz większość pozostałych zniknęła. W kilka uderzyły statki i zostały rozebrane bądź się rozpadły. Jakiś czas temu krążyły pogłoski, że tę ktoś kupi i przerobi na hotel czy coś w tym rodzaju, ale nic z tego nie wyszło. – Lundy pokręcił głową na wspomnienie takiego szaleństwa. – Nie powiem, żeby mnie to dziwiło. Nie chciałbym tam mieszkać.
Ja też, ale zrezygnowałem z prób dalszego prowadzenia rozmowy. Niemal byliśmy już przy Barrows i zrobiło się cudownie spokojnie, gdy RHIB zmniejszył prędkość, aby wykonać podejście. Teraz można już było usłyszeć łoskot wirnika śmigłowca. Migając światłami pozycyjnymi, wisiał przed nami, utrzymując pozycję nad zwłokami.
Sierżant wprowadził RHIB-a między piaszczyste łachy. Wznosiły się wszędzie wokół nas jak maleńkie wyspy i fale omywały ich gładkie stoki. Niebawem wzbierający przypływ przykryje je znowu i zrozumiałem, co Lundy miał na myśli, mówiąc, że Barrows uczyniły rozlewisko niemal niedostępnym. Było wystarczająco trudno przedostać się przez nie nawet wtedy, kiedy sterczały nad powierzchnią. Zakryte przez przypływ mogły być niebezpieczne.
Znaleźliśmy się już niemal bezpośrednio pod śmigłowcem. Podmuch jego wirnika oszałamiał, szarpał nami i wygładzał powierzchnię wody.
– Jest tam.
Lundy pokazał coś przed nami, lecz jego krępa postać zasłaniała mi widok. RHIB zwolnił i wykonał zwrot, a ja po raz pierwszy zobaczyłem ciało. Odpływ pozostawił je częściowo na błotnistym stoku łachy – przemokniętą kupkę ubrań spoczywającą tak nieruchomo jak to możliwe tylko w przypadku obiektów nieożywionych albo martwych. Leżało twarzą do dołu z głową najbliżej wody, a nogi i stopy tkwiły na zboczu mielizny, odchylone od nas pod kątem. Kiedy patrzyłem, nieopodal zwłok przysiadła mewa, ale gdy podskoczyła bliżej, żeby sprawdzić, co to, straciła zainteresowanie.
To mi coś mówiło.
Lundy porozmawiał przez radio, a kiedy śmigłowiec wzbił się wyżej i odleciał pochylony w skręcie, uniósł dłoń w geście podziękowania. Po wyłączeniu silnika łodzi bezwładność szarpnęła nas do przodu i w powstałej nagle ciszy rozległo się stuknięcie, gdy dziób wszedł na brzeg. Skupiłem uwagę na zwłokach i zacząłem wysiadać z łodzi. Mielizna wyglądała dość solidnie, ale miała żelowatą, ziarnistą konsystencję mokrej zaprawy murarskiej i niemal straciłem równowagę, zapadając się w nią po kolano.
– Ostrożnie – powiedział Lundy, łapiąc mnie za rękę. – Lepiej poczekać, aż ułożymy płyty. Musi pan uważać z tym paskudztwem, bo inaczej ugrzęźnie pan po pas.
– Dzięki – odparłem z zakłopotaniem. Wyszarpnąłem stopę, w myśli gratulując sobie woderów. Teraz zrozumiałem, dlaczego policja nie chciała opuścić kogoś ze śmigłowca. W taki sposób ratownik nie zdołałby podnieść ciała, bo sam by ugrzązł całkowicie.
Funkcjonariusze policji morskiej zaczęli rozkładać płyty na mieliźnie, tworząc kładkę do zwłok. Metalowe prostokąty zapadały się pod własnym ciężarem, wyciskając wodę wokół krawędzi. Wkrótce stały się zapaćkane i śliskie, ale były lepszym rozwiązaniem niż próba przejścia po mokrym piasku.
Podczas ich pracy nie ruszałem się z miejsca, patrząc tylko i odnotowując w głowie chaotyczne ułożenie kończyn zwłok. Odpływ pozostawił je twarzą do dołu, w takiej samej pozycji, w jakiej unosiły się w wodzie. Miały na sobie długi ciemny płaszcz z ceraty albo innego wodoodpornego materiału, oblepiony mułem i wydęty wciąż uwięzionym pod nim powietrzem. Jedna ręka spoczywała wzdłuż ciała, a druga znajdowała się nad głową, jakby zatrzymana w połowie ruchu.
Dłoni i stóp nie było.
– Chciałbym się przyjrzeć, zanim je ruszymy – rzekłem do Lundy’ego, kiedy policjanci skończyli układać płyty. Skinął głową.
– Byle szybko. Za kilka minut wszystko będzie pod wodą.
Miał rację. Mimo wcześniejszych ostrzeżeń zaskoczyła mnie szybkość przypływu. Fale już chlupotały nam wokół butów. W czasie układania płyt poziom wody dotrzymywał kroku pracującym, sięgając już powyżej łachy.
Uważając, aby nie poślizgnąć się na zabłoconym metalu, dotarłem ostrożnie do ciała sprawiającego żałosne wrażenie czegoś niepotrzebnego i wyrzuconego. Kolejna mewa skradała się do niego, podskakując i pozostawiając na mokrym piasku ślady przypominające groty strzał. Gdy podszedłem bliżej, zatrzepotała skrzydłami, wzbiła się w powietrze i odleciała, protestując skrzekliwie. Jeszcze więcej ich krążyło nad nami na tle nieba o barwie cynku, ale podobnie jak wcześniej ta pojedyncza, żadna nie zwracała uwagi na to, co leżało na mieliźnie. Mówiło to wiele o stanie zwłok, skoro bowiem nawet tak żarłoczni padlinożercy jak mewy nie interesują się nimi, stan rozkładu musiał być dalece posunięty.
Uzyskałem potwierdzenie chwilę później, gdy wiatr zmienił kierunek i ohydny odór gnijącego mięsa zagłuszył słony zapach morskiego powietrza. Zatrzymałem się w odległości kilku stóp i przyjrzałem się uważnie ciału. Chociaż leżało tak zwinięte, osobnik ten za życia musiał być ponadprzeciętnie wysoki. Prawdopodobnie mężczyzna, ale nie na pewno, równie dobrze mogła to być wyjątkowo rosła kobieta. Większość głowy zasłaniał długi płaszcz, zwinięty nad nią jak kaptur, i w rezultacie nad kołnierzem widać było tylko kilka rzadkich kosmyków włosów oblepionych piaskiem. Ramiona oraz nogi oplątane były wodorostami i wydawało się, że na całym ciele widać jakieś drobne ruchy. Sprawiało to wrażenie optycznego złudzenia, lecz w rzeczywistości były to łażące po nim małe skorupiaki, drobne kraby i owady wodne niemal niewidoczne na tle warstwy mokrego piasku.
Przykucnąłem, żeby lepiej się przyjrzeć. Z nogawek spodni sterczały tępe kikuty bladych kości i chrząstek, a przedramiona kończyły się na przegubach. W nabrzmiałej tkance jednego z nich tkwił złoty zegarek. Na żadnej pobliskiej mieliźnie nie było widać brakujących elementów kończyn, ale zdziwiłbym się, gdyby było inaczej. Chociaż nie byłyby to pierwsze oglądane przeze mnie zwłoki, których dłonie usunięto, aby uniemożliwić identyfikację, nie dostrzegałem żadnych charakterystycznych uszkodzeń kości przegubów i kostek świadczących, że zostały odcięte. Pozbawione jakiejkolwiek ochrony ubrania dłonie i stopy po prostu odpadły po rozpadzie tkanki łącznej stawów.
Z kieszeni na piersi woderów wyjąłem aparat fotograficzny i zacząłem robić zdjęcia. Zorientowałem się, że Lundy podszedł do mnie, dopiero kiedy się odezwał.
– Może pan dostać kopie naszego wideo.
Obejrzałem się. Poruszał się cicho jak na tak dużego mężczyznę, nawet na metalowych płytach.
– Dziękuję, ale mimo wszystko zrobię parę zdjęć.
W rezultacie, jeżeli coś przeoczę, będę mógł mieć pretensję tylko do siebie samego. Lundy stał, przyglądając się zwłokom.
– Wygląda na mężczyznę. Najwyraźniej był w wodzie przez dłuższy czas, skoro dłonie i stopy odpadły. Czy to by pasowało do czasu zniknięcia Leo Villiersa?
Czekałem na takie pytanie. Normalnie ocena czasu, jaki upłynął od chwili śmierci, była poniekąd moją specjalnością, ponieważ szkoliłem się na niezwykłej „trupiej farmie” w Tennessee, gdzie ludzkie zwłoki wykorzystywano w kontrolowanych doświadczeniach związanych z procesami rozkładu. Nauczyłem się wykorzystywać tę wiedzę w ustalaniu czasu śmierci denata przy uwzględnieniu działalności bakterii oraz stopnia zaawansowania procesu gnilnego, posługując się specjalnymi formułami podczas analizy rozpadu lotnych kwasów tłuszczowych ciała. Bez fałszywej skromności mogę stwierdzić, że równie dobrze jak większość entomologów sądowych znam cykl życiowy much plujek i sposoby, w jaki różne owady zasiedlają rozkładające się ciało. I chociaż nadal wolę nazywać to raczej doświadczeniem, a nie instynktem, od wielu lat zdolność precyzyjnej oceny takich rzeczy jest moją drugą naturą.
Ale to działa na lądzie. Tam leżące ciało pozostaje na jednym miejscu, natura natomiast współpracuje, uczynnie zapewniając dające się zmierzyć kryteria.
W wodzie to co innego.
Choć nie brakowało wodnych padlinożerców, nie było żyjącego w tym środowisku odpowiednika muchy plujki, której cykl życiowy stanowił wygodny miernik pozwalający ustalić czas, jaki minął od zgonu. Ciało dryfujące w wodzie może się poruszać zdane na kaprysy pływów i prądów, zmieniając głębokość, a tym samym temperaturę. Woda słodka i słona są odmienne same w sobie, różnią się warunkami oraz żyjącymi w nich stworzeniami, poddawane zaś pływom ujście takie jak to, w którym rzeka łączy się z morzem, było jeszcze czymś innym.
Spojrzałem na zwłoki. Poza węzłami stawów przegubowych dłoni i skokowych płaszcz zakrywał prawie wszystko. Mogłem jednak dostrzec wystarczająco dużo.
– W tych warunkach mogło to przebiec dość szybko, nawet o tej porze roku. Zapewne więc tak…
W ostatniej sekundzie powstrzymałem się przed dodaniem „ale”. Cztery do sześciu tygodni to wystarczająco długo, by dłonie i stopy odpadły na płytkich, poddawanych pływom wodach. Nie to mnie więc niepokoiło, ale nie chciałem nic mówić, dopóki nie zobaczę więcej.
Lundy patrzył na mnie przez chwilę, jakby czekając na dalszy ciąg. Kiedy milczałem, kiwnął głową.
– No dobrze, weźmy ciało na łódź.
Odsunąłem się na bok, przepuszczając dwóch funkcjonariuszy policji morskiej z noszami, którzy przeszli ciężkim krokiem po kładce. Sierżant szedł za nimi z workiem na zwłoki i złożoną plastikową płachtą.
– Jak mamy to zrobić? – zapytał jeden z policjantów, stawiając nosze i z obrzydzeniem spoglądając na leżące twarzą w dół zwłoki.
– Przetoczcie je na płachtę, a potem będziemy mogli przenieść to do worka – polecił sierżant. Odwrócił się do Lundy’ego, w ostatniej chwili przypominając sobie, żeby i mnie uwzględnić. – Chyba że macie panowie inne wytyczne?
– Jeżeli pozostanie w jednym kawałku, to nie – orzekł flegmatycznie Lundy. – Zgadza się pan, doktorze Hunter?
Nic nie wskazywało, żeby było wiele innych możliwości. Wzruszyłem ramionami.
– Tak, oczywiście. Byle ostrożnie.
Sierżant policji morskiej wymienił spojrzenia z jednym z członków swego zespołu, bez słów komentując moją radę. W chwili gdy rozwijano płachtę i rozkładano obok zwłok, przypływ już omywał głowę denata. Wszyscy funkcjonariusze mieli nałożone maski, grube gumowe rękawice oraz sięgające do piersi wodery. Skończyłem ze zdjęciami i również założyłem maskę i rękawice, naciągając je na cienkie, z gumy nitrilowej, które już miałem na dłoniach.
– Okej, zgrabnie i ostrożnie. Podnieść i odwrócić na trzy. Raz, dwa…
Ciało poruszyło się ospale, gdy opuszczono je na czarny plastik. Powiew obrzydliwego, wilgotnego powietrza napłynął, gdy odessało się od mokrego piasku, przewracając na plecy. Jeden z policjantów odwrócił się, osłaniając przedramieniem nos.
– No fajnie.
Owinięta w długi płaszcz rzecz na płachcie nie przypominała już człowieka. Nic nie wskazywało na wiek, rasę czy płeć. Z czaszki zniknęła większość skóry i ciała, oczodoły były pustymi jamami. Wrażliwe kulki galarety i chrząstek były zazwyczaj jednymi z pierwszych celów padlinożerców. Pojawiły się nawet wczesne oznaki przeobrażenia woskowo-tłuszczowego – brudnobiałe złogi wyglądające, jak gdyby wosk z topiącej się świecy kapał na ocalałe tkanki. Była to karykatura twarzy – oczodoły zapchał piasek, a nos był kikutem obgryzionych chrząstek. Można się było tego spodziewać, biorąc pod uwagę czas przebywania zwłok w wodzie. Dolna jej część zniknęła całkowicie i tam gdzie powinny znajdować się usta, widniała ziejąca jama, odsłaniająca twardą chrząstkową tkankę w tylnej części gardła. Po dolnej kości szczękowej, czyli żuchwie, nie było śladu, a tylko parę roztrzaskanych pieńków zębów przypominało o górnej szczęce. W czasie przetaczania zwłok na płachtę głowa przechyliła się na bok i teraz, kiedy nie zakrywał jej kołnierz płaszcza, mogłem zobaczyć na potylicy coś, co wyglądało jak rana wylotowa, wystarczająco duża, aby zmieściła się w niej moja pięść.
Lundy obejrzał ją beznamiętnie, a potem odwrócił się do mnie i zapytał:
– Jak pan sądzi, doktorze Hunter? Dubeltówka?
Zdałem sobie sprawę, że marszczę brwi. Podniosłem się.
– Na to wygląda – przytaknąłem. Uszkodzenia dolnej części twarzy sugerowały, że były efektem większego pola rażenia śrutówki, a nie karabinu czy pistoletu. – Coś tkwi w tylnej części gardzieli.
Nie dotykając ciała, pochyliłem się niżej, by lepiej się przyjrzeć. W zmiażdżonych kościach i tkankach tkwił jakiś przedmiot – mały brązowawy krążek, zbyt regularny jak na naturalny wytwór.
– Przybitka z naboju śrutowego – powiedziałem, nie próbując jej wyjąć.
Co potwierdzało rodzaj broni. Właściwie nie stanowiłoby to istotnego utrudnienia, lecz było mało prawdopodobne, aby jakaś śrucina utkwiła w ciele. Śrut ze strzelby zaczyna się rozpraszać z chwilą opuszczenia lufy, a im dalej leci, tym większy jest rozrzut i większa zadana nim rana. Niewielka średnica śrucin sprawiła, że były ściśnięte i pozostawały blisko siebie, gdy przebijały otwór w potylicy. Sugerowało to, że wystrzelono je z małej odległości.
Bardzo małej.
– Wygląda na ranę kontaktową – powiedziałem. Wystrzał śrutówki oddany z odległości od jednego do dwóch centymetrów powoduje swego rodzaju efekt tatuażu, który w tym przypadku był wyraźnie widoczny. – Na tym, co zostało z zębów i kości, są zaczernienia, a na tkankach miękkich także sporo przypaleń. W chwili wystrzału wylot lufy był albo umieszczony w ustach, albo o nie oparty. Jestem zdziwiony, że z tej odległości przybitka z naboju również nie dokonała pełnej penetracji.
Lundy skinął głową.
– Czyli mogła być zadana przez samego denata.
– Owszem.
Rana kontaktowa mogłaby potwierdzać wersję samobójstwa, zwłaszcza w sytuacji użycia dubeltówki. Długość luf większości strzelb śrutowych powodowała, że nieporęcznie było je odwrócić i w tym położeniu dosięgnąć spustu, zatem kontakt zazwyczaj stawał się nie do uniknięcia. Z drugiej strony jednak nie oznaczało to, że nie mógł zastrzelić go ktoś inny.
Lundy musiał odczytać ton mojego głosu. Maska zasłaniała większość jego twarzy, ale w kącikach oczu pojawiły się typowe dla uśmiechu zmarszczki.
– Niech się pan nie martwi, nie mam zamiaru wyciągać pochopnych wniosków. Ale chyba nie mamy większych wątpliwości.
Nie mogłem się spierać z tą opinią. Człowiek zaginął razem z dubeltówką, teraz zaś znaleziono ciało z raną kontaktową zadaną z takiej broni. Wszystko wskazywało na to, że znaleźliśmy Leo Villiersa.
Nie odezwałem się.
Lundy przywołał skinieniem czekających policjantów.
– Dobra, zabierzcie to na łódź.
W trakcie naszej kilkuminutowej rozmowy poziom morza wyraźnie się podniósł i woda już omywała dolną krawędź plastikowej płachty. Podczas gdy Lundy zgłaszał, że wracamy ze zwłokami, wziąłem do ręki jeden jej róg, a funkcjonariusze z jednostki morskiej uchwycili pozostałe. Woda spływała strumykami z plastiku, gdy podnosiliśmy ciężar i opuszczaliśmy do leżącego na noszach worka na ciało.
Przynajmniej w tym mogę pomóc, pomyślałem. Poza tym nie było ze mnie zbyt wiele pożytku.
Po załadowaniu wszystkiego na RHIB zająłem to samo miejsce co poprzednio i silnik obudził się z rykiem. Niedawno wierzchołki mielizn były nad naszymi głowami, teraz jednak morze wezbrało tak, iż znajdowały się niemal na naszym poziomie. Spojrzałem za siebie i zobaczyłem, że woda już dotarła do miejsca, gdzie leżały zwłoki, wygładzając piasek i usuwając wszelki ich ślad.
Gdy łódź nabierała prędkości, Lundy trącił mnie w ramię i wskazał do tyłu, na skalistą mierzeję wychodzącą w zalew tuż za Barrows.
– Widzi pan tamten półwysep? To Willets Point, na którym mieszkał Leo Villiers.
W przeciwieństwie do większości okolicznych terenów cypel był gęsto zalesiony. Na występie skalnym stała samotnie, niemal zasłonięta drzewami duża, biała wiktoriańska willa. Wykuszowe okna nad niewielką przystanią wychodziły na morze, a widok z nich zakłócały tylko wieże morskiego fortu stojącego pół mili od brzegu.
– Dawniej był to letni dom rodziny, lecz potem stał pusty do czasu, kiedy kilka lat temu Villiers postanowił się do niego wprowadzić! – objaśniał Lundy, przekrzykując silnik. – Jego ojciec mieszka w Londynie albo w głównym domu niedaleko Cambridge, miał go więc cały tylko dla siebie. Niezła garsoniera, co?!
Rzeczywiście, ale w ostatecznym rozrachunku wielki dom nie przyniósł Villiersowi wiele dobrego.
– Wspomniał pan, że nie macie pewności, kiedy zniknął! – krzyknąłem. – Dlaczego?
Lundy pochyli się bliżej, żeby nie musieć krzyczeć.
– Zaginięcie zgłoszono dopiero miesiąc temu, ale w rzeczywistości ostatni kontakt miano z nim dwa tygodnie wcześniej. Wezwał do swojego domu lekarkę weterynarii, aby uśpiła starego psa. Powiedziała, że był tym bardzo przygnębiony i od tamtej pory nikt go ani nie widział, ani z nim nie rozmawiał. Żadnych telefonów, maili, żadnej obecności w internecie, nic. Tak więc cokolwiek się zdarzyło, miało miejsce w tym dwutygodniowym przedziale czasowym. Nie zawęziliśmy go bardziej, ale zapłata za wizytę pani weterynarz była ostatnim przypadkiem użycia jego karty kredytowej. Dlatego teraz uważamy, że cokolwiek się stało, zdarzyło się raczej sześć tygodni temu, a nie cztery, wtedy jednak nikt jeszcze nie zdawał sobie z tego sprawy.
– Nikt nie zauważył jego nieobecności przez dwa tygodnie? – Nie zdziwiłoby mnie to, gdyby chodziło o jakiegoś samotnego emeryta bez rodziny czy przyjaciół, lecz wydawało się zbyt długo jak na kogoś w wieku i o sposobie bycia Leo Villiersa. – A ojciec?
– Nie byli ze sobą blisko. Zdaje się, że istniało między nimi trochę napięcia, nie było więc niczym niezwykłym, że nie rozmawiali ze sobą tygodniami. Sytuacji nie poprawiła sprawa z Emmą Derby. Villiers nie miał kucharza, ale zatrudniał ogrodnika i gospodynię, która przychodziła raz na tydzień. Miała klucze, więc początkowo się nie przejęła, kiedy nie znalazła w domu śladu Leo. Kiedy jednak pojawiła się tydzień później, w domu był nieporządek, wszędzie butelki, brudne naczynia w zlewie, niedojedzone resztki. Już wcześniej robił bałagan, więc po prostu posprzątała i wyszła. Uznała tylko za dziwny pusty futerał dubeltówki, ponieważ Villiers nigdy jej nie brał. Nie lubił polować, stąd zaskoczenie. No a kiedy wróciła tydzień później, nadal go nie było, w domu wszystko wyglądało tak jak w chwili jej wyjścia i wtedy zdała sobie sprawę, że coś jest nie w porządku. Niczego nie tknięto, poczta wypełniała skrzynkę na listy, a futerał na mowbry’ego wciąż leżał otwarty. Samochód też był na miejscu, podobnie jak jolka, którą czasami pływał. Wtedy rozejrzała się dokładniej, znalazła list i nas wezwała.
– Nie zadzwoniła najpierw do ojca?
– Nie przypuszczam, aby sir Stephen był typem człowieka odbierającego telefony od personelu. Poza tym chyba uznała, że lepiej, jeśli wiadomość będzie pochodziła od nas. Zastrzelić posłańca i tak dalej. – Lundy zmieszał się, uświadamiając sobie, co powiedział. – Przepraszam. Źle dobrałem słowa.
– A co z dubeltówką? – zapytałem. – Nie było jej w domu?
– Nie i dlatego początkowo zastanawialiśmy się, czy nie jest w to zamieszana osoba trzecia. Gdyby zastrzelił się nad wodą, strzelba wpadłaby do niej razem z nim i znaleźlibyśmy ją w czasie odpływu. Ale nic z tego, czyli widocznie zrobił to gdzie indziej. Jego dom jest po drugiej stronie Barrows, skoro więc zwłoki znalazły się tutaj, wygląda na to, że popełnił samobójstwo bardziej w głębi lądu. Pewnie w Backwaters i dlatego tyle czasu trwało wyniesienie go przez pływy. Gdyby zrobił to przy brzegu, strzelba dawno by została znaleziona, a jego ciało zaczepiłoby o coś już wcześniej.
Cofnął się, dając mi możliwość przemyślenia tego, co powiedział. Leo Villiers zaginął co najmniej cztery tygodnie temu, najprawdopodobniej jednak bliżej sześciu. Zacząłem kalkulować oglądany niedawno stan rozkładu ciała i ewentualne czynniki mogące na nie wpłynąć podczas dryfowania w wodach zalewu. Chodziło głównie o temperaturę i padlinożerców, zarówno wodnych, jak i latających. Poza tym była też kwestia zasolenia wody i pływów, które dwa razy dziennie wystawiałyby je na działanie wiatru i warunków pogodowych.
Moje myśli przerwało słońce przebijające się przez lukę w cienkiej chmurze i złocące falującą wodę plamkami światła. Na brzegu pojawił się nagły rozbłysk, kiedy odbiło się w czymś – porzuconej butelce lub odłamku szkła. Potem znowu przesłoniła je chmura i rozbłysk się nie powtórzył.
Łódź była odległym punktem ciągnącym za sobą biały ogon śladu torowego. Zza wydmy porośniętej ostrą trawą bagienną jakaś postać obserwowała ją przez lornetkę. Jej wzrok spoczywał na obiekcie umocowanym na rufie RHIB-a – długim czarnym kształcie na pomarańczowych noszach. Postać zaklęła pod nosem i opuściła lornetkę.
Schowała ją do futerału i odwróciła się.
Przy szopach przetwórni czekał komitet powitalny. Gdy się zbliżyliśmy, dostrzegłem, że do policjantów, którzy tam zostali, dołączyły nowe osoby. Jedna miała na sobie gruby niebieski kombinezon i domyślałem się, że to wspominany wcześniej przez Lundy’ego anatomopatolog. Druga – wysoka kobieta w jasnym płaszczu przeciwdeszczowym – musiała zatem być starszym oficerem dochodzeniowym Clarke.
Nie wiedziałem natomiast, kim są dwaj pozostali mężczyźni. Stali na drugim krańcu nabrzeża, nieco z tyłu i w pewnej odległości od reszty. Obaj mieli na sobie ciemne płaszcze i kiedy RHIB znalazł się bliżej, zobaczyłem, że jeden ma czapkę z daszkiem wyższego oficera policji.
– O Boże – mruknął Lundy na ich widok.
– Kim oni są? – zapytałem.
Detektyw inspektor spędził większą część rejsu z Barrows na dziobie łodzi, nie zważając na zimne bryzgi uderzające w niego za każdym razem, gdy RHIB ciął dziobem fale. Sprawiał wrażenie, że kołysanie i podskoki kadłuba nie były mu przykre, a wręcz przeciwnie, wyraźnie cieszył się, stojąc twarzą pod wiatr, jak pies z głową wystawioną przez okno samochodu.
Teraz westchnął z rezygnacją, jakby niedługi rejs łodzią był zbyt krótkim przerywnikiem. Zdjął okulary i zaczął wycierać z nich krople wody.
– Dryden, zastępca komendanta głównego. A z nim sir Stephen Villiers.
Odwróciłem się plecami do nabrzeża, rozumiejąc jego obawy. Nigdy nie słyszałem, żeby zastępca komendanta głównego asystował przy zwykłym odzyskaniu zwłok, a tym bardziej razem z rodzicem ofiary. Był to bardzo niefortunny pomysł, by narażać na niepotrzebny stres zarówno krewnego, jak i funkcjonariuszy policji muszących pracować pod taką obserwacją.
Podchodziliśmy do szop przedsiębiorstwa w ciszy przerywanej tylko krótkimi rozkazami sierżanta policji morskiej. RHIB zwolnił, dziób opadł na wodę, a silnik mruczał łagodnie. Fale omywały rurowaty kadłub, gdy łódź samym rozpędem pokonywała ostatnie jardy do brzegu. Woda w zalewie podniosła się wystarczająco, abyśmy mogli zacumować, zamiast korzystać z pochylni. Łódź stuknęła o nabrzeże, tuż obok znikających w wodzie betonowych schodów. Clarke i pozostali obserwowali w milczeniu, jak policjant w granatowej kamizelce wyskakuje na brzeg i zakłada cumę RHIB-a na metalowy pachołek.
– Pana kolej, doktorze Hunter – polecił Lundy. – Nosze zniesiemy na końcu.
Zdając sobie sprawę z powagi postaci spoglądających z góry, chwyciłem stopień i czując się niezgrabnie w woderach i nieprzemakalnym kombinezonie, podparłem się, wyłażąc z niestabilnej łodzi. Stopnie były śliskie, a mokry beton zabarwiony zielono przez algi. Na górze zatrzymałem się, aby otrzeć ręce ze szlamu. Gdy kobieta w kremowym płaszczu przeciwdeszczowym i mężczyzna w kombinezonie podeszli do mnie, zdałem sobie sprawę, jak bardzo jestem ubłocony.
– Doktor Hunter? Jestem inspektor naczelna Pam Clarke. A to profesor Frears, anatomopatolog z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Clarke była wysoka, szczupła, o kręconych rudawych włosach, które choć usiłowała nad nimi zapanować, ściągając je w kucyk, fruwały w niesfornych kosmykach wokół jej bladej twarzy. Wiek Frearsa trudno było określić. Faliste włosy miał srebrzyste, ale twarz gładką, bez zmarszczek, mógł więc równie dobrze mieć czterdziestkę, jak być dobrze zakonserwowanym sześćdziesięciolatkiem. W połączeniu z rumianymi policzkami bon viveura nadawało mu to wygląd rozpustnego cherubina.
– Nie podam panu ręki – oznajmił wesoło, unosząc do góry dłonie w rękawicach. Popatrzył na mnie z namysłem. – Hunter, Hunter… Znam to nazwisko. Czy my się już spotkaliśmy?
– Nie sądzę.
– Cóż, tak mi przyszło do głowy.
Kiedy skierował uwagę na ładunek łodzi, zerknąłem na dwóch mężczyzn w ciemnych płaszczach na drugim końcu nabrzeża. Stali poza zasięgiem głosu, ale i tak dość niezręcznie było prowadzić tę rozmowę, zważywszy na obecność człowieka, który zapewne był ojcem ofiary. Sir Stephen Villiers wyglądał na ponad sześćdziesiąt lat. Ubrany był w ciemnografitowy płaszcz, pod nim nosił jasnoszary garnitur. Rozwiane, rzedniejące włosy miał również szare, a teraz także jego twarz przybrała szarawy odcień, blednący w miarę obserwowania procesu wyciągania noszy z łodzi. Nie było w nim na pozór nic, co wywierałoby większe wrażenie, ale w jakiś sposób zdawał się emanować o wiele większą władzą niż towarzyszący mu starszy oficer policji. Dryden, zastępca komendanta głównego, był zbudowany jak gracz w rugby. Miał twarz o kwadratowej szczęce, a spod lśniącego daszka czapki spoglądały głęboko osadzone oczy. Górował nad stojącym obok mężczyzną, lecz to ten niższy przyciągał uwagę.
Patrzyłem na całkowicie pozbawioną emocji twarz sir Stephena, a on być może wyczuł moje spojrzenie, bo nagle podniósł na mnie wzrok. Spojrzenie było obojętne, wyzbyte zainteresowania, jedynie rejestrujące moją obecność. Chwilę później znowu zaczął wpatrywać się w nosze, pozostawiając mnie z poczuciem, że zostałem pobieżnie oszacowany i natychmiast zapomniany.
Lundy też już wysiadł z łodzi i wspinał się po stopniach, sapiąc z wysiłku. Nosze podjęto z rufy i poniesiono w ślad za nim.
– Ostrożnie – ostrzegła Clarke, gdy wciągano je na nabrzeże. – Dobrze, postawcie tutaj.
Postękując z wysiłku, policjanci z jednostki morskiej opuścili ciężar i odstąpili od niego. Woda ściekała z noszy, tworząc kałużę na betonie. Frears podszedł do nich.
– No dobrze, co tu mamy? Zwłoki w stanie rozkładu, zapewne męskie. Rana postrzałowa głowy, jak sądzę? – Nie czekając na niczyją odpowiedź, skinął na sierżanta. – Zerknijmy na to, dobrze?
Clarke lekko zesztywniała. Chociaż nie spojrzała w kierunku, gdzie stał sir Stephen, było jasne, o co jej chodzi.
– Czy nie powinniśmy zabrać go do prosektorium?
