Z życiem proszę ebook

Już była książka o mnie Bez cu­kru, pro­szę, ale nie można już jej ku­pić. A wiem, że jej szu­ka­cie i na­dal cie­kawi Was moje ży­cie, o któ­rym zresztą cza­sem opo­wia­dam. Ro­bię to po to, że­by­ście ro­zu­miały, głów­nie moje sio­stry-ko­biety, że każdy z nas nie­za­leż­nie od roli, funk­cji, za­wodu jest zwy­kłym czło­wie­kiem. Wiem, że moje pry­watne opo­wie­ści czę­sto po­ma­gają Wam w zro­zu­mie­niu Wa­szego ży­cia i wła­śnie dla­tego się nimi dzielę.

W tej książce po­ja­wią się więc te same fakty, o któ­rych opo­wia­da­łam już wcze­śniej, może tak samo opo­wie­dziane, a może tro­chę ina­czej, w końcu mi­nęło parę lat. Może coś doj­dzie, może cze­goś nie bę­dzie. A może po­ru­szymy w roz­mo­wach z Be­atą inne te­maty. Sama je­stem cie­kawa. Kogo nie cie­kawi, niech nie czyta. A kto chce być ze mną bli­żej – ser­decz­nie za­pra­szam.

Ka­ta­rzyna Mil­ler

Wolę mieć

ży­cie

pu­ste

niż brudne

* Wier­sze za­miesz­czone w książce, które nie są pod­pi­sane na­zwi­skiem in­nego twórcy, są au­tor­stwa Ka­ta­rzyny Mil­ler.

Chcia­łam się od cie­bie do­wie­dzieć, jak żyć. Mam wra­że­nie, że do­sko­nale wiesz, jak zro­bić, żeby na końcu tej drogi obej­rzeć się za sie­bie i po­wie­dzieć: „Fajne było to moje ży­cie”.

Bar­dzo ci tego ży­czę. Ale mam wra­że­nie, że to­bie się udało. Że prze­ży­łaś to ży­cie tak, że mo­żesz być z sie­bie dumna. Pew­nie do­świad­czy­łaś po­ra­żek, ale chyba ogólny bi­lans jest nie­zły. Być może nie po­tra­fisz tego do­ce­nić? Bo wiesz, ważne jest to, żeby nie sku­piać się na tym, czego bra­kuje, czego się nie osią­gnęło, nie do­stało, a na tym, co się ma. Ja tak ro­bię. Wy­pra­co­wa­łam to so­bie, ale też mia­łam do­bry wzór. Do­sta­łam go w prze­ka­zie od mego taty, który miał na­prawdę trudne prze­ży­cia, a jed­nak był nie­zwy­kle po­god­nym czło­wie­kiem. I od niani, która umiała ko­chać i ko­chała mnie ca­łym ser­cem. A może od mamy, która nie umiała ko­chać, więc nie dała mi tej mi­ło­ści. I to był ważny prze­kaz, choć ne­ga­tywny.

Ja do­sta­łam dużo czu­ło­ści od mamy, od taty zresztą też. By­łam przy­tu­la­nym dziec­kiem. Może dla­tego te­raz tak bra­kuje mi tego utu­le­nia, bo ich nie ma. Cza­sem wra­cam wspo­mnie­niami do dzie­ciń­stwa, cho­wam się w nim jak w czymś bez­gra­nicz­nie bez­piecz­nym. Wtedy wszystko było ta­kie pro­ste...

Mia­łaś szczę­ście. Zbyt dużo dzieci nie ma ta­kich wspo­mnień. Choć troszkę za­nie­po­ko­iło mnie okre­śle­nie „bez­gra­nicz­nego bez­pie­czeń­stwa”. Brzmi w tym zbyt nie­re­alne ma­rze­nie o za­trzy­ma­niu ta­kiego stanu na całe ży­cie. Ale to twój te­mat, nie mój. A je­śli cho­dzi o po­czu­cie bez­pie­czeń­stwa, które jest jedną z na­szych naj­waż­niej­szych po­trzeb, to tro­chę jest z tym tak, jak z po­czu­ciem szczę­ścia – ono bywa. Nic nam nie może za­gwa­ran­to­wać ani po­czu­cia bez­pie­czeń­stwa, ani po­czu­cia szczę­ścia na za­wsze. Oczy­wi­ście im czę­ściej je od­czu­wamy, im bar­dziej mamy wiarę w to, że czę­ściowo za­leży od nas sa­mych, tym bar­dziej się ono w nas ugrun­to­wuje jako moż­li­wość, że ży­cie po­trafi być cie­płe, bez­pieczne i szczę­śliwe. Ale nie bę­dzie ta­kie za­wsze i dla świa­do­mej osoby nie jest to po­wód do zwąt­pie­nia. Zdaję so­bie sprawę, że na­sze ży­cie w Pol­sce, po­mimo jego wielu ciem­nych ko­lo­rów, jest dla nas jed­nak od kil­ku­dzie­się­ciu lat w miarę spo­kojne i bez­pieczne. Choć oczy­wi­ście, jak zwy­kle nie dla wszyst­kich. Bo ży­cie nie jest spra­wie­dliwe.

Przy­po­mniała mi się aneg­dotka, kiedy prof. Le­szek Ko­ła­kow­ski po swo­ich wy­kła­dach roz­da­wał stu­den­tom cu­kierki, ale nie wszy­scy do­stali. Ci po­mi­nięci upo­mnieli się z ża­lem, na co pro­fe­sor z uśmie­chem po­wie­dział: „Ży­cie nie jest spra­wie­dliwe”.

Ale to fajne. Na tak słod­kim przy­kła­dzie wszystko wi­dać.

Ale czy nie po­winno być spra­wie­dliwe? Marks i En­gels dą­żyli do tego.

Roz­koszna na­iw­ność. A niby dla­czego? Wo­bec kogo i jaka? Każ­demu we­dług po­trzeb? Każ­demu we­dług za­sług? Nie­zwy­kle dużo lu­dzi lubi ma­ru­dzić: „A dla­czego mnie to spo­tkało? Dla­czego mnie rzu­cił fa­cet? Czemu tylko mi się to nie udaje? Dla­czego inni mają to, czego ja nie mam?”. Ulu­bione za­ję­cie sob­ków, któ­rzy nie wi­dzą, co się dzieje wo­kół nich. Jest dla mnie ja­sne, że ból każ­dego z nas czy nie­do­god­ność, czy kło­pot – są dla niego naj­waż­niej­sze. Ale żeby żyć w po­go­dzie du­cha, na­prawdę opłaca się ro­zej­rzeć wo­kół, zo­ba­czyć, jak trudne i pełne cza­sami strasz­li­wych prze­szkód jest cu­dze ży­cie. Dzię­kujmy za to, co mamy. To jest te­mat dla wszyst­kich. Od za­wsze. Te­raz, kiedy pa­trzę na moje ży­cie, do tyłu, a ro­bię to dość rzadko, co­raz bar­dziej wiem, że wiele cier­pie­nia, na­pię­cia, nie­po­koju czy nie­za­do­wo­le­nia, także w moim ży­ciu, bywa zwią­zane z bra­kiem re­flek­sji i sa­mo­świa­do­mo­ści. Już sto­icy pró­bo­wali od­na­leźć ta­jem­nicę, jak żyć bez zbęd­nego cier­pie­nia. Jako lu­dzie nie po­sta­wi­li­śmy na roz­wój świa­do­mo­ści, tylko na roz­wój tech­niki. I na kiep­skie war­to­ści – po­sia­da­nie i wła­dzę. Na po­sia­da­nie wła­dzy. Ugi­namy się pod tym od wie­ków. I od­po­wiedź, dla­czego ży­cie bywa tak trudne i cięż­kie, jest nie­stety taka, że my­ślimy tylko o so­bie. Przy­znam, że także sama to znam. Kiedy się bar­dzo sku­pię na swoim braku, doj­mu­jąco go od­czu­wam. Każdy z nas tak ma. Ale mą­drzy lu­dzie uczą, żeby się po pierw­sze sku­pić na tym, co mam, a nie czego nie mam, a także przy­jąć do wia­do­mo­ści, jak wielu lu­dzi tego nie ma i jak nie­któ­rzy nie po­tra­fią na­wet wy­obra­zić so­bie, że mo­gliby mieć. I za­częło mnie za­sta­na­wiać, z jaką nie­fra­so­bli­wo­ścią ma­ru­dzimy, że mia­łam do­stać, nie do­sta­łam; miało wyjść, nie wy­szło; miało świe­cić słońce, a tu pada deszcz. I wiem, że dużo lu­dzi po­wie na to: „Ale są praw­dziwe nie­szczę­ścia. Nie deszcz za­miast słońca”. Wiem o tym bar­dzo dużo. Cza­sami krew prze­staje krą­żyć w mo­ich ży­łach z prze­ra­że­nia, co prze­ży­wali moi pa­cjenci. Ale żyją. Nie­któ­rzy lu­dzie nie żyją. I już nic nie po­ra­dzą. Ci, co cią­gle mają swoje ży­cie, po­tra­fią wie­dzieć, co mają, po­mimo wszystko, a nie­któ­rzy tylko spo­dzie­wają się, że z po­wodu ich cier­pie­nia wszystko bę­dzie im da­ro­wane. Mają rosz­cze­nia, pre­ten­sje i oczy­wi­ście także cier­pią. Można by się za­sta­no­wić nad war­to­ścią cier­pie­nia i to jest te­mat, który rów­nież to­wa­rzy­szy ludz­ko­ści od wie­ków. Kiedy pra­cuję z ludźmi w gru­pie, wi­dzę bar­dzo różne re­ak­cje na opo­wie­dziane przez nich ich losy, cza­sem tra­giczne. Nie­któ­rzy są prze­ra­żeni, nie chcą słu­chać, inni mó­wią: „Boże, a ja my­śla­łem, że moje ży­cie było trudne”. Inni po pro­stu cie­szą się, że ich to nie spo­tkało. Naj­wię­cej osią­gną ci, któ­rzy słu­chają na­prawdę, głę­boko, to­wa­rzy­sząc in­nym. Ta wie­dza to prze­ży­cie. Bli­skość cu­dzemu lo­sowi jest bez­cenna. Pro­wa­dzi de facto do ta­kiej prawdy: „Wiem, że nic nie wiem”. Cza­sem to naj­głęb­sza na­sza prawda. Ważne, żeby na­wet w trud­nych mo­men­tach zna­leźć coś do­brego i się tym ucie­szyć.

Jak u Fran­kla? Mój uko­chany psy­cho­te­ra­peuta Vik­tor Frankl w swo­jej au­to­bio­gra­ficz­nej książce–wspo­mnie­niach z Au­schwitz Czło­wiek w po­szu­ki­wa­niu sensu na­pi­sał, że na­wet na dnie kosz­maru można zna­leźć do­bro.

Bo można. Trzeba tylko chcieć. To ogrom­nie ważna książka. Obo­wiąz­kowa. O ile dla ko­goś obo­wiąz­kiem jest ro­zu­mieć co­raz wię­cej. A dla­czego ten pierw­szy roz­dział pi­szemy na końcu?

Tak to so­bie wy­my­śli­łam, że chcę go na­pi­sać po wszyst­kich roz­mo­wach. Zwy­kle naj­trud­niej­szy roz­dział zo­sta­wiam na ko­niec. W bio­gra­fii Jana No­wic­kiego był to roz­dział ósmy, który trak­to­wał o jego wiel­kich ro­lach. Chcia­łam, żeby nie była to ba­nalna wy­li­czanka, tylko coś, co czy­tel­nik prze­czyta jed­nym tchem.

Czyli te­raz mu­szę coś opo­wie­dzieć tak, żeby czy­tel­nik prze­czy­tał jed­nym tchem?

Na to wy­cho­dzi. (śmiech)

Wiesz, tak so­bie my­ślę, że do­brze prze­szłam przez ży­cie, bo mia­łam od­wagę speł­niać swoje ma­rze­nia. Choć, oczy­wi­ście, nie za­wsze mi się uda­wało. Dużo ener­gii po­świę­ca­łam na to speł­nia­nie ma­rzeń. Nie wiem, co da­wało mi więk­sze szczę­ście – droga do celu czy sam cel, a może jedno i dru­gie. Pa­mię­tam, jak sie­dzia­łam w moim ko­lej­nym miesz­ka­niu, które so­bie wy­ma­rzy­łam, i wy­łam z roz­pa­czy. Za cho­lerę nie pa­mię­tam, dla­czego tak wtedy cier­pia­łam, ale pa­mię­tam, że wy­łam z tej roz­pa­czy i jed­no­cze­śnie by­łam szczę­śliwa, że mogę i nikt mi nie za­broni. I taka się czuję u sie­bie, i taka praw­dziwa, że sama sie­bie nie oszu­kuję, że mam do tej roz­pa­czy prawo, do wszyst­kiego mam prawo, do każ­dego uczu­cia. I że jak so­bie po­wyję i się wy­pła­czę, to mi prze­cież przej­dzie. I że to jest ta­kie do­ro­słe, że zaj­muję się sobą, że się sobą opie­kuję i po­zwa­lam so­bie na tę roz­pacz.

W domu nie mo­głaś so­bie po­zwo­lić na roz­pacz?

W domu mu­sia­łam być dzielna. Ale po­tem po­woli uczy­łam się być do­brą mamą dla sie­bie; mamą, która mówi: „Wolno ci ry­czeć”. I pa­mię­tam, jak wy­łam wtedy na cały głos, aż za­dzwo­niła do mnie są­siadka, która miesz­kała nade mną. „Ka­sia, czy to­bie coś się dzieje?” – za­py­tała. „Tak! Ry­czę z roz­pa­czy!” – po­wie­dzia­łam, za­no­sząc się łka­niem. Za­dała ko­lejne py­ta­nie: „Ale ro­zu­miem, że to ak­cep­tu­jesz?”. „Tak! Wła­śnie tego te­raz po­trze­buję” – uspo­ko­iłam ją. „To mam się nie przej­mo­wać?” – upew­niła się jesz­cze. „W ogóle” – od­par­łam sta­now­czo. „Słu­chaj, ale jakby coś się na­prawdę złego działo...” – nie była do końca prze­ko­nana. „Wtedy będę stu­kać do cie­bie szczotką w su­fit” – za­pro­po­no­wa­łam. I tak się umó­wi­ły­śmy. Było mi bar­dzo miło, że ją to po­ru­szyło, obe­szło i że mam w kimś do­brą, życz­liwą du­szę. No bo wtedy mo­głam być w jesz­cze bar­dziej luk­su­so­wym sta­nie, że ktoś o mnie my­śli, gdy jest mi źle. Ta­kich mo­men­tów mia­łam zresztą dużo w ży­ciu. Zbie­ram te ko­ra­liki roz­pa­czy, ra­do­ści, wdzięcz­no­ści... Na­ni­zuję je na nitkę i przez lata zro­bił się z tego praw­dziwy ró­ża­niec.

Te mo­menty uczą nie roz­pa­czać za tym, co się stra­ciło albo czego się nie do­stało, tylko cie­szyć się tym, co się ma?

Ale też tego, że je­śli na­wet coś stra­ci­łam, to jed­no­cze­śnie zy­ska­łam do­świad­cze­nie. Do­świad­cze­nie to cenny dar. Po­ra­żek nie trak­tuję więc jak straty, ciosu od ży­cia, ale jak po­da­ru­nek. A cza­sem strata jest zy­skiem. Ale prze­żyć trzeba. Roz­pa­czasz po kimś, kto od cie­bie od­szedł, a po­tem oka­zuje się, że do­brze się stało, bo nie był cie­bie wart. Ni­gdy do końca nie wiesz, czy to, co cię spo­tyka, to strata czy zysk.

Jak w tej przy­po­wie­ści o chiń­skim wie­śniaku? Opo­wiem, bo nie wszy­scy może ją znają. W ma­łej chiń­skiej wio­sce miesz­kał star­szy męż­czy­zna. Ca­łym jego do­byt­kiem był ka­wa­łek pola oraz koń, z po­mocą któ­rego upra­wiał rolę. Koń był dla wie­śniaka nie­zwy­kle war­to­ściowy, po­nie­waż dzięki niemu mógł za­pew­nić byt so­bie oraz swo­jemu sy­nowi. Pew­nego dnia koń znik­nął. Są­sie­dzi współ­czuli wie­śnia­kowi ta­kiego nie­szczę­ścia. Męż­czy­zna nie za­mar­twiał się jed­nak stratą ko­nia, lecz ze spo­ko­jem py­tał: „Szczę­ście? Nie­szczę­ście? Kto wie?”. Ty­dzień póź­niej zwie­rzę nie­spo­dzie­wa­nie po­wró­ciło do wła­ści­ciela, przy­pro­wa­dza­jąc ze sobą stado in­nych koni. Tym ra­zem są­sie­dzi nie mo­gli uwie­rzyć w to, ja­kie szczę­ście spo­tkało sta­rego wie­śniaka – w ca­łej wio­sce nikt nie miał tylu koni! Gra­tu­lo­wali mu z ca­łego serca. Męż­czy­zna po­dzię­ko­wał im za miłe słowa, po czym za­py­tał: „Skąd wa­sza pew­ność, że to, co się wy­da­rzyło, jest szczę­ściem?”. Są­sie­dzi dzi­wili się tym sło­wom i uznali starca za nie­wdzięcz­nika. Pew­nego razu syn wie­śniaka po­sta­no­wił okieł­znać głów­nego ogiera. Nie­stety, jego próba się nie po­wio­dła, po­nie­waż spadł z grzbietu zwie­rzę­cia i zła­mał nogę. Są­sie­dzi po­now­nie skła­dali męż­czyź­nie wy­razy współ­czu­cia w ob­li­czu ta­kiego nie­szczę­ścia, jed­nak wie­śniak py­tał tylko: „Szczę­ście? Nie­szczę­ście? Kto wie?”. Dni mi­jały, a kraj po­grą­żył się w woj­nie. Do chiń­skiej wio­ski wkro­czyli żoł­nie­rze, wer­bu­jąc do woj­ska mło­dzień­ców zdol­nych wal­czyć. Ku roz­pa­czy wielu ro­dzin, za­brali wszyst­kich mło­dych męż­czyzn, z wy­jąt­kiem jed­nego – syna wie­śniaka, który le­żał w łóżku ze zła­maną nogą. Po ja­kimś cza­sie oka­zało się, że ża­den z mło­dzień­ców za­cią­gnię­tych do walk nie prze­żył. Ro­dziny po­grą­żyły się w ża­ło­bie, jed­nak wie­śniak po­zo­stał nie­wzru­szony, py­ta­jąc tylko: „Szczę­ście? Nie­szczę­ście? Kto wie?”.

Tak wła­śnie jest. Cza­sem warto się ze straty ucie­szyć. Czę­sto na te­ra­pię przy­cho­dzą do mnie dziew­czyny zra­nione przez swo­ich męż­czyzn. „Za­cho­wał się wo­bec mnie ohyd­nie”. Po prze­bo­le­niu straty warto i można dojść do kon­klu­zji: „Cie­szę się, że już go nie ma. Po co mi ktoś taki? Prze­cież je­żeli on to zro­bił, to zna­czy, że ma to w so­bie. I le­piej, że po­ka­zał wcze­śniej niż póź­niej”.

Czę­sto nie do­strze­gamy pierw­szych sy­gna­łów, które lu­dzie dają nam od po­czątku. Nie chcemy ich wi­dzieć? Bo za­bu­rzą na­sze wy­obra­że­nie o ide­al­nej mi­ło­ści, którą wła­śnie spo­tka­ły­śmy?

Nie chcemy wi­dzieć. Ale nie tylko my, męż­czyźni też tak mają. Mój tata na­prawdę długo nie wi­dział, w kim się za­ko­chał – mam na my­śli moją mamę. A kiedy przej­rzał na oczy, było za późno. Ale po­zo­stała w nim umie­jęt­ność do­strze­ga­nia faj­nych chwil. Też na moje szczę­ście...

Co jesz­cze po­mo­gło ci znaj­do­wać ra­dość i nada­wać sens ży­ciu?

My­ślę, że jedną ze wspa­nial­szych rze­czy w moim ży­ciu było to, że wie­dzia­łam, czego chcę, co mnie in­te­re­suje. Od dziecka in­te­re­so­wał mnie drugi czło­wiek, jego uczu­cia, emo­cje i wszystko, czym zaj­muje się psy­cho­lo­gia. Oraz fi­lo­zo­fia. Sens ży­cia. Bar­dzo dużo czy­ta­łam. W na­szym domu było sporo ksią­żek i po­chła­nia­łam je. Po­tem po­ży­cza­łam, skąd się dało. Naj­pierw za­czy­ty­wa­łam się w li­te­ra­tu­rze fran­cu­skiej, po­tem prze­szłam na an­glo­sa­ską, ibe­ro­ame­ry­kań­ską, nie­miecką, no i oczy­wi­ście po­chło­nęła mnie li­te­ra­tura ro­syj­ska. Mam prze­czy­taną bazę wiel­kiej li­te­ra­tury świa­to­wej. Z matką cho­dzi­łam na kon­certy, do opery, na po­kazy mody, za­bie­rała mnie na ple­nery z cu­dow­nymi ma­la­rzami... Kie­dyś na­pi­sa­łam do niej list, że jej za wszystko dzię­kuję, bo dużo jej za­wdzię­czam.

A jej emo­cjo­nalna nie­do­stęp­ność, jej bez­mi­łość, która dla dziecka jest dra­ma­tem, dla cie­bie stała się za­so­bem?

Uży­łam tego jako za­sobu. Długo z nią wal­czy­łam, długo przyj­mo­wa­łam jej ne­ga­cje do sie­bie. Oj­ciec sta­rał się to rów­no­wa­żyć. Pa­mię­tam, jak kie­dyś wy­cho­waw­czyni na­pi­sała: „Ka­sia za­cho­wuje się skan­da­licz­nie”. Na co matka ze zło­ścią: „Jak mo­głaś mi to zro­bić?!”. A tata: „Jak mo­żesz trak­to­wać po­waż­nie tę starą wa­riatkę?”. Po­ka­zał mi, że ist­nieje jesz­cze zdrowy osąd. Po­mo­gła te­ra­pia. Bez niej pew­nie bym so­bie z tym nie po­ra­dziła.

Czy­ta­łam wy­wiad z Mał­go­sią Po­tocką, która też nie do­stała mi­ło­ści od mamy, a w każ­dym ra­zie w taki na­ma­calny spo­sób. Pew­nego dnia mama za­py­tała ją: „Kto cię na­uczył mi­ło­ści?”. Mał­go­sia długo mil­czała, w końcu po­wie­działa: „Ty”. I wy­ja­śniła: „Ona mnie na­uczyła mi­ło­ści, bo mi jej nie umiała oka­zać. Całe ży­cie cze­ka­łam, że mnie przy­tuli”.

Po­dob­nie było u mnie. Do ob­cych była czuła, tro­skliwa, ser­deczna, tylko w domu nie po­tra­fiła oka­zać cie­pła. Była ostra, cza­sami okrutna i nie­spra­wie­dliwa wo­bec mnie. I nie­życz­liwa wo­bec ca­łej na­szej trójki.

Jak wy­cho­dzi się z ta­kiej bez­mi­ło­ści, emo­cjo­nal­nego chłodu, by póź­niej po­ukła­dać so­bie do­bre ży­cie?

Bo za­wsze ko­goś mia­łam. Kto mnie ko­chał, ce­nił, to­wa­rzy­szył. Choć nie za­wsze to ko­iło. Ale za­uwa­ża­łam... W końcu mu­sia­łam po­waż­nie wziąć się za sie­bie. Do­bre ży­cie rzadko samo się zda­rza. Zwy­kle trzeba je so­bie zbu­do­wać.

I już jest tylko do­brze?

Nie za­wsze. Do dziś mie­wam stany smutku. Ale już wiem, że nie bę­dzie trwał wiecz­nie. Kiedy przy­cho­dzi nie­spo­dzie­wa­nie, mó­wię: „Wi­taj smutku!”. I po­zwa­lam so­bie na to, żeby się po­smu­cić. Cza­sem chwilę, cza­sem dłu­żej. Je­stem zo­dia­kalną wagą, więc dążę do rów­no­wagi. (śmiech) Po smutku przy­cho­dzi więc spo­kój, a po­tem uśmiech. I jak tak pa­trzę wstecz, to wi­dzę, że przez całe ży­cie te moje do­bre i złe chwile „ta­ro­wały się”. Zresztą prze­cież w ogóle lu­dzie tak mają. Wolno mi prze­ży­wać wszystko, co się po­ja­wia. I że nie je­stem przez to ani głu­pia, ani podła, jak twier­dziła matka. I to za­jęło mi naj­dłu­żej – zro­zu­mie­nie, że w ża­den spo­sób nie je­stem podła i że żadne małe dziecko nie jest podłe.

Uwa­żasz, że lu­dzie ro­dzą się do­brzy, a do­piero po­tem stają się źli?

Skąd ja to mogę wie­dzieć?

Je­steś też fi­lo­zofką!

Fi­lo­zo­fia za­daje py­ta­nia. Lu­bi­łam my­śleć, że dzieci ro­dzą się do­bre, i wciąż my­ślę, że w więk­szo­ści tak jest. Ale w przy­ro­dzie za­wsze jest mar­gi­nes. Wiemy, że to, jaki jest czło­wiek, za­leży od tego, co przy­niósł ze sobą w swoim ge­ne­tycz­nym wy­po­sa­że­niu, a co go spo­tkało od losu. Fi­lo­zo­fo­wie od wie­ków się nad tym za­sta­na­wiają. Jean-Ja­cques Ro­us­seau uwa­żał, że czło­wiek z na­tury jest do­bry, a to spo­łe­czeń­stwo go psuje. Ale Tho­mas Hob­bes twier­dził, że lu­dzie są z na­tury ego­istyczni i skłonni do prze­mocy. Jest wstrzą­sa­jąca książka Władca much Wil­liama Gol­dinga, która uka­zuje, co po­tra­fią zro­bić dzieci po­zo­sta­wione sa­mym so­bie. Ludz­kie wy­po­sa­że­nie, w tym emo­cjo­nal­ność, jest nie­sa­mo­wi­cie bo­gate i skom­pli­ko­wane. Po­ten­cjał każ­dego dziecka można wy­ko­rzy­stać lub zmar­no­wać. Ale po­cie­sza­jące jest to, że czło­wiek sam może zdać so­bie sprawę ze swego po­ten­cjału i go roz­wi­jać. Ważne, żeby miał cie­ka­wość sie­bie, mo­ty­wa­cję do po­zna­wa­nia i ak­cep­ta­cję róż­no­rod­no­ści. Po­nie­waż na­sze bo­gac­two po­lega na tym, że czu­jemy i od­razę, i za­chwyt; i gniew, i ule­głość; i ra­dość, i smu­tek.

Smu­tek nie wy­klu­cza szczę­ścia?

Szczę­ście to róż­no­rod­ność.

A co jest po­trzebne do szczę­ścia?

Przede wszyst­kim nie być sa­memu. Mieć lu­dzi, któ­rych lu­bisz. Lu­bić sie­bie co­raz bar­dziej. Ja bar­dzo ufam w to okre­śle­nie. Ono jest sza­le­nie mą­dre. Żeby lu­bić sie­bie co­raz bar­dziej. Co­raz mą­drzej. Co­raz spo­koj­niej. Co­raz cier­pli­wiej. Mieć to­le­ran­cję do sie­bie, do in­nych, ko­chać bliź­niego jak sie­bie sa­mego. I przede wszyst­kim po­trzebna jest uczci­wość wo­bec sie­bie. Cza­sem pew­nie oszu­kuję się w róż­nych spra­wach, ale po­tem mó­wię: „A spójrz na sie­bie uczci­wie”. I pa­trzę. Bo­le­śnie uczci­wie. Bo cza­sem ta uczci­wość boli. Co wię­cej, cza­sem te same strony są na­szymi raz do­brymi, raz nie­do­brymi stro­nami.

Mój tata mó­wił jesz­cze, że naj­waż­niej­sze, żeby nikt przez cie­bie nie pła­kał. I przy­znaję mu ra­cję, bo to jed­nak duża ulga, kiedy masz czy­ste su­mie­nie. Choć... da­leko mi do bi­blij­nego „na­staw drugi po­li­czek”.

Je­stem za spra­wie­dli­wo­ścią. Choć nie wy­daje mi się moż­liwe, żeby nikt ni­gdy przeze mnie nie pła­kał. Można spra­wić ból nie­świa­do­mie, bę­dąc au­ten­tycz­nym. A cza­sem bro­nimy się lub wal­czymy. Ma­mie na pewno spra­wia­łam ból. A kie­dyś na­wet się ze­mści­łam na jed­nym fa­ce­cie i przy­nio­sło mi to sa­tys­fak­cję. I nie wsty­dzę się tego, bo ze­msta nie była krwawa, nie skrzyw­dzi­łam go, a je­dy­nie „od­pła­ci­łam pięk­nym za na­dobne”.

My­ślę, że w na­tu­rze czło­wieka leży wy­rów­na­nie ra­chun­ków. Że ta po­trzeba w nas, żeby świat był spra­wie­dliwy, jest jedną z waż­niej­szych po­trzeb czło­wieka. Po­wie­dzia­łaś wcze­śniej „ko­chać sie­bie”. Za­wsze się wście­kam, kiedy to sły­szę, bo co to w ogóle zna­czy. Tak czę­sto przez wszyst­kich po­wta­rzane stało się fra­ze­sem. Po­wiesz, jak to zro­bić? Jak po­ko­chać sie­bie?

Przy­kro, że chyba dużo lu­dzi nie ma po­ję­cia, co to zna­czy. Na­wet „po­lub sie­bie” nie jest ła­twe. „Bądź dla sie­bie do­bra”, „dbaj o sie­bie” nie jest ła­twe. Mogę opo­wie­dzieć, jak ja po­woli uczy­łam się ko­chać sie­bie. Wie­dzia­łam, że mama mnie nie ko­cha, bo ni­gdy mi tego nie oka­zy­wała. Wie­dzia­łam też, że tata mnie ko­cha, choć rów­nież nie był wy­lewny w czu­ło­ściach i sło­wach. Ale czu­łam jego mi­łość. Nie mia­łam naj­mniej­szej wąt­pli­wo­ści. Jed­nak przez ten dy­so­nans długo mia­łam za­bu­rzoną sa­mo­ocenę. Bo od taty do­sta­wa­łam ko­mu­ni­kat, że je­stem OK, a od mamy – że nie­wy­star­cza­jąca. I wpa­da­łam w ten rol­ler­co­aster: je­stem fajna, je­stem do dupy, je­stem fajna, je­stem do dupy... Na tym po­lega nie­równa sa­mo­ocena. Raz eu­fo­ria, raz roz­pacz, raz ma­nia, raz de­pre­sja. I na­wet nie wiem, co było gor­sze. Długo mi za­jęło zro­zu­mie­nie, że nie je­stem ani bo­ska, ani do dupy. Ważne jest, żeby wy­cią­gać wnio­ski, my­śleć sa­mo­dziel­nie, ale też po­trze­bu­jemy spo­tkać na swo­jej dro­dze wła­ści­wych lu­dzi.

Po­mogą po­ko­chać sie­bie?

Po­mogą zro­zu­mieć sie­bie. Przy­jąć. Pa­mię­tam po­lo­nistkę z pod­sta­wówki, która w siód­mej kla­sie była na­szą wy­cho­waw­czy­nią. Kie­dyś na lek­cji wy­cho­waw­czej po­pro­siła nas, że­by­śmy opo­wie­dzieli o swo­ich ro­dzi­cach. Za­wsze by­łam otwarta, ni­gdy nie kry­łam swo­ich uczuć i my­śli, więc na­ga­da­łam na swoją mamę. By­łam nie­mal pewna, że za­raz mi się obe­rwie, bo jak można mó­wić źle o wła­snej matce! A od niej wiesz, co usły­sza­łam? Ona mnie po pro­stu ro­ze­brała. Na pod­su­mo­wa­nie lek­cji po­wie­działa tak: „Różne ma­cie związki z ro­dzi­cami i wy­da­wa­łoby się, że cza­sami nie­do­bre. Ale jest tu jedna dziew­czynka, która bar­dzo ko­cha swoją mamę...”. Klasa za­marła. „...to jest Ka­sia” – do­koń­czyła. I po­my­śla­łam so­bie wtedy: „Nie po­wie­działa: twoja mama cię ko­cha. Ona po­wie­działa: Ka­sia ko­cha swoją mamę”. A ja my­ślę: „O Jezu, ta ko­bieta wla­zła mi w samo serce”, Bo prze­cież to, co czu­łam, to był za­wód z mi­ło­ści. To był ten ból, że ona mnie nie chce, a nie to, że ja jej nie chcę. Ja jej nie chcia­łam tylko dla­tego, żeby nie po­zo­stać jej ofiarą. Trzeba mieć wielką mą­drość, żeby po­wie­dzieć dzie­ciom ta­kie słowa. Do dziś od­czu­wam wdzięcz­ność za nie.

Kie­dyś przy­je­chał do Pol­ski Carl Ro­gers, wy­bitny ame­ry­kań­ski psy­cho­te­ra­peuta, pro­pa­gu­jący nurt psy­cho­te­ra­pii hu­ma­ni­stycz­nej zo­rien­to­wa­nej na klienta. Spo­tka­nie z nim było ogrom­nym prze­ło­mem w moim ży­ciu! Wzię­łam udział w kil­ku­dnio­wym cy­klu jego spo­tkań z pol­skimi psy­cho­lo­gami. Było nas osiem­dzie­się­cioro. Przed po­łu­dniem mie­li­śmy spo­tka­nia z Car­lem, po po­łu­dniu pracę w pod­gru­pach.

Wszy­scy sta­wali na rzę­sach, żeby po­ka­zać, że są naj­mą­drzejsi. Po­pi­sy­wali się jedni przed dru­gimi – wie­dzą, umie­jęt­no­ściami, sta­now­czo­ścią. Dru­giego dnia at­mos­fera kon­ku­ren­cji osią­gnęła apo­geum. Po­ja­wiły się krzyki i kłót­nie. Ro­gers sie­dział, pa­trzył na nas, i w pew­nym mo­men­cie za­czął... pła­kać. Wszy­scy za­marli. A on po­pła­kał i w końcu po­wie­dział: „Tak strasz­nie mi żal, że jest w was tyle...”. My­śla­łam, że po­wie: agre­sji, a on po­wie­dział: „...cier­pie­nia”.

I znowu, tak jak wtedy, kiedy wy­cho­waw­czyni po­wie­działa mi, że ja ko­cham moją mamę, po­my­śla­łam: „Jak on do­sko­nale wie, co my czu­jemy”. Że je­ste­śmy wszy­scy biedne dzieci, które strasz­nie chcą tego „Pana Boga” mieć dla sie­bie. Że tak roz­pacz­li­wie za­bie­gamy o to, żeby to wła­śnie na na­szej gło­wie po­ło­żył swoją oj­cow­ską rękę. Żeby ta­tuś i ma­mu­sia nas po­ko­chali.

Co było po­tem?

Spo­koj­nie po­wie­dział do nas: „Ro­zu­miem was. Mam sie­dem­dzie­siąt dwa lata. Ale cią­gle je­stem ma­łym chłop­cem, który się boi”. Po­ry­cza­łam się. I mam po­czu­cie, że to był prze­łom w moim ży­ciu. Naj­więk­szy. W stronę sie­bie, w stronę prawdy, w stronę praw czło­wieka i war­to­ści, które warto lu­dziom prze­ka­zy­wać i w które warto wie­rzyć. A po­tem snuł da­lej opo­wieść: „I po­wiem wam, że nie do końca wiem, co mam z tym zro­bić”. A na ko­niec: „Je­stem zmę­czony i zo­sta­wię was za chwilkę, pójdę się po­ło­żyć...”. I zo­sta­wił nas – prze­ję­tych, oszo­ło­mio­nych, za­wsty­dzo­nych, wstrzą­śnię­tych jego wy­zna­niem i łzami. Bo więk­szość pol­skich mę­skich „wspa­nial­ców” nie po­ka­za­łaby po so­bie ta­kich emo­cji. A on nie dość, że się roz­pła­kał, to jesz­cze po­wie­dział, że się boi i że nie wie, co z tym zro­bić. A ja po­czu­łam z ra­do­ścią, że nie musi wie­dzieć. I że dzie­cinną po­stawą jest ocze­ki­wać od psy­cho­te­ra­peuty lub od ko­go­kol­wiek do­sko­na­ło­ści spi­żo­wego po­mnika. Ta­kie ocze­ki­wa­nie to ma­rze­nie, żeby za­miast ro­dzi­ców ktoś prze­jął nad nami pełną opiekę i od­po­wie­dzial­ność.

Taka szcze­rość psy­cho­te­ra­peuty może dać siłę. Dla­czego więc nie­któ­rzy nie chcą przy­zna­wać się do wła­snych błę­dów, sła­bo­ści, lę­ków?

Są różne szkoły te­ra­pii. Wy­bra­łam tę, gdzie ważna jest szcze­rość i au­ten­tycz­ność. Gdzie skrzyw­dzo­nego czło­wieka le­czy – oprócz pro­fe­sjo­na­li­zmu – praw­dziwe, otwarte spo­tka­nie z in­nymi ludźmi.

Irvin D. Yalom w swo­jej książce Dar te­ra­pii czę­sto pod­kre­śla, że te­ra­peuci mogą cza­sem dzie­lić się swo­imi prze­ży­ciami, je­śli może to przy­nieść ko­rzy­ści te­ra­peu­tyczne pa­cjen­towi. A Carl Ro­gers wie­rzył, że au­ten­tycz­ność i szcze­rość te­ra­peuty mogą być klu­czowe w pro­ce­sie te­ra­peu­tycz­nym, jed­nak rów­nież pod­kre­ślał zna­cze­nie utrzy­ma­nia pro­fe­sjo­nal­nych gra­nic.

Gra­nice są w ogóle jedną z waż­niej­szych rze­czy i w ży­ciu, i w te­ra­pii. I bar­dzo do­brze, że to przy­po­mi­nasz. Zda­rzali się klienci, któ­rym nie od­po­wiada taka moja po­stawa, ale zde­cy­do­wana więk­szość ją do­ce­nia, bo od­naj­duje w niej sie­bie i nie czuje się taka sa­motna w swoim pro­ble­mie. Ro­zu­miem, dla­czego ro­bimy ten pierw­szy roz­dział na końcu...

Bo gdy­bym na po­czątku za­py­tała: „Bę­dziesz ze mną szczera?”, od­po­wiedź nie by­łaby wia­ry­godna. Bo co mia­ła­byś od­po­wie­dzieć? „Nie, nie będę? Będę kła­mać”. A tak prze­ko­na­łam się, jak da­leko wpusz­czasz mnie i na­szych czy­tel­ni­ków do swego ży­cia.

W na­szej roz­mo­wie opo­wia­dam in­tymne, cza­sami też bar­dzo przy­kre dla mnie hi­sto­rie. Są te­ra­peuci, któ­rzy wolą lub uczeni są tego, by być tylko lu­strem, ale dla mnie ważna jest otwar­tość. To pła­czący Ro­gers przy­niósł mi prze­łom. Lu­dzie po­wie­rzają mi swoje in­tym­no­ści skry­wane przed in­nymi i przed sobą na­wet. A wła­ści­wie nie po­wie­rzają mi, ale ujaw­niają przed in­nymi i sobą sa­mym. Ujaw­nia­nie le­czy. I życz­liwe, pełne zro­zu­mie­nia przy­ję­cie tej do­tąd skry­wa­nej ta­jem­nicy. Le­czy czło­wieka, który prze­staje się sie­bie wsty­dzić i bać tego, jaki jest. Rów­no­le­gle uczy­łam się ro­zu­mieć i ak­cep­to­wać in­nych i sie­bie. Także w pry­wat­nym ży­ciu. To nie są osobne ka­wałki.

A nie bo­isz się, że ktoś po­wie: „Jak ona może mi ra­dzić, skoro nie po­trafi po­ra­dzić so­bie ze sobą?”. Mam na my­śli... sła­bość do je­dze­nia. Co to za te­ra­peutka!

I to, że je­stem gruba? Je­śli ktoś tak czuje, to do mnie nie przyj­dzie. A je­śli przyj­dzie i ma wąt­pli­wo­ści, to wolno mu o nich po­wie­dzieć i za­py­tać. „Odu­za­leż­nia­nie” się od te­ra­peuty po­lega mię­dzy in­nymi na tym, że klient za­czyna w nim wi­dzieć nor­mal­nego, zwy­kłego czło­wieka, a nie wy­ma­rzo­nego ro­dzica. Po­ra­dzi­łam so­bie z bar­dzo wie­loma „sy­fami” w ży­ciu. Nie wy­gra­łam, jak do­tąd, głów­nie ze swoim uza­leż­nie­niem. Ale ja je także lu­bię! Te­raz, kiedy moja sła­bość do je­dze­nia od­bija się na moim zdro­wiu, za­bie­ram się za to z inną mo­ty­wa­cją. A co wyj­dzie z tego – zo­ba­czę.

I wiesz, co jest istotą ży­cia?

Samo ży­cie. Tylko co kto przez to ro­zu­mie? Ja przez to ro­zu­miem przede wszyst­kim od­czu­wa­nie. Je­stem ty­pem in­tu­icjo­nistki i uczu­ciowca, czyli pierw­sza jest we mnie in­tu­icja, dru­gie są uczu­cia. Pew­nie my­śli­ciele po­wie­dzą: „Jaka in­tu­icja?! Ja­kie czu­cie?! To trzeba wy­li­czyć, wy­mie­rzyć, po­wie­dzieć, po­rów­nać, prze­ana­li­zo­wać...”. Lu­dzie chcie­liby mieć pew­ność, że ich de­cy­zje będą słuszne. Nie ma ta­kiej pew­no­ści. Je­stem rów­nież fi­lo­zofką z wy­boru i wiem, że nie ma na nic gwa­ran­cji w ży­ciu. Na nic. Nie ma gwa­ran­cji na ko­lejny dzień. Na­wet sami so­bie nie mo­żemy dać gwa­ran­cji, że na przy­kład nie ule­gniemy. Ja lu­bię spra­wiać so­bie przy­jem­no­ści. I uwa­żam, że w do­datku za­słu­guję na nie, na­leżą mi się.

Mój ta­tuś na­uczył mnie tego, żeby ule­gać po­ku­som, bo to może dać szczę­ście. Pa­mię­tam, jak za­cho­ro­wał i le­karz ka­zał mu rzu­cić pa­le­nie. „Dwa dni będę żył, ale z mo­imi uko­cha­nymi pa­pie­ro­skami” – po­wie­dział. Bo naj­waż­niej­sze, by rano bu­dzić się za­do­wo­lo­nym.

I tak masz? Otwie­rasz rano oczy i za­wsze je­steś szczę­śliwa?

Lu­bię spać, ko­cham moje łóżko, ko­cham mój po­kój, ko­cham wi­dok za oknem. Cza­sami my­ślę, że gdy­bym te­raz umarła, to będę za­do­wo­lona, że tyle po­ży­łam, tyle za­zna­łam, spró­bo­wa­łam, że na tyle so­bie po­zwo­li­łam i tyle do­sta­łam. Dwa dni temu mia­łam smutny sen – ktoś mnie nie chciał w tym śnie i jak się obu­dzi­łam, po­my­śla­łam: „Boże, jesz­cze cią­gle wpa­dam cza­sem w ta­kie smutki”. I było mi smutno przez pół dnia. Ale po­tem spo­tka­łam się z przy­ja­cie­lem, zje­dli­śmy pyszny obiad, po­roz­ma­wia­li­śmy o ży­ciu i prze­szło.

A czego bar­dziej ża­łu­jesz: tego, co zro­bi­łaś i się nie udało, czy tego, czego nie zro­bi­łaś, bo nie star­czyło ci od­wagi?

Wcze­śniej koń­czy­ła­bym nie­które związki, zna­jo­mo­ści, wy­je­chała na rok do Pa­ryża, roz­po­częła ży­cie sek­su­alne przed osiem­nastką, mia­ła­bym ro­mans z pewną ko­bietą... Jest tro­chę tego: „Ża­łuję, że się nie od­wa­ży­łam”. (śmiech)

A wra­ca­jąc do lu­bie­nia sie­bie: za co sie­bie lu­bisz?

Za to, że je­stem różna. I pio­nowa, i po­dłużna. I głu­pia, i mą­dra. I śmieszna, i po­ważna. I po­tra­fię, i nie po­tra­fię. Po pro­stu mam po­czu­cie, że je­stem... ludzka. Kie­dyś roz­ma­wiał ze mną w te­le­wi­zji Piotr Naj­sztub. Go­śćmi byli mię­dzy in­nymi śliczna ak­torka Anna Mu­cha, która wła­śnie schu­dła, oraz ja­kiś tata, który schudł dwa­dzie­ścia ki­lo­gra­mów dla dziecka. Naj­sztub za­py­tał Anię Mu­chę, dla kogo się od­chu­dziła. „Dla sie­bie” – od­po­wie­działa. Bo dla kogo niby mia­łaby się od­chu­dzać? I po­tem Naj­sztub pyta mnie: „A pani by się od­chu­dziła dla dziecka?”. Na co ja: „Po co dla ko­goś? To się robi dla sie­bie, a ja się dla sie­bie nie od­chu­dzam”. „A żeby być piękną, od­chu­dzi­łaby się pani?” „Prze­cież ja je­stem piękna. Nie wi­dzi pan?” – by­łam bez­li­to­sna. (śmiech) „Za­im­po­no­wała mi pani” – po­wie­dział tylko. No więc za to też mnie nie­któ­rzy nie lu­bią. Ale dla­czego mam się spi­nać, żeby być chuda, gładka, miła? A może czas wresz­cie od­cze­pić się od sie­bie?

Przy­po­mniały mi się słowa pro­fe­sora Wik­tora Osia­tyń­skiego: „(...) Wstać rano, zro­bić prze­dzia­łek i się od­pie­przyć od sie­bie. Czyli nie mó­wić so­bie: mu­szę to, tamto, owo, nie usta­wiać so­bie za wy­soko po­przeczki i na­rzu­cać pla­nów, któ­rym nie można spro­stać. Bez ego­izmu, ale bar­dzo sta­ran­nie, dbać o sie­bie i swoje wła­sne uczu­cia. Po­świę­cać się temu, co spra­wia przy­jem­ność. Ja za­pi­suję rano, co mam zro­bić. A chwilę po­tem skre­ślam po­łowę. To bar­dzo ważne, by sie­bie sa­mego nie na­sta­wiać na dzień czy na całe ży­cie tak am­bit­nie, że nie­po­wo­dze­nie bę­dzie nie­unik­nione. Je­śli czło­wiek chce za dużo osią­gnąć, za­pla­no­wać, zre­ali­zo­wać, to jest stale z sie­bie nie­za­do­wo­lony. A może po to, by być z sie­bie za­do­wo­lo­nym, wy­star­czy ro­bić rze­czy, które są po­trzebne, go­dziwe, warte, do­bre, bez wy­ma­ga­nia od sie­bie wię­cej, niż można osią­gnąć”.

Wła­śnie to jest zdrowy ego­izm (w prze­ci­wień­stwie do nar­cy­stycz­nego ego­cen­try­zmu), aby życz­li­wie dbać o sie­bie i wła­sne uczu­cia. I war­to­ści. Po­świę­cać się temu, co spra­wia ra­dość i jest dla nas ważne i istotne... Nie na­pi­nam się na to, żeby wszy­scy mnie lu­bili. Ważne, że­bym to ja sie­bie lu­biła. Nie mam cier­pli­wo­ści do cy­ni­zmu, nad­mier­nego kry­ty­cy­zmu i wy­ma­gań do­sko­na­ło­ści. Nie za­mie­rzam wszyst­kich za­do­wa­lać.

I to byś do­ra­dziła in­nym?

I jesz­cze: nie siedź tam, gdzie ci nudno, nie roz­ma­wiaj z czło­wie­kiem, który nie mówi ci nic cie­ka­wego, nie opo­wia­daj ko­muś, kto cię nie słu­cha, nie in­we­stuj za dużo w mi­łość, nie da­waj za dużo...

To ego­istyczny de­ka­log!

To ste­reo­ty­powe po­dej­ście. „Nie da­waj za dużo” ozna­cza: da­waj to, co chcesz dać, tyle, ile chcesz dać, i zo­bacz, co ktoś z tym robi. Wtedy da­jesz na­prawdę. Można dać czło­wie­kowi czas, można dać drugą szansę, ale warto wie­dzieć, czy warto. Do do­brego ży­cia jest bar­dzo ważne, żeby wie­dzieć, czego chcesz. Żeby mieć prio­ry­tety, żeby mieć swoją hie­rar­chię war­to­ści. Dla mnie naj­waż­niej­sza jest wol­ność.

Bo mi­łość może przy­nieść ból?

Ależ nie tak. Mi­łość to wielka war­tość. Na­uczy­łam się ko­chać, za­miast być za­ko­chana. I mam na my­śli nie tylko mi­ło­sne związki. Nie bój się upad­ków. Bo i tak będą. Te psy­chiczne i te fi­zyczne. Kie­dyś zimą prze­wró­ci­łam się w Ale­jach Je­ro­zo­lim­skich. Prze­wró­ci­łam się to mało, ry­płam jak długa. Jesz­cze nie wiem, czy coś mi się stało, gdy po­ja­wia się ja­kiś pan: „Czy mogę pani po­móc?”. A ja na to: „Dzię­kuję, nie, mu­szę chwilę po­le­żeć, żeby się po­zbie­rać”. Za­py­tał, czy je­stem pewna, że chcę tak po­le­żeć: „Na­prawdę pani jest prze­ko­nana, że nie po­trze­buje mo­jej po­mocy?”. Za chwilę przy­szedł na­stępny. Jemu też po­dzię­ko­wa­łam. Gdy­bym czuła, że jest źle, z wdzięcz­no­ścią przy­ję­ła­bym po­moc. A ja na­prawdę chcia­łam po­le­żeć, roz­luź­nić się. I tak my­ślę so­bie: „Chwilkę od­sapnę i za­cznę się zbie­rać. Zo­ba­czę, czy od nogi za­cznę, czy od rąk, a może naj­pierw dupę pod­niosę”. Bo ja nie je­stem taka ła­twa do wsta­wa­nia z ziemi. I po­ra­dzi­łam so­bie sama. Wiesz, co do­brze robi? Żyj, co­raz bar­dziej ak­cep­tuj sie­bie, co­raz bar­dziej zo­bacz, że to, z czym je­steś, to wła­śnie jest to, co masz. Uciesz się ży­ciem ta­kim, ja­kie ono jest. Prze­szło­ści już nie ma, a przy­szło­ści jesz­cze nie ma. Ważna jest tylko chwila, która wła­śnie trwa. Uciesz się nią.

Jak u Agnieszki Osiec­kiej „Niech żyje bal! Bo to ży­cie to bal jest nad bale. Niech żyje bal!”

Drugi raz nie za­pro­szą nas wcale. Ale wiesz co? To też jest ta­jem­nica... A może za­pro­szą? (śmiech)