Jak uchronić się przed koronawirusem SARS-CoV-2 ebook

Przekład Tadeusz Woźniak

Redakcja Espadon Publishing sp. z o.o.

Korekta Aleksandra Górska

Konsultacja lekarz medycyny Jarosław Niemoczyński

Tytuł oryginału: Handbook of Covid-19 Prevention and Control

Copyright © for the Polish edition by Dressler Dublin Spółka z o.o. Ożarów Mazowiecki 2020

Copyright © 2020 Hubei Science and Technology Press Originally published by Hubei Science and Technology Press, Wuhan, China.  The world translation rights is exclusively represented by Rightol Media ([email protected]).

Chief Editor: Wang Zhou Reviewed by Yongjian Xu Foreword by Nanshan Zhong

Wydawca: Bellona ul. Hankiewicza 2 02–103 Warszawa tel. +48 22 620 42 91www.bellona.pl

Dołącz do nas na Facebooku:www.facebook.com/Wydawnictwo.Bellona

Księgarnia internetowa:www.swiatksiazki.pl

Dystrybucja: Dressler Dublin sp. z o.o. ul. Poznańska 91, 05-850 Ożarów Mazowiecki tel. (+48 22) 733 50 31/32 e-mail: [email protected] www.dressler.com.pl

ISBN 978-83-11-15929-7

Skład wersji elektronicznej [email protected]

Komitet redakcyjny

Nadzór redakcyjny

Yongjian Xu (Szpital Tongji, Środkowochiński Uniwersytet Naukowo-Techniczny)

Redaktor naczelny

Wang Zhou (Centrum Kontroli i Prewencji Chorób w Wuhan)

Zastępcy redaktora naczelnego

Qiang Wang (Wydział Medycyny Środkowochińskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego)

Ke Hu (Szpital Renmin, Uniwersytet Wuhan)

Zaiqi Zhang (Uniwersytet Tradycyjnej Medycyny Chińskiej w Hunan)

Mengmei Wang (Szpital Renmin, Uniwersytet Wuhan)

Xiaochen Xiang (Wydział Medycyny Środkowochińskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego)

Yongxi Zhang (Szpital Zhongnan, Uniwersytet Wuhan)

Weimin Chen (Szpital Zhongnan, Uniwersytet Wuhan)

Siyang Chen (Wydział Medycyny Środkowochińskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego)

Xiaomao Jin (Centrum Kontroli i Prewencji Chorób w Wuhan)

Yang Zhao (Szpital Renmin, Uniwersytet Wuhan)

Xiafen Hu (Wydział Medycyny Środkowochińskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego)

Kaiwen Guo (Wydział Medycyny Środkowochińskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego)

Na Zhan (Szpital Renmin, Uniwersytet Wuhan)

Autorzy

Wang Zhou jest dyrektorem Centrum Kontroli i Prewencji Chorób w Wuhan.

W latach 2005-2006 był wykładowcą na Uniwersytecie Pensylwanii.

W 2003 roku Rada Miejska Wuhan zakwalifikowała go do programu stypendialnego „213 Talent Project”.

W 2015 roku Komitet Miejski KPCh w Wuhan zakwalifikował go do programu stypendialnego „Huanghe Talent Program”.

Jest profesorem Środkowochińskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego i Uniwersytetu Wuhan.

Jest dyrektorem Chińskiego Stowarzyszenia Kontroli i Prewencji Chorób Przenoszonych Drogą Płciową.

Jest zastępcą dyrektora Stowarzyszenia Profilaktyki Zdrowotnej Prowincji Hubei.

Jest wiceprzewodniczącym i sekretarzem generalnym Chińskiego Stowarzyszenia Profilaktyki Zdrowotnej (oddział w Wuhan).

Jest członkiem kolegium redakcyjnego „Chinese Journal of Preventive Medicine” i „Chinese Journal of Viral Diseases”.

Jest ekspertem od epidemiologii i kontroli chorób zakaźnych.

Jest kierownikiem projektów badawczych amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia, Fundacji Billa i Melindy Gatesów, Narodowej Komisji Zdrowia Chińskiej Republiki Ludowej i Komisji Zdrowia prowincji Hubei.

Jest laureatem czterech Nagród w Dziedzinie Nauki i Technologii prowincji Hubei i miasta Wuhan.

Jest autorem ponad 50 artykułów naukowych (ponad 20 wymienionych przez SSCI – Instytut Filadelfijski).

Qiang Wang jest profesorem Wydziału Medycyny na Środkowochińskim Uniwersytecie Naukowo-Technicznym.

W latach 2015-2016 był wykładowcą na MD Anderson Cancer Center na Uniwersytecie Teksańskim w Austin (USA).

Jest członkiem i sekretarzem generalnym Komitetu Mikrobiologii Nowotworowej Chińskiego Stowarzyszenia Przeciwrakowego.

Jest zastępcą kierownika Sekcji Badań Krwi Chińskiego Stowarzyszenia Przeciwrakowego.

Jest stały członkiem Komitetu Immunologicznego Chińskiego Stowarzyszenia Medycyny Tradycyjnej.

Jest zastępcą szefa Koła Młodych Naukowców Chińskiego Stowarzyszenia Medycyny Tradycyjnej.

Jest stałym członkiem Towarzystwa Immunologicznego prowincji Hubei.

Jest szefem Sekcji Mikrobiologii i Immunologii Stowarzyszenia Medycznego prowincji Hubei.

Jest specjalistą od immunologii chorób zakaźnych i metodach prewencyjnych w zakresie AIDS wśród studentów w Chinach;

Jest kierownikiem badawczego projektu Ministerstwa Szkolnictwa ChRL (Wydział Nauki i Technologii) w prowincji Hubei;

Jest laureatem Nagrody w Dziedzinie Nauki i Technologii prowincji Hubei;

Jest autorem ponad 20 artykułów akademickich (ponad 10 wymienionych przez SSCI – Instytut Filadelfijski) i autorem trzech podręczników.

Ke Hu jest profesorem i ordynatorem Drugiego Oddziału Medycyny Oddechowej i Intensywnej Opieki Medycznej Szpitala Renmin Uniwersytetu Wuhan.

Nadzoruje cztery projekty badawcze Narodowej Fundacji Nauk Przyrodniczych ChRL (NSFC) oraz bierze udział w projekcie National Key Research and Development Project „Badania nad diagnozowaniem i leczeniem powikłań przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) i chorób współistniejących”. Jest autorem ponad 100 artykułów naukowych.

Brał udział w leczeniu klinicznym wielu nagłych przypadków w prowincji Hubei, począwszy od wybuchu epidemii SARS w 2003 roku.

Zaiqi Zhang jest doktorem medycyny wewnętrznej, doktorem medycyny ratunkowej, głównym lekarzem, profesorem, promotorem oraz prorektorem Uniwersytetu Medycznego w Hunan.

Jest zastępcą dyrektora Komitetu Nagłych Wypadków Chińskiego Stowarzyszenia Szpitali Badawczych.

Jest zastępcą przewodniczącego Komitetu Resuscytacji Ratunkowej Chińskiego Stowarzyszenia Lekarskiego.

Jest zastępcą przewodniczącego Komitetu Medycyny Katastrof i Komitetu Leczenia Obrażeń Chemicznych Chińskiego Stowarzyszenie Medycyny Integracyjnej.

Jest wiceprezesem Komitetu Modernizacji Medycyny i Tłumaczeń Klinicznych Chińskiego Stowarzyszenia Lekarskiego oraz Komitetu Nagłych Wypadków.

Jest kierownikiem 32 krajowych i lokalnych projektów badawczych.

Jest autorem 82 artykułów naukowych, publikowanych po chińsku i angielsku.

Jest laureatem 12 nagród naukowych.

Jest redaktorem naczelnym periodyków „Diagnosis and Treatment in Clinical Emergency”, „Clinical Treatment of Critical Conditions”, „Disaster and First Aid”, „Formulary of Practical Therapy”.

Wstęp

Zapalenie płuc COVID-19, spowodowane koronawirusem SARS-Cov-2, które zostało po raz pierwszy opisane w Wuhan w Chinach, rozprzestrzeniło się błyskawicznie na całym świecie. Potwierdzone przypadki COVID-19 znacznie przekroczyły liczbę zachorowań podczas epidemii SARS w 2003 roku, a ich śmiertelność jest o wiele większa. Biorąc pod uwagę zdolność przenoszenia się tego koronawirusa z człowieka na człowieka, 11 marca 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia zakwalifikowała wywołaną SARS-Cov-2 chorobę jako pandemię, czyli epidemię o zasięgu światowym. Już to wystarczy, aby zilustrować powagę sytuacji.

Mając na uwadze fakt, że na wirusowe choroby zakaźne nie ma żadnej skutecznej szczepionki, niezwykle ważne stają się środki zapobiegawcze, w tym kontrola źródła zakażenia, wczesne wykrycie pacjenta „zero”, ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa, kwarantanna i ochrona najbardziej zagrożonej grupy wiekowej, czyli osób starszych. Chociaż wkład w walkę z pandemią instytucji medycznych i ich pracowników jest decydujący, udział społeczeństwa ma kluczowe znaczenie. Dlatego niezwykle ważne jest rozpowszechnianie wśród społeczeństw świata kompetentnej wiedzy na temat pandemii.

Właśnie w tym celu profesor Wang Zhou z Centrum Kontroli i Prewencji Chorób w Wuhan zorganizował panel ekspertów, który otrzymał zadanie opracowania poradnika, w którym znajdą się informacje na temat budowy koronawirusa SARS-Cov-2, sposobu jego przenoszenia, wczesnego wykrywania i leczenia wywołanej przez niego choroby, niezbędnych środków ochrony osobistej, wymagań higienicznych i sanitarnych. Dzięki ilustracjom i materiałom graficznym oraz przystępnemu językowi książka ta może służyć jako wprowadzenie do wiedzy na temat chorób zakaźnych.

Rozpowszechnienie COVID-19 powoduje, że publikacja tej książki jest pilnie potrzebna. Wierzę, że odegra istotną rolę w popularyzacji odpowiedniej wiedzy, podnoszeniu świadomości na temat zapobiegania chorobom i ich kontroli oraz przyczyni się do powstrzymania wybuchu paniki w społeczeństwie. Bardzo się cieszę, że to mnie powierzono zadanie napisania wstępu do tego poradnika.

Nanshan ZhongDyrektor Narodowego Komitetu Zdrowia Chin, Dyrektor Naukowego Centrum Badawczego Chorób Układu Oddechowego Członek Stały Chińskiej Akademii Technicznej Styczeń 2020

Przedmowa

W grudniu 2019 roku w Wuhan zanotowano przypadki zapalenia płuc o nieznanych przyczynach. Dominującymi objawami były: gorączka, zmęczenie, kaszel i trudności w oddychaniu. Chiński rząd i departamenty zdrowia na wszystkich poziomach natychmiast zarządziły ograniczenie zasięgu choroby, zapewniły opiekę medyczną i upoważniły odpowiednie instytucje do rozpoczęcia badań i leczenia pacjentów. Patogen choroby został szybko zidentyfikowany jako nowy koronawirus, co zostało potwierdzone przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). WHO nazwała wirusa 2019-nCoV, a ICTV (Międzynarodowy Komitet Taksonomii Wirusów) nadał mu nazwę SARS-Cov-2. Zapalenie płuc wywołane przez tę infekcję wirusową WHO określiła mianem COVID-19.

Nasz poradnik ma na celu podniesienie wiedzy na temat rozprzestrzeniania się choroby w społeczeństwie, ze szczególnym uwzględnieniem osób pracujących w służbie zdrowia, transporcie i organach porządkowych, oraz przekonanie do wprowadzenia osobistej profilaktyki w celu zmniejszenia ryzyka zarażenia. Do jego opracowania Chińskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób w Wuhan niezwłocznie powołało zespoły specjalistów w dziedzinie chorób zakaźnych, organizmów patogennych i immunologii oraz ekspertów klinicznych. Książka składa się z sześciu rozdziałów: 1) Przegląd koronawirusów, 2) Przenoszenie się SARS-CoV-2, 3) Wykrywanie, diagnozowanie i leczenie, 4) Indywidualne środki ostrożności, 5) Środki ostrożności w miejscach publicznych oraz 6) Podstawowe wiadomości o chorobach zakaźnych.

Ten ilustrowany poradnik został napisany przystępnym językiem i w zamyśle autorów stanowi odpowiedź na obawy opinii publicznej dotyczące pandemii. Jeśli zjednoczymy się w obliczu trudności i będziemy wdrażać – bazujące na przesłankach naukowych – rozwiązania służące zapobieganiu pandemii, niewątpliwie wygramy walkę z SARS-Cov-2.

W trakcie opracowywania poradnika odwoływaliśmy się do naukowej literatury i oficjalnych raportów. Redakcja szczerze przeprasza za ewentualne zniekształcenia cytatów lub źródeł z powodu ograniczenia czasowego. W przypadku pojawienia się tego typu problemów prosimy o kontakt. Wszelkie komentarze i sugestie będą mile widziane.

Zespół redakcyjny Styczeń 2020

1. Przegląd koronawirusów

1. Które wirusy są związane z infekcjami dróg oddechowych?

Wirusy związane z infekcjami dróg oddechowych to te, które atakują i namnażają się w komórkach nabłonkowych dróg oddechowych i mogą powodować objawy niewydolności oddechowej oraz ogólnoustrojowe.

2. Jakie są typowe wirusy związane z infekcjami dróg oddechowych?

Popularne wirusy oddechowe pochodzą z rodziny Orthomyxoviridae (wirusy grypy), rodziny Paramyxoviridae (paramyksowirusy, syncytialny wirus oddechowy RSV, wirus odry, wirus świnki, wirus Hendra, wirus Nipah i ludzki metapneumowirus), rodziny Togaviridae (wirus różyczki), rodziny Picornaviridae) oraz rodziny Coronaviridae (koronawirus SARS). Zakaźne choroby układu oddechowego mogą również wywoływać adenowirusy, reowirusy, wirusy Coxsackie, wirusy ECHO, wirusy opryszczki itp.

3. Co to są koronawirusy?

Z naukowego punktu widzenia koronawirusy to niesegmentowane wirusy z pojedynczą nicią RNA o polarności dodatniej. Należą one do rzędu Nidovirales (nidowirusów), rodziny Coronaviridae i podrodziny Orthocoronavirinae, która jest podzielona na rodzaje: α, β, γ i δ według cech serotypowych i genomowych. Koronawirusy należą do rodziny Coronaviridae. Ich nazwa pochodzi od wieńcowych wypustek (białek szczytowych) na powierzchni wirusa.

4. Jaki jest kształt i struktura koronawirusów?

Koronawirusy mają otoczkę, a wiriony (cząstki wirusowe zdolne do przetrwania poza komórką i zakażenia jej) są okrągłe lub owalne, często polimorficzne, o średnicy od 50 do 200 nm. Koronawirus ma średnicę od 60 do 140 nm. Białko szczytowe znajduje się na powierzchni wirusa i tworzy strukturę przypominającą pręcik. Białko nukleokapsydu zamyka genom wirusowy i może być stosowane jako antygen diagnostyczny.

5. Jak klasyfikuje się koronawirusy?

Większość koronawirusów zakaża zwierzęta. Obecnie u ludzi wyizolowano trzy typy koronawirusów: ludzkie koronawirusy 229E, OC43 i koronawirus SARS (SARS-CoV). Istnieje sześć rodzajów koronawirusów, o których wiadomo, że infekują ludzi: 229E i NL63 (alfakoronawirusy), OC43 (betakoronawirusy), HKU1, koronawirus wywołujący bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej (MERS-CoV) i koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej (SARS-CoV).

Niedawno w Wuhan z dolnych dróg oddechowych pacjentów, którzy cierpieli na zapalenie płuc z nieznanych przyczyn, wyizolowano nowy koronawirus. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) nazwała ten typ zapalenia płuc 2019-nCoV, a Międzynarodowy Komitet Taksonomii Wirusów (ICTV) nadał koronawirusowi nazwę SARS-CoV-2. Potwierdzono, że wirus może zainfekować ludzi i jest zdolny do przenoszenia się z człowieka na człowieka.

Ten nowy koronawirus jest bardzo podobny pod względem sekwencji genomu do sześciu wcześniej odkrytych koronawirusów. Analiza homologii ich sekwencji genetycznej wykazała, że nowy wirus wykazuje wiele podobieństw do SARS-CoV i jest obecnie klasyfikowany jako betakoronawirus.

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.